Tư tưởng Hồ Chí Minh về phúc lợi xã hội

X· héi häc sè 3 (79), 2002 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> t− t−ëng hå chÝ minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga,<br /> D−¬ng ChÝ ThiÖn, Lª H¶i Hµ,<br /> NguyÔn ThÞ Ph−¬ng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> Nghiªn cøu T− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ mét th¸ch thøc lín, v× ®©y lµ mét di s¶n<br /> ®å sé, phong phó vµ s©u s¾c. MÆc dï vËy, nhãm nghiªn cøu chóng t«i vÉn m¹nh d¹n<br /> ®Æt ra cho m×nh nhiÖm vô nµy, Ýt nhÊt v× nh÷ng lý do sau ®©y.1<br /> Trong bèi c¶nh biÕn ®æi x· héi nhanh chãng ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c vÊn ®Ò<br /> phóc lîi x· héi ®ang næi lªn nh− lµ mét trong nh÷ng chñ ®Ò trung t©m. Do sù ph¸t<br /> triÓn nhanh cña nghiªn cøu x· héi vÒ thùc tÕ ViÖt Nam, ngµy cµng tÝch tô mét khèi<br /> l−îng d÷ liÖu vµ th«ng tin ®¸ng kÓ, t¹o ®iÒu kiÖn rót ra nhiÒu tri thøc míi cÇn thiÕt<br /> cho qu¶n lý x· héi. Tuy nhiªn, cã vÎ nh− lµ vÉn cßn thiÕu nh÷ng nÒn t¶ng lý luËn vµ<br /> t− t−ëng ®Ó t¹o ra mét khu«n khæ kh¸i niÖm cho viÖc xö lý khèi l−îng kiÕn thøc trªn.<br /> Trë l¹i nghiªn cøu di s¶n t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch hiÖn nay ®Ó<br /> c¸c nhµ nghiªn cøu cã thÓ tham kh¶o, t¹o dùng nh÷ng khung ph©n tÝch phï hîp víi<br /> thùc tÕ phóc lîi hiÖn nay.<br /> §¹i héi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VII (1991) ®· x¸c ®Þnh cïng víi chñ<br /> nghÜa M¸c-Lª Nin, T− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng, kim chØ nam cho<br /> hµnh ®éng cña §¶ng vµ cña d©n téc. §iÒu nµy ®· trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy m¹nh<br /> mÏ cho mét b−íc ph¸t triÓn míi vÒ nghiªn cøu Hå ChÝ Minh. §· cã nh÷ng biÕn ®æi<br /> quan träng trong giíi nghiªn cøu vµ vÒ mÆt ®Þnh chÕ khoa häc ®èi víi viÖc nghiªn<br /> cøu di s¶n t− t−ëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Hµng lo¹t ®Ò tµi khoa häc cÊp quèc<br /> gia vµ nhiÒu c«ng tr×nh ®· ®Æt ra nhiÖm vô nghiªn cøu T− t−ëng Hå ChÝ Minh;<br /> thµnh lËp mét sè c¬ së nghiªn cøu chuyªn biÖt vÒ t− t−ëng cña Ng−êi, ®−a T− t−ëng<br /> Hå ChÝ Minh lªn thµnh m«n häc ®éc lËp vµ gi¶ng d¹y réng r·i.<br /> CÇn ghi nhËn hai thùc tÕ lµ nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc ®· ph©n tÝch nh÷ng<br /> khÝa c¹nh kh¸c nhau trong di s¶n t− t−ëng cña Hå Chñ TÞch, ch¼ng h¹n c¸c quan<br /> ®iÓm cña Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, vÒ chñ<br /> nghÜa x· héi vµ con ®−êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi cña ViÖt Nam, vÒ ®¹i ®oµn kÕt, vÒ<br /> <br /> 1<br /> Bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi "T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi", §Ò tµi ViÖn X·<br /> héi häc n¨m 2001. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Bïi ThÕ C−êng. C¸c thµnh viªn nghiªn cøu kh¸c: BÕ Quúnh Nga,<br /> D−¬ng ChÝ ThiÖn, Lª H¶i Hµ, NguyÔn ThÞ Ph−¬ng. T− liÖu Th− viÖn ViÖn X· héi häc - 2002.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 4 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> nhµ n−íc, vÒ phô n÷, vÒ chÝnh s¸ch x· héi, ... Tuy nhiªn, cho ®Õn nay ch−a thÊy c«ng<br /> tr×nh nµo quan t©m ®Õn di s¶n t− t−ëng cña Ng−êi vÒ phóc lîi x· héi. Thø hai, T−<br /> t−ëng Hå ChÝ Minh ®· l«i cuèn mèi quan t©m cña nhiÒu bé m«n khoa häc, nh− triÕt<br /> häc, kinh tÕ häc, chÝnh trÞ häc, luËt häc, khoa häc qu©n sù,... Tuy nhiªn, cßn rÊt Ýt<br /> nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu di s¶n nµy tõ gãc ®é x· héi häc, ®−îc thùc hiÖn bëi c¸c<br /> nhµ chuyªn m«n x· héi häc.<br /> Nh− trªn ®· nãi, ®Æt ra nhiÖm vô nghiªn cøu ë ®©y lµ chÊp nhËn mét th¸ch<br /> thøc lín. Tuy nhiªn, cÇn sím b¾t ®Çu con ®−êng khã kh¨n song ®Çy høa hÑn. §Ò tµi<br /> "T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi" lµ mét b−íc ®i ng¾n ®Çu tiªn trªn h−íng<br /> nghiªn cøu míi mÎ nµy ®èi víi x· héi häc.<br /> 2. Kh¸i niÖm ph©n tÝch<br /> Phóc lîi x· héi lµ mét kh¸i niÖm bao hµm nhiÒu nghÜa, nhiÒu ph¹m vi, tïy<br /> c¸ch tiÕp cËn cña tõng nhµ nghiªn cøu. Ba thiÕt chÕ trô cét trong mét nhµ n−íc hiÖn<br /> ®¹i lµ chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi. HÖ thèng phóc lîi x· héi cã vai trß thiÕt<br /> yÕu v× nã nh»m ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu x· héi c¬ b¶n cña c¸c tÇng líp d©n c− vµ h×nh<br /> thµnh nªn nh÷ng quan hÖ x· héi. Lµ mét m¶ng hiÖn thùc x· héi, phóc lîi x· héi cã<br /> thÓ ®−îc xem xÐt nh− lµ mét hÖ thèng hay mét ®Þnh chÕ, mµ chøc n¨ng x· héi cña nã<br /> lµ ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu x· héi thiÕt yÕu cña c¸c tÇng líp d©n c− theo nh÷ng ®iÒu<br /> kiÖn cña cÊu tróc x· héi. Nh− vËy néi dung cña phóc lîi x· héi tïy thuéc vµo ph¹m vi<br /> nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu x· héi, ®ång thêi viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng nhu cÇu nµy do cÊu<br /> tróc x· héi quy ®Þnh. Th«ng th−êng, ph¹m vi c¸c nhu cÇu x· héi c¬ b¶n nµy liªn quan<br /> ®Õn nhu cÇu vÒ l−¬ng thùc thùc phÈm, viÖc lµm vµ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp, thu nhËp,<br /> nhµ ë, ch¨m sãc søc kháe vµ häc tËp. Víi chøc n¨ng nh− vËy, phóc lîi x· héi cã vai<br /> trß lín trong viÖc kh¾c phôc kh¸c biÖt x· héi, t¨ng c−êng liªn kÕt x· héi vµ ®¶m b¶o<br /> æn ®Þnh chÝnh trÞ-x· héi (Bïi ThÕ C−êng, 2002).<br /> Nh− trªn ®· nãi, ®©y míi chØ lµ mét b−íc ®i ®Çu tiªn mang tÝnh chÊt thu thËp<br /> tµi liÖu vµ nghiªn cøu th¨m dß. Do ®ã, nhãm nghiªn cøu chän c¸ch tr×nh bµy t− liÖu<br /> theo lÞch sö, mét trong nh÷ng c¸ch ®¬n gi¶n vµ dÔ dµng h¬n c¶.<br /> 3. T− t−ëng phóc lîi x· héi Hå ChÝ Minh thêi kú tr−íc c¸ch m¹ng<br /> th¸ng T¸m 1945<br /> Toµn tËp Hå ChÝ Minh më ®Çu tõ n¨m 1919 víi bµi "T©m ®Þa thùc d©n". Tõ ®ã<br /> cho ®Õn tËn n¨m 1945, Hå ChÝ Minh tËp trung t×m kiÕm vµ kh¼ng ®Þnh con ®−êng gi¶i<br /> phãng d©n téc. Trong khi lµm ®iÒu nµy, Ng−êi lu«n t×m ®ñ lo¹i nguån tµi liÖu ®Ó lµm<br /> s¸ng tá hoµn c¶nh sèng nghÌo khæ vµ bÞ ¸p bøc cña nh©n d©n. Hå ChÝ Minh còng dµnh<br /> nhiÒu t©m søc ®Ó suy nghÜ vÒ chiÕn l−îc phóc lîi x· héi sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp.<br /> §êi sèng vµ phóc lîi nghÌo nµn d−íi chÕ ®é thùc d©n<br /> Dùa vµo nh÷ng tµi liÖu vµ sù viÖc cô thÓ, trong thêi kú nµy Chñ tÞch Hå ChÝ<br /> Minh ®· viÕt nhiÒu bµi b¸o vµ t¸c phÈm v¹ch trÇn nh÷ng téi ¸c cña chÕ ®é thùc d©n<br /> ®èi víi ®êi sèng cña ng−êi d©n xø thuéc ®Þa. Næi bËt lµ viÖc nhµ n−íc cai trÞ ®· hÇu<br /> nh− kh«ng cã chi tiªu cho phóc lîi c«ng céng, duy tr× ®iÒu kiÖn lµm viÖc tåi tÖ trong<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 5<br /> <br /> c¸c khu má, ®ån ®iÒn, lµm ®−êng; kh«ng ®ñ tr−êng häc cho trÎ em; ®Çu ®éc d©n<br /> chóng b»ng r−îu vµ thuèc phiÖn, bá mÆc ng−êi d©n khi gÆp thiªn tai.