Vai trò của ý thức pháp luật trong việc xây dựng văn hóa pháp luật ở đội ngũ doanh nhân Việt Nam hiện nay

VAI TRß CñA ý THøC PH¸P LUËT<br /> TRONG VIÖC X¢Y DùNG V¡N HãA PH¸P LUËT<br /> ë §éI NGò DOANH NH¢N VIÖT NAM HIÖN NAY<br /> <br /> <br /> <br /> NguyÔn V¨n M·o(*)<br /> Lª Hoµng Nam(**)<br /> <br /> <br /> 1. Vai trß cña ý thøc ph¸p luËt víi viÖc n©ng cao Tri thøc ph¸p luËt t¹o nªn sù v÷ng ch¾c<br /> tr×nh ®é v¨n hãa ph¸p luËt cho c¸c chñ thÓ qu¶n cña trÝ tuÖ trong kinh doanh còng nh−<br /> lý doanh nghiÖp kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ thùc hiÖn hµnh<br /> ®éng kinh doanh theo chuÈn mùc ph¸p<br /> V¨n hãa ph¸p luËt lµ sù ®Þnh h−íng luËt cña nhµ n−íc, phï hîp víi c¸c gi¸<br /> ho¹t ®éng ph¸p luËt tu©n theo c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa x· héi cña doanh nh©n. .(*) (*<br /> trÞ ch©n, thiÖn, mü. §Ó cã v¨n hãa ph¸p<br /> Tõ nÒn t¶ng nhËn thøc ph¸p luËt,<br /> luËt, chñ thÓ ph¶i mÊt mét qu¸ tr×nh<br /> tri thøc ph¸p luËt, doanh nh©n sÏ h×nh<br /> trau dåi, tÝch lòy tù gi¸c. Sù ra ®êi cña<br /> thµnh hµnh vi ph¸p luËt - biÓu hiÖn cña<br /> v¨n hãa ph¸p luËt ®· cñng cè vµ x©y<br /> v¨n hãa ph¸p luËt. Hµnh vi ph¸p luËt<br /> dùng c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt cho x· héi<br /> biÓu hiÖn c¸ch thøc, kh¶ n¨ng vµ tr×nh<br /> b»ng c¸c khu«n mÉu øng xö, chuÈn mùc<br /> ®é sö dông ph¸p luËt cña doanh nh©n<br /> hµnh vi phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, quy<br /> trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh v× c«ng lý,<br /> ®Þnh cña ph¸p luËt.<br /> b×nh ®¼ng vµ tiÕn bé x· héi theo ®Þnh<br /> Ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn nay ngµy h−íng ch©n, thiÖn, mü. Khi l·nh ®¹o<br /> cµng ë tr×nh ®é cao, ph¹m vi thÞ tr−êng doanh nghiÖp biÕt sö dông c¸c c«ng cô<br /> ngµy cµng më réng mang tÝnh quèc tÕ, ph¸p luËt mét c¸ch tù gi¸c vµo ho¹t<br /> sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t th× ®éng kinh doanh th× t¹o ra sù tÝch cùc<br /> cµng ®ßi hái doanh nh©n n−íc ta ph¶i cã trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt, thÓ hiÖn<br /> v¨n hãa ph¸p luËt, tù gi¸c n©ng cao tri sù thèng nhÊt vÒ lîi Ých, h−íng tíi sù<br /> thøc ph¸p luËt. Tri thøc ph¸p luËt (h¹t c«ng b»ng vµ c¸c hµnh ®éng nh©n v¨n v×<br /> nh©n cña ý thøc ph¸p luËt) gióp doanh sù ph¸t triÓn con ng−êi - x· héi. ViÖc<br /> nh©n nhËn thøc, ph©n tÝch ®êi sèng thùc hiÖn hµnh vi kinh doanh ®óng<br /> kinh tÕ x· héi, tõ ®ã biÕt thùc hiÖn<br /> nh÷ng hµnh vi ph¸p luËt trong ®êi sèng, (*)<br /> ThS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.<br /> gãp phÇn x©y dùng v¨n hãa ph¸p luËt. (**)<br /> ThS., Tr−êng Cao ®¼ng s− ph¹m Yªn B¸i.