Tương đồng và khác biệt giữa hôn nhân của người Công giáo với người ngoài Công giáo ở Việt Nam

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> <br /> ĈӚ THӎ NGӐC ANH(*)<br /> <br /> TѬѪNG ĈӖNG VÀ KHÁC BIӊT GIӲA HÔN NHÂN<br /> CӪA NGѬӠI CÔNG GIÁO VӞI NGѬӠI NGOÀI CÔNG GIÁO<br /> Ӣ VIӊT NAM<br /> Tóm t̷t: Công giáo du nh̵p vào Vi͏t Nam tͳ th͇ kͽ XVI. Sau nhi͉u<br /> thăng tr̯m, Công giáo ÿã có ÿ˱ͫc ch͟ ÿͱng trong m͡t b͡ ph̵n<br /> dân c˱, ̫nh h˱ͧng nh̭t ÿ͓nh ÿ͙i vͣi xã h͡i Vi͏t Nam, trong ÿó có<br /> ph˱˯ng di͏n hôn nhân và gia ÿình. Bài vi͇t này b˱ͣc ÿ̯u tìm hi͋u<br /> m͡t s͙ ÿi͋m t˱˯ng ÿ͛ng và khác bi͏t giͷa hôn nhân cͯa ng˱ͥi<br /> Công giáo vͣi ng˱ͥi ngoài Công giáo ͧ Vi͏t Nam.<br /> Tͳ khoá: hôn nhân, hôn nhân và gia ÿình, Công giáo ͧ Vi͏t Nam.<br /> 1. Mӝt sӕ ÿiӇm tѭѫng ÿӗng giӳa hôn nhân cӫa ngѭӡi Công giáo<br /> vӟi ngѭӡi ngoài Công giáo ӣ ViӋt Nam<br /> Hôn nhân là sinh hoҥt quen thuӝc cӫa con ngѭӡi, là mӝt hiӋn tѭӧng<br /> mang tính lӏch sӱ cө thӇ. Vì thӃ, hôn nhân phө thuӝc vào quan niӋm, tұp<br /> quán vùng miӅn, vào tӯng giai ÿoҥn phát triӇn xã hӝi, vào tín ngѭӥng tôn<br /> giáo cӫa con ngѭӡi. Bѭӟc ÿҫu nghiên cӭu, chúng tôi nhұn thҩy có mӝt sӕ<br /> ÿiӇm tѭѫng ÿӗng giӳa hôn nhân cӫa ngѭӡi Công giáo và ngѭӡi ngoài<br /> Công giáo ӣ ViӋt Nam.<br /> Trѭӟc hӃt, cҧ ngѭӡi Công giáo lүn ngѭӡi ngoài Công giáo ӣ nѭӟc ta<br /> ÿӅu có chung quan niӋm vӅ mөc ÿích hôn nhân. Theo ngѭӡi ViӋt Nam,<br /> mөc ÿích cӫa hôn nhân là vӧ chӗng trӑn ÿӡi yêu thѭѫng nhau, sinh sҧn,<br /> nuôi dѭӥng và giáo dөc con cái trѭӣng thành, xây dӵng gia ÿình ҩm no,<br /> hҥnh phúc. Ĉây là ѭӟc vӑng tӵ nhiên cӫa con ngѭӡi khi bѭӟc vào ÿӡi<br /> sӕng hôn nhân, dù ÿó là ngѭӡi Công giáo (bên “giáo”) hay ngѭӡi ngoài<br /> Công giáo (bên “lѭѫng”).<br /> Ngѭӡi ViӋt Nam quan niӋm, hôn nhân là mӝt viӋc trӑng ÿҥi. Khi tiӃn<br /> hành hôn lӉ, cҧ nam và nӳ ÿӅu phҧi trҧi qua giai ÿoҥn tìm hiӇu, suy nghƭ<br /> thұt kӻ vӅ quyӃt ÿӏnh cӫa mình. Tҫm quan trӑng và ý nghƭa thiêng liêng<br /> cӫa hôn nhân khiӃn cho bҩt cӭ viӋc gì liên quan ÿӃn chuyӋn vӧ chӗng<br /> *<br /> <br /> . ThS., Trѭӡng Ĉҥi hӑc Khoa hӑc Xã hӝi và Nhân văn, Ĉҥi hӑc Quӕc gia Hà Nӝi.