<br /> Trong t¸c phÈm "Phong trµo c¸ch m¹ng ë §«ng D−¬ng", NguyÔn ¸i Quèc nãi<br /> vÒ t×nh c¶nh khæ cùc cña c«ng nh©n nh− sau: "Theo lêi thó nhËn cña Toµn quyÒn<br /> §«ng D−¬ng th× ®êi sèng cña thî má qu¸ khæ cùc vµ c«ng viÖc cña hä qu¸ nÆng nÒ<br /> nªn trong sè 15.907 thî má thèng kª ®−îc vµo n¨m 1906, kh«ng ai sèng ®Õn 60 tuæi.<br /> Vµ bän t− b¶n thuéc ®Þa còng l¹i viÖn cí ®ã ®Ó tõ chèi kh«ng tæ chøc quü h−u bæng<br /> cho thî thuyÒn b¶n xø" (Phong trµo c¸ch m¹ng ë §«ng D−¬ng. T.1, tr. 229).<br /> Th«ng qua sè liÖu vÒ viÖc lµm c¸c con ®−êng ®i §µ N½ng, TrÊn Ninh vµ Lµo,<br /> Ng−êi tè c¸o nh÷ng ng−êi lao dÞch ph¶i ®i bé hµng tr¨m ki l« mÐt míi ®Õn c«ng<br /> tr−êng, bÞ gi÷ l¹i nhiÒu ngµy, sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ¨n ë vµ vÖ sinh th¶m h¹i.<br /> Hoµn toµn kh«ng cã y tÕ vµ l¸n tr¹i trong suèt thêi kú lµm ®−êng. Thøc ¨n thiÕu<br /> thèn vµ n−íc uèng thiÕu vÖ sinh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn hµng lo¹t nh÷ng<br /> ng−êi phu lµm ®−êng bÞ bÖnh tËt vµ chÕt chãc (§«ng D−¬ng - t¹p dÞch hay lµ khæ sai).<br /> LÊy nh÷ng con sè thèng kª, t¸c gi¶ chØ ra r»ng nhµ n−íc cai trÞ ®· chi tiªu cho<br /> ngµnh y tÕ kh«ng ®Çy 400.000 phr¨ng vµ chØ cã 1 triÖu phr¨ng cho ngµnh gi¸o dôc.<br /> Sè tiÒn cho c«ng viÖc x· héi nµy chØ b»ng kh«ng ®Çy mét phÇn tr¨m sè thu nhËp do<br /> b¸n r−îu vµ thuèc phiÖn (TËp ®oµn kÎ c−íp. T.1, tr. 385).<br /> Khi ng−êi d©n gÆp thiªn tai lò lôt, Nhµ n−íc thùc d©n ®· hoµn toµn kh«ng<br /> thùc hiÖn nghÜa vô phóc lîi cña m×nh, ng−îc l¹i cßn lîi dông ®Ó kiÕm lêi. NguyÔn ¸i<br /> Quèc viÕt: "Sau nh÷ng trËn lôt, ng−êi An Nam ë Trung kú vµ Nam kú ®· tæ chøc<br /> quyªn gãp ®Ó cøu gióp c¸c ®ång bµo bÊt h¹nh cña m×nh. Nhµ chøc tr¸ch Ph¸p ®·<br /> xo¸y mÊt phÇn lín sè tiÒn ®ã bá vµo quü ®Ó n©ng gi¸ ®ång phr¨ng lªn! MÆc dï nh÷ng<br /> hiÖn vËt quyªn gãp rÊt nhiÒu, nh−ng nhµ chøc tr¸ch chØ ph©n ph¸t cho nh÷ng ng−êi<br /> bÞ n¹n mçi ng−êi mét th¸ng ®−îc cã 2 kil« r−ìi g¹o th«i!" (Sù thèng trÞ cña §Õ quèc<br /> Ph¸p. T. 2, tr. 253- 254).<br /> Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt nhÊn m¹nh ®Õn t×nh tr¹ng kh«ng cã tr−êng häc cho trÎ<br /> em, chØ ra nguån gèc vÒ chÝnh s¸ch vµ tham nhòng cña giíi thùc d©n. Trong "B¶n ¸n<br /> chÕ ®é thùc d©n Ph¸p", Hå Chñ TÞch ®· lªn ¸n chÕ ®é ngu d©n, nÒn gi¸o dôc quÌ quÆt<br /> cña chÕ ®é thùc d©n ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, trong ®ã cã ViÖt Nam. "D©n chóng ®ang ®ßi<br /> hái ph¶i cã tr−êng häc, mµ hiÖn nay, tr−êng häc ®ang thiÕu mét c¸ch tÖ h¹i. Mçi<br /> n¨m, cø ®Õn ngµy khai tr−êng, c¸c bËc cha mÑ dï cã ®i gâ cöa kh¾p n¬i, cÇu xin mäi<br /> sù gióp ®ì, thËm chÝ xin nép gÊp ®«i tiÒn ¨n häc mµ hä vÉn kh«ng göi ®−îc con c¸i<br /> ®Õn tr−êng. Vµ nh÷ng ®øa trÎ nµy cã ®Õn hµng ngh×n, bÞ ®µy vµo c¶nh ngu dèt, chØ v×<br /> kh«ng cã ®ñ tr−êng së cho chóng ®i häc. Ng−êi ta sÏ nãi r»ng, v× ng©n s¸ch kh«ng ®ñ<br /> cho chÝnh phñ x©y thªm tr−êng míi. Kh«ng h¼n thÕ ®©u. Trong sè 12 triÖu ®ång cña<br /> ng©n s¸ch Nam kú, th× 10 triÖu ®ång ®· t×m ®−îc c¸ch lät vµo tói c¸c c«ng chøc"<br /> (N¹n thiÕu tr−êng häc. T. 1, tr. 154).<br /> M« h×nh phóc lîi quèc gia<br /> Ngay trong thêi kú ®Çu ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ò<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 6 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> xuÊt nh÷ng ý t−ëng x©y dùng hÖ thèng phóc lîi x· héi quèc gia sau nµy. "Ch−¬ng<br /> tr×nh ViÖt Minh" do Ng−êi so¹n th¶o lµ mét v¨n kiÖn ®Æc biÖt quan träng, tr×nh bµy<br /> c−¬ng lÜnh giµnh ®éc lËp d©n téc ®ång thêi m« t¶ nh÷ng nÐt c¬ b¶n nhÊt cña mét m«<br /> h×nh nhµ n−íc míi, trong ®ã cã lÜnh vùc phóc lîi x· héi (Ch−¬ng tr×nh ViÖt Minh.<br /> T.3, tr. 583- 586). ChÝnh m« h×nh nµy ®· gãp phÇn ®éng viªn søc m¹nh vµ sù tham<br /> gia cña toµn thÓ nh©n d©n vµo c«ng cuéc ®Êu tranh cho ®éc lËp d©n téc. M« h×nh mµ<br /> Ch−¬ng tr×nh ®−a ra mét mÆt liªn quan ®Õn nh÷ng nguyªn t¾c phóc lîi c¬ b¶n vµ<br /> mÆt kh¸c tr×nh bµy nh÷ng néi dung chñ yÕu cña phóc lîi theo c¸c nhãm x· héi.<br /> Nh÷ng nguyªn t¾c phóc lîi c¬ b¶n mµ Ch−¬ng tr×nh ®Ò cËp bao gåm:<br /> - Thi hµnh luËt lao ®éng dµnh cho ng−êi lao ®éng, bao gåm c¶ lao ®éng phô n÷<br /> vµ trÎ em.<br /> - Nam n÷ b×nh quyÒn.<br /> - Hñy bá nÒn gi¸o dôc n« lÖ, g©y dùng nÒn quèc d©n gi¸o dôc, c−ìng bøc gi¸o<br /> dôc tõ bËc s¬ häc, quyÒn dïng tiÕng mÑ ®Î trong nÒn gi¸o dôc d©n téc m×nh,<br /> khuyÕn khÝch nÒn gi¸o dôc quèc d©n.<br /> - LËp thªm nhµ th−¬ng, nhµ ®ì ®Î, nhµ d−ìng l·o.<br /> - Nhµ n−íc ch¨m nom ng−êi giµ vµ kÎ tµn tËt.<br /> - Gióp ®ì gia ®×nh ®«ng con. LËp Êu trÜ viªn ®Ó ch¨m nom trÎ con.<br /> - LËp c¸c nhµ chiÕu bãng, diÔn kÞch, c©u l¹c bé, th− viÖn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é<br /> trÝ dôc cho nh©n d©n.<br /> Riªng vÒ mÆt gi¸o dôc, Ch−¬ng tr×nh ViÖt Minh ®· chó träng ®Õn viÖc tæ chøc<br /> c¸c c©u l¹c bé, c¸c líp häc, c¸c tæ chøc gi¸o dôc nh»m ph¸t triÓn ý thøc x· héi trong<br /> thanh niªn c«ng n«ng. Chó träng c«ng t¸c xuÊt b¶n nh»m môc ®Ých b¶o vÖ, tuyªn<br /> truyÒn vµ gióp d©n chóng lín tuæi mï ch÷ cã ®−îc tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng. Ng−êi<br /> cho r»ng hÖ thèng gi¶ng d¹y sÏ ph¶i ®−îc thay ®æi sao cho con em ng−êi nghÌo ®−îc<br /> ®i häc. X©y dùng chÕ ®é häc kh«ng mÊt tiÒn vµ chÕ ®é tù qu¶n cho sinh viªn.<br /> VÒ mÆt phóc lîi cho c¸c nhãm x· héi, t¸c gi¶ tr−íc hÕt ®Ò cËp ®Õn giai cÊp<br /> c«ng nh©n vµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng, trong ®ã kÓ c¶ phô n÷ vµ c«ng nh©n n«ng<br /> nghiÖp. Ch−¬ng tr×nh ViÖt Minh dù kiÕn ®¶m b¶o nh÷ng quy ®Þnh phóc lîi nh− sau:<br /> - QuyÒn tæ chøc c¸c c«ng ®oµn.<br /> - Ngµy lao ®éng 8 giê cho ng−êi lín vµ 6 giê cho thiÕu niªn vµ nh÷ng ng−êi lµm<br /> viÖc nÆng.<br /> - CÊm lµm viÖc qu¸ giê trong nh÷ng xÝ nghiÖp ®éc h¹i, cÊm sö dông lao ®éng<br /> trÎ em vµ phô n÷ lµm viÖc vµo ban ®ªm.<br /> - Hµng n¨m c«ng nh©n ®−îc nghØ phÐp 2 tuÇn.<br /> - Tr¶ c«ng ngang nhau cho nam n÷ c«ng nh©n.<br /> - §èi víi phô n÷ lµm c«ng viÖc nÆng nhäc ®−îc nghØ 8 tuÇn tr−íc khi ®Î vµ 8<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 7<br /> <br /> tuÇn sau khi ®Î, 6 tuÇn nghØ ®Î ®èi víi phô n÷ lµm c«ng chøc vµ lµm nh÷ng<br /> c«ng viÖc nhÑ, cã tr¶ l−¬ng.<br /> - Thµnh lËp Ban kiÓm tra cña c«ng nh©n.<br /> - Ban hµnh LuËt b¶o hiÓm ®èi víi c«ng nh©n.