Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
TỶ LỆ BÍ TIỂU SAU SANH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN <br />
TRÊN SẢN PHỤ TẠI BỆNH VIỆN HÙNG VƯƠNG <br />
Đặng Thị Bình*, Huỳnh Nguyễn Khánh Trang** <br />
<br />
TÓM TẮT <br />
Tổng quan và mục tiêu: Bí tiểu sau sinh (BTSS) là một trong những biến chứng thường gặp, nhất là <br />
những trường hợp sinh có hỗ trợ, sinh khó. Tỷ lệ bí tiểu sau sinh dao động khá cao. Ở nước ngoài, có nhiều công <br />
trình nghiên cứu với quy mô lớn đã cho thấy tỷ lệ BTSS thay đổi trong khoảng 0,45%‐17,9%. <br />
Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang trên 1122 thai phụ đơn thai, sanh ngã âm đạo tại bệnh viện Hùng <br />
vương từ 11/2012 đến 04/2013. <br />
Kết quả: Tỷ lệ bí tiểu sau sinh đường âm đạo là 12,3% KTC 95% (10,2‐14,3). Trong đó: bí tiểu hoàn toàn <br />
6,42% KTC 95% (5‐8) và bí tiểu không hoàn toàn 5,88% KTC 95% (4,5‐7,4). Một số yếu tố liên quan ghi nhận: <br />
Được giúp sinh bằng giác hút (PR=5,6; KTC 95% (3,13‐10,04)), được giúp sinh bằng kềm (PR=10,31; KTC <br />
95% (4,11‐28,86)), sinh con có trọng lượng ≥ 3800g (PR=2,25; KTC 95% (1,09‐5,84), sinh con rạ (PR=0,55 ; <br />
KTC 95% (0,36‐0,86)), không giảm đau sản khoa (PR=0,165 KTC 95% (0,1‐0,25)), không đặt thông niệu đạo‐<br />
BQ (PR=2,56; KTC 95% (1,55‐4,22)), không tổn thương TSM (PR=0,18; KTC 95% (0,08‐0,4)). <br />
Kết luận: bí tiểu sau sinh thường gặp, do nhiều yếu tố tác động và có thể dự phòng hiệu quả <br />
<br />
ABSTRACT <br />
PREVALENCE OF POSTPARTUM URINARY RETENTION AFTER VAGINAL DELIVERY <br />
AND SOME RELATED FACTORS IN HUNG VUONG HOSPITAL <br />
Dang Thi Binh, Huynh Nguyen Khanh Trang <br />
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 183 ‐188 <br />
Background and objectives: Postpartum urinary retention is one of the common complications, <br />
especially in the case of assisted or difficult deliveries. The rate of postpartum urinary retention is high <br />
ranges. In abroad, there are many research shown that large‐scale changes in the rate of postpartum urinary <br />
retention from 0.45% to 17.9%. <br />
Methods: cross‐sectional study on 1122 women with singleton pregnancy, vaginal delivery at Hung Vuong <br />
Hospital from 11/ 2012 to 04 / 2013. <br />
Results: The rate of urinary retention after vaginal delivery is 12.3% 95% CI (10.2 ‐14.3). In which: 6.42% <br />
complete urinary retention 95% CI (5‐8) and urinary retention incomplete 5.88% (95% CI (4.5 to 7.4)). A <br />
number of factors related note: vacumm aspiration (PR=5.6, 95% CI (3.13 to 10.04)), forceps deliveries <br />
(PR=10.31, 95% CI (4.11 to 28.86)), birth weight ≥ 3800g (PR=2.25, 95% CI (1.09 to 5.84), non‐nulliparous <br />
women (PR=0.55, 95% CI (0.36 to 0.86)), no epidural anesthesia (PR=0.165 95% CI (0.1‐.25)), no insertion of <br />
Foley catheter (PR=2.56, 95% CI (1.55 to 4.22)), no perineal trauma (PR=0.18, 95% CI (0.08 to 0.4)). <br />
Conclusions: Postpartum urinary retention is frequent. There are many factors relating to postpartum <br />
urinary retention but almost all of them can preven effectively. <br />
Keywords: Postpartum urinary retention, vaginal delivery. <br />
* Phòng khám Đa khoa Hồng Lạc <br />
<br />
** Bộ môn Phụ Sản ĐHYD Tp HCM <br />
Tác giả liên lạc: Huỳnh Nguyễn Khánh Trang ĐT: 0903882015 Email: pgs.huynhnguyenkhanhtrang@gmail.com <br />
<br />
Sản Phụ Khoa<br />
<br />
183<br />
<br />
Nghiên cứu Y học <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br />
<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ <br />
Bí tiểu sau sinh (BTSS) là một trong những <br />
biến chứng thường gặp, nhất là những trường <br />
hợp sinh có hỗ trợ, sinh khó. Bí tiểu sau sinh tuy <br />
không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại <br />
làm cho sản phụ khó chịu về vận động, cảm giác <br />
cũng như tinh thần(12,18). Quá trình mang thai, <br />
chuyển dạ và sổ thai đã làm ảnh hưởng đến các <br />
cơ quan trong tiểu khung và đáy chậu(3,3)..Bàng <br />
quang và niệu đạo bị chèn ép, đụng dập, phù <br />
nề, tổn thương(1). <br />
Tỷ lệ bí tiểu sau sinh dao động khá cao. Ở <br />
nước ngoài, có nhiều công trình nghiên cứu <br />
với quy mô lớn đã cho thấy tỷ lệ BTSS thay đổi <br />
trong khoảng 0,45%‐17,9%(5). Một nghiên cứu <br />
hồi cứu với 11332 trường hợp tại Hoa Kỳ theo <br />
tác giả Carley năm 2002 với cho tỷ lệ là <br />
0,45%(6). Tại Thụy Điển năm 1994 theo tác giả <br />
Andolf và cộng sự với một nghiên cứu tiến <br />
cứu ca bệnh đối chứng 539 trường hợp, khảo <br />
sát TTTL sau sinh 3 ngày, với TTTL > 150ml, <br />
cho tỷ lệ 1,5%(2). Nghiên cứu khác tại Trung <br />
Quốc, Ching‐Chung và cộng sự với tiêu chuẩn <br />
không tự đi tiểu sau sinh 6 giờ và thông tiểu <br />
trên 150ml thì cho tỷ lệ 4%(8). Theo nghiên cứu <br />
của tác giả Kekre tại Vellore, Ấn Độ ghi nhận <br />
10.9% có bí tiểu sau sinh(15). <br />
Ở Việt Nam, đã có một số nghiên cứu, tuy <br />
không nhiều nhưng cho thấy bí tiểu sau sinh <br />
khá phổ biến. Tại Bệnh Viện Trung Ương Huế <br />
năm 2006 tác giả Hồ Xuân Lãng nghiên cứu <br />
1080 trường hợp sinh đường âm đạo cho thấy <br />
tỷ lệ BTSS là 4,9% (12). Một nghiên cứu khác với <br />
384 trường hợp tại Bệnh viện Từ Dũ năm 2002 <br />
tác giả Nguyễn Thị Quý Khoa ghi nhận tỷ lệ <br />
BTSS là 13,5%(18). Các nghiên cứu trong và <br />
ngoài nước cho thấy tỷ lệ BTSS khá phổ biến <br />
và thay đổi tùy thuộc vào thiết kế nghiên cứu <br />
và tiêu chuẩn chẩn đoán. <br />
Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến <br />
một số yếu tố sản khoa có liên quan đến tình <br />
trạng bí tiểu sau sinh như: sinh con lần đầu, sinh <br />
bằng dụng cụ kềm hay giác hút, chuyển dạ kéo <br />
dài, thai to, chu vi vòng đầu con lớn, mức độ tổn <br />
<br />
184<br />
<br />
thương tầng sinh môn, đặc biệt là gây tê ngoài <br />
màng cứng trong giảm đau sản khoa(13,15). <br />
Điều trị bí tiểu sau sinh có thể sử dụng các <br />
biện pháp điều trị không xâm lấn như: tư vấn <br />
tâm lý, tạo không gian riêng tư khi đi tiểu, tắm <br />
nước ấm, chườm ấm hoặc lạnh, mát xa bụng. <br />
Cũng có thể dùng các biện pháp xâm nhập như: <br />
đặt thông niệu đạo‐bàng quang, châm cứu, điện <br />
châm, dùng thuốc. Bệnh nhân thường khỏi sau <br />
một vài ngày. Nhưng cũng có trường hợp kéo <br />
dài 2 đến 4 tuần(7,12). <br />
Tại Khoa Sinh Bệnh viện Hùng Vương hàng <br />
năm có số sinh khoảng 22.000‐23.000 trường hợp <br />
sinh đường âm đạo. Vấn đề bí tiểu sau sinh <br />
được ghi nhận khá phổ biến ở khoa hậu sản <br />
nhưng chưa có nghiên cứu về tình trạng này. Do <br />
đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu với <br />
<br />
Mục tiêu nghiên cứu <br />
1. Xác định tỷ lệ bí tiểu sau sinh trên sản phụ <br />
sinh đường âm đạo tại Bệnh Viện Hùng Vương. <br />
2. Khảo sát một số yếu tố liên quan đến bí <br />
tiểu sau sinh đường âm đạo: số lần sinh, cách <br />
sinh, thời gian chuyển dạ, giảm đau sản khoa, <br />
sinh chỉ huy, đặt thông niệu đạo‐bàng quang, <br />
tổn thương tầng sinh môn, trọng lượng con, chu <br />
vi vòng đầu con. <br />
<br />
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP <br />
Thiết kế nghiên cứu cắt ngang. <br />
<br />
Đối tượng nghiên cứu <br />
Sản phụ đã sinh đường âm đạo tại khoa <br />
hậu sản Bệnh Viện Hùng Vương trong thời <br />
gian tháng 11/2012 đến tháng 4/2013. <br />
<br />
Cỡ mẫu <br />
n=Z²1‐α/2(1‐P)P/d 2 với độ tin cậy 95% nên Z1‐<br />
α/2=1,96. Chọn P=13,5% theo Nguyễn Thị Quý <br />
Khoa(17). Độ chính xác là: 2% tức d=0,02. <br />
Với α=0,05 (độ tin cậy 95%) thì Z1‐α/2=1,96, <br />
chọn d=0,02, tính ra được cỡ mẫu là 1121,5. <br />
Nghiên cứu chúng tôi thu nhận 1122 đối tượng. <br />
<br />
Tiêu chuẩn chọn <br />
<br />
Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ Trẻ em <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br />
Sản phụ sinh đường âm đạo, ngôi đầu. <br />
Thai đủ tháng có tuổi thai 38‐42 tuần theo siêu <br />
âm 3 tháng đầu. Con sống. Sản phụ phải tỉnh <br />
táo, trả lời được phỏng vấn. Đồng ý tham gia <br />
nghiên cứu. <br />
<br />
Tiêu chuẩn loại <br />
Các trường hợp có tiền căn mổ lấy thai, đa <br />
thai. Sản phụ mắc các bệnh lý gây rối loạn đi <br />
tiểu: chấn thương cột sống, sỏi bàng quang, sỏi <br />
niệu đạo, sa bàng quang. Sản phụ phải lưu <br />
thông niệu đạo‐bàng quang theo chỉ định bệnh <br />
lý: sản giật, tiền sản giật nặng, các trường hợp có <br />
choáng, bệnh tim mạch, băng huyết sau sinh. <br />
Sản phụ phải lưu thông niệu đạo‐bàng quang <br />
theo chỉ định bệnh lý: sản giật, tiền sản giật <br />
nặng, các trường hợp có choáng, bệnh tim mạch, <br />
băng huyết sau sinh. <br />
<br />
Chọn mẫu <br />
Chọn mẫu theo phương pháp tuần tự thuận <br />
lợi, sản phụ được chọn theo tiêu chuẩn chọn <br />
mẫu đã nêu cho đến khi đủ số lượng 1122 <br />
trường hợp. <br />
Để giảm tối đa sai lệch khi nghi nhận <br />
thông tin, tác giả tự phỏng vấn, theo dõi từng <br />
trường hợp. <br />
Các sản phụ sau khi sinh xong, ổn định được <br />
cho về phòng hậu sản, đủ tiêu chuẩn chọn mẫu <br />
sẽ được mời tham gia nghiên cứu, nếu đồng ý <br />
tham gia nghiên cứu thì các sản phụ sẽ được <br />
thăm khám, phỏng vấn và theo dõi để xác định <br />
có đi tiểu được hay không. <br />
Nếu sản phụ đi tiểu bình thường sẽ được tư <br />
vấn, khuyến khích vận động, đi tiểu mỗi 3‐4 giờ <br />
kể cả khi không có cảm giác buồn tiểu, cho trẻ <br />
bú mẹ sớm, giải đáp những thắc mắc nếu sản <br />
phụ hỏi. Các sản phụ được phỏng vấn theo bộ <br />
câu hỏi. Con các sản phụ được đo chu vi vòng <br />
đầu. Kết hợp với hồ sơ bệnh án hoàn thành <br />
phiếu nghiên cứu. <br />
Nếu các sản phụ không đi tiểu được sẽ được <br />
ghi nhận, theo dõi tình trạng bí tiểu trong thời <br />
gian nằm viện: biện pháp điều trị không xâm lấn <br />
được áp dụng đầu tiên: Hướng dẫn sản phụ <br />
<br />
Sản Phụ Khoa<br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
uống nhiều nước, chườm ấm hoặc lạnh vùng hạ <br />
vị. Khuyến khích sản phụ vận động. Ngồi dậy, <br />
đứng lên, đi lại. Cho thuốc giảm đau nếu sản <br />
phụ có than phiền đau tầng sinh môn. Khuyến <br />
khích sản phụ nên ra nhà vệ sinh để tạo yếu tố <br />
riêng tư, thoải mái khi đi tiểu, không nên ngồi <br />
bô trong phòng bệnh. <br />
Nếu sản phụ đã cố gắng bằng các biện <br />
pháp trên mà vẫn không đi tiểu được thì tư <br />
vấn giải thích điều trị bằng đặt thông niệu <br />
đạo‐bàng quang. <br />
Kết quả xử lý với phần mềm thống kê Stata <br />
12.0 <br />
<br />
KẾT QUẢ <br />
Bảng 1. Đặc điểm dân số nghiên cứu (N=1122) <br />
Yếu tố<br />
Sinh thường<br />
Sinh hút<br />
Sinh kềm<br />
Con so<br />
Con rạ<br />
Nơi ở<br />
Tp Hồ Chí Minh<br />
Tinh<br />
Nghề<br />
Công nhân viên<br />
Nội trợ<br />
Buôn bán<br />
Trí thức<br />
<br />
Tần số<br />
1015<br />
79<br />
28<br />
565<br />
557<br />
<br />
%<br />
90,5<br />
7,0<br />
2,5<br />
50,4<br />
49,6<br />
<br />
495<br />
627<br />
<br />
44,1<br />
55,9<br />
<br />
279<br />
410<br />
173<br />
209<br />
<br />
18,6<br />
36,5<br />
15,4<br />
18,6<br />
<br />
Khác<br />
Trình độ văn hóa<br />
Mù chữ<br />
Cấp 1<br />
Cấp 2<br />
Cấp 3<br />
<br />
51<br />
<br />
4,6<br />
<br />
1<br />
72<br />
254<br />
574<br />
<br />
0,1<br />
6,4<br />
22,6<br />
51,2<br />
<br />
221<br />
<br />
19,7<br />
<br />
1007<br />
115<br />
<br />
89,8<br />
10,2<br />
<br />
Đại học, sau đại học<br />
Thời gian chuyển dạ<br />
< 15 giờ<br />
≥ 15 giờ<br />
<br />
Bảng 2. Tỷ lệ bí tiểu sau sinh trong nghiên cứu <br />
Loại hình<br />
BTSS chung<br />
BTSS hoàn toàn<br />
BTSS không hoàn toàn<br />
<br />
Số ca %<br />
138 12,3<br />
72<br />
6,42<br />
66<br />
5,88<br />
<br />
KTC 95%<br />
10,4-14,3<br />
5-8<br />
4,5-7,4<br />
<br />
BTSS: Bí tiểu sau sinh <br />
<br />
Bảng 3. Bảng tóm tắt của phân tích đơn biến <br />
<br />
185<br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br />
<br />
Nghiên cứu Y học <br />
Biến số<br />
Sinh con rạ<br />
Sinh hút<br />
Sinh kềm<br />
TGCD Trên 15 giờ<br />
Không sinh chỉ huy<br />
Không GĐ SK<br />
Không đặt thông NĐ-BQ<br />
Không tổn thương TSM<br />
Con ≥ 3800g<br />
CVVĐ con > 35cm<br />
<br />
PR KTC 95%<br />
0,49<br />
0,3-0,7<br />
6,55 3,97-10,8<br />
13,5 6,21-29,5<br />
1,7<br />
1,01-2,8<br />
0,54 0,35-0,8<br />
0,14 0,09-0,2<br />
1,28 0,86-1,9<br />
0,2<br />
0,11-0,4<br />
4,82<br />
2,4-8,2<br />
3,03<br />
1,6-5,7<br />
<br />
P<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
