văn hóa và con người: phần 1

Văn hóa & Con người<br /> Nguyễn Trần Bạt<br /> Ebook miễn phí tại : www.Sachvui.Com<br /> <br /> Mục lục<br /> Lời tác giả<br /> Lời Mở<br /> VĂN HOÁ HỌC LẤY CON NGƯỜI LÀM TRUNG TÂM<br /> PHẦN A : ĐẠI CƯƠNG VỀ VĂN HOÁ<br /> I. Khái Niệm Và Bản Chất Của Văn Hóa<br /> 1. Khái niệm văn hóa<br /> 2.Văn hóa và văn minh<br /> 3. Văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần<br /> 4. Về tính giai cấp và tính lịch sử<br /> II. Cấu Trúc Của Văn Hóa<br /> 1.Tri thức - Tư tưởng<br /> 2.Tín ngưỡng<br /> 3.Các giá trị đạo đức<br /> 4.Truyền thống<br /> 5.Pháp luật<br /> 6.Thẩm mỹ<br /> 7.Lối sống<br /> III. Mối Liên Hệ Biện Chứng Giữa Văn Hoá và Lịch Sử<br /> 1.Văn hoá và quá khứ<br /> 2.Văn hoá và hiện tại<br /> 3.Văn hoá và tương lai<br /> IV. Quan Hệ Biện Chứng Giữa Văn Hoá và Kinh Tế<br /> 1.Quyết định luận kinh tế<br /> 2.Văn hoá và tăng trưởng<br /> V. Bản Sắc Văn Hoá và Toàn Cầu Hoá<br /> 1.Toàn cầu hoá như một xu thế văn hoá<br /> 2.Toàn cầu hoá - cơ hội và thách thức<br /> 3.Về khẩu hiệu bảo vệ bản sắc dân tộc<br /> PHẦN B. VĂN HOÁ CHÍNH TRỊ<br /> I. Chính trị và Cấu trúc đời sống Chính trị<br /> 1.Chính trị, quản lý và cơ chế của sự lựa chọn<br /> 2.Nhân dân như là một phạm trù của văn hoá chính trị<br /> II. Những nguyên tắc của sự Lãnh đạo<br /> <br /> 1.Cá nhân và lịch sử: mối quan hệ biện chứng giữa quần chúng và người<br /> lãnh đạo<br /> 2.Ba cấp độ của sự lãnh đạo<br /> III. Toàn cầu hóa và những xu thế lớn của thế giới hiện đại<br /> 1.Toàn cầu hoá và xã hội tri thức<br /> 2.Toàn cầu hoá và vấn đề quyền lợi dân tộc<br /> 3. Sự lớn mạnh của các lực lượng đa quốc gia<br /> 4.Sự thay đổi bản chất ngoại giao nhà nước và vấn đề hai chính sách đối<br /> ngoại<br /> IV. Văn hóa chính trị và dân chủ<br /> 1.Dân chủ và những sắc thái của nó ở phương Đông và phương Tây<br /> 2.Dân chủ, nhân quyền và sự mở rộng khái niệm dân chủ<br /> VI. Những tiêu chuẩn văn hóa chính trị toàn cầu<br /> 1.Những thay đổi cơ bản trong đời sống kinh tế-chính trị thế giới<br /> 2.Vai trò và khả năng hợp tác trong đời sống hiện đại<br /> 3.Xây dựng hệ tiêu chuẩn văn hoá chính trị toàn cầu<br /> KẾT LUẬN. TIẾN TỚI MỘT NỀN TRIẾT HỌC VỀ HỢP TÁC<br /> <br /> Lời tác giả<br /> Tôi không phải là một nhà hàn lâm và cũng không có ý định trở thành<br /> như vậy. Nhưng tôi là người đam mê quan sát cuộc sống. Chính sự đam mê<br /> này và chính sự hấp dẫn của cuộc sống đã thúc ép tôi phải có những lý giải<br /> về nó. Tôi cho rằng, nhà nghiên cứu, nhà văn, nhà kinh doanh hay nhà chính<br /> trị chỉ là những trạng thái khác nhau, quán xuyến những giai đoạn khác nhau<br /> của đời một con người. Những giai đoạn như vậy thống nhất trong cái quy<br /> luật mà tôi gọi là lẽ phải của đời sống tâm hồn. Khoa học nếu tách ra khỏi lẽ<br /> phải hay ra khỏi đời sống hàng ngày của con người sẽ không còn giá trị và<br /> mục đích tồn tại nữa.<br /> Cuốn sách "Văn hoá và con người" là một phần trong những cố gắng<br /> nhằm lý giải một số hiện tượng của cuộc sống xuất phát từ những đòi hỏi của<br /> chính nó. Suy tưởng là phương pháp mà tôi sử dụng để xây dựng nên cuốn<br /> sách này. Ở đây tôi chỉ dùng lại cách mà từ xa xưa nhân loại đã làm để giải<br /> thích thế giới. Tôi không có tham vọng gì to tát mang tính triết học. Xin chỉ<br /> coi những nghiên cứu của tôi như là kết quả của những suy tưởng khởi<br /> nguồn từ những ý niệm lắng lại trong tâm hồn tôi khi cuộc sống đi qua nó.<br /> Có thể nhiều quan điểm trình bày trong cuốn sách không nằm trong suy nghĩ<br /> hằng ngày của số đông, nhưng như tôi đã nói ở trên, khoa học hướng tới<br /> trước tiên là lẽ phải và sự thật.<br /> Tôi xin cảm ơn các cộng sự của tôi tại Viện Nghiên cứu Phát triển<br /> Investconsult: Ngô Tự Lập, Phạm Văn Sinh, Nguyễn Hải Yên, Đỗ Thu<br /> Thuỷ, Lê Thu Trang, Trương Thu Hương, các đồng nghiệp: Nguyễn Trần<br /> Khanh, Đặng Hồng Quang, Nguyễn Tiến Lập tại Investconsult Group đã<br /> giành thời gian và công sức giúp tôi hoàn thành cuốn sách này.<br /> Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Nhà xuất bản Hội nhà văn Việt Nam và<br /> cá nhân nhà văn Tạ Duy Anh đã tạo điều kiện để cuốn sách của tôi đến được<br /> tay bạn đọc.<br /> <br /> <br /> Lời Mở<br /> Ở Việt Nam cũng như trên thế giới, đã có rất nhiều quyển sách nghiên<br /> cứu về văn hoá, trong đó có không ít quyển có tiếng vang, một số trải qua<br /> thử thách và chứng tỏ được giá trị của mình. Tuy nhiên, theo tôi, còm nhiều<br /> cuốn mắc phải những khuyết điểm đáng tiếc.<br /> Khuyết điểm phổ biến nhất nằm ngay ở mục đích nghiên cứu. Một số học<br /> giả, hay các nhà nghiên cứu văn hoá như người ta thường gọi, có xu hướng<br /> lấy bản thân việc nghiên cứu, hoặc đáng chê trách hơn nữa là lấy mục đích<br /> trở thành nhà nghiên cứu, làm cứu cánh, trong khi đáng lẽ họ phải coi việc<br /> nghiên cứu đặc tính của một dân tộc hay của các dân tộc là một trong những<br /> biện pháp để chỉ ra những yếu tố cần được khích lệ và những yếu tố cần phải<br /> hạn chế trong quá trình phát triển. Nói cách khác, những nhà nghiên cứu văn<br /> hoá này cố gắng thông qua tác phẩm để thể hiện mình, thể hiện sự hiểu biết<br /> văn hoá của mình, hơn là cố gắng vươn tới những mục tiêu phát triển, điều<br /> xứng đáng được coi là cái đích cao cả nhất của các giá trị văn hoá.<br /> Những nhà nghiên cứu loại này, chính họ cũng không tự tin lắm vào việc<br /> phổ biến các giá trị văn hoá như một yếu tố mang tính động lực. Có thể nói<br /> không quá lời rằng họ là những nhà nghiên cứu ích kỷ và tác phẩm của họ là<br /> những tác phẩm ích kỷ.<br /> Nhược điểm quan trọng thứ hai là tính phụ hoạ chính trị. Tôi xin bắt đầu<br /> bằng một tình trạng đáng đau lòng là đến tận hôm nay người Việt vẫn đang<br /> bị lép vế về nhiều mặt trên thế giới. Chúng ta cần phải nhìn thẳng vào sự thật<br /> đó, nhưng theo tôi, tự ty cũng như tự hào quá đáng đều không thể chấp nhận<br /> được.<br /> Một mặt, đúng là cho đến nay, người Việt Nam thường lép vế trong đời<br /> thường, nhưng cũng không thể phủ nhận rằng họ tỏ ra đặc biệt dũng cảm và<br /> thông minh trong thời chiến. Nói đến văn hoá Việt Nam là phải nói đến văn<br /> hoá của chiến tranh, nói đến cái pha chiến tranh của nó. Trong lĩnh vực này,<br /> quả thực chúng ta có nhiều thứ để tự hào. Những sáng tạo thời chiến, những<br /> cọc Bạch Đằng chẳng hạn, nói lên rất nhiều điều. Mặt khác, nói đến thời<br /> bình thì phải nói đến sự kiến thiết đất nước. Về mặt này người Việt Nam ít<br /> có cái để nói. Thế nhưng rất nhiều công trình được viết ra vì những mục đích<br /> chính trị cụ thể nào đó, với một thái độ thực chất là phản khoa học, phản văn<br /> hoá, lại cố gắng khẳng định điều ngược lại. Đối với những nhà nghiên cứu<br /> phụ hoạ chính trị như thế, cần phải khẳng định rằng chính trị là vấn đề tạm<br /> thời, mặc dù khoa học chính trị thì vĩnh cửu. Tốc độ phát triển của xã hội<br /> ngày càng nhanh thì tính tạm thời của các yếu tố chính trị càng rõ ràng, và<br /> nếu như các công trình nghiên cứu văn hoá được viết ra để phụ hoạ chính trị<br /> thì bản thân nó đã không có giá trị. Vì thế nghiên cứu văn hoá và tình phụ<br /> <br />