<br /> - Nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¸c tæ chøc c«ng nh©n ¸p dông chÕ ®é gi¸o<br /> dôc ngoµi nhµ tr−êng cho c«ng nh©n lín tuæi.<br /> Hå Chñ TÞch quan niÖm r»ng trÝ thøc lµ mét bé phËn quan träng trong phong<br /> trµo c¸ch m¹ng ë ViÖt Nam. Ng−êi lu«n ®éng viªn trÝ thøc tham gia ®ãng gãp cho<br /> c¸ch m¹ng, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp t¹o ®iÒu kiÖn<br /> cho trÝ thøc cèng hiÕn. Trong "Ch−¬ng tr×nh ViÖt Minh", Ng−êi nhÊn m¹nh ®Õn tÇm<br /> quan träng cña ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc mang tÝnh phæ cËp vµ toµn diÖn, chó träng<br /> ®µo t¹o nh©n tµi cho n−íc nhµ, "khuyÕn khÝch vµ gióp ®ì c¸c h¹ng trÝ thøc ®−îc ph¸t<br /> triÓn tµi n¨ng cña hä".<br /> Hå ChÝ Minh ®Æc biÖt chó ý ®Õn trÎ em khi trong "Ch−¬ng tr×nh" Ng−êi<br /> dµnh nhiÒu quyÒn lîi phóc lîi cho trÎ em. Ch−¬ng tr×nh ViÖt Minh nªu râ x· héi<br /> ph¶i b¶o ®¶m:<br /> - ChÕ ®é ngµy lµm 6 giê cho trÎ em. CÊm tuyÓn lao ®éng trÎ em d−íi 12 tuæi.<br /> - Mçi tuÇn ®−îc nghØ 36 giê, hoµn toµn ®−îc nghØ vµo c¸c ngµy lÔ.<br /> - CÊm chñ vµ thî häc viÖc ký c¸c hîp ®ång t− nh©n. Ban hµnh c¸c ®¹o luËt b¶o<br /> vÖ giíi häc nghÒ.<br /> - C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh trong lao ®éng. CÊm sö dông lao ®éng trÎ em d−íi<br /> 16 tuæi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt nguy hiÓm.<br /> C¸c tæ chøc phóc lîi<br /> Hå ChÝ Minh sím quan t©m ®Õn vai trß cña c¸c tæ chøc x· héi trong lÜnh vùc<br /> phóc lîi. Ng−êi ®· dµnh nhiÒu c«ng søc bµn vÒ c¸c tæ chøc x· héi nh− C«ng héi, tæ<br /> chøc D©n cµy, Hîp t¸c x·. Hå Chñ TÞch ®· giíi thiÖu vÒ lÞch sö, c¸ch tæ chøc vµ ho¹t<br /> ®éng cña c¸c tæ chøc nµy ®Ó vËn dông vµo hÖ thèng phóc lîi x· héi cña chÕ ®é míi.<br /> T¸c phÈm "§−êng k¸ch mÖnh" ®· dµnh mét phÇn lín ®Ó tr×nh bµy vÒ c¸c tæ chøc cã<br /> vai trß to lín trong lÜnh vùc phóc lîi.<br /> VÒ tæ chøc C«ng héi cho c«ng nh©n, Ng−êi gi¶i thÝch vÒ môc ®Ých cña viÖc lËp<br /> ra C«ng héi: "Tæ chøc C«ng héi tr−íc lµ ®Ó cho c«ng nh©n ®i l¹i víi nhau cho cã c¶m<br /> t×nh; hai lµ ®Ó nghiªn cøu víi nhau; ba lµ ®Ó söa sang c¸ch sinh ho¹t cña c«ng nh©n<br /> cho kh¸ h¬n b©y giê; bèn lµ ®Ó gi÷ g×n quyÒn lîi cho c«ng nh©n; n¨m lµ ®Ó gióp cho<br /> quèc d©n, gióp cho thÕ giíi". T¸c gi¶ cßn h−íng dÉn cô thÓ nh÷ng c«ng viÖc mµ C«ng<br /> héi nªn lµm, nh− tæ chøc tr−êng häc cho c«ng nh©n vµ con em hä; t¹o ra nh÷ng n¬i<br /> xem s¸ch b¸o; tæ chøc nhµ th−¬ng, nhµ ngñ, nhµ t¾m, nhµ h¸t cho c«ng nh©n. Ng−êi<br /> khuyÕn khÝch C«ng héi më c¸c "hiÖp t¸c x·; tæ chøc c«ng binh, ®ång tö qu©n" ®Ó<br /> khuyÕch tr−¬ng phong trµo c«ng héi. (§−êng k¸ch mÖnh- C¸ch tæ chøc c«ng héi. T.2,<br /> tr. 302, 306- 307).<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 8 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> X©y dùng tæ chøc cho n«ng d©n lµ mét trong nh÷ng träng t©m ®−îc Hå Chñ<br /> TÞch chó träng. Ng−êi dÆn dß nh÷ng c«ng viÖc mµ tæ chøc "D©n cµy" cã thÓ vµ nªn<br /> lµm bao gåm: ®iÒu tra c¸ch lµm ¨n vµ c¸c viÖc trong lµng; ®Ò x−íng lµm c¸c hîp t¸c<br /> x·; më mang gi¸o dôc, nh− lËp tr−êng, tæ chøc nhµ xem s¸ch; x©y dùng nÕp sèng míi<br /> ("khuyªn b¶o anh em d©n cµy cÊm r−îu, a phiÕn, ®¸nh b¹c"); lËp héi cøu tÕ (§−êng<br /> k¸ch mÖnh- Tæ chøc d©n cµy. T.2, tr. 310- 311).<br /> Hå ChÝ Minh cßn chØ ra ý nghÜa chÝnh trÞ cña c«ng t¸c phóc lîi x· héi, khi ®Ò<br /> cËp ®Õn c¸c tæ chøc cøu trî quèc tÕ. Ng−êi viÕt: "Nh− n−íc An Nam gÆp lóc vì ®ª võa<br /> råi, hay nh÷ng khi ®¹i h¹n vµ lôt, nÕu Quèc tÕ biÕt, ch¾c cã gióp ®ì. Song: 1) Lµ v×<br /> d©n ta ch−a ai biÕt ®Õn mµ kªu van; 2) Lµ Ph¸p sî Quèc tÕ lµm cho d©n ta biÕt c¸ch<br /> th©n ¸i vµ liªn hîp cña v« s¶n giai cÊp trong thÕ giíi; 3) Nã sî tuyªn truyÒn c¸ch<br /> mÖnh cho nªn nã hÕt søc dÊu d©n ta kh«ng cho biÕt r»ng trong thÕ giíi cã mét héi<br /> nh− thÕ vµ ng¨n trë Quèc tÕ Êy lät vµo ®Õn An Nam" (§−êng k¸ch mÖnh- Quèc tÕ<br /> gióp ®ì. T. 2, tr. 297).<br /> 4. T− t−ëng phóc lîi x· héi Hå ChÝ Minh thêi kú c¸ch m¹ng th¸ng<br /> T¸m vµ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1945-1954)<br /> Giai ®o¹n 1945-1954 ®−îc coi lµ mét thêi kú cã nh÷ng sù kiÖn v« cïng träng<br /> ®¹i, më ®Çu lµ c¸ch m¹ng th¸ng T¸m víi sù ra ®êi cña Nhµ n−íc d©n chñ nh©n d©n<br /> ®Çu tiªn ë ch©u ¸. C¸ch m¹ng ®· ph¶i tiÕp qu¶n mét ®Êt n−íc bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ<br /> sau hµng thËp niªn d−íi ¸ch thùc d©n Ph¸p, ph¸t xÝt NhËt. §ång thêi, C¸ch m¹ng ®·<br /> ph¶i b¾t tay ngay vµo viÖc chuÈn bÞ cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p trë<br /> l¹i x©m l−îc. Trong bèi c¶nh ®ã, Nhµ n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa non trÎ ph¶i<br /> tiÕn hµnh gi¶i quyÕt ngay hµng lo¹t yªu cÇu phóc lîi x· héi. Trong nh÷ng ngµy nµy,<br /> Hå Chñ TÞch ®· dµnh mét phÇn quan träng trong suy nghÜ vµ ho¹t ®éng chØ ®¹o cña<br /> Ng−êi ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu phóc lîi c¬ b¶n vµ tr−íc m¾t, ®ång thêi tõng b−íc<br /> x©y dùng nÒn t¶ng cho mét hÖ thèng phóc lîi x· héi míi.<br /> T− t−ëng nÒn t¶ng vÒ phóc lîi<br /> T− t−ëng bao trïm cña Hå ChÝ Minh trong thêi kú nµy lµ ý chÝ ®Êu tranh<br /> ngoan c−êng cho ®éc lËp, thèng nhÊt cña Tæ quèc vµ tù do, h¹nh phóc cña nh©n d©n<br /> ViÖt Nam. §éc lËp d©n téc, thèng nhÊt Tæ quèc kh«ng t¸ch rêi víi tù do h¹nh phóc<br /> cña nh©n d©n. Ng−êi nãi: "NÕu n−íc ®éc lËp mµ d©n kh«ng h−ëng h¹nh phóc tù do,<br /> th× ®éc lËp còng ch¼ng cã nghÜa lý g×" (Th− göi ñy ban nh©n d©n c¸c kú, tØnh, huyÖn<br /> vµ lµng. T. 4, tr. 56). Ng−êi nhÊn m¹nh thªm: "Chóng ta tranh ®−îc tù do ®éc lËp råi<br /> mµ d©n cø chÕt ®ãi, chÕt rÐt, th× tù do, ®éc lËp còng kh«ng lµm g×. D©n chØ biÕt râ gi¸<br /> trÞ cña tù do, cña ®éc lËp khi mµ d©n ®−îc ¨n no, mÆc ®ñ". (Bµi ph¸t biÓu t¹i cuéc<br /> häp ®Çu tiªn cña ñy ban nghiªn cøu kÕ ho¹ch kiÕn quèc. T. 4, tr. 152).<br /> Ng−êi kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ lµ ph¶i ®oµn kÕt toµn d©n thùc<br /> hiÖn cho ®−îc c¸c vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc phóc lîi x· héi sau: "§¹o nghÜa lµ chÝnh s¸ch<br /> cña ChÝnh phñ ®èi víi d©n chóng - chÝnh s¸ch nµy ph¶i hîp víi nguyÖn väng vµ<br /> quyÒn lîi cña d©n chóng. §èi víi d©n, ChÝnh phñ ph¶i thi hµnh mét nÒn chÝnh trÞ<br /> liªm khiÕt nh− c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, cøu tÕ thÊt nghiÖp, söa ®æi chÕ ®é x·<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 9<br /> <br /> héi, ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, v.v... Cã nh− thÕ, d©n chóng míi ®oµn kÕt chung<br /> quanh ChÝnh phñ, ..." (Binh ph¸p T«n tö. T. 4, tr. 227).