Về chính trị và chính trị học

DiÔn ®µn th«ng tin KHXH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÒ chÝnh trÞ vµ ChÝnh trÞ häc<br /> <br /> <br /> Lª V¨n Phông(*)<br /> <br /> ChÝnh trÞ häc víi t− c¸ch lµ khoa häc nghiªn cøu b¶n chÊt cña<br /> chÝnh trÞ vµ c¸c quy luËt ®Æc thï cña nã, lµ m«n häc míi ®−îc<br /> nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y ë ViÖt Nam. V× vËy, tr−íc hÕt cÇn cã<br /> sù thèng nhÊt vÒ mét sè ph¹m trï c¬ b¶n, c¨n cèt nhÊt cña<br /> m«n häc ®Ó lµm râ ®èi t−îng, néi dung vµ chøc n¨ng cña nã.<br /> Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy chóng t«i ®Ò cËp ®Õn hai ph¹m<br /> trï: “ChÝnh trÞ” vµ “ChÝnh trÞ häc”.<br /> <br /> <br /> I. ChÝnh trÞ lµ mét ph¹m trï rÊt thuËt). VÝ dô: ®−a ra quyÕt ®Þnh chÝnh<br /> phøc t¹p, cã ph¹m vi réng lín. Do vËy, trÞ nµo ®ã (nh− ®Þa vÞ chÝnh trÞ cña chñ<br /> c©u hái “ChÝnh trÞ lµ g× ?” kh«ng dÔ tr¶ doanh nghiÖp...) sÏ tïy giai ®o¹n lÞch sö,<br /> lêi vµ khã cã ®−îc c©u tr¶ lêi gi¶n ®¬n. tïy vµo ng−êi l·nh ®¹o, tïy vµo x· héi...<br /> mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch hoµn toµn kh¸c<br /> ChÝnh trÞ chi phèi mäi lÜnh vùc ®êi<br /> nhau. VÞ gi¸o chñ ®¹o ChÝnh thèng Nga<br /> sèng x· héi, ®Õn møc O.Spengler ph¶i<br /> cho r»ng chÝnh trÞ lµ nghÖ thuËt chung<br /> thèt lªn: “ChÝnh trÞ trong nghÜa cao<br /> sèng, nghÖ thuËt sèng cïng nhau. ¤ng<br /> nhÊt lµ cuéc sèng, cßn cuéc sèng chÝnh<br /> nãi: “VÞ linh môc - ®ã chÝnh lµ nhµ chÝnh<br /> lµ chÝnh trÞ” (1, tr.59). Cã quan niÖm vÒ<br /> trÞ.(*)¤ng ta dung hßa ng−êi chñ nhµ<br /> chÝnh trÞ nh− lµ nh÷ng xung ®ét quan<br /> b¨ng vµ ng−êi ¨n mµy trong mét xø ®¹o,<br /> ®iÓm, t− t−ëng, nh− ®Êu tranh phe ph¸i<br /> ®Ó trong nhµ thê hä c¶m thÊy m×nh ®Òu<br /> (“thÕ giíi cña nh÷ng ©m m−u lËt ®æ”).<br /> lµ nh÷ng ®øa con cña Chóa” (2). Nhµ<br /> ChÝnh trÞ mét mÆt lµ mét khoa häc v¨n Ph¸p Guy Breton, trong t¸c phÈm<br /> v× nã h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn “Häa ®µn bµ vµ cuéc chiÕn tranh 100<br /> víi rÊt nhiÒu c¸c hÖ thèng häc thuyÕt, lý n¨m gi÷a Anh vµ Ph¸p”, cho r»ng:<br /> luËn vµ c¸c quy luËt kh¸ch quan qua “chÝnh trÞ lµ mét chuçi nh÷ng hµnh<br