Tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa hàm trên và hình dạng cung răng trên một nhóm đối tượng người Việt trưởng thành tuổi 18 25 ở Hà Nội năm 2017

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> <br /> TƢƠNG QUAN GIỮA HÌNH DẠNG RĂNG CỬA GIỮA HÀM TRÊN<br /> VÀ HÌNH DẠNG CUNG RĂNG TRÊN MỘT NHÓM ĐỐI TƢỢNG<br /> NGƢỜI VIỆT TRƢỞNG THÀNH TUỔI 18 - 25<br /> Ở HÀ NỘI NĂM 2017<br /> Tạ Thị Hồng Nhung*; Hoàng Kim Loan*<br /> Đỗ Hải Vân*; Hoàng Tuấn Linh*; Võ Trương Như Ngọc*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: nhận xét sự phân bố hình dạng răng cửa giữa hàm trên và cung răng, đồng thời<br /> đánh giá mối tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa hàm trên và hình dạng cung răng ở<br /> người Việt trưởng thành. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 990 đối<br /> tượng là sinh viên tuổi từ 18 - 25 ở Hà Nội, trong đó 490 nam và 500 nữ. Kết quả: phân bố hình<br /> dạng răng, cung răng giữa 2 giới không có sự khác biệt. Hình dạng hay gặp nhất là hình oval<br /> (62,8%) ở hàm trên; 63,7% ở hàm dưới; 47% ở răng cửa giữa hàm trên. Ít gặp nhất ở cung<br /> răng hàm trên và răng cửa giữa hàm trên là hình tam giác: lần lượt 15,1% ở hàm trên và 18,1%<br /> ở răng cửa giữa hàm trên, hình dạng ít gặp nhất ở cung răng hàm dưới là hình vuông (13,4%).<br /> Kiểm định khi bình phương cho thấy mối tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa hàm trên<br /> với hình dạng cung răng hàm trên, nhưng không tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa<br /> hàm trên với hình dạng cung răng hàm dưới. Kết luận: dựa vào hình dạng cung răng hàm dưới<br /> để xác định và lựa chọn hình dạng phục hình răng cửa giữa hàm trên không thích hợp, thay<br /> vào đó nên dựa vào hình dạng cung răng hàm trên để chẩn đoán.<br /> * Từ khóa: Hình dạng răng cửa; Hình thái cung răng; Mối tương quan; Người Việt trưởng thành.<br /> <br /> Correlation between Maxillary Central Incisor Morphology and Dental<br /> Arch Form among Vietnamese Adults Aged 18 - 25 Years in 2017<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate the distribution and the correlation between the morphology of dental<br /> arch and maxillary central incisor crown in Vietnamese adults. Subjects and methods: The research<br /> was conducted in Hanoi with over 990 students aged 18 - 25 years with no facial-jaw deformation<br /> and no previous orthodontic treatment, included 490 males and 500 females. Results: No difference<br /> in the distribution of tooth shape and dental arch form between male and female. The most common<br /> shape is oval: 62.8% in maxillary; 63.7% in mandibular; 47% in tooth form. The least common shape<br /> is tapper in maxillary and tooth form: 15.1% in maxillary and 18.1% in upper central incisor and<br /> square in mandibular 13.4%. The Chi-square test showed association between toothshape and<br /> maxillary arch form but no significant relationship between tooth shape and the mandibular arch form.