<br /> XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm c¬ b¶n trªn, trong bèi c¶nh nhiÒu nhµ c¸ch m¹ng cßn<br /> ®ang say s−a víi nÒn ®éc lËp d©n téc míi giµnh l¹i ®−îc, Hå Chñ TÞch ®· ®Ò ra môc<br /> tiªu cÊp b¸ch cña ChÝnh phñ lµ: "Chóng ta ph¶i thùc hiÖn ngay: 1. Lµm cho d©n cã<br /> ¨n. 2. Lµm cho d©n cã mÆc. 3. Lµm cho d©n cã chç ë. 4. Lµm cho d©n cã häc hµnh. C¸i<br /> môc ®Ých chóng ta ®i ®Õn lµ 4 ®iÒu ®ã..." (Bµi ph¸t biÓu t¹i cuéc häp ®Çu tiªn cña ñy<br /> ban nghiªn cøu kÕ ho¹ch kiÕn quèc. T. 4, tr. 152). Bèn ®iÒu trªn thÓ hiÖn nh÷ng néi<br /> dung c¬ b¶n cña phóc lîi x· héi.<br /> Chèng n¹n ®ãi vµ khëi x−íng cøu trî x· héi<br /> C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 ®· næ ra trong bèi c¶nh ®Êt n−íc võa tr¶i qua<br /> mét n¹n ®ãi khñng khiÕp nhÊt trong lÞch sö lµm chÕt h¬n 2 triÖu ng−êi. §øng tr−íc<br /> t×nh h×nh ®ã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nhËn ®Þnh rÊt ®óng ®¾n: mét nhiÖm vô chñ<br /> yÕu cña ChÝnh phñ lµ ph¸t ®éng mét phong trµo cøu ®ãi réng r·i trong c¶ n−íc. V×<br /> vËy, ngay trong phiªn häp ®Çu tiªn cña ChÝnh phñ l©m thêi, Ng−êi ®Ò ra 6 nhiÖm vô<br /> cÊp b¸ch cÇn gi¶i quyÕt nh»m ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái tr−íc m¾t cña nh©n d©n. "Mét<br /> lµ, nh©n d©n ta ®ang ®ãi... H¬n hai triÖu ®ång bµo chóng ta ®· chÕt ®ãi v× chÝnh s¸ch<br /> ®éc ¸c nµy. Võa råi, n¹n lôt ®· ph¸ ho¹i t¸m tØnh s¶n xuÊt lóa g¹o. §iÒu ®ã cµng lµm<br /> cho t×nh h×nh trÇm träng h¬n. Nh÷ng ng−êi tho¸t chÕt ®ãi nay còng bÞ ®ãi. Chóng ta<br /> ph¶i lµm nh− thÕ nµo cho hä sèng" (Nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch cña Nhµ n−íc ViÖt<br /> Nam D©n chñ Céng hßa. T. 4, tr. 7-9). TiÕp ®ã, Ng−êi ®· ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ph¸t<br /> ®éng phong trµo chèng n¹n ®ãi: "Trong khi chê ®îi ng«, khoai vµ nh÷ng thø l−¬ng<br /> thùc phô kh¸c, ph¶i ba bèn th¸ng míi cã, t«i ®Ò nghÞ më mét cuéc l¹c quyªn. M−êi<br /> ngµy mét lÇn, tÊt c¶ ®ång bµo chóng ta nhÞn ¨n mét b÷a. G¹o tiÕt kiÖm ®−îc sÏ gãp<br /> l¹i vµ ph¸t cho d©n nghÌo". (Nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch cña Nhµ n−íc ViÖt Nam D©n<br /> chñ Céng hßa. T. 4, tr. 7-8).<br /> Cã thÓ nãi Hå ChÝ Minh chÝnh lµ cha ®Î cña cøu trî x· héi víi tÝnh c¸ch lµ<br /> mét phong trµo phóc lîi khi kªu gäi nh©n d©n c¶ n−íc më cuéc quyªn gãp gióp ®ì<br /> d©n nghÌo ®ãi. "Lóc chóng ta n©ng b¸t c¬m mµ ¨n, nghÜ ®Õn kÎ ®ãi khæ, chóng ta<br /> kh«ng khái ®éng lßng. VËy t«i xin ®Ò nghÞ víi ®ång bµo c¶ n−íc, vµ t«i xin thùc hµnh<br /> tr−íc: Cø 10 ngµy nhÞn ¨n mét b÷a, mçi th¸ng nhÞn ¨n 3 b÷a. §em g¹o ®ã (mçi b÷a<br /> mét b¬) ®Ó cøu d©n nghÌo. Nh− vËy th× nh÷ng ng−êi nghÌo sÏ cã b÷a rau, b÷a ch¸o<br /> ®Ó chê mïa lóa n¨m sau, khái ®Õn nçi chÕt ®ãi". (SÎ c¬m nh−êng ¸o. T. 4, tr. 31).<br /> Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®· lµm cho mét bé phËn lín nh©n d©n ph¶i t¶n<br /> c−, rêi bá tµi s¶n, nhµ cöa, n¬i ch«n rau c¾t rèn. §iÒu nµy ®Æt ra mét lo¹t nh÷ng vÊn<br /> ®Ò chÝnh trÞ vµ x· héi. Tr−íc hoµn c¶nh nh− vËy, Hå Chñ TÞch ®· ph¸t ®éng mét<br /> phong trµo gióp ®ì x· héi dµnh riªng cho ®ång bµo t¶n c−, khi kªu gäi c¸n bé chÝnh<br /> quyÒn vµ toµn thÓ nh©n d©n ë nh÷ng vïng cã ®ång bµo t¶n c− ®Õn gióp ®ì ng−êi d©n<br /> t¶n c− nhanh chãng æn ®Þnh vµ b¶o ®¶m cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn.<br /> Ng−êi viÕt: "HiÖn n−íc ta ®ang kh¸ng chiÕn, tõ ®©y ra B¾c cã nh÷ng n¬i,<br /> thµnh thÞ biÕn thµnh chiÕn tuyÕn, cã nhiÒu ®ång bµo t¶n c− kh«ng chÞu ë l¹i víi Ph¸p<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 10 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> mµ ®i rÊt cùc khæ, phÇn ®«ng tay kh«ng ch©n rêi. ë Hµ Néi cã nhiÒu ng−êi tay ®èt<br /> nhµ m×nh, ph¸ nhµ m×nh ®i. Nay ®ång bµo hËu ph−¬ng cã ¨n mµ ®Ó hä ®ãi, cã ¸o mµ<br /> ®Ó hä rÐt, cã ®óng kh«ng? Mong ®ång bµo ñng hé ®ång bµo ®ã, gióp ®ì ®ång bµo t¶n<br /> c− tøc lµ gióp ®ì kh¸ng chiÕn, gióp cho kÎ cã vèn ®Ó cã thÓ tù lùc ®−îc, kÎ kh«ng cã<br /> vèn th× gióp hä cã c«ng ¨n viÖc lµm, chç ë". (Bµi nãi chuyÖn víi c¸c ®¹i biÓu th©n sÜ,<br /> trÝ thøc, phó hµo tØnh Thanh Hãa. T. 5, tr. 57-63). "Lóc nµy, nhiÒu ®ång bµo ph¶i t¶n<br /> c−, ®Ó tr¸nh sù giÕt h¹i, d©m hiÕp cña ®Þch. Trong lóc t¶n c−, kh«ng tr¸nh khái mÖt<br /> nhäc ®ãi kh¸t. VËy ®ång bµo t¶n c− ®Õn ®©u, th× ®ång bµo ë n¬i ®ã- tr−íc hÕt lµ c¸c<br /> ban hµnh chÝnh, c¸c ban t¶n c−, anh em thanh niªn, chÞ em phô n÷, c¸c ch¸u nhi<br /> ®ång - cÇn ph¶i an ñi hä, gióp ®ì hä. Cã c¬m gióp c¬m, cã ch¸o gióp ch¸o. Ýt nhÊt<br /> còng cã mét b¸t n−íc chÌ, mét lêi th©n ¸i gäi lµ tá nghÜa ®ång t×nh. "NhiÔu ®iÒu phñ<br /> lÊy gi¸ g−¬ng, Ng−êi trong mét n−íc ph¶i th−¬ng nhau cïng". TuyÖt ®èi chí lîi dông<br /> dÞp nµy, mµ ®èi víi ®ång bµo t¶n c−, mua rÎ b¸n ®¾t, hoÆc lµm khã dÔ ..." (Th− göi<br /> ®ång bµo hËu ph−¬ng. T. 5, tr. 81).<br /> Kh«ng chØ ph¸t ®éng mét phong trµo cøu trî x· héi, b»ng c¸c chÝnh s¸ch vµ<br /> s¾c lÖnh tõ c−¬ng vÞ cña m×nh, Hå ChÝ Minh cßn t¹o dùng tõng b−íc c¶ mét hÖ thèng<br /> chÝnh s¸ch vµ ®Þnh chÕ cøu trî x· héi, lµm c¬ së cho bé phËn nµy trong nh÷ng thêi kú<br /> sau. Ch¼ng h¹n, ®èi víi c¸c nhãm x· héi yÕu thÕ nh− ng−êi giµ, trÎ em, ng−êi ®au<br /> èm, thai s¶n, Ng−êi chØ thÞ: "VÒ x· héi: ThiÕt lËp nhµ d−ìng l·o, nhµ trÎ, më nhiÒu<br /> nhµ th−¬ng, cøu tÕ nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp, cÊm chØ b¸n d©m, lËp nhµ hé sinh"<br /> (Th− göi t−íng TrÇn Tu Hßa. T. 4, tr. 117- 118).<br /> Chèng giÆc dèt, më réng gi¸o dôc vµ x©y ®êi sèng míi<br /> T×nh tr¹ng mï ch÷ cña h¬n 90% d©n sè ®−îc Hå Chñ TÞch xem nh− lµ mét<br /> trong ba "quèc n¹n", bëi theo Ng−êi "mét d©n téc dèt lµ mét d©n téc yÕu". V× vËy,<br /> Ng−êi ®· coi xãa n¹n mï ch÷ cho ®«ng ®¶o d©n c− lµ mét nhiÖm vô phóc lîi hµng<br /> ®Çu cña Nhµ n−íc c¸ch m¹ng. Ng−êi nãi: "Sè ng−êi ViÖt Nam thÊt häc so víi sè ng−êi<br /> trong n−íc lµ 95 phÇn tr¨m, nghÜa lµ hÇu hÕt ng−êi ViÖt Nam mï ch÷. Nh− thÕ th×<br /> tiÕn bé lµm sao ®−îc? Nay chóng ta ®· giµnh ®−îc quyÒn ®éc lËp. Mét trong nh÷ng<br /> c«ng viÖc ph¶i thùc hiÖn cÊp tèc trong lóc nµy lµ n©ng cao d©n trÝ. ChÝnh phñ ®· ra<br /> h¹n trong mét n¨m, tÊt c¶ mäi ng−êi ViÖt Nam ®Òu ph¶i biÕt ch÷ quèc ng÷" (Chèng<br /> n¹n thÊt häc. T. 4, tr. 36-37). Xa h¬n, B¸c yªu cÇu r»ng ng−êi d©n biÕt ch÷ lµ ®Ó "cã<br /> kiÕn thøc míi", tõ ®ã míi cã thÓ lµm chñ ®−îc vËn mÖnh cña ®Êt n−íc vµ b¶n th©n.<br /> "... Mäi ng−êi ViÖt Nam ®Òu ph¶i hiÓu biÕt quyÒn lîi cña m×nh, bæn phËn cña m×nh,<br /> ph¶i cã kiÕn thøc míi ®Ó cã thÓ tham gia vµo c«ng cuéc x©y dùng n−íc nhµ, vµ tr−íc<br /> hÕt ph¶i biÕt ®äc, biÕt viÕt ch÷ quèc ng÷" (Chèng n¹n thÊt häc. T. 4, tr. 36-37).