Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác trong giảng dạy môn Đất nước học Trung Quốc tại Học viện Khoa học Quân sự

PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP<br /> DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG GIẢNG DẠY<br /> MÔN ĐẤT NƯỚC HỌC TRUNG QUỐC<br /> TẠI HỌC VIỆN KHOA HỌC QUÂN SỰ<br /> HOÀNG THỊ NGỌC MINH*, TRỊNH THANH HOA**<br /> Học viện Khoa học Quân sự,  hoangngocminhbg@gmail.com<br /> *<br /> <br /> *<br /> Học viện Khoa học Quân sự,  hoatrinhthanh78@gmail.com<br /> Ngày nhận bài: 12/10/2018; ngày sửa chữa: 27/02/2019; ngày duyệt đăng: 27/02/2019<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Dạy học hợp tác là phương pháp dạy học hiện đại được sử dụng trong nhiều môn học và cấp bậc<br /> học, trong đó người học luôn được coi là chủ thể tích cực, có vai trò hết sức quan trọng trong quá<br /> trình dạy học. Phương pháp dạy học này có nhiều ưu điểm so với phương pháp dạy học truyền<br /> thống, tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối ưu khi thiết kế bài học theo phương pháp dạy học hợp<br /> tác, người dạy cũng cần chú ý đến tính quy trình của phương pháp này. Thông qua nghiên cứu<br /> một số vấn đề có liên quan đến phương pháp dạy học hợp tác, bài viết góp phần đưa ra quy trình<br /> vận dụng và những điểm cần lưu ý khi vận dụng phương pháp dạy học này trong giảng dạy môn<br /> Đất nước học Trung Quốc tại Học viện Khoa học Quân sự.<br /> Từ khóa: dạy học hợp tác, môn Đất nước học Trung Quốc, tiếng Trung Quốc, Học viện Khoa<br /> học Quân sự<br /> <br /> <br /> 1.ĐẶT VẤN ĐỀ Vào những năm 60 của thế kỷ XX, Carl Rogers<br /> đưa ra chiến lược lấy người học làm trung tâm,<br /> Trong bốn trụ cột giáo dục do Chủ tịch Ủy ban bao gồm những hoạt động đa dạng trong dạy học,<br /> UNESCO Jacques Darlos công bố trong báo cáo về trong đó có việc tổ chức môi trường học tập thuận<br /> Giáo dục thế kỷ XXI (năm 1996) “Học để biết, học lợi, thích hợp cho sự đối thoại giữa người dạy và<br /> người học và giữa người học với nhau. Nghiên cứu<br /> để làm, học để tồn tại, học để cùng chung sống” thì<br /> và báo cáo tổng quan của Slavin (1986) cho thấy,<br /> trụ cột thứ tư “học để cùng chung sống” nhấn mạnh từ năm 1972 đến năm 1986 ở các nước Mỹ, Israel,<br /> cốt lõi của giáo dục là rèn luyện năng lực để con Nga và Đức, các lớp học mang tính hợp tác hầu<br /> người có thể cùng chung sống với nhau, hay chính là hết đều làm việc tốt hơn trong kiểm soát nhóm và<br /> năng lực hợp tác, làm việc nhóm. Đây là một năng giành kết quả học tập cao hơn. Các nghiên cứu<br /> lực vô cùng quan trọng cần phải trang bị cho người đều khẳng định những lợi ích mà học tập hợp tác<br /> mang lại.<br /> học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Dạy<br /> học hợp tác là phương pháp dạy học nhằm phát triển Ở Việt Nam cũng đã có không ít công trình<br /> năng lực này cho người học. nghiên cứu về phương pháp dạy học hợp tác và tác<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 18 (3/2019) 23<br /> v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> <br /> <br /> dụng của nó trong giáo dục. Trần Bá Hoành (2002, quan trọng đóng góp vào sự thành công của bất<br /> tr.28), một trong những người đi đầu trong việc kỳ một tổ chức hay cá nhân nào; là điều không thể<br /> nghiên cứu về phát triển đổi mới phương pháp dạy thiếu được trong mối quan hệ giữa các thành viên<br /> học, chương trình và sách giáo khoa ở Việt Nam, trong gia đình, giữa các tổ chức kinh tế xã hội.<br /> trong bài viết “Những đặc trưng của phương pháp<br /> dạy học tích cực” có nêu: “Từ dạy học thụ động Dạy học là một hoạt động mang tính xã hội<br /> sang dạy học tích cực giảng viên không còn đóng cao, rất cần sự hợp tác. Dạy học hợp tác là kiểu<br /> vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà dạy học trong đó người dạy tổ chức cho người<br /> còn hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo học cùng học tập theo nhóm; các thành viên trong<br /> nhóm để họ tự chiếm lĩnh nội dung học tập, chủ nhóm trao đổi, chia sẻ những hiểu biết và kinh<br /> nghiệm; động viên, khuyến khích, giúp đỡ lẫn<br /> động đạt mục tiêu kiến thức, kỹ năng, thái độ theo<br /> nhau để đạt được mục đích chung trong học tập.<br /> yêu cầu của chương trình”.<br /> Trong dạy học hợp tác, người học luôn được coi là<br /> Những năm gần đây, trong quân đội đã bắt đầu chủ thể tích cực trong quá trình dạy học, có vai trò<br /> có những công trình nghiên cứu về dạy học hợp tự tổ chức, tự chỉ đạo quá trình học tập của mình<br /> tác. Phan Văn Tỵ (2016, tr.164-165) đã chỉ ra, qua thông qua tương tác nhóm. Do vậy, người học luôn<br /> những nghiên cứu về dạy học hợp tác cũng như được đặt ở vị trí trung tâm của quá trình dạy học.<br /> đặc điểm, thực trạng dạy học cho thấy, dạy học Dạy học hợp tác luôn có sự tương tác qua lại giữa<br /> hợp tác có nhiều chức năng và ưu thế trong dạy người dạy và người học và giữa người học với<br /> học, có thể phát huy tác dụng tốt trong dạy học nhau trong một môi trường nhất định. Điều này<br /> có nghĩa dạy học hợp tác mang các yếu tố dạy học<br /> các môn khoa học xã hội và nhân văn ở Đại học<br /> tương tác. Tuy nhiên, sự tương tác giữa người học<br /> Quân sự.<br /> với nhau trong dạy học hợp tác luôn mang tính hợp<br /> Những công trình nghiên cứu trong và ngoài tác, nhằm hướng tới mục tiêu chung trong học tập.<br /> nước đều nhận thấy, dạy học hợp tác là một trong<br /> 2.2. Yếu tố và đặc điểm của phương pháp<br /> những phương pháp dạy học tích cực có ưu thế và<br /> dạy học hợp tác<br /> chức năng trong dạy học, phát huy vai trò trung<br /> tâm của người học và có thể rèn luyện nhiều năng Trong các bài nghiên cứu về phương pháp dạy<br /> lực như năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn học hợp tác đều chỉ ra, dạy học hợp tác không có<br /> đề, năng lực giao tiếp... cho người học. Phương nghĩa chỉ là việc xếp chỗ cho người học ngồi gần<br /> pháp này đã được vận dụng trong nhiều cấp bậc nhau, rồi yêu cầu mỗi người hoàn thành một nhiệm<br /> học và môn học, tuy nhiên chưa có nghiên cứu vụ được giao mà phải đảm bảo 5 yếu tố sau đây:<br /> vận dụng phương pháp này trong giảng dạy môn<br /> Đất nước học Trung Quốc tại các cơ sở dạy tiếng Một là, luôn có sự phụ thuộc lẫn nhau một cách<br /> Trung Quốc trong toàn quân. Vì thế, đây là nội tích cực: Kết quả của nhóm chỉ có được khi có sự<br /> dung nghiên cứu có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hợp tác làm việc, chia sẻ của tất cả các thành viên<br /> nhất định. trong nhóm. Mỗi thành viên được giao một phần<br /> nhiệm vụ chung của nhóm. Kết quả của nhóm được<br /> 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN tạo ra khi kết hợp tất cả kết quả của các thành viên.<br /> <br /> 2.1. Khái niệm phương pháp dạy học hợp tác Hai là, thể hiện trách nhiệm cá nhân: Mỗi cá<br /> nhân đều được phân công trách nhiệm thực hiện<br /> Theo Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê, 2003, một phần của công việc và tích cực làm việc để<br /> tr.466), “Hợp tác là cùng chung sức giúp đỡ lẫn đóng góp vào kết quả chung.<br /> nhau trong một công việc, một nhiệm vụ nào đó<br /> nhằm một mục đích chung”. Hợp tác là điều rất Ba là, có sự tương tác trực diện: Trong quá<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 24 Số 18 (3/2019)<br />  PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v<br /> <br /> <br /> <br /> trình hợp tác cần có sự trao đổi, chia sẻ giữa các kiểm tra, đánh giá của giảng viên, người học được<br /> thành viên trong nhóm để tạo thành ý kiến chung tham gia vào quá trình đánh giá, tự đánh giá lẫn nhau.<br /> của nhóm.<br /> 2.3. Các dạng nhóm thường dùng trong dạy<br /> Bốn là, sử dụng các kỹ năng xã hội: Tất cả các học hợp tác và ưu nhược điểm<br /> thành viên đều có cơ hội để rèn luyện kỹ năng như<br /> lắng nghe tích cực, đặt câu hỏi, đưa thông tin phản Dạng học tập theo nhóm đồng nhất: tất cả các<br /> hồi tích cực, thuyết phục, ra quyết định… nhóm đều thực hiện những nhiệm vụ học tập như<br /> nhau. Dạng này có ưu điểm là đơn giản, dễ sử dụng<br /> Năm là, kỹ năng rút kinh nghiệm, đánh giá: cả và rất thích hợp với việc tổ chức các bài học có nội<br /> nhóm thường xuyên rà soát công việc đang làm và dung cấu trúc theo đường thẳng. Nhược điểm là<br /> kết quả ra sao. Có thể đưa ra nhận định đúng hoặc chưa tạo được sự phụ thuộc tích cực và tính chịu<br /> sai, tốt hoặc chưa tốt để góp phần hoàn thiện các trách nhiệm cá nhân cao. Người học sẽ dễ sử dụng<br /> hoạt động và kết quả của nhóm. (Phan Văn Tỵ, kết quả của nhau.<br /> tr.42-44).