<br /> <br /> Ĉ͗ 7Kʈ 1J͍F $QK 7ɉɇQJ ÿ͓QJ Yj NKiF ELʄW<br /> <br /> <br /> <br /> cNJng phҧi hӃt sӭc thұn trӑng. Trong dân gian có câu: “Lҩy vӧ xem tông,<br /> lҩy chӗng xem giӕng”. Câu nói này nhҩn mҥnh viӋc phҧi xem xét kӻ<br /> lѭӥng mӑi mһt trѭӟc khi ÿi ÿӃn quyӃt ÿӏnh kӃt hôn. Còn theo giáo lý<br /> Công giáo, hôn phӕi là mӝt bí tích quan trӑng. Vì thӃ, sau khi tìm hiӇu<br /> nhau, nӃu ÿôi nam nӳ ѭng thuұn thì hӑ phҧi ÿӃn gһp linh mөc, trình tӡ<br /> xin rao trѭӟc ba tuҫn ÿӇ mӑi ngѭӡi biӃt ÿӃn hӑ và cha mҽ ÿôi bên. Sau ba<br /> tuҫn, nӃu hӑ không gһp ngăn trӣ mӟi ÿѭӧc phép làm ÿám cѭӟi.<br /> Xác ÿӏnh ÿѭӧc vai trò quan trӑng cӫa hôn nhân sӁ thҩy ÿѭӧc giá trӏ và<br /> ý nghƭa thiêng liêng cӫa nó ÿӇ giӳ gìn và trân trӑng. Thӵc tӃ cho thҩy,<br /> cһp vӧ chӗng nào chuҭn bӏ chu ÿáo cho hôn nhân thì hҫu nhѭ tránh ÿѭӧc<br /> nhӳng rӫi ro, bҩt trҳc trong cuӝc ÿӡi và ngѭӧc lҥi.<br /> Trong gia ÿình, nӃu ngѭӡi cha ÿѭӧc coi là trө cӝt, là ÿiӇm tӵa vӳng<br /> chҳc cho vӧ con thì ngѭӡi mҽ giӳ mӝt vӏ trí ÿһc biӋt quan trӑng. Ӣ ViӋt<br /> Nam, dù là ngѭӡi Công giáo hay ngѭӡi ngoài Công giáo cNJng thѭӡng ÿӅ<br /> cao vai trò cӫa ngѭӡi phө nӳ trong gia ÿình, là ngѭӡi vӧ, ngѭӡi mҽ. Hӑ là<br /> ngѭӡi thәi hѫi ҩm cӫa hҥnh phúc lӭa ÿôi. Vai trò ÿó trѭӟc hӃt ÿѭӧc thӇ<br /> hiӋn trong viӋc sinh sҧn và giáo dөc con cái: “Cha sinh mҽ dѭӥng”.<br /> Trong ÿó, viӋc giáo dөc con cái là trách nhiӋm cӫa ngѭӡi phө nӳ, góp<br /> phҫn quan trӑng trong viӋc quyӃt ÿӏnh sӵ hình thành nhân cách cӫa trҿ.<br /> Do ÿó, không thӇ phӫ nhұn vai trò cӫa ngѭӡi mҽ trong giáo dөc gia ÿình.<br /> Chҷng thӃ mà ngѭӡi ViӋt Nam lҥi có câu “Phúc ÿӭc tҥi mүu”, “Con dҥi<br /> cái mang”, “Con hѭ tҥi mҽ”, v.v…<br /> Cùng vӟi vai trò sinh sҧn và giáo dѭӥng con cái, ngѭӡi phө nӳ trong<br /> gia ÿình còn có vai trò quan trӑng là làm vӧ. Ngѭӡi ViӋt Nam quan niӋm,<br /> quan hӋ vӧ chӗng là quan hӋ “ÿҥo vӧ nghƭa chӗng”. Ĉҥo làm vӧ là ngѭӡi<br /> phө nӳ luôn xác ÿӏnh ÿѭӧc vai trò cӫa mình ÿӇ giӳ gìn mái ҩm gia ÿình<br /> và chăm sóc chӗng con. Khi nói ÿӃn ÿҥo vӧ nghƭa chӗng là chӫ yӃu nói<br /> vӅ mһt tình cҧm, tinh thҫn trong ÿӡi sӕng vӧ chӗng. Ĉó là nhӳng giá trӏ<br /> tình nghƭa, là ÿiӇm tӵa vӳng chҳc ÿӇ tҥo nên hҥnh phúc lӭa ÿôi: “Ĉàn ông<br /> xây nhà, ÿàn bà xây tә ҩm”. Tҩt nhiên, ngoài vai trò sinh sҧn và nuôi dҥy<br /> con cái, vun ÿҳp hҥnh phúc gia ÿình, thì ngày nay, cùng vӟi ngѭӡi chӗng,<br /> ngѭӡi phө nӳ cNJng giӳ vai trò quan trӑng khi tham gia các công viӋc xã<br /> hӝi và phát triӇn kinh tӃ gia ÿình.<br /> Giӳa hôn nhân ngѭӡi Công giáo vӟi ngѭӡi Công giáo ӣ ViӋt Nam<br /> hiӋn nay còn tѭѫng ÿӗng ӣ tính ÿѫn nhҩt cӫa hôn nhân, tӭc là chӍ chҩp<br /> nhұn hôn nhân mӝt vӧ mӝt chӗng. VӅ ÿiӇm này, quan niӋm hôn nhân cӫa<br /> <br /> 81<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> Công giáo phù hӧp vӟi chӫ trѭѫng, chính sách cӫa Nhà nѭӟc ViӋt Nam<br /> hiӋn nay. ĈiӅu 2 và ĈiӅu 4 cӫa Lu̵t Hôn nhân và Gia ÿình Vi͏t Nam ÿã<br /> quy ÿӏnh rҩt rõ ràng: “Hôn nhân tӵ nguyӋn, tiӃn bӝ, mӝt vӧ mӝt chӗng,<br /> vӧ chӗng bình ÿҷng”, và “Cҩm ngѭӡi ÿang có vӧ, có chӗng mà kӃt hôn<br /> hoһc chung sӕng nhѭ vӧ chӗng vӟi ngѭӡi khác hoһc ngѭӡi chѭa có vӧ,<br /> chѭa có chӗng mà kӃt hôn hoһc chung sӕng nhѭ vӧ chӗng vӟi ngѭӡi<br /> ÿang có chӗng, có vӧ”(1).<br /> Ngoài ra, hiӋn nay, khi kӃt hôn, dù là ngѭӡi Công giáo hay ngѭӡi<br /> ngoài Công giáo, hӑ ÿӅu phҧi thӵc hiӋn ÿăng ký kӃt hôn và tә chӭc kӃt<br /> hôn. Ĉây là thӫ tөc không thӇ thiӃu cӫa ngѭӡi ViӋt Nam khi bѭӟc vào ÿӡi<br /> sӕng hôn nhân. ViӋc ÿăng ký kӃt hôn chӭng tӓ sӵ trѭӣng thành và chín<br /> chҳn cӫa hai con ngѭӡi khi quyӃt ÿӏnh sӁ trӑn ÿӡi gҳn bó vӟi nhau, sӕng<br /> có trách nhiӋm vӟi bҧn thân, vӟi ngѭӡi phӕi ngүu, vӟi con cái và xã hӝi.<br /> Ĉăng ký kӃt hôn ÿѭӧc thӵc hiӋn ӣ cҩp chính quyӅn ÿӏa phѭѫng. Ĉây là<br /> thӫ tөc bҳt buӝc ÿӕi vӟi mӑi công dân ViӋt Nam khi bѭӟc vào ÿӡi sӕng<br /> hôn nhân. Còn tә chӭc kӃt hôn là viӋc tә chӭc ÿám cѭӟi cho ÿôi nam nӳ<br /> trӣ thành vӧ chӗng.<br /> Bên cҥnh nhӳng ÿiӇm ÿã nêu, giӳa hôn nhân cӫa ngѭӡi Công giáo vӟi<br /> ngѭӡi ngoài Công giáo còn có mӝt sӕ ÿiӇm tѭѫng ÿӗng khác, nhѭ: sӵ<br /> bình ÿҷng và dân chӫ giӳa vӧ chӗng, hҥnh phúc gia ÿình ÿòi hӓi sӵ thӫy<br /> chung,v.v…<br /> Tóm lҥi, giӳa văn hóa Công giáo vӟi văn hóa dân tӝc nói chung, giӳa<br /> hôn nhân cӫa ngѭӡi Công giáo vӟi ngѭӡi ngoài Công giáo ӣ ViӋt Nam<br /> nói riêng có nhiӅu ÿiӇm tѭѫng ÿӗng. Chính sӵ tѭѫng ÿӗng ÿó ÿã trӣ<br /> thành nguӗn gӕc, ÿӝng lӵc nuôi dѭӥng và thúc ÿҭy sӵ tӗn tҥi cӫa văn hóa<br /> Công giáo trong quá trình hӝi nhұp vӟi văn hóa dân tӝc ViӋt Nam.<br /> 2. Mӝt sӕ ÿiӇm khác biӋt giӳa hôn nhân cӫa ngѭӡi Công giáo vӟi<br /> ngѭӡi ngoài Công giáo ӣ ViӋt Nam<br /> Mӛi tôn giáo ÿӅu có nhӳng nét riêng ÿӇ phân biӋt vӟi các tôn giáo<br /> khác. Nói ÿӃn tôn giáo là nói ÿӃn hai vҩn ÿӅ cѫ bҧn là ÿӭc tin tôn giáo và<br /> lӉ nghi tôn giáo. Ĉây là ÿiӇm cѫ bҧn nhҩt ÿӇ phân biӋt giӳa hôn nhân<br /> ngѭӡi Công giáo vӟi ngѭӡi ngoài Công giáo.<br /> Ĉӕi vӟi ngѭӡi ViӋt Nam truyӅn thӕng, hôn nhân ÿѭӧc tiӃn hành vӟi<br /> nhӳng nghi lӉ cҫu kǤ, phӭc tҥp, tӕn kém thӡi gian và tiӅn cӫa. Ngày nay,<br /> cùng vӟi sӵ văn minh cӫa xã hӝi, nhiӅu hӫ tөc ÿang dҫn dҫn ÿѭӧc loҥi bӓ.<br /> <br /> 82<br /> <br /> Ĉ͗ 7Kʈ 1J͍F $QK 7ɉɇQJ ÿ͓QJ Yj NKiF ELʄW<br /> <br /> <br /> <br /> Tuy nhiên, vӅ cѫ bҧn, sau khi ÿã tìm hiӇu nhau, ÿӇ có thӇ thành vӧ thành<br /> chӗng, ÿôi nam nӳ cҫn phҧi tuân theo các thӫ tөc pháp luұt và các nghi lӉ<br /> truyӅn thӕng.<br /> VӅ thӫ tөc pháp luұt, sau khi tìm hiӇu nhau và ÿѭӧc sӵ ѭng thuұn cӫa<br /> hai bên gia ÿình, ÿôi nam nӳ ÿӃn Ӫy ban nhân dân nѫi ÿang cѭ trú (xã,<br /> phѭӡng, thӏ trҩn) cӫa mӝt trong hai ngѭӡi ÿӇ ÿăng ký kӃt hôn(2).<br /> Khi nhұn ÿӫ giҩy tӡ hӧp lӋ theo quy ÿӏnh pháp luұt, cѫ quan hӳu trách<br /> sӁ kiӇm tra hӗ sѫ, nӃu thҩy ÿӫ ÿiӅu kiӋn sӁ cho ÿăng ký kӃt hôn(3). Tә<br /> chӭc ÿăng ký kӃt hôn phҧi có mһt hai bên nam nӳ. Ĉҥi diӋn cѫ quan yêu<br /> cҫu hai bên cho biӃt ý muӕn tӵ nguyӋn kӃt hôn, nӃu hai bên ÿӗng ý thì<br /> cùng ký và ÿѭӧc trao Giҩy chӭng nhұn kӃt hôn(4).<br /> Ngoài viӋc tuân theo thӫ tөc pháp luұt, viӋc tә chӭc hôn nhân còn phҧi<br /> tuân theo các nghi lӉ truyӅn thӕng dân tӝc. Các nghi lӉ liên quan ÿӃn hôn<br /> nhân truyӅn thӕng gӗm: Nҥp thái, Vҩn danh, Nҥp cát, Nҥp tӋ, ThӍnh kǤ,<br /> Thân nghinh(5). Ngày nay, các lӉ trên ÿã ÿѭӧc ÿѫn giҧn hóa và thu gӑn<br /> vào trong LӉ dҥm (hay Chҥm ngõ), LӉ ÿính hôn (hay LӉ hӓi hay Ĉám<br /> hӓi) và LӉ cѭӟi (trai là LӉ thành hôn, gái là LӉ vu quy).<br /> Ĉӕi vӟi ngѭӡi Công giáo, nhѭ ÿã ÿӅ cұp, hôn nhân là mӝt viӋc hӋ<br /> trӑng và ÿã ÿѭӧc nâng lên hàng bí tích. Bӣi vұy, ÿӕi vӟi Bí tích Hôn<br /> phӕi, Giáo hӝi Công giáo cNJng có nhӳng quy ÿӏnh vӅ thӫ tөc và lӉ nghi<br /> nhҵm diӉn tҧ bҧn chҩt cӫa giao ѭӟc hôn nhân, ÿӗng thӡi giúp ÿôi tân hôn<br /> ÿón nhұn ân sӫng do Bí tích Hôn phӕi mang lҥi.<br /> Hôn lӉ cӫa ngѭӡi Công giáo ӣ ViӋt Nam, vӅ ÿҥi thӇ, ngoài nhӳng thӫ<br /> tөc và nghi lӉ truyӅn thӕng (phҫn ÿӡi) nhѭ trên, còn có nhӳng nghi lӉ<br /> riêng biӋt (phҫn ÿҥo). Sau khi làm xong thӫ tөc ÿăng ký kӃt hôn tҥi chính<br /> quyӅn ÿӏa phѭѫng, ÿôi nam nӳ phҧi hoàn tҩt mӝt sӕ thӫ tөc và nghi lӉ<br /> Công giáo sau ÿây:<br /> Khi có ý ÿӏnh tiӃn tӟi hôn nhân, hai bên ÿӃn gһp linh mөc (thѭӡng là<br /> bên nӳ). Linh mөc sӁ trao ÿәi và giúp hai ngѭӡi làm tӡ khai hôn phӕi, ÿӇ<br /> biӃt hӑ có ÿúng là tín ÿӗ Công giáo, có hiӇu rõ ý nghƭa cӫa hôn nhân<br /> Công giáo, có biӃt rõ nhiӋm vө cӫa vӧ chӗng và cha mҽ tín ÿӗ Công<br /> giáo(6). Linh mөc sӁ giúp ÿôi nam nӳ hӑc hoһc ôn lҥi giáo lý hôn nhân<br /> cNJng nhѭ cách sӕng ÿӭc tin trong ÿӡi sӕng hôn nhân và gia ÿình Công<br /> giáo. ViӋc chuҭn bӏ này rҩt quan trӑng ÿӇ lӡi cam kӃt cӫa hai ngѭӡi trӣ<br /> thành mӝt hành vi tӵ do và trách nhiӋm, cNJng nhѭ hôn ѭӟc cӫa hӑ có<br /> ÿѭӧc sӵ vӳng chҳc và lâu dài(7).<br /> <br /> 83<br /> <br /> <br /> <br /> 1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   <br /> <br /> ĈӇ giúp ÿôi bҥn kӃt hôn thành sӵ và hӧp pháp theo giáo luұt, linh mөc<br /> cҫn phҧi biӃt chҳc hai ngѭӡi không bӏ mҳc ngăn trӣ nào(8). NӃu có, linh<br /> mөc sӁ giúp hӑ giҧi quyӃt. Ngoài ra, ÿôi bҥn cNJng ÿѭӧc hѭӟng dүn ÿӇ<br /> hiӇu rõ ý nghƭa các nghi thӭc khi cӱ hành Bí tích Hôn phӕi.<br /> NӃu ngѭӡi nam hoһc ngѭӡi nӳ thuӝc mӝt giáo xӭ khác thì phҧi trình<br /> Gi̭y chͱng nh̵n R͵a t͡i và Thêm sͱc. ViӋc chӏu phép Rӱa tӝi là cҫn<br /> thiӃt ÿӇ lƭnh nhұn Bí tích Hôn phӕi. Còn ÿӕi vӟi Bí tích Thêm sӭc, giáo<br /> luұt quy ÿӏnh: “Ngѭӡi Công giáo nӃu chѭa Thêm sӭc, phҧi lãnh nhұn bí<br /> tích này trѭӟc khi kӃt hôn”(9). Bí tích Thêm sӭc giúp cӫng cӕ và làm tăng<br /> trѭӣng ÿӭc tin trong ÿӡi sӕng vӧ chӗng và con cái sau này.<br /> Sau khi hӑc hӓi giáo lý hôn nhân, nӃu hai bên quyӃt ÿӏnh kӃt hôn, thì<br /> trình cho linh mөc bên nӳ biӃt. Linh mөc sӁ làm lӡi rao hôn phӕi và rao<br /> trong ba Chӫ nhұt (tӭc ba tuҫn) ӣ giáo xӭ cӫa mӛi bên. ViӋc rao hôn phӕi<br /> ÿӇ cho mӑi ngѭӡi trong cӝng ÿoàn biӃt, thêm lӡi cҫu nguyӋn và xem xét<br /> có gì ngăn trӣ thì giҧi quyӃt trѭӟc hoһc trình báo vӟi linh mөc, ÿӗng thӡi<br /> ÿӇ ҩn ÿӏnh lӉ cѭӟi(10).<br /> Sau cùng là lӉ cӱ hành Bí tích Hôn phӕi. Ĉӏa ÿiӇm ÿӇ thӵc hiӋn bí tích<br /> này là nhà thӡ giáo xӭ cӫa bên nӳ hoһc bên nam. NӃu cӱ hành tҥi mӝt<br /> nhà thӡ khác hay mӝt nhà nguyӋn cҫn có phép cӫa linh mөc(11). Trong<br /> buәi cӱ hành Bí tích Hôn phӕi cҫn có hai ngѭӡi làm chӭng(12) và ngѭӡi<br /> chӭng hôn. Sau khi cӱ hành Bí tích Hôn phӕi, ÿôi tân hôn, ngѭӡi chӭng<br /> hôn và hai ngѭӡi làm chӭng ký tên vào Sә Hôn phӕi. Sau ÿó ghi viӋc kӃt<br /> hôn vào Sә Rӱa tӝi cӫa ÿôi tân hôn(13).<br /> Nhѭ vұy, ÿiӇm khác biӋt ÿҫu tiên, cNJng là ÿiӇm khác biӋt cѫ bҧn nhҩt<br /> giӳa hôn nhân ngѭӡi Công giáo vӟi ngѭӡi ngoài Công giáo ӣ ViӋt Nam<br /> là phѭѫng diӋn nghi lӉ. NӃu hôn nhân ngѭӡi ngoài Công giáo coi trӑng<br /> các nghi lӉ truyӅn thӕng, trong ÿó không thӇ thiӃu viӋc cô dâu chú rӇ làm<br /> lӉ gia tiên, thì hôn nhân ngѭӡi Công giáo lҥi chú trӑng thӵc hiӋn các nghi<br /> lӉ Công giáo. Ĉӕi vӟi ngѭӡi Công giáo, hôn nhân là mӝt giao ѭӟc Thánh,<br /> là mӝt bí tích thánh thiêng nhѭng có tính trҫn tөc. Vì thӃ, phҫn nghi lӉ tôn<br /> giáo rҩt quan trӑng và có ý nghƭa quyӃt ÿӏnh trong hôn nhân cӫa ngѭӡi<br /> Công giáo.<br /> ĈiӇm khác biӋt thӭ hai giӳa hôn nhân ngѭӡi Công giáo vӟi ngѭӡi<br /> ngoài Công giáo ӣ ViӋt Nam là quan niӋm vӅ sӵ ràng buӝc trong ÿӡi<br /> sӕng gia ÿình. Ngѭӡi Công giáo quan niӋm, mӝt khi ÿôi nam nӳ ÿã ký kӃt<br /> các thӫ tөc pháp luұt và thӵc hiӋn các nghi lӉ tôn giáo, thì vӧ chӗng<br /> <br /> 84<br /> <br />