<br /> Ng−êi ®· x¸c ®Þnh râ khÝa c¹nh phóc lîi trong lÜnh vùc v¨n hãa, gi¸o dôc cña<br /> ChÝnh phñ lµ ph¶i: "VÒ v¨n hãa: Thùc hµnh chÕ ®é gi¸o dôc b¾t buéc, më nhiÒu<br /> tr−êng häc, r¹p h¸t, tæ chøc c¸c líp b×nh d©n häc vô, gióp ®ì nh÷ng ng−êi nghÌo mµ<br /> hiÕu häc. Ph¸t triÓn thÓ dôc, ®øc dôc, b·i bá häc phÝ nhËp häc do ng−êi Ph¸p ®Æt ra"<br /> (Th− göi t−íng TrÇn Tu Hßa. T. 4, tr. 117-118).<br /> H−ëng øng lêi kªu gäi nµy cña Ng−êi, mét phong trµo toµn d©n réng lín<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 11<br /> <br /> ch−a tõng thÊy thanh to¸n n¹n mï ch÷ ®· ®−îc thùc hiÖn trªn c¶ n−íc. §©y cã thÓ<br /> lµ phong trµo xãa mï ch÷ mang tÝnh quÇn chóng lín nhÊt ®Çu tiªn trong thÕ giíi<br /> c¸c n−íc thuéc ®Þa, ®iÒu ®· gãp phÇn khiÕn cho UNESCO c«ng nhËn Hå ChÝ Minh<br /> lµ danh nh©n v¨n hãa thÕ giíi. ChØ trong mét thêi gian ng¾n, h¬n hai triÖu ng−êi<br /> ®· biÕt ®äc, biÕt viÕt. Vµ chØ sau 5 n¨m n¾m chÝnh quyÒn, Nhµ n−íc míi ®· ghi<br /> ®−îc mét thµnh tÝch vang déi lµ gióp cho kho¶ng 13 triÖu ng−êi d©n ViÖt Nam biÕt<br /> ®äc biÕt viÕt.<br /> Hå ChÝ Minh kh«ng chØ quan t©m xãa n¹n mï ch÷, tÇm nh×n cña Ng−êi nh»m<br /> tíi hai ch©n trêi xa h¬n cho d©n téc: t¹o dùng mét nÒn gi¸o dôc tiªn tiÕn cho toµn<br /> d©n vµ x©y ®êi sèng míi. §iÒu nµy thÓ hiÖn trong lêi c¨n dÆn gi¸o viªn: "§ång thêi<br /> t«i mong r»ng c¸c líp b×nh d©n häc vô ch¼ng nh÷ng d¹y cho ®ång bµo häc ch÷, lµm<br /> tÝnh mµ d¹y thªm vÒ c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, cøu n−íc, t¨ng gia s¶n xuÊt, gióp mïa<br /> ®«ng binh sÜ, gióp ®ång bµo t¶n c−, khoa häc th−êng thøc" (Th− göi «ng gi¸m ®èc vµ<br /> toµn thÓ nam n÷ gi¸o viªn b×nh d©n häc vô khu III. T. 5, tr. 307-308). "Trong phong<br /> trµo Thi ®ua ¸i quèc, t«i mong c¸c b¹n còng h¨ng h¸i xung phong. ... c¸c b¹n thi ®ua<br /> ®Ó tiÕn lªn mét b−íc n÷a, b»ng c¸ch d¹y cho ®ång bµo: 1. Th−êng thøc vÖ sinh, ®Ó<br /> d©n bít èm ®au. 2. Th−êng thøc khoa häc, ®Ó d©n bít mª tÝn nh¶m. 3. Bèn phÐp tÝnh,<br /> ®Ó lµm ¨n cã ng¨n n¾p. 4. LÞch sö vµ ®Þa d− n−íc ta (v¾n t¾t b»ng th¬ hoÆc ca), ®Ó<br /> n©ng cao lßng yªu n−íc. 5. §¹o ®øc cña c«ng d©n, ®Ó thµnh ng−êi c«ng d©n ®øng<br /> ®¾n" (Th− göi nam n÷ chiÕn sÜ b×nh d©n häc vô. T. 5, tr. 489-490).<br /> Khëi x−íng chÝnh s¸ch −u ®·i x· héi<br /> Cuéc kh¸ng chiÕn ¸c liÖt chèng Ph¸p x©m l−îc ®· khiÕn cho d©n téc chÞu<br /> nhiÒu hy sinh, mÊt m¸t. Cïng víi thêi gian vµ møc ®é khèc liÖt cña chiÕn tranh, sè<br /> l−îng liÖt sÜ th−¬ng binh ngµy cµng t¨ng. Hå Chñ TÞch còng chÝnh lµ ng−êi ®· khëi<br /> x−íng c«ng t¸c gióp ®ì th−¬ng binh, gia ®×nh liÖt sÜ, ®iÒu sau nµy ®· trë thµnh võa lµ<br /> mét phong trµo võa lµ mét bé phËn cña hÖ thèng phóc lîi x· héi quèc gia.<br /> Ng−êi viÕt: "Th−¬ng binh lµ nh÷ng ng−êi ®· hy sinh gia ®×nh, hy sinh x−¬ng<br /> m¸u ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o vÖ ®ång bµo. V× lîi Ých cña Tæ quèc, cña ®ång bµo, mµ c¸c<br /> ®ång chÝ chÞu èm yÕu, quÌ quÆt. V× vËy Tæ quèc, ®ång bµo ph¶i biÕt ¬n, ph¶i gióp ®ì<br /> nh÷ng ng−êi con anh dòng Êy. Trong lóc chèng n¹n ®ãi kÐm, ®ång bµo ta ®· tõng<br /> mçi tuÇn nhÞn ¨n mét b÷a ®Ó gióp c¸c ®ång bµo bÞ ®ãi. B©y giê chèng n¹n ngo¹i x©m,<br /> t«i ch¾c ®ång bµo ta sÏ vui lßng vµi ba th¸ng nhÞn ¨n mét b÷a ®Ó gióp ®ì chiÕn sÜ bÞ<br /> th−¬ng. Ngµy 27 th¸ng 7 lµ mét dÞp cho ®ång bµo ta tá lßng hiÕu nghÜa b¸c ¸i, lµ tá ý<br /> yªu mÕn th−¬ng binh. Nh−ng t«i e trong lóc thi hµnh, h¨ng h¸i th¸i qu¸, vËy t«i xin<br /> ®Ò nghÞ: 1) H«m ®ã c¸c cô giµ th−îng thä, c¸c ch¸u bÐ s¬ sinh, c¸c bé ®éi c¸c mÆt<br /> trËn, nh÷ng ®ång bµo ®ang ®au yÕu, th× kh«ng nªn nhÞn. Cßn c¸c c¬ quan, c¸c bé ®éi,<br /> c¸c tr−êng häc, c¸c ®oµn thÓ vµ toµn thÓ ®ång bµo c¶ n−íc ®Òu nhÞn ¨n mét b÷a. 2)<br /> §ã lµ viÖc hiÕu nghÜa, mäi ng−êi tù ®éng lµm, tuyÖt ®èi kh«ng c−ìng bøc... 4) H«m ®ã<br /> tuy c¸c giíi, c¸c tæ chøc ®Òu h¨ng h¸i tham gia, ®Æc biÖt lµ ®oµn thÓ phô n÷, thanh<br /> niªn vµ nhi ®ång cÇn ph¶i ra søc tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch vµ gióp viÖc. Lu«n lu«n tin<br /> vµo lßng nh−êng c¬m, sÎ ¸o cña ®ång bµo ta, t«i ch¾c r»ng "Ngµy th−¬ng binh" sÏ cã<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 12 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> kÕt qu¶ mü m·n. T«i xin xung phong göi mét chiÕc ¸o lãt lôa cña chÞ em phô n÷ ®·<br /> biÕu t«i, mét th¸ng l−¬ng cña t«i, mét b÷a ¨n cña t«i, vµ cña c¸c nh©n viªn t¹i Phñ<br /> Chñ tÞch, céng lµ mét ngh×n mét tr¨m hai m−¬i b¶y ®ång (1.127®00)" (Th− göi ban<br /> th−êng trùc cña ban tæ chøc "Ngµy th−¬ng binh toµn quèc". T. 5, tr. 175-176).<br /> Ng−êi ®· ph¸t ®éng vµ cæ vò cho c¸c phong trµo gióp ®ì th−¬ng binh, gia ®×nh<br /> liÖt sÜ d−íi nhiÒu h×nh thøc nh−: nhËn con liÖt sÜ lµm con nu«i, lËp héi nghÜa th−¬ng,<br /> lËp an d−ìng ®−êng, quÜ ñng hé vµ gióp ®ì th−¬ng binh vµ gia ®×nh liÖt sÜ; ®−a<br /> th−¬ng binh vÒ sèng trong céng ®ång, cÊp ®Êt cho th−¬ng binh, gióp ®ì th−¬ng binh<br /> trong viÖc t¨ng gia s¶n xuÊt vµ c¸c c«ng viÖc hµng ngµy cã thÓ ®−îc. Ng−êi ®· nhÊn<br /> m¹nh ®Õn t− t−ëng gióp ®ì th−¬ng binh l©u dµi, t¹i céng ®ång vµ héi nhËp x· héi.<br /> Hå Chñ TÞch viÕt: "Anh em th−¬ng binh ®· hy sinh mét phÇn x−¬ng m¸u ®Ó<br /> gi÷ g×n Tæ quèc, b¶o vÖ ®ång bµo, ®· tËn trung víi n−íc, tËn hiÕu víi d©n. Hä ®· lµm<br /> trßn nhiÖm vô, hä kh«ng ®ßi hái g× c¶. Song ®èi víi nh÷ng ng−êi con trung hiÕu Êy,<br /> ChÝnh phñ vµ ®ång bµo ph¶i b¸o ®¸p nh− thÕ nµo cho xøng ®¸ng? T«i cã ý kiÕn nh−<br /> sau: ChÝnh quyÒn, ®ång bµo vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n trong mçi x· ph¶i tïy theo sù<br /> cè g¾ng vµ kh¶ n¨ng chung cña mçi x· mµ ®ãn mét sè anh em th−¬ng binh. Gióp l©u<br /> dµi, chø kh«ng ph¶i chØ gióp trong mét thêi gian. Kh«ng ph¶i gióp b»ng c¸ch gãp g¹o<br /> nu«i th−¬ng binh, nh−ng gióp b»ng c¸ch nµy: 1. Mçi x· trÝch mét phÇn ruéng c«ng,<br /> nÕu kh«ng cã ruéng c«ng th× m−în ruéng cña nh÷ng ®ång bµo h»ng t©m h»ng s¶n,<br /> nÕu kh«ng m−în ®−îc ruéng th× chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ vµ ®ång bµo trong x· chung<br /> søc ph¸t vì mét sè ®Êt míi ®Ó gióp th−¬ng binh. 2. ChÝnh quyÒn, ®oµn thÓ vµ ®ång<br /> bµo trong x· sÏ tæ chøc viÖc cµy cÊy, ch¨m nom, gÆt h¸i nh÷ng ruéng ®Êt Êy. Hoa lîi<br /> sÏ ®Ó nu«i th−¬ng binh. 3. Tïy theo sè ruéng ®Êt trÝch ®−îc, m−în ®−îc hoÆc khai<br /> khÈn ®−îc, mµ ®ãn nhiÒu hoÆc Ýt th−¬ng binh vÒ x·. Anh em th−¬ng binh sÏ tïy søc<br /> mµ lµm nh÷ng c«ng viÖc nhÑ, nh− häc may v¸, ®an l¸t, hít tãc hoÆc gióp viÖc phßng<br /> giÊy, gióp viÖc b×nh d©n häc vô trong lµng v.v... Nh− thÕ th× ®ång bµo mçi x· ®· ®−îc<br /> tháa m·n lßng −íc ao b¸o ®¸p anh em th−¬ng binh; mµ anh em th−¬ng binh th× ®−îc<br /> yªn æn vÒ vËt chÊt vµ vui vÎ vÒ tinh thÇn vµ vÉn cã dÞp tham gia sù ho¹t ®éng Ých lîi<br /> cho x· héi" (Th− göi cô Bé tr−ëng Bé th−¬ng binh, cùu binh. T. 6, tr. 261-262).