<br /> Dạng học tập theo nhóm phân hóa: những<br /> Từ đó chúng ta có thể thấy những đặc điểm nổi nhóm khác nhau thực hiện những nhiệm vụ học<br /> bật sau đây của dạy học hợp tác: tập khác nhau trong khuôn khổ đề tài chung cho<br /> toàn lớp. Với dạng này, giáo viên có thể thực hiện<br /> Về mục đích, dạy học hợp tác không chỉ truyền dạy học phân hóa theo trình độ và năng lực của<br /> thụ cho người học những kiến thức trong chương từng nhóm người học, áp dụng cho các bài học có<br /> trình mà còn hướng vào việc phát triển tư duy, nội dung được cấu tạo phân nhánh. Nhược điểm<br /> hình thành các kỹ năng hợp tác, kỹ năng thực hành của dạng này cũng chưa tạo ra được sự phụ thuộc<br /> sáng tạo, chuẩn bị cho người học thích ứng hòa tích cực và tính chịu trách nhiệm cá nhân.<br /> nhập với đời sống xã hội.<br /> Dạng học tập theo nhóm hỗn hợp: Sau khi thực<br /> Về nội dung, dạy học hợp tác ngoài những kiến hiện xong nhiệm vụ ở nhóm phân hóa, các thành<br /> thức quy định trong chương trình còn bao gồm các viên trong nhóm phân hóa này sẽ ghép với các<br /> bài tập nhận thức dưới dạng tình huống, thực hành thành viên trong nhóm phân hóa khác tạo thành<br /> tìm tòi, giải quyết vấn đề. nhóm mới thực hiện nhiệm vụ học tập đồng nhất.<br /> Các thành viên trong nhóm phân hóa ban đầu có<br /> Về phương pháp, coi trọng việc rèn luyện cho thời gian chuyên sâu nghiên cứu một nội dung nên<br /> người học thói quen tự học, hoạt động độc lập cá nắm nội dung đó chắc hơn, hỗ trợ cho việc truyền<br /> nhân hoặc hợp tác trong tập thể thông qua thảo đạt lại kiến thức mình nắm được cho các thành<br /> luận nhóm và thực hành. viên mới khi vào nhóm hỗn hợp, bởi vậy cách<br /> phân nhóm này tạo ra được sự phụ thuộc tích cực<br /> Về hình thức tổ chức, dạy học hợp tác sử dụng và tính chịu trách nhiệm của mỗi thành viên trong<br /> phối hợp và linh hoạt các dạng tổ chức dạy; nhóm nhóm, khắc phục được nhược điểm của cả hai cách<br /> – tập thể, nhóm – cá nhân. Trong đó dạng tổ chức phân nhóm đồng nhất và phân hóa kể trên.<br /> dạy học nhóm – cá nhân có nhiều ưu thế trong<br /> việc tích cực hoạt động học tập và hợp tác của 2.4. Ưu nhược điểm của phương pháp dạy<br /> người học. Không gian tổ chức dạy học, thiết bị học hợp tác<br /> dạy học, bàn ghế được bố trí cơ động và linh hoạt.<br /> Là một phương pháp dạy học tích cực, ưu điểm<br /> Về đánh giá, người học tự chịu trách nhiệm về mà dạy học hợp tác mang lại đã được khẳng định<br /> kết quả học tập của mình, cho nên cùng với việc từ rất sớm. Theo Trần Bá Hoành (2002, tr.27),<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 18 (3/2019) 25<br /> v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> <br /> <br /> “Học tập hợp tác làm tăng hiệu quả học tập, nhất giao tiếp xã hội sẽ được phát triển tốt qua dạy học<br /> là lúc giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuất hợp tác. Đây là năng lực quan trọng cần thiết trong<br /> hiện thực sự những nhu cầu phối hợp giữa các cá việc chuẩn bị những công dân tương lai của xã hội<br /> nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung”. Cụ thể thì có tính phụ thuộc lẫn nhau cao và xu thế toàn cầu<br /> dạy học hợp tác có những ưu điểm sau: hóa mạnh mẽ.<br /> <br /> Dạy học hợp tác giúp người dạy có thể xử lý Dạy học hợp tác bao gồm sự tham gia của mỗi<br /> một lớp học có nhiều người học với những nhu cầu người học, của tập thể người học vào việc chiếm<br /> khác nhau. Người học học tập trong môi trường lĩnh nội dung học vấn, sự khuyến khích động viên,<br /> tương tác với nhau, có thể giúp đỡ lẫn nhau, tạo tổ chức tạo dựng môi trường cho người học của<br /> lập củng cố từ các mối quan hệ xã hội và sẽ không người dạy là cần thiết và phải được phổ biến rộng<br /> cảm thấy phải chịu nhiều áp lực từ phía người dạy. rãi trong quá trình dạy học ở các bậc học.<br /> Thực hiện tốt quy trình dạy học hợp tác sẽ mang<br /> lại hiệu quả học tập cao hơn không chỉ riêng cho Tuy nhiên phương pháp dạy học hợp tác tốn<br /> mỗi cá nhân người học mà còn mang lại hiệu quả nhiều thời gian cho một nội dung tri thức. Trong<br /> chung cho cả tập thể. quá trình hoạt động nhóm một số thành viên có<br /> tâm lý ỷ lại các thành viên khác nên chưa thực sự<br /> Dạy học hợp tác đặt ra cho mỗi người học sự phát huy tính tự giác, tích cực; kết quả đánh giá<br /> kiên định của lý trí, duy trì sự tham gia tích cực toàn nhóm sẽ khó khách quan cho từng thành viên<br /> của bản thân, luôn có ý thức và mong muốn được trong nhóm. Dạy học hợp tác theo nhóm đòi hỏi<br /> tham gia, được thể hiện kinh nghiệm và vốn sống phải có những điều kiện tiên quyết như phương<br /> của mình trước tập thể, trước người dạy và điều đó tiện, tài liệu học tập, phòng học, số lượng người<br /> cũng có nghĩa là trong dạy học hợp tác, người học học không quá đông trong một lớp học...