<br /> * Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Tạ Thị Hồng Nhung (drshiinoo@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 29/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 01/09/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 07/09/2017<br /> <br /> 495<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Conclusion: Mandibular arch morphology which used as a diagnostic method to determine the<br /> shape of the maxillary central incisor is not appropriate. Instead, it should be based on the shape<br /> of the maxillary arch to diagnose.<br /> * Keywords: Tooth shape; Dental arch form; Correlation; Vietnamese adults.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Xã hội càng phát triển, nhu cầu thẩm<br /> mỹ càng tăng lên, đặc biệt thẩm mỹ<br /> khuôn mặt và nụ cười. Vẻ đẹp khuôn mặt<br /> dựa trên sự cân bằng và hài hòa giữa các<br /> đặc điểm trên khuôn mặt, bị ảnh hưởng<br /> bởi một số yếu tố. Một trong những yếu tố<br /> nên được xem xét khi đánh giá khuôn<br /> mặt ưa nhìn là nụ cười tự nhiên và hài<br /> hòa. Cũng giống như khuôn mặt, hình<br /> thái học của răng và cung răng đã được<br /> nghiên cứu với mục tiêu chuẩn hóa hình<br /> dạng những yếu tố này, để cải thiện việc<br /> chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị.<br /> Vào đầu thế kỷ 20, hình dạng của răng<br /> được phân loại dựa trên hình dạng đảo<br /> ngược của khuôn mặt răng phân nhóm dựa<br /> trên dạng hình học khác nhau: hình oval,<br /> hình vuông, hình tam giác. Sự phân loại<br /> này góp phần tạo răng giả hoàn chỉnh.<br /> Trong phục hình nhiều răng, việc chọn<br /> lựa hình dạng cho phục hình răng cửa<br /> giữa hàm trên bắt đầu bằng lựa chọn kích<br /> cỡ và chiều rộng của 6 răng thuộc nhóm<br /> răng trước. Điều đó liên quan mật thiết<br /> đến kích cỡ và hình dạng của cung hàm.<br /> Sắp xếp các răng vùng cửa góp phần tạo<br /> nên hình dạng của cung răng, theo đó,<br /> cung răng phân loại thành các dạng hình<br /> học như: hình oval, hình vuông, hình tam<br /> giác. Do vậy, việc nghiên cứu với mục<br /> tiêu tìm ra mối tương quan giữa hình<br /> dạng răng với hình dạng cung răng cần<br /> thiết, tạo điều kiện tạo lập một bộ răng giả<br /> hoàn chỉnh.<br /> 496<br /> <br /> Trước đây đã có nhiều tác giả trong<br /> nước và nước ngoài nghiên cứu về vấn<br /> đề này. Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu<br /> nào đưa đến kết luận rõ ràng cho mối tương<br /> quan giữa hai giá trị này. Chính vì vậy,<br /> chúng tôi tiến hành nghiên cứu trên đối<br /> tượng người Việt trưởng thành ở Hà Nội<br /> nhằm:<br /> - Nhận xét phân bố hình dạng răng và<br /> cung răng.<br /> - Đánh giá mối tương quan giữa hình<br /> dạng răng cửa giữa hàm trên và hình dạng<br /> cung răng.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Sinh viên tuổi từ 18 - 25, học tại các<br /> trường đại học trên địa bàn Hà Nội, lấy từ<br /> Đề tài Nhà nước “Nghiên cứu nhân trắc<br /> đầu mặt của người Việt Nam ứng dụng<br /> trong y học”.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn: các em có bố<br /> mẹ là người Việt Nam, dân tộc Kinh, tuổi<br /> từ 18 - 25, không mất răng hay răng<br /> thừa trên cung hàm; có bộ răng đầy đủ<br /> (28 - 32 răng). Răng cửa giữa hàm trên<br /> thẳng trục, không bị xoay và tự nguyện<br /> tham gia nghiên cứu.