<br /> 5. T− t−ëng phóc lîi x· héi Hå ChÝ Minh thêi kú X©y dùng chñ nghÜa<br /> x· héi (1954 - 1969)<br /> Sau hßa b×nh lËp l¹i n¨m 1954, lÞch sö ViÖt Nam b−íc vµo mét thêi kú võa lÆp<br /> l¹i võa míi mÎ ch−a tõng ®−îc ®Æt ra trong qu¸ khø. Mét mÆt, mét lÇn n÷a ®Êt n−íc<br /> l¹i bÞ chia c¾t thµnh hai miÒn Nam-B¾c gièng nh− thêi kú TrÞnh-NguyÔn ph©n tranh,<br /> mét thêi kú chia c¾t kÐo dµi nhiÒu thÕ kû vµ chØ ®−îc chÊm døt bëi ng−êi anh hïng<br /> NguyÔn HuÖ. LÇn chia c¾t nµy t¹o ra mét nguy c¬ lÞch sö, ®iÒu cã thÓ trë thµnh mét<br /> c¶n trë ®èi víi sù thèng nhÊt vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. MÆt kh¸c, mét lo¹t nh÷ng ®iÒu<br /> kiÖn lÞch sö ®· dÉn ®Õn viÖc miÒn B¾c ViÖt Nam cã thÓ ®i vµo quü ®¹o x©y dùng chÕ<br /> ®é x· héi x· héi chñ nghÜa. Bèi c¶nh nµy ®· dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh cña §¶ng vµ Hå Chñ<br /> TÞch r»ng giai ®o¹n s¾p tíi c¸ch m¹ng ViÖt Nam ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh hai nhiÖm<br /> vô chiÕn l−îc: tiÕp tôc hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ë miÒn Nam vµ c¸ch<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 13<br /> <br /> m¹ng x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c. Trong thêi gian nµy, T− t−ëng cña Hå ChÝ Minh<br /> vÒ nh÷ng vÊn ®Ò phóc lîi x· héi ®−îc thÓ hiÖn trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt cña miÒn<br /> B¾c ViÖt Nam võa chuÈn bÞ gãp phÇn gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n−íc,<br /> võa x©y dùng chñ nghÜa x· héi.<br /> Chñ nghÜa x· héi vµ phóc lîi<br /> B−íc sang giai ®o¹n míi, Hå ChÝ Minh x¸c ®Þnh ch¨m lo ®êi sèng cña nh©n<br /> d©n lµ mét môc tiªu hµng ®Çu cña Nhµ n−íc. "Kiªn quyÕt n©ng cao dÇn møc sèng<br /> cña nh©n d©n, tr−íc hÕt lµ cña c«ng nh©n, bé ®éi vµ c«ng chøc, ®ång thêi gi¶m nhÑ<br /> dÇn sù ®ãng gãp cña n«ng d©n (T. 7, tr. 48). "TÊt c¶ nh÷ng viÖc §¶ng vµ ChÝnh phñ<br /> ®Ò ra ®Òu nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n d©n. Lµm g× mµ kh«ng nh»m môc ®Ých<br /> Êy lµ kh«ng ®óng" (T. 7, tr. 150).<br /> Môc tiªu nµy ®· ®−îc B¸c g¾n víi chñ nghÜa x· héi, khi ta thÊy trong mäi<br /> ®Þnh nghÜa vÒ chñ nghÜa x· héi, bao giê còng thÊy B¸c nªu vÊn ®Ò ®êi sèng cña c¸c<br /> tÇng líp nh©n d©n. Trong mét v¨n kiÖn rÊt quan träng cña §¶ng, B¸c nãi chñ nghÜa<br /> x· héi "tr−íc hÕt nh»m lµm cho nh©n d©n lao ®éng tho¸t n¹n bÇn cïng, lµm cho mäi<br /> ng−êi cã c«ng ¨n viÖc lµm, ®−îc Êm no vµ sèng mét ®êi h¹nh phóc" (Ba m−¬i n¨m<br /> ho¹t ®éng cña §¶ng ta. T. 10, tr. 17).<br /> Khi nãi chuyÖn ë tØnh L¹ng S¬n, B¸c l¹i x¸c ®Þnh: "Chñ nghÜa x· héi lµ mäi<br /> ng−êi d©n ®−îc ¸o Êm c¬m no, nhµ ë tö tÕ, ®−îc häc hµnh" (Nãi chuyÖn víi ®ång bµo<br /> vµ c¸n bé tØnh L¹ng S¬n. T. 10, tr. 72). Trong mäi ®Þnh nghÜa vÒ chñ nghÜa x· héi, Hå<br /> Chñ TÞch ®Òu g¾n víi môc ®Ých cña nã, ®ã lµ "Môc ®Ých cña chñ nghÜa x· héi lµ<br /> kh«ng ngõng n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n" (Nãi chuyÖn víi §¹i héi §¶ng bé<br /> thµnh phè Hµ Néi. T. 10, tr. 159). §iÒu nµy cho thÊy mét sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a chñ<br /> nghÜa x· héi vµ phóc lîi trong quan niÖm cña B¸c vÒ phóc lîi x· héi. Ng−êi còng<br /> nhÊn m¹nh r»ng con ®−êng ph¸t triÓn phóc lîi lµ c«ng nghiÖp hãa (Con ®−êng phÝa<br /> tr−íc. T. 10, tr. 40).<br /> §èi víi Hå ChÝ Minh, chñ nghÜa x· héi mét mÆt lµ sù c«ng b»ng trong lao<br /> ®éng vµ h−ëng thô, ®ång thêi lµ phóc lîi cho nh÷ng nhãm ng−êi yÕu thÕ. "Chñ nghÜa<br /> x· héi lµ c«ng b»ng hîp lý: lµm nhiÒu h−ëng nhiÒu, lµm Ýt h−ëng Ýt, kh«ng lµm th×<br /> kh«ng ®−îc h−ëng. Nh÷ng ng−êi giµ yÕu vµ tµn tËt sÏ ®−îc nhµ n−íc gióp ®ì ch¨m<br /> nom” (T. 9, tr. 175). “Trõ c¸c cô giµ yÕu nhiÒu tuæi, nh÷ng ng−êi th−¬ng tËt, phô n÷<br /> cã thai, c¸c ch¸u bÐ, cßn ai cã søc lao ®éng mµ trèn tr¸ch nhiÖm, l−êi biÕng kh«ng ®i<br /> chèng h¹n sÏ ph¶i ph¹t. Cßn ph¹t nh− thÕ nµo sÏ do khu, tØnh, huyÖn quy ®Þnh cho<br /> ®óng møc” (T. 9, tr. 18).<br /> §¶ng vµ phóc lîi x· héi<br /> Hå ChÝ Minh cho r»ng trong c«ng t¸c l·nh ®¹o nãi chung cña §¶ng cÇn ®Æc<br /> biÖt quan t©m ®Õn phóc lîi cña con ng−êi, xem ®©y lµ mét néi dung c«ng t¸c chÝnh<br /> trong mäi giai ®o¹n cña c¸ch m¹ng, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®ång thêi tiÕn hµnh hai<br /> nhiÖm vô chiÕn l−îc. Trong "Bµi nãi t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c cña Bé c«ng<br /> nghiÖp", B¸c ®· phª ph¸n xu h−íng mét sè c¸n bé thiÕu quan t©m ®Õn viÖc ph¸t<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 14 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> triÓn ®êi sèng c«ng nh©n. B¸c nhÊn m¹nh ®Õn c«ng t¸c lµm nhµ ë, nhµ gi÷ trÎ, c©u<br /> l¹c bé, vÖ sinh, an toµn lao ®éng, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc (T. 10, tr .43).<br /> B¸c chØ ra ý nghÜa cña phóc lîi ®èi víi nh©n d©n vµ kÕt luËn: "V× vËy chÝnh<br /> s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ lµ ph¶i hÕt søc ch¨m nom ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n.<br /> NÕu d©n ®ãi, §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi; nÕu d©n rÐt lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi; nÕu<br /> d©n dèt lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi; nÕu d©n èm lµ §¶ng vµ ChÝnh phñ cã lçi. V× vËy<br /> c¸n bé §¶ng vµ chÝnh quyÒn tõ trªn xuèng d−íi ®Òu ph¶i hÕt søc quan t©m ®Õn ®êi<br /> sèng cña nh©n d©n. Ph¶i l·nh ®¹o tæ chøc, gi¸o dôc nh©n d©n t¨ng gia s¶n xuÊt vµ<br /> tiÕt kiÖm. D©n ®ñ ¨n ®ñ mÆc th× nh÷ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®−a ra sÏ<br /> dÔ dµng thùc hiÖn. NÕu d©n ®ãi, rÐt, bÖnh th× chÝnh s¸ch cña ta dï cã hay mÊy còng<br /> kh«ng thùc hiÖn ®−îc" (Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ s¶n xuÊt cøu ®ãi. T. 7, tr. 260).<br /> Hå ChÝ Minh cho r»ng nhiÖm vô cña c¸n bé qu¶n lý kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng<br /> c«ng viÖc lín mang tÝnh chiÕn l−îc, mµ cßn lµ ®êi sèng trùc tiÕp cña ng−êi d−íi<br /> quyÒn. Ng−êi d¹y "Ph¶i quan t©m tíi ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cña c«ng nh©n.