<br /> luôn có ý thức được nỗ lực và tự giải quyết nhiệm<br /> vụ học tập. Trong môi trường dạy học hợp tác, 3. VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC<br /> người học phát huy năng lực, khả năng tự chủ, độc HỢP TÁC TRONG GIẢNG DẠY MÔN ĐẤT<br /> lập, sáng tạo, chống lại thói chây lười, dựa dẫm, NƯỚC HỌC TRUNG QUỐC TẠI HỌC VIỆN<br /> tạo nên ý chí “dám nghĩ dám làm, dám chịu trách KHOA HỌC QUÂN SỰ<br /> nhiệm”. Một khi có hứng thú, có trách nhiệm, có<br /> sự cọ sát với tập thể, được khuyến khích, được Đất nước học Trung Quốc là một môn học<br /> sự tôn trọng của thầy, của bạn, hay nói một cách giảng dạy nhằm trang bị cho người học tiếng<br /> khác có sự phát triển của cá nhân trong môi trường Trung Quốc kiến thức về đất nước, văn hóa, con<br /> tốt đẹp thì điều đó sẽ là cơ hội thuận lợi cho quá người của Trung Quốc. Là môn học có kiến thức<br /> trình hình thành nhân cách của con người. Sự đồng bao quát về tình hình đất nước Trung Quốc nên<br /> thuận trong việc xây dựng mối quan hệ thân thiện môn học này được bố trí giảng dạy vào năm thứ<br /> giữa đào tạo con người của nhà trường với đời 3, sau khi người học đã trải qua quá trình tích lũy<br /> sống xã hội chính là sự thấu hiểu những gì vốn có và có nền tảng tiếng Trung Quốc nhất định. Đất<br /> của đời sống xã hội để vận dụng những nhân tố tốt nước học Trung Quốc gồm có 2 học phần, tổng<br /> đẹp giúp ích cho quá trình đào tạo của nhà trường, cộng 120 tiết. Nội dung môn Đất nước học tiếng<br /> nhằm tạo ra những sản phẩm, những nhân cách Trung Quốc học phần 1 tương đối phong phú,<br /> biết làm chủ xã hội, làm chủ bản thân, biết mình, bao gồm 14 bài tương ứng với 14 chủ đề: Lãnh<br /> biết người để hòa nhập. thổ, Lịch sử, Dân số, Dân tộc, Chính trị, Kinh tế,<br /> Khoa học-kỹ thuật, Giáo dục, Tư tưởng truyền<br /> Dạy học hợp tác là một trong những hướng thống, Văn học, Nghệ thuật, Tập tục, Du lịch và<br /> chiến lược quan trọng nhằm góp phần nâng cao Giao lưu quốc tế. Như vậy lượng kiến thức môn<br /> chất lượng giáo dục, năng lực hợp tác, kỹ thuật học là khá đồ sộ, nội dung đa dạng, đề cập đến<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 26 Số 18 (3/2019)<br />  PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v<br /> <br /> <br /> <br /> các phương diện cơ bản về đất nước, văn hóa, con nô lệ do nội dung ngắn giáo viên có thể sử dụng<br /> người Trung Quốc. Một bài học môn Đất nước học phương pháp thuyết trình. Tuy nhiên đến thời kỳ<br /> Trung Quốc thường có nội dung tương đối dài, nếu quá độ từ nô lệ lên phong kiến và thời kỳ phong<br /> chỉ sử dụng một phương pháp dạy học thì sẽ rất dễ kiến có nội dung trải dài với nhiều sự kiện, nhân<br /> tạo ra sự mệt mỏi, nhàm chán cho người học, ảnh vật quan trọng, giáo viên có thể linh hoạt vận dụng<br /> hưởng đến chất lượng dạy học. Bởi vậy, cần khéo phương pháp dạy học hợp tác, chia lớp thành các<br /> léo kết hợp nhiều phương pháp dạy học, lựa chọn nhóm nhỏ nghiên cứu từng triều đại, trình bày<br /> phương pháp phù hợp nội dung để làm tăng chất bằng PowerPoint và tổ chức thuyết trình trước<br /> lượng, hiệu quả giờ dạy. Dạy học hợp tác là một lớp, vừa đảm bảo nội dung giảng dạy, đồng thời<br /> trong những phương pháp dạy học hiện đại tích tạo cho người học cơ hội nâng cao năng lực hợp<br /> cực hoàn toàn phù hợp để đưa vào trong giảng dạy tác, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực ứng dụng<br /> môn Đất nước học tiếng Trung Quốc tại Học viện công nghệ thông tin, năng lực giao tiếp. Như vậy<br /> Khoa học Quân sự. tùy theo từng nội dung của bài, ta có thể vận dụng<br /> phương pháp dạy học hợp tác kết hợp cùng các<br /> 3.1. Quy trình tổ chức môn Đất nước học phương pháp khác một cách phù hợp.<br /> Trung Quốc bằng tiếng Trung Quốc theo<br /> phương pháp dạy học hợp tác Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học để dạy học<br /> hợp tác<br /> Quy trình thực hiện dạy học hợp tác được thể<br /> hiện qua 3 bước sau: Sau khi đã lựa chọn nội dung và nhiệm vụ phù<br /> hợp, bước tiếp theo là thiết kế các hoạt động của<br /> Bước 1: Chọn nội dung và nhiệm vụ phù hợp người dạy và người học nhằm đạt được mục tiêu<br /> của bài học.<br /> Trong thực tế dạy học môn Đất nước học<br /> Trung Quốc bằng tiếng Trung Quốc tại Học viện Thiết kế mục tiêu bài học: Để chuẩn bị cho<br /> Khoa học Quân sự, chỉ một số nhiệm vụ tương đối một tiết dạy, người dạy phải xác định chính xác<br /> cần nhiều thời gian, nhiệm vụ có tính chất tương mục tiêu bài học, những nội dung tri thức cơ bản<br /> đối khó khăn, cần huy động kinh nghiệm của nhiều cần phải truyền thụ cho người học, lựa chọn các<br /> người học, cần chia sẻ nhiệm vụ cho một số người phương pháp, phương tiện dạy học, các hoạt động<br /> học hoặc cần có ý kiến tranh luận, thảo luận để và hình thức đánh giá phù hợp với mục tiêu và nội<br /> thống nhất một vấn đề có nhiều cách hiểu khác dung dạy học.<br /> nhau hoặc có ý kiến đa dạng, phong phú… thì mới<br /> phù hợp để tổ chức người học học tập hợp tác. Để bảo đảm tính chất toàn vẹn của nội dung và<br /> cấu trúc của bài học, người dạy khi thiết kế mục<br /> Với nội dung đơn giản thì tổ chức dạy học hợp tiêu bài học cần chú ý bao quát đủ 3 lĩnh vực chung<br /> tác sẽ lãng phí thời gian và không có hiệu quả. Có của học tập đó là:<br /> những bài học hoặc nhiệm vụ có thể được thực<br /> hiện hoàn toàn theo nhóm. Tuy nhiên có những bài Về nhận thức: nhận biết sự vật, sự kiện, hiểu<br /> học/nhiệm vụ thì chỉ có một phần sẽ thực hiện học sự vật, sự kiện đó, áp dụng sự nhận biết và sự hiểu<br /> theo nhóm. Do đó, người dạy cần căn cứ vào đặc vào các tình huống học tập tương tự trên cơ sở trí<br /> điểm dạy học hợp tác để lựa chọn nội dung cho nhớ, nhớ lại và làm theo mẫu. Thực hiện các hành<br /> phù hợp. động trí tuệ như phân tích, tổng hợp, so sánh, khái<br /> quát hóa, suy luận, đánh giá, phán đoán.<br /> Ví dụ: Bài 2 “Lịch sử Trung Quốc” trình bày<br /> về quá trình lịch sử từ thời cổ đại đến đương đại Về kỹ năng: kỹ năng hợp tác gồm có kỹ năng<br /> của Trung Quốc, trong đó giai đoạn lịch sử cổ đại lắng nghe, kỹ năng chia sẻ, kỹ năng thuyết phục,<br /> trải qua 4 thời kỳ, trong đó 2 thời kỳ nguyên thủy, kỹ năng di chuyển tri thức và phương thức hành<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 18 (3/2019) 27<br /> v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> <br /> <br /> động trong các tình huống thực tế thay đổi; kỹ năng Xác định phương pháp chủ đạo là dạy học hợp tác.<br /> phát hiện và giải quyết các vấn đề từ những vấn đề<br /> thực tiễn. Đặc biệt đây là môn học giảng dạy bằng Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ phù hợp để tạo điều<br /> tiếng Trung Quốc, mục tiêu rèn luyện, nâng cao kiện cho mỗi nhóm hoạt động.<br /> kỹ năng sử dụng ngôn ngữ tiếng Trung Quốc cho<br /> Hoạt động của người dạy và người học: Cần<br /> người học trong quá trình làm việc nhóm cũng như<br /> thiết kế hoạt động nhóm một cách cụ thể. Ví dụ<br /> khi lên thuyết trình là vô cùng quan trọng.<br /> hoạt động của người dạy là tạo ra nhiệm vụ phù<br /> Về thái độ: Khi áp dụng phương pháp dạy học hợp với khả năng của người học, nêu mục đích,<br /> hợp tác trong giảng dạy thì người dạy cần chú nhiệm vụ của nhóm, cách chia nhóm, phân công<br /> nhóm trưởng, thư ký và nhiệm vụ cụ thể cho các<br /> trọng đến rèn luyện thái độ hợp tác, tính tích cực<br /> thành viên.<br /> và tự chịu trách nhiệm trước tập thể của người học.<br /> Chú ý xác định thời gian phù hợp cho hoạt động<br /> Chúng tôi tóm tắt mô hình mục tiêu bài học<br /> hợp tác để hoạt động có hiệu quả tránh hình thức.<br /> môn Đất nước học Trung Quốc theo phương pháp<br /> dạy học hợp tác như sau: (xem hình 1) Thiết kế nhiệm vụ củng cố, đánh giá: Người<br /> dạy cần tổ chức đánh giá/cho điểm cho mỗi nhóm<br /> và thành viên trong nhóm: Tổ chức đánh giá trong<br /> nhóm về sự đóng góp của mỗi thành viên, cho đại<br /> diện nhóm trình bày kết quả, nhận xét đánh giá<br /> giữa các nhóm...<br /> <br /> Người dạy có thể thiết kế thêm một số bài tập<br /> củng cố chung hoặc trò chơi theo nhóm giúp người<br /> học học tích cực và thoải mái nhưng cần phù hợp<br /> với thời gian của lớp học.<br /> Hình 1: Mô hình mục tiêu bài học theo<br /> Người dạy cần thiết kế phiếu bài tập củng cố,<br /> phương pháp dạy học hợp tác<br /> đánh giá phù hợp, tạo điều kiện cho người học<br /> nhận thức rõ ràng nhiệm vụ và hoàn thành tốt<br /> Ba mục tiêu này đều hết sức quan trọng, có liên nhiệm vụ được giao.<br /> hệ chặt chẽ và tác động nhân quả với nhau. Trên<br /> cơ sở mục tiêu nhận thức, kỹ năng, thái độ đã xác Bước 3: Tổ chức dạy học hợp tác<br /> định, người dạy cần tích hợp và cụ thể hóa các nội<br /> Các bước chung của việc tổ chức dạy học hợp<br /> dung có liên quan để hướng dẫn, dạy cho người<br /> tác thường như sau:<br /> học những kỹ năng học tập hợp tác, phù hợp với<br /> đặc điểm của người học. Thành lập nhóm học tập hợp tác và giao nhiệm<br /> vụ cho nhóm<br /> Sau khi đã xác định mục tiêu bài học, người<br /> dạy cần xác định cả bài học đều thực hiện phương Tổ chức các nhóm: phân công vị trí của các<br /> pháp dạy học hợp tác hay đến một thời điểm nhất nhóm trong không gian lớp học; yêu cầu cử nhóm<br /> định mới tổ chức dạy học hợp tác. trưởng để điều hành hoạt động và thư ký ghi chép<br /> lại các ý kiến phát biểu.<br /> Xác định rõ cách tổ chức nhóm: đồng nhất,<br /> phân hóa hay hỗn hợp, số lượng các thành viên Giao nhiệm vụ cho nhóm: Khi giao nhiệm vụ<br /> trong một nhóm. cho nhóm người dạy cần lưu ý: Sát với trình độ<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 28 Số 18 (3/2019)<br />  PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v<br /> <br /> <br /> <br /> của từng nhóm; giải thích rõ ràng ngắn gọn các Bước 1: Chọn nội dung và nhiệm vụ dạy học<br /> vấn đề nhóm cần giải quyết và các mục tiêu cần hợp tác<br /> đạt được, bố trí thời gian cần thiết để hoàn thành<br /> Bài này cung cấp cho người học những hiểu<br /> nhiệm vụ; đưa ra một số câu hỏi xem nhóm đã<br /> biết về các tư tưởng truyền thống của Trung Quốc<br /> thông hiểu nhiệm vụ chưa.<br /> như tư tưởng Nho giáo, Đạo giáo, Pháp giáo, Binh<br /> Hoạt động của nhóm học tập: Nhóm trưởng giáo, Mặc giáo v.v. Trong đó tư tưởng Nho giáo do<br /> điều khiển hoạt động nhóm: người học hoạt động Khổng Tử, nhà chính trị, nhà giáo dục vĩ đại của<br /> cá nhân, theo cặp, chia sẻ kinh nghiệm và thảo Trung Quốc sáng lập có vị trí rất quan trọng và<br /> luận, thống nhất kết quả chung của nhóm, thư ký ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với Trung Quốc nói<br /> ghi kết quả của nhóm. riêng và với Thế giới nói chung. Đây cũng là nội<br /> dung mà chúng ta có thể lựa chọn để tổ chức dạy<br /> Người dạy theo dõi, điều khiển, hướng dẫn học hợp tác.<br /> người học hoạt động nếu cần. Khi người học<br /> Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài giảng để dạy<br /> hoạt động nhóm nhiều vấn đề có thể xảy ra, do dó<br /> học hợp tác<br /> người dạy cần quan sát bao quát, đi tới các nhóm<br /> để hướng dẫn, hỗ trợ người học nếu cần. Nếu thảo Thiết kế mục tiêu bài giảng:<br /> luận nhóm không đi vào trọng tâm hoặc tranh luận<br /> thiếu hợp tác thì người dạy cũng cần có mặt để Về kiến thức: Trình bày được 5 nội dung tư<br /> định hướng, điều chỉnh hoạt động của nhóm. tưởng Nho giáo của Khổng Tử: Lễ, Nhân, Trung<br /> dung, thuyết Thiên mệnh, tư tưởng giáo dục.<br /> Tổ chức cho người học báo cáo kết quả và<br /> Về kỹ năng:<br /> đánh giá: Người dạy yêu cầu mỗi nhóm sẽ hoàn<br /> thiện kết quả của nhóm và cử đại diện nhóm báo - Rèn luyện kỹ năng trình bày sơ đồ tư duy.<br /> cáo kết quả, chia sẻ kinh nghiệm với nhóm khác.<br /> Người dạy yêu cầu người học lắng nghe, nhận xét, - Rèn luyện kỹ năng thuyết trình bằng tiếng<br /> bổ sung và hoàn thiện. Nếu người dạy không quán Trung Quốc những nội dung của tư tưởng Khổng Tử.<br /> triệt ngay từ đầu, nhiều người học không chú ý - Rèn luyện kỹ năng lắng nghe, chia sẻ công<br /> lắng nghe kết quả của nhóm bạn, gây mất trật tự việc và hợp tác để cùng hoàn thành nhiệm vụ.<br /> thì sẽ mất khả năng chia sẻ kinh nghiệm trong học<br /> tập hợp tác làm giảm hiệu quả. Về thái độ:<br /> <br /> Người dạy nhận xét đánh giá và chốt lại kiến - Có thái độ tích cực hợp tác với các bạn cùng<br /> thức cần lĩnh hội: Sau khi người học báo cáo và tự nhóm để cùng hoàn thành nhiệm vụ học tập.<br /> đánh giá, người dạy có thể nêu vấn đề cho người - Có tinh thần trách nhiệm trong giải quyết<br /> học giải quyết để làm sâu sắc kiến thức hoặc củng công việc chung.<br /> cố kỹ năng. Nếu người học đã làm đúng và đầy<br /> đủ thì người dạy cần nêu tóm tắt tránh tình trạng - Tự tin sử dụng tiếng Trung Quốc thuyết trình<br /> người dạy nêu lại toàn bộ các vấn đề người học đã một vấn đề trước lớp.<br /> nêu làm mất thời gian. Thiết kế nhiệm vụ:<br /> 3.2. Vận dụng vào trong giảng dạy môn Đất Vòng chuyên gia: Mỗi nhóm nghiên cứu một<br /> nước học Trung Quốc tại Học viện Khoa học nội dung của tư tưởng Khổng Tử (Lễ, Nhân, Trung<br /> Quân sự dung, thuyết Thiên mệnh, tư tưởng giáo dục), giải<br /> thích các câu trích dẫn trong giáo trình, lấy ví dụ<br /> Bài 9: Tư tưởng truyền thống của Trung Quốc. và trình bày thành sơ đồ tư duy.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 18 (3/2019) 29<br /> v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> <br /> <br /> Với nội dung này có 2 cách chia nhiệm vụ: Hết vòng chuyên gia, các nhóm sẽ hình thành<br /> nhóm mới từ thành viên của các nhóm ban đầu<br /> - Cách 1, chia làm 5 nhiệm vụ nhỏ tương ứng<br /> như sau:<br /> với 5 nội dung trên.<br /> - Cách 2, do nội dung Trung dung và thuyết Khu A (tương tự với khu B)<br /> Thiên mệnh ít hơn so với các nội dung còn lại của<br /> tư tưởng Khổng Tử nên có thể gộp hai nội dung<br /> làm một, xác định 4 nhiệm vụ nhỏ tương ứng.<br /> *Vòng triển lãm: Trưng bày sản phẩm (sơ đồ<br /> tư duy), giảng lại nội dung nhóm mình vừa nghiên<br /> cứu cho các nhóm khác.<br /> *Vòng thuyết trình: Các nhóm lên thuyết trình Hình 3: Nhóm phân hóa (trước khi chia lại nhóm)<br /> về sản phẩm của nhóm mình cho cả lớp.<br /> Khu A (tương tự với khu B)<br /> Xác định cách tổ chức nhóm:<br /> - Lựa chọn dạng nhóm: Ở vòng chuyên gia là<br /> nhóm phân hóa, ở vòng triển lãm là nhóm hỗn hợp.<br /> - Số lượng nhóm: Căn cứ vào cách chia nhiệm<br /> vụ và số lượng người học để chia số lượng nhóm<br /> cho phù hợp. Với trường hợp lớp học có số lượng<br /> người học đông, có thể chia lớp học thành các<br /> Hình 4: Nhóm hỗn hợp (sau khi chia lại nhóm)<br /> khu với nhiều nhóm nhỏ, nhiệm vụ của các khu là<br /> giống nhau.<br /> Ở vòng triển lãm các nhóm sẽ di chuyển theo<br /> Giả thiết với một lớp học có khoảng 32-40 sơ đồ sau:<br /> người, chúng tôi lựa chọn cách chia nhiệm vụ 2,<br /> chia thành 2 khu, mỗi khu 4 nhóm, nghiên cứu 4<br /> nội dung tương ứng.<br /> <br /> Ở vòng chuyên gia:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Sơ đồ phân bố khu và các nhóm Hình 5: Sơ đồ di chuyển của các nhóm<br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 30 Số 18 (3/2019)<br />  PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v<br /> <br /> <br /> <br /> Phương pháp giảng dạy: dạy học hợp tác, nghe người khác dạy và người dạy tổng hợp lại<br /> thuyết trình. kiến thức, như vậy kiến thức sẽ ngấm sâu hơn là<br /> cách học nghe giảng – ghi chép thông thường.<br /> Phương tiện giảng dạy: Ngoài giáo trình, giáo<br /> án, PPT ra, người dạy cần chuẩn bị giấy A1, bút dạ. 4. KẾT LUẬN<br /> Bước 3: Tổ chức dạy học hợp tác Dạy học hợp tác là phương pháp dạy học tích<br /> cực, có thể phát huy tính chủ động và vai trò trung<br /> Hoạt động của người dạy và người học: (Bảng 1) tâm của người học, rèn luyện cho người học năng<br /> Với cách thức tổ chức một giờ học theo phương lực hợp tác – năng lực rất cần thiết trong xã hội<br /> pháp dạy học hợp tác như vậy, người học không hiện đại. Để phát huy hiệu quả tối ưu khi khi sử<br /> chỉ phát huy tính tự giác, tích cực, hơn nữa qua dụng phương pháp dạy học này người dạy cần áp<br /> quá trình tự nghiên cứu, dạy lại cho người khác, dụng theo đúng quy trình 3 bước: Chọn nội dung,<br /> <br /> Bảng 1: Tổ chức dạy học hợp tác<br /> <br /> Thứ tự, nội dung Hoạt động của người dạy Hoạt động của người học<br /> 1. Hoạt động khởi - Trình chiếu một đoạn trong phim Khổng Tử, hỏi - Trả lời câu hỏi của giáo viên<br /> động người học trích đoạn này nói về giai đoạn nào<br /> trong cuộc đời của Khổng Tử.<br /> 2. Hoạt động giảng<br /> bài<br /> Giới thiệu về cuộc đời - Thuyết trình về cuộc đời Khổng Tử. - Lắng nghe, ghi chép.<br /> Khổng Tử<br /> <br /> Nội dung của tư tưởng - Tổ chức chia lớp thành 2 khu vực, mỗi khu vực 4 - Chia nhóm theo hướng dẫn, về vị trí,<br /> Khổng Tử nhóm (hình 2). phân công nhóm trưởng, thư ký.<br /> <br /> Vòng chuyên gia - Phân công nhiệm vụ cho các nhóm nghiên cứu, - Nghiên cứu nhiệm vụ được phân công:<br /> sau đó yêu cầu các nhóm tóm tắt nội dung đó Nhóm 1,5: Lễ<br /> thành sơ đồ tư duy. Nhóm 2,6: Nhân<br /> Nhóm 3,7: Trung dung- thuyết Thiên mệnh.<br /> Nhóm 4,8: Tư tưởng giáo dục.<br /> - Quan sát, hướng dẫn khi cần. - Trình bày thành sơ đồ tư duy.<br /> <br /> Vòng triển lãm - Yêu cầu các nhóm sau thời gian quy định dán - Các nhóm dán sơ đồ tư duy lên tường.