<br /> Vai trß cña ý thøc ph¸p luËt… 33<br /> <br /> ph¸p luËt, h×nh thµnh thãi quen kinh truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt cña Nhµ<br /> doanh theo ph¸p luËt, lu«n phÊn ®Êu n−íc ®· lµm cho v¨n hãa ph¸p luËt cña<br /> x©y dùng th−¬ng hiÖu, b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c nhµ doanh nghiÖp, doanh nh©n cã<br /> kh¸ch hµng chÝnh lµ biÓu hiÖn cña v¨n sù biÕn ®æi vÒ chÊt. Theo kÕt qu¶ ®iÒu<br /> hãa ph¸p luËt. tra chØ sè PCCI(*) cña Phßng Th−¬ng<br /> m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam trong Dù<br /> Tõ ý thøc ph¸p luËt ®óng ®¾n ®Õn<br /> ¸n S¸ng kiÕn C¹nh tranh ViÖt Nam<br /> h×nh thµnh lèi sèng theo ph¸p luËt cña<br /> (2011), cã 44,74% c¸c doanh nghiÖp ®·<br /> doanh nh©n lµ biÓu hiÖn ë tr×nh ®é cao<br /> sö dông dÞch vô t− vÊn vÒ th«ng tin<br /> cña v¨n hãa ph¸p luËt. Lèi sèng theo<br /> ph¸p luËt. Trong ®ã, Hµ Néi lµ 60,53%,<br /> ph¸p luËt cña chñ thÓ qu¶n lý doanh<br /> thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 44,35%, §µ<br /> nghiÖp g¾n víi hµnh vi ph¸p luËt, t¹o<br /> N½ng lµ 71,05%. Còng theo kÕt qu¶ ®iÒu<br /> nªn v¨n hãa ph¸p luËt. BiÓu hiÖn ®Æc<br /> tr−ng lèi sèng cña doanh nh©n lµ c¸ch tra nµy, cã 30% doanh nghiÖp sö dông<br /> xö sù cña hä trong nh÷ng mèi quan hÖ nhµ cung cÊp dÞch vô t− nh©n cho dÞch<br /> kinh doanh, lèi sèng nµy ph¶i lu«n dùa vô t− vÊn th«ng tin vÒ ph¸p luËt. Hµ<br /> trªn nÒn t¶ng ý thøc ph¸p luËt tiªn tiÕn Néi chiÕm 69,8%, thµnh phè Hå ChÝ<br /> trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh Minh lµ 36,02%, §µ N½ng chiÕm 50,93%<br /> doanh, quan hÖ víi ®èi t¸c, kh¸ch c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã cã 86,36%<br /> hµng,… phï hîp víi c¸c gi¸ trÞ, chuÈn doanh nghiÖp tin t−ëng vµo kh¶ n¨ng<br /> mùc ph¸p luËt. §ã chÝnh lµ biÓu hiÖn b¶o vÖ cña ph¸p luËt. C¸c doanh nh©n<br /> tr×nh ®é v¨n hãa ph¸p luËt cña c¸c chñ ®· ý thøc ®−îc tÇm quan träng cña<br /> thÓ qu¶n lý doanh nghiÖp. Lèi sèng theo th«ng tin vµ c¸c dÞch vô th«ng tin, t−<br /> ph¸p luËt cña doanh nh©n cã thÓ “l©y vÊn ph¸p luËt [9].<br /> lan”, phæ biÕn vµ t¹o nªn mét m«i Nh×n chung hiÖn nay, mét bé phËn<br /> tr−êng céng ®ång doanh nh©n tÝch cùc, lín doanh nh©n ®· nhËn thøc ®−îc vai<br /> h−íng tíi x· héi hãa hµnh vi ph¸p luËt trß vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ®Êt<br /> trong doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, khi céng n−íc; cã niÒm tin, hµnh vi vµ lèi sèng<br /> ®ång doanh nh©n x©y dùng lèi sèng theo theo ph¸p luËt ngµy cµng cao, tham gia<br /> ph¸p luËt cã nghÜa lµ tham gia vµo qu¸ x©y dùng ph¸p luËt vµ ph¶n biÖn x· héi<br /> tr×nh x©y dùng c¸c chuÈn mùc ph¸p ngµy cµng nhiÒu. Trªn c¬ së nhËn thøc<br /> luËt cho nhµ n−íc. NÕu dùa trªn nÒn ®óng chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng vµ<br /> t¶ng t− t−ëng ph¸p luËt khoa häc, tiªn chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, ®a<br /> tiÕn th× lèi sèng theo ph¸p luËt còng dÔ sè doanh nghiÖp, doanh nh©n ®· ®ãng<br /> dµng h×nh thµnh. Ng−îc l¹i, nÕu cã lèi gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ -<br /> sèng theo ph¸p luËt th× doanh nh©n sÏ x· héi, chung tay víi Nhµ n−íc gi¶i<br /> cã ý thøc b¶o vÖ, x©y dùng, ph¸t triÓn quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng, viÖc lµm, sö<br /> c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt, v¨n hãa ph¸p luËt. dông nguån tµi nguyªn, c¸c phóc lîi<br /> 2. ý thøc ph¸p luËt trong viÖc x©y dùng v¨n hãa x· héi…<br /> ph¸p luËt ë ®éi ngò doanh nh©n n−íc ta hiÖn nay Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m qua,<br /> khi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng n−íc ta ch−a<br /> Trong nh÷ng n¨m qua, sù ra ®êi cña<br /> hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n luËt, hÖ thèng t−<br /> vÊn ph¸p lý vµ c«ng t¸c phæ biÕn, tuyªn (*)<br /> ChØ sè n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp tØnh.<br /> 34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2013<br /> <br /> <br /> hoµn thiÖn, ®éi ngò c¸c nhµ doanh thøc trong viÖc sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn<br /> nghiÖp, doanh nh©n ®ang trong qu¸ ph¸p luËt trong viÖc b¶o vÖ lîi Ých cña<br /> tr×nh h×nh thµnh míi, ch−a cã thèng m×nh ch−a cao. Sè vô kiÖn vµ gi¶i quyÕt<br /> nhÊt cao vÒ lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých tranh chÊp ngµy cµng t¨ng, thêi gian<br /> d©n téc, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt tßa ¸n gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n tranh chÊp<br /> cña Nhµ n−íc cßn nhiÒu bÊt cËp, tr×nh kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp còng t¨ng<br /> ®é tri thøc ph¸p luËt, niÒm tin ph¸p lªn. H¬n n÷a, mét bé phËn doanh nh©n<br /> luËt, tÝnh tù gi¸c tu©n thñ ph¸p luËt n−íc ta hiÖn nay cßn nÆng t©m lý trèn<br /> cña ®éi ngò doanh nh©n ViÖt Nam cßn tr¸nh ph¸p luËt, mÊt niÒm tin vµo ph¸p<br /> ch−a cao, t×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt luËt, kh«ng quan t©m ®Õn ph¸p luËt, coi<br /> cßn phæ biÕn. Trong c¸c doanh nghiÖp, th−êng ph¸p luËt, thËm chÝ coi ph¸p<br /> viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng cÊu tróc doanh luËt lµ ph−¬ng tiÖn rµng buéc, rµo c¶n<br /> nghiÖp vÒ tæ chøc, bé m¸y cßn chËm, lµm mÊt ®i lîi Ých vµ tù do c¸ nh©n cña<br /> tÝnh chuyªn nghiÖp ch−a cao cho nªn hä. ChÝnh lý do nµy ®· dÉn ®Õn t×nh<br /> ch−a thÓ nãi ®Õn gia t¨ng niÒm tin, v¨n tr¹ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh h×nh<br /> ho¸ doanh nghiÖp… Trong bèi c¶nh thµnh v¨n hãa ph¸p luËt cña c¸c doanh<br /> kinh tÕ khã kh¨n, khñng ho¶ng, nhiÒu nghiÖp, doanh nh©n hiÖn nay.<br /> doanh nghiÖp míi béc lé b¶n chÊt thùc<br /> KÕt qu¶ kh¶o s¸t hiÓu biÕt cña c¸c<br /> sù nh− “löa thö vµng”. Nh÷ng doanh<br /> doanh nghiÖp vÒ 28 luËt c¬ b¶n cho<br /> nghiÖp, doanh nh©n cã t− t−ëng lîi dông<br /> thÊy, møc ®é “BiÕt Ýt” c¸c v¨n b¶n luËt<br /> c¬ héi vµng ®Ó chôp giËt, bãc ng¾n c¾n<br /> cña c¸c nhµ doanh nghiÖp cã tû lÖ trung<br /> dµi, tÇm nh×n ng¾n h¹n, lµm ¨n phi<br /> b×nh lµ 44,4%. Cßn sè c¸c nhµ l·nh ®¹o<br /> ph¸p béc lé ngµy cµng nhiÒu.<br /> doanh nghiÖp “BiÕt ®Çy ®ñ” chiÕm tû lÖ<br /> Theo thèng kª cña Tßa ¸n Nh©n d©n rÊt Ýt, kÓ c¶ c¸c nhµ qu¶n lý doanh<br /> tèi cao, c¸c vô ¸n kinh tÕ n¨m 2010 lµ nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc.<br /> 6.879 vô, n¨m 2011 t¨ng lªn 8.418 vô. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng nãi lµ tû lÖ “BiÕt<br /> C¸c vô ¸n hµnh chÝnh n¨m 2010 lµ 976 ®Çy ®ñ” vÒ c¸c v¨n b¶n luËt cña c¸c nhµ<br /> vô, n¨m 2011 t¨ng lªn 1.236 vô, n¨m qu¶n lý doanh nghiÖp thuéc khu vùc cã<br /> 2012 lµ 7.319 vô, n¨m 2011 lµ 8.143 vô yÕu tè n−íc ngoµi chiÕm tû lÖ cao h¬n c¶.<br /> [12]. C¸c tranh chÊp vµ c¸c vô ¸n vÒ Nh− vËy viÖc nhËn thøc ph¸p lý vµ tri<br /> kinh tÕ cã xu h−íng ngµy cµng t¨ng, sè thøc ph¸p luËt cña c¸c doanh nh©n ViÖt<br /> l−îng c¸c chñ thÓ kinh tÕ vi ph¹m ph¸p Nam míi ®¹t yªu cÇu tèi thiÓu, ch−a<br /> luËt ngµy cµng nhiÒu, ®iÒu ®ã ®ang ®Æt ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn [9].<br /> ra nh÷ng c©u hái cÇn gi¶i ®¸p vÒ tr×nh ®é<br /> Tr×nh ®é tri thøc ph¸p luËt cña c¸c<br /> v¨n ho¸ ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp.<br /> nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp ë n−íc ta<br /> Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Phßng nh×n chung cßn thÊp, ®a sè míi dõng ë<br /> Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, møc ®é “BiÕt Ýt” hoÆc “Kh«ng biÕt”,<br /> sè doanh nghiÖp sö dông ph¸p luËt vµ thËm chÝ cã nhiÒu tr−êng hîp cßn nhËn<br /> c¸c thiÕt chÕ kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt tranh thøc sai c¸c v¨n b¶n luËt. Hä chØ n¾m<br /> chÊp n¨m 2011 lµ 22,22%. ë Hµ Néi lµ vÒ nguyªn t¾c ®Ó qu¶n lý, cßn khi liªn<br /> 10,64%, thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ quan ®Õn lÜnh vùc cô thÓ nµo ®ã th× hä<br /> 28,3%. Tøc lµ tû lÖ doanh nghiÖp cã ý t×m hiÓu qua c¸c kªnh th«ng tin hoÆc<br /> Vai trß cña ý thøc ph¸p luËt… 35<br /> <br /> t×m ®Õn luËt s−. MÆt kh¸c, còng cã mét (§µo Hång TuyÓn, Hå Huy); hay nh÷ng<br /> bé phËn nhá (