<br /> C¸n bé tõ trªn xuèng d−íi ph¶i ch¨m nom ®Õn chç ¨n, chç ë, chç lµm viÖc cña c«ng<br /> nh©n, h−íng dÉn anh chÞ em c¸ch tæ chøc nhµ ¨n, nhµ ë, nhµ gi÷ trÎ cho tèt, cho chu<br /> ®¸o" (Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ phæ biÕn NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung −¬ng lÇn thø<br /> ba vÒ KÕ ho¹ch nhµ n−íc n¨m 1961. T. 9, tr. 15).<br /> Hå Chñ tÞch nhÊn m¹nh viÖc ch¨m lo ®Õn ®êi sèng nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ cña<br /> nh÷ng nhãm ng−êi cã c«ng lµ "nhiÖm vô thiªng liªng". B¸c nãi: "TÊt c¶ chóng ta tõ<br /> trªn xuèng d−íi, c¸n bé còng nh− §¶ng viªn, ®oµn viªn ph¶i lµm nhiÖm vô thiªng<br /> liªng cña chóng ta lµ quan t©m lo l¾ng ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. Ph¶i gióp ®ì<br /> nh©n d©n trong mäi viÖc. Tïy hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cña m×nh gióp ®ì anh em<br /> th−¬ng binh, bÖnh binh, anh em phôc viªn, gia ®×nh chiÕn sÜ, liÖt sÜ. Bëi v× anh em<br /> th−¬ng binh, bÖnh binh còng nh− gia ®×nh liÖt sÜ ®ã lµ nh÷ng ng−êi ®· cã nh÷ng cèng<br /> hiÕn ®èi víi tæ quèc ...V× vËy chóng ta ph¶i gióp ®ì thùc sù vÒ tinh thÇn lÉn vËt chÊt"<br /> (Nãi chuyÖn víi Héi nghÞ c¸n bé toµn tØnh NghÖ An. T. 8, tr. 413).<br /> Phóc lîi lµ sù nghiÖp cña chÝnh nh©n d©n<br /> MÆc dï nhÊn m¹nh ®Õn tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o vµ ch¨m lo cña §¶ng ®Õn phóc<br /> lîi, song B¸c còng kh¼ng ®Þnh r»ng phóc lîi lµ sù nghiÖp cña chÝnh ng−êi d©n. "Cø<br /> chê §¶ng vµ chê ChÝnh phñ gióp ®ì, th× kh«ng ®óng ®©u. §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Ò ra<br /> chÝnh s¸ch, ph¸i c¸n bé vÒ h−íng dÉn, thÕ lµ gióp ®ì. Nh−ng ®ã lµ phô. Lùc l−îng<br /> nh©n d©n tæ chøc nhau l¹i lµ chÝnh. Kh«ng nªn û l¹i, mµ ph¶i tù lùc c¸nh sinh. ViÖc<br /> c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n d©n còng ph¶i do nh©n d©n tù gióp lÊy m×nh lµ chÝnh"<br /> (Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ c¸n bé c¶i c¸ch miÒn biÓn. T. 7, tr. 114-115).<br /> Tæ chøc phóc lîi: hîp t¸c x· vµ c«ng ®oµn<br /> Trong hÖ thèng quan niÖm phóc lîi x· héi cña m×nh, Hå ChÝ Minh ®· dµnh<br /> cho c«ng ®oµn mét vÞ trÝ quan träng. Ng−êi nhÊn m¹nh môc ®Ých cña c«ng ®oµn lµ<br /> c¶i thiÖn dÇn ®êi sèng c«ng nh©n, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, v¨n hãa cña giai cÊp<br /> c«ng nh©n nãi riªng vµ cña nh©n d©n nãi chung (Nãi chuyÖn ë Tr−êng c¸n bé c«ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 15<br /> <br /> ®oµn. T. 7, tr. 567). Do ®ã, "C¸n bé c«ng ®oµn ph¶i tïy kh¶ n¨ng mµ c¶i thiÖn ®êi<br /> sèng vËt chÊt vµ v¨n hãa cña c«ng nh©n, v× ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n hãa cã kh¸ th×<br /> lµm viÖc míi tèt. Cho nªn cÇn ph¶i chó ý c¶i thiÖn sinh ho¹t cho c«ng nh©n" (Bµi nãi<br /> t¹i Héi nghÞ c¸n bé c«ng ®oµn. T. 8, tr. 343).<br /> Phª ph¸n viÖc thiÕu quan t©m ®Õn an toµn lao ®éng, B¸c cho r»ng ®iÒu nµy<br /> ph¶n ¸nh viÖc thiÕu quý träng con ng−êi, xem nhÑ phóc lîi cña con ng−êi. "NhiÒu n¬i<br /> thiÕu gi¸o dôc c«ng nh©n vÒ kû luËt lao ®éng, vÒ ý thøc lµm chñ vµ vÒ b¶o hé lao<br /> ®éng. Mét sè n¬i ®· ®Ó x¶y ra tai n¹n lao ®éng, ®iÒu ®ã rÊt ®¸ng tiÕc. Chóng ta ph¶i<br /> quý träng con ng−êi, nhÊt lµ c«ng nh©n, v× c«ng nh©n lµ vèn quý nhÊt cña x· héi.<br /> Chóng ta cÇn ph¶i hÕt søc b¶o vÖ, kh«ng ®Ó x¶y ra tai n¹n lao ®éng" (Bµi nãi t¹i Héi<br /> nghÞ c¸n bé c«ng ®oµn. T. 8, tr. 343).<br /> B¶n Di chóc - mét ph¸c th¶o toµn diÖn cho phóc lîi sau chiÕn tranh<br /> NhiÒu c«ng tr×nh vµ bµi viÕt ®· ph©n tÝch vÒ tÇm vãc trÝ tuÖ vµ nh©n v¨n cña<br /> B¶n Di chóc Hå Chñ TÞch. Tuy nhiªn, ng−êi ta cßn Ýt thÊy r»ng v¨n b¶n nµy thùc sù<br /> lµ mét kÕ ho¹ch toµn diÖn vÒ phóc lîi cho nh©n d©n.<br /> Trong Di chóc, Ng−êi nhÊn m¹nh sau khi th¾ng lîi, "§¶ng cÇn ph¶i cã kÕ<br /> ho¹ch thËt tèt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n hãa, nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi<br /> sèng cña nh©n d©n" (Di chóc. T. 10, tr. 835). B¸c ®· ®Ò cËp ®Õn lÜnh vùc y tÕ vµ gi¸o<br /> dôc cho nh©n d©n: "ë ®©y nãi vÒ kÕ ho¹ch x©y dùng l¹i thµnh phè vµ lµng m¹c ®Ñp<br /> ®Ï, ®µng hoµng h¬n tr−íc khi chiÕn tranh. Kh«i phôc vµ më réng c¸c ngµnh kinh tÕ.<br /> Ph¸t triÓn c«ng t¸c vÖ sinh, y tÕ. Söa ®æi chÕ ®é gi¸o dôc cho hîp víi hoµn c¶nh míi<br /> cña nh©n d©n, nh− ph¸t triÓn c¸c tr−êng nöa ngµy häc tËp nöa ngµy lao ®éng..." (Di<br /> chóc. T. 10, tr. 41-43).<br /> TiÕp theo, trong Di chóc B¸c ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch c¬ b¶n<br /> cho mäi tÇng líp d©n c−. Ch¼ng h¹n, B¸c ®· yªu cÇu ph¶i lµm tèt c«ng t¸c −u ®·i x·<br /> héi cho nh÷ng ng−êi ®· cã cèng hiÕn trong chiÕn tranh. "§èi víi nh÷ng ng−êi ®·<br /> dòng c¶m hy sinh mét phÇn x−¬ng m¸u cña m×nh (c¸n bé, binh sÜ, d©n qu©n, du<br /> kÝch, thanh niªn xung phong...), §¶ng, ChÝnh phñ vµ ®ång bµo ph¶i t×m mäi c¸ch<br /> lµm cho hä cã n¬i ¨n chèn ë yªn æn, ®ång thêi ph¶i më nh÷ng líp d¹y nghÒ thÝch hîp<br /> víi mçi ng−êi ®Ó hä cã thÓ dÇn dÇn "tù lùc c¸nh sinh ... §èi víi c¸c liÖt sÜ, mçi ®Þa<br /> ph−¬ng (thµnh phè, lµng x·) cÇn x©y dùng v−ên hoa vµ bia kû niÖm ghi sù hy sinh<br /> anh dòng cña c¸c liÖt sÜ, ®Ó ®êi ®êi gi¸o dôc tinh thÇn yªu n−íc cho nh©n d©n ta...<br /> §èi víi cha mÑ, vî con (cña th−¬ng binh vµ liÖt sÜ) mµ thiÕu søc lao ®éng vµ tóng<br /> thiÕu, th× chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng (nÕu ë n«ng th«n th× chÝnh quyÒn x· cïng hîp t¸c<br /> x· n«ng nghiÖp) ph¶i gióp ®ì hä cã c«ng viÖc lµm ¨n thÝch hîp, quyÕt kh«ng ®Ó hä bÞ<br /> ®ãi rÐt" (Di chóc. T. 10, tr. 41-43).<br /> Hå Chñ TÞch cßn chó ý ®Õn c¶ nh÷ng ng−êi lÇm lçi cÇn sù gióp ®ì x· héi:<br /> "§èi víi nh÷ng n¹n nh©n cña chÕ ®é x· héi cò, nh− trém c¾p, g¸i ®iÕm, cê b¹c, bu«n<br /> lËu,v.v..., th× nhµ n−íc ph¶i võa dïng gi¸o dôc, võa dïng ph¸p luËt ®Ó c¶i t¹o hä,<br /> gióp hä trë nªn nh÷ng ng−êi lao ®éng l−¬ng thiÖn" (Di chóc. T. 10, tr. 41-43).<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 16 T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ phóc lîi x· héi<br /> <br /> 6. KÕt luËn<br /> Trong kho tµng t− t−ëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã mét hÖ thèng c¸c luËn<br /> ®iÓm vÒ phóc lîi x· héi. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ ®éng lùc duy nhÊt vµ ngay tõ ®Çu<br /> trong cuéc ®êi ®Êu tranh cña Ng−êi, ®ã lµ ®éc lËp d©n téc vµ Êm no h¹nh phóc cho<br /> ®ång bµo cña m×nh, tr−íc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng. Tõ quan niÖm c¬ b¶n nµy, Ng−êi<br /> ®· ph¸t triÓn nªn hÖ thèng t− t−ëng cña m×nh, trong ®ã cã t− t−ëng vÒ phóc lîi x·<br /> héi. T− t−ëng nµy ®· ®−îc B¸c dµnh nhiÒu t©m søc ngay trong thêi kú suy nghÜ t×m<br /> con ®−êng cøu n−íc. KÕt qu¶ lµ ngay tõ tr−íc c¸ch m¹ng thµnh c«ng, Ng−êi ®· ®Ò<br /> xuÊt nh÷ng ý t−ëng chñ yÕu vÒ hÖ thèng phóc lîi cho x· héi míi.