<br /> sản phẩm của nhóm mình lên tường.<br /> - Hướng dẫn các nhóm chia lại thành các nhóm - Chia thành nhóm mới (hình 4), tham quan<br /> mới. Tổ chức các nhóm triển lãm, giới thiệu sản và di chuyển theo sơ đồ hình 5, ở vị trí tác<br /> phẩm của các nhóm. phẩm của nhóm nào thì thành viên cũ của<br /> nhóm đó sẽ giảng nội dung đó cho các<br /> thành viên mới, các thành viên khác lắng<br /> nghe, ghi chép.<br /> Vòng thuyết trình - Gọi 4 nhóm lên thuyết trình về nội dung Lễ, - Lên thuyết trình sản phẩm.<br /> Nhân, Trung dung - thuyết Thiên mệnh, tư tưởng<br /> giáo dục.<br /> - Nhận xét, đánh giá, chính xác hóa nội dung học tập. - Lắng nghe, ghi chép.<br /> 3. Hoạt động củng cố - Tổ chức cho cả lớp điền vào phiếu học tập. - Điền vào phiếu học tập.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 18 (3/2019) 31<br /> v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY<br /> <br /> <br /> nhiệm vụ phù hợp; Thiết kế kế hoạch bài học và thức, kỹ năng và thái độ, trong đó kỹ năng chủ yếu<br /> Tổ chức hoạt động dạy học hợp tác. Qua thực tế là hợp tác và sử dụng tiếng Trung Quốc để hoàn<br /> giảng dạy môn Đất nước học Trung Quốc, chúng thành nhiệm vụ. Ba là, khi xác định nhóm cần căn<br /> tôi nhận thấy khi vận dụng cần chú ý: Một là, lựa cứ vào số lượng và khối lượng của nhiệm vụ, số<br /> chọn nội dung bài học tương đối cần nhiều thời lượng người học để lựa chọn dạng nhóm, số người<br /> gian, nhiệm vụ có tính chất tương đối khó khăn, trong nhóm cho phù hợp. Ngoài ra còn cần chú ý<br /> cần huy động kinh nghiệm của nhiều người học, khi thiết kế hoạt động học tập linh hoạt, phù hợp<br /> cần chia sẻ nhiệm vụ cho một số người học hoặc với năng lực của người học, có thể phát huy tính<br /> cần có ý kiến tranh luận, thảo luận để thống nhất tích cực, trách nhiệm của từng cá nhân và thiết kế<br /> một vấn đề có nhiều cách hiểu khác nhau hoặc có hoạt động củng cố, đánh giá phù hợp để củng cố,<br /> ý kiến đa dạng, phong phú thì mới phù hợp để tổ chính xác hóa nội dung học tập và đánh giá được<br /> chức người học học tập hợp tác. Hai là, khi thiết kế chính xác quá trình nỗ lực của người học cũng như<br /> mục tiêu bài học cần chú ý bao quát 3 yếu tố nhận kết quả đạt được./.<br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> Nguyễn Văn Hồng (2010), Dạy học hợp tác - nhóm, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.<br /> Trần Bá Hoành (2002), “Những đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực”, Tạp chí Giáo dục, số 32, tr.26-28.<br /> Tạ Xuân Phương (2017), Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm trong môn Địa lí ở trường Dự bị Đại<br /> học Dân tộc, Luận văn Tiến sĩ khoa học.<br /> Lê Văn Tạc (2004), “Một số vấn đề về cơ sở lý luận học hợp tác nhóm”, Tạp chí Giáo dục, số 81, tr.23-25.<br /> Nguyễn Thị Thanh (2016), Quy trình dạy học theo hướng phát triển kỹ năng học tập hợp tác cho sinh viên đại học<br /> sư phạm, NXB Đại học Vinh, Vinh.<br /> Phan Văn Tỵ (2016), Vận dụng dạy học hợp tác trong giảng dạy và học tập các môn khoa học xã hội và nhân văn ở<br /> đại học Quân sự, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.<br /> 刘玉静、高艳（2011），合作学习教学策略，北京师范大学出版社，北京。<br /> 宁继鸣（2013），中国概况，北京语言大学出版社，北京。<br /> 王顺洪（2010），中国概况，北京大学出版社，北京。<br /> 王卓、杨建云（2006），合作学习：一种教学策略的研究，辽宁师范大学出版社，辽宁。<br /> <br /> <br /> <br /> APPLICATION OF COLLABORATIVE TEACHING APPROACH IN TEACHING<br /> CHINESE STUDIES AT MILITARY SCIENCE ACADEMY<br /> HOANG THI NGOC MINH, TRINH THANH HOA<br /> Abstract: Collaborative teaching is a modern teaching approach implemented in multiple subjects<br /> and various levels of learning, in which the learner-centered role through teamwork is emphasized<br /> during teaching activities. This teaching approach has more advantages in comparision with traditional<br /> teaching methods; nevetheless, to make the best use of collaborative teaching, certain procedures<br /> should be taken into consideration when designing the lesson plan. On researching some aspects of<br /> collaborative teaching, this paper gives details about how to apply this method in teaching Chinese<br /> Studies at Military Science Academy.<br /> Keywords: collaborative teaching, Chinese Studies, Chinese, Military Science Academy<br /> Received: 02/10/2018; Revised: 27/02/2019; Accepted for publication: 27/02/2019<br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 32 Số 18 (3/2019)<br />