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: các em đã từng<br /> can thiệp chỉnh nha, phục hình hoặc phẫu<br /> thuật hàm mặt trước đó; có dị tật bẩm<br /> sinh vùng hàm mặt hoặc có cung hàm với<br /> răng quá chen chúc lệch lạc.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Cỡ mẫu và cách chọn mẫu:<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang, cỡ mẫu<br /> tính theo công thức ước tính tỷ lệ phần<br /> trăm (%) trong quần thể = Z21-α/2<br /> Trong đó: n: cỡ mẫu nghiên cứu cần có;<br /> Z21-α/2: với α = 0,05 (độ tin cậy 95%)<br /> 1-α/2) = 1,962; : mức sai lệch tương<br /> đối. Chọn<br /> <br /> = 0,055. p: tỷ lệ xuất hiện cá thể<br /> <br /> có tương quan răng-cung răng. Dựa vào<br /> những nghiên cứu trước đó, chọn p = 0,45.<br /> Thay vào công thức tính ra n = 937. Trên<br /> thực tế chúng tôi nghiên cứu 990 đối tượng.<br /> * Quy trình nghiên cứu:<br /> Tiến hành khám sàng lọc và lập danh<br /> sách các đối tượng đủ tiêu chuẩn.<br /> Đối tượng nghiên cứu được lấy dấu cả<br /> 2 hàm bằng alginate. Đổ mẫu hàm bằng<br /> thạch cao đá theo đúng tiêu chuẩn nghiên<br /> cứu. Việc đo đạc và phân tích thực hiện<br /> trên mẫu hàm. Sử dụng thước cặp điện<br /> tử Mitutoyo với độ chính xác 0,02 mm,<br /> đo chiều rộng thân răng qua 3 điểm: cổ răng<br /> (CW), điểm tiếp xúc (CPW) và rìa cắn (IW)<br /> để xác định hình dạng thân răng thông<br /> qua so sánh 3 kích thước: hình oval CPW<br /> > IW ≥ CW, hình vuông CPW = IW; hình<br /> tam giác, IW > CPW > CW. Sử dụng thước<br /> OrthoForm của 3M unitek để xác định<br /> hình dạng cung răng bằng cách đặt thước<br /> lên mẫu sao cho thước nằm trên mặt<br /> phẳng cắn của răng. Nếu hình dạng cung<br /> răng trùng hoặc song song với đường<br /> cong vẽ trên thước nào thì cung răng có<br /> hình dạng của thước đó. Để giảm sai số,<br /> <br /> mỗi mẫu hàm đều được đo 3 lần, do một<br /> người đo và lấy giá trị trung bình hoặc giá<br /> trị lặp lại nhiều nhất. Xử lý số liệu theo<br /> phương pháp thống kê y học bằng phần<br /> mềm SPSS 16.0.<br /> * Đạo đức nghiên cứu: tất cả đối tượng<br /> nghiên cứu đều nằm trong đối tượng nghiên<br /> cứu của Đề tài Nhà nước “Nghiên cứu<br /> đặc điểm nhân trắc người Việt Nam để ứng<br /> dụng trong y học”. Nghiên cứu đã được<br /> thông qua Hội đồng Đạo đức trong nghiên<br /> cứu y sinh học, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> về các khía cạnh đạo đức nghiên cứu.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Hình dạng răng và cung răng.<br /> Trong tổng số 990 đối tượng nghiên<br /> cứu, có 490 nam (49,5%) và 500 nữ (50,5%).<br /> Hình dạng răng cửa giữa hàm trên hay<br /> gặp nhất là hình oval (47%), ít gặp nhất là<br /> hình tam giác (18,1%), hình vuông: 34,9%.<br /> Kiểm định khi bình phương cho thấy chênh<br /> lệch rất có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).<br /> - Ở hàm trên: hình dạng cung răng hay<br /> gặp nhất là hình oval (62,8%), ít gặp nhất<br /> là hình tam giác (15,1%), cung răng hình<br /> vuông 22,1%. Kiểm định bằng phương<br /> pháp khi bình phương cho thấy chênh<br /> lệch rất có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).<br /> - Ở hàm dưới: hình dạng cung răng<br /> hay gặp nhất là hình oval (63,7%), sau đó<br /> là hình tam giác (22,8%) và ít nhất hình<br /> vuông (13,4%). Kiểm định bằng phương<br /> pháp khi bình phương cho thấy cho<br /> thấy chênh lệch rất có ý nghĩa thống kê<br /> (p < 0,001).<br /> 497<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Bảng 1: Phân bố hình dạng cung răng theo giới.<br /> Oval<br /> <br /> Vuông<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Tam giác<br /> <br /> Dạng cung răng<br /> Hàm dưới<br /> <br /> Hàm trên<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 310<br /> <br /> 63,3%<br /> <br /> 70<br /> <br /> 14,3%<br /> <br /> 110<br /> <br /> 22,4%<br /> <br /> 490<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 321<br /> <br /> 64,2%<br /> <br /> 63<br /> <br /> 12,6%<br /> <br /> 116<br /> <br /> 23,2%<br /> <br /> 500<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 300<br /> <br /> 61,2%<br /> <br /> 110<br /> <br /> 22,4%<br /> <br /> 80<br /> <br /> 16,3%<br /> <br /> 490<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 322<br /> <br /> 64,4%<br /> <br /> 109<br /> <br /> 21,8%<br /> <br /> 69<br /> <br /> 13,8%<br /> <br /> 500<br /> <br /> 100%<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,734<br /> <br /> 0,474<br /> <br /> Hình dạng cung răng hàm trên hay gặp nhất là hình oval, gặp 61,2% ở nam; 64,4%<br /> ở nữ. Hình dạng ít gặp nhất là hình tam giác, 16,3% ở nam, 13,8% ở nữ. Kiểm định<br /> bằng phương pháp khi bình phương cho thấy sự phân bố hinh dạng cung răng hàm<br /> trên ở nam và nữ khác nhau không có ý nghĩa thống kê (p = 0,474 > 0,05).<br /> Kết quả tương tự với cung hàm dưới, nhưng tỷ lệ ở nam và nữ lần lượt là 63,3%<br /> và 64,2%. Tuy nhiên, hình dạng cung răng hàm dưới ít gặp nhất là hình vuông,<br /> 14,3% ở nam, 12,6% ở nữ. Kiểm định bằng phương pháp khi bình phương cho thấy<br /> phân bố hinh dạng cung răng hàm dưới ở nam và nữ khác nhau không có ý nghĩa<br /> thống kê (p = 0,734 > 0,05).<br /> Bảng 2: Phân bố hình dạng răng cửa giữa hàm trên theo giới.<br /> Dạng<br /> răng cửa<br /> <br /> Hình oval<br /> <br /> Hình vuông<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Hình tam giác<br /> <br /> p<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 234<br /> <br /> 47,8%<br /> <br /> 162<br /> <br /> 33,1%<br /> <br /> 94<br /> <br /> 19,2%<br /> <br /> 490<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 231<br /> <br /> 46,2%<br /> <br /> 184<br /> <br /> 36,8%<br /> <br /> 85<br /> <br /> 17%<br /> <br /> 500<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Hình dạng răng cửa giữa hàm trên hay<br /> gặp nhất là hình oval, 47,8% ở nam, 46,2%<br /> ở nữ. Hình dạng răng cửa ít gặp nhất là<br /> hình tam giác, ở nam 19,2%, ở nữ 17%.<br /> Sự khác biệt giữa 2 giới không có ý nghĩa<br /> thống kê (p = 0,413 > 0,05).<br /> 2. Tƣơng quan răng cửa giữa với<br /> cung răng hàm trên.<br /> Các đối tượng cùng có cung răng hàm<br /> trên oval và răng cửa giữa oval hay gặp<br /> 498<br /> <br /> 0,413<br /> <br /> nhất (31%). Ít gặp nhất là cung răng hàm<br /> trên tam giác và răng cửa giữa tam giác<br /> (3,8%). Các đối tượng có cùng cung răng<br /> hàm trên vuông và răng cửa giữa vuông<br /> chiếm 8,9%. Như vậy, tỷ lệ đối tượng có<br /> hình dạng răng cửa giữa và hình dạng<br /> hàm trên giống nhau (43,7%). Xét 622 đối<br /> tượng có cung răng hàm trên hình oval,<br /> tỷ lệ răng cửa giữa hình oval cao nhất<br /> (49,4%). Xét trong 219 đối tượng có cung<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> răng hàm trên hình vuông, tỷ lệ răng cửa<br /> giữa hình vuông cũng cao nhất, (40,6%).<br /> Kiểm định khi bình phương cho p = 0,005<br /> < 0,05, kết quả cho thấy mối tương quan<br /> <br /> giữa hình dạng răng cửa giữa với hình<br /> dạng cung răng hàm trên. Tuy nhiên,<br /> để kết luận về mức độ tương quan giữa<br /> 2 giá trị này, cần có nghiên cứu thêm nữa.<br /> <br /> Bảng 3: Tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa với cung răng hàm trên.<br /> Răng cửa giữa<br /> Tổng<br /> <br /> Oval<br /> <br /> Hàm trên<br /> <br /> Vuông<br /> <br /> Tam giác<br /> <br /> Oval<br /> <br /> Vuông<br /> <br /> Tam giác<br /> <br /> n<br /> <br /> 307<br /> <br /> 217<br /> <br /> 98<br /> <br /> 622<br /> <br /> % (trong hàm trên)<br /> <br /> 49,4%<br /> <br /> 34,9%<br /> <br /> 15, 8%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> % (trong tổng)<br /> <br /> 31%<br /> <br /> 21,9%<br /> <br /> 9,9%<br /> <br /> 62,8%<br /> <br /> n<br /> <br /> 87<br /> <br /> 89<br /> <br /> 43<br /> <br /> 219<br /> <br /> % (trong hàm trên)<br /> <br /> 39,7%<br /> <br /> 40,6%<br /> <br /> 19,6%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> % (trong tổng)<br /> <br /> 8,8%<br /> <br /> 8,9%<br /> <br /> 4,3%<br /> <br /> 22,1%<br /> <br /> n<br /> <br /> 71<br /> <br /> 40<br /> <br /> 38<br /> <br /> 149<br /> <br /> % (trong hàm trên)<br /> <br /> 47,7%<br /> <br /> 26,8%<br /> <br /> 25,5%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> % (trong tổng)<br /> <br /> 7,2%<br /> <br /> 4%<br /> <br /> 3,8%<br /> <br /> 15%<br /> <br /> n<br /> <br /> 465<br /> <br /> 346<br /> <br /> 179<br /> <br /> 990<br /> <br /> %<br /> <br /> 47%<br /> <br /> 34,9%<br /> <br /> 18,1%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 3. Tƣơng quan răng cửa giữa với cung răng hàm dƣới.<br /> Các đối tượng có cùng cung răng hàm dưới oval và răng cửa giữa oval hay gặp nhất<br /> (31,5%); ít gặp nhất là cung răng hàm dưới vuông và răng cửa giữa tam giác (2,5%).<br /> Tỷ lệ các đối tượng có hình dạng răng cửa giữa và hình dạng cung răng hàm dưới<br /> giống nhau (41,7%) (với oval-oval 31,5%; vuông-vuông 5%; tam giác-tam giác 5%).<br /> Xét riêng trong 631 đối tượng có cung răng hàm dưới oval, 133 đối tượng có cung<br /> răng hàm dưới hình vuông và 226 đối tượng có cung răng hàm dưới hình tam giác,<br /> hình dạng răng cửa giữa chiếm tỷ lệ cao nhất đều là răng hình oval, lần lượt 49,4%<br /> (trong cung răng hàm dưới oval); 43,6% (trong cung răng hàm dưới vuông) và 42%<br /> (trong cung răng hàm dưới tam giác). Kiểm định khi bình phương p = 0,219 > 0,05 cho<br /> thấy không có mối tương quan giữa hình dạng răng cửa giữa với hình dạng cung răng<br /> hàm dưới.<br /> 499<br /> <br />