<br /> Trong tõng thêi kú c¸ch m¹ng cô thÓ, Hå Chñ TÞch ®· trùc tiÕp chØ ®¹o c«ng t¸c<br /> phóc lîi x· héi, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ mµ tËp trung vµo nh÷ng m¾t xÝch quan<br /> träng nhÊt ®Ó ®ét ph¸. §iÒu nµy chØ cã thÓ lµm ®−îc trªn c¬ së võa cã mét chñ thuyÕt<br /> râ rµng vÒ phóc lîi, võa cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t ®−îc nh÷ng yªu cÇu cña ®êi sèng nh©n<br /> d©n. D−íi nh÷ng chñ tr−¬ng mang tÝnh lý luËn vµ ®Þnh h−íng còng nh− d−íi sù chØ<br /> ®¹o trùc tiÕp cña Hå Chñ TÞch, qua thêi gian, Nhµ n−íc ViÖt Nam ®· dÇn dÇn h×nh<br /> thµnh nªn hÖ thèng phóc lîi quèc gia mang ®Ëm nÐt t− t−ëng x· héi cña Hå ChÝ Minh.<br /> Thêi kú tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m, trong lÜnh vùc phóc lîi B¸c dµnh nhiÒu<br /> sù chó ý ®Õn viÖc lµm râ t×nh tr¹ng khæ cùc cña nh©n d©n trong chÕ ®é thùc d©n<br /> phong kiÕn. §©y lµ mét c¬ së nhËn thøc cho hµnh ®éng c¸ch m¹ng, vµ còng lµ mét<br /> néi dung quan träng lµm c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng phóc lîi. Ng−êi còng ®· ph¸c häa<br /> nªn nh÷ng ý t−ëng chñ yÕu vÒ hÖ thèng phóc lîi cho x· héi míi, nh×n tõ gãc ®é c¸c<br /> nguyªn t¾c c¬ b¶n còng nh− tõ gãc ®é phóc lîi ®èi víi c¸c nhãm x· héi chñ yÕu<br /> trong x· héi. Ng−êi ta còng cã thÓ thÊy ®−îc nh÷ng gîi ý vÒ c¸c tæ chøc x· héi phôc<br /> vô trong lÜnh vùc phóc lîi.<br /> Ngay tõ ngµy ®Çu thµnh lËp n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Hå ChÝ Minh<br /> ®· ®−a ra nhiÒu t− t−ëng vµ quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ phóc lîi x· héi cña n−íc ta, ®−îc<br /> xem nh− lµ nh÷ng c¬ së vµ nÒn t¶ng ban ®Çu cña nh÷ng vÊn ®Ò vÒ phóc lîi x· héi ë<br /> ViÖt Nam nh÷ng n¨m sau nµy.<br /> Nh÷ng t− t−ëng vµ quan ®iÓm c¬ b¶n cña Hå Chñ TÞch vÒ phóc lîi x· héi ®· xuÊt<br /> ph¸t tõ thùc tiÔn cô thÓ cña ®Êt n−íc, tËp trung vµo nh÷ng m¾t xÝch quan träng nhÊt ®Ó<br /> ®ét ph¸. Nh÷ng t− t−ëng vµ quan ®iÓm c¬ b¶n cña Hå Chñ TÞch vÒ phóc lîi x· héi ®·<br /> ®−îc Ng−êi nªu lªn, bao gåm mét hÖ thèng vÊn ®Ò cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau:<br /> - Nh÷ng vÊn ®Ò thuéc nÒn t¶ng cña phóc lîi x· héi: §Êu tranh giµnh ®éc lËp tù<br /> do, b¶o vÖ Tæ quèc g¾n liÒn víi mang l¹i h¹nh phóc Êm no cho mäi ng−êi d©n; Võa<br /> kh¸ng chiÕn, võa kiÕn quèc... §¹i ®oµn kÕt toµn d©n, kh«ng ph©n biÖt giai cÊp, tÇng<br /> líp x· héi, t«n gi¸o, s¾c téc.<br /> - Nh÷ng néi dung thuéc nh÷ng lÜnh vùc c¬ b¶n vµ nh÷ng nhãm ®èi t−îng cña<br /> phóc lîi x· héi: Cøu ®ãi; Xãa n¹n mï ch÷; BÇu cö tù do vµ b×nh ®¼ng; Xãa bá bÊt<br /> b×nh ®¼ng nam - n÷; Më mang hÖ thèng y tÕ, gi¸o dôc; Ch¨m sãc vµ trî gióp th−¬ng<br /> binh, gia ®×nh liÖt sÜ; Trî gióp ®ång bµo t¶n c−; Ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em, B¶o vÖ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, ... 17<br /> <br /> vµ ch¨m sãc ng−êi giµ, phô n÷, ng−êi èm ®au, ng−êi thÊt nghiÖp, v.v...<br /> - Nh÷ng biÖn ph¸p, gi¶i ph¸p thùc hiÖn phóc lîi x· héi ®Òu võa mang tÝnh c¬<br /> b¶n, l©u dµi, võa mang ý nghÜa trùc tiÕp tr−íc m¾t, võa ®a d¹ng, phong phó vÒ h×nh<br /> thøc tæ chøc thùc hiÖn: Ph¸t triÓn t¨ng gia s¶n xuÊt, chó träng ph¸t triÓn s¶n xuÊt<br /> n«ng nghiÖp, song kh«ng bá quªn ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nh− c«ng<br /> nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th−¬ng nghiÖp...; Thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh<br /> s¸ch ruéng ®Êt míi; Thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, tham «; Thùc hiÖn th«ng<br /> qua c¸c phong trµo thi ®ua (tuÇn lÔ vµng, tÊc ®Êt tÊc vµng, ¸i quèc, ®êi sèng míi);<br /> Thùc hµnh c¸c h×nh thøc g©y quÜ (nghÜa th−¬ng, kh¸ng chiÕn, ®éc lËp,...); LÊy ngµy<br /> 27-7 hµng n¨m lµ ngµy toµn d©n nhí ¬n c¸c th−¬ng binh, gia ®×nh liÖt sÜ; Tæ chøc<br /> gióp ®ì vµ ch¨m sãc th−¬ng binh, gia ®×nh liÖt sÜ, ng−êi di t¶n, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc<br /> trÎ em, v.v... d−íi mäi h×nh thøc cã thÓ ®−îc.<br /> TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p, gi¶i ph¸p, h×nh thøc trªn chØ cã thÓ thùc thi cã hiÖu qu¶<br /> c¸c lÜnh vùc c¬ b¶n cña phóc lîi x· héi, ®Òu dùa trªn quan ®iÓm lµ huy ®éng vµ ph¸t<br /> huy søc m¹nh tæng hîp cña khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n: cña hÖ thèng ChÝnh phñ vµ<br /> chÝnh quyÒn c¸c cÊp, cña c¸c tæ chøc x· héi, cña c¸c d©n téc, c¸c t«n gi¸o vµ cña mäi<br /> ng−êi d©n cïng tham gia.<br /> Nh÷ng t− t−ëng cña B¸c trong giai ®o¹n 1954-1969 ®−îc g¾n víi hoµn c¶nh lÞch<br /> sö miÒn B¾c ViÖt Nam võa giµnh ®éc lËp, miÒn Nam ®ang bÞ ®Õ quèc Mü x©m l−îc.<br /> Nh×n chung, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh n¾m rÊt râ nh÷ng ®Æc ®iÓm thùc tÕ vµ t− t−ëng<br /> cña Ng−êi lµ c¬ së cho ChÝnh phñ ®Ò ra chÝnh s¸ch trong t×nh h×nh míi. Mét trong<br /> nh÷ng quan t©m cña Ng−êi trong giai ®o¹n nµy lµ lµm sao cho kinh tÕ ph¸t triÓn, c¶i<br /> thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Hå ChÝ Minh ®· g¾n chÆt gi÷a chñ nghÜa x· héi víi phóc lîi<br /> x· héi, xem ®©y lµ môc ®Ých cña chñ nghÜa x· héi. Hå Chñ TÞch nhÊn m¹nh vai trß<br /> l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi c«ng t¸c phóc lîi, xem ®©y lµ tr¸ch nhiÖm cña mäi c¸n bé.<br /> §ång thêi, Ng−êi l¹i nhÊn m¹nh phóc lîi x· héi lµ sù nghiÖp cña chÝnh nh©n d©n.<br /> Toµn bé t− t−ëng phóc lîi cña Hå ChÝ Minh trong thêi kú nµy to¸t lªn mét quan niÖm<br /> vµ chiÕn l−îc râ rµng vÒ mét hÖ thèng vµ kÕ ho¹ch phóc lîi cho ng−êi d©n.<br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh: TËp bµi gi¶ng T− t−ëng Hå ChÝ Minh. Nhµ<br /> xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001.<br /> 2. Hå ChÝ Minh. Toµn tËp. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. T.1 - T.12. XuÊt b¶n tõ 1994 - 1999<br /> 3. Hå ChÝ Minh vÒ ChÝnh s¸ch x· héi. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 1995.<br /> 4. Lª Thi: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ con ®−êng ®−a phô n÷ ViÖt Nam ®i tíi b×nh ®¼ng tù do,<br /> ph¸t triÓn. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc X· héi, 1990.<br /> 5. Bïi ThÕ C−êng: ChÝnh s¸ch x· héi vµ c«ng t¸c x· héi ë ViÖt Nam thËp niªn 90. Hµ Néi-2002.<br /> 6. NguyÔn M¹nh H¶o: Ph−¬ng ph¸p x· héi häc trong di s¶n t− t−ëng Hå ChÝ Minh. ViÖn<br /> Khoa häc x· héi nh©n v¨n qu©n sù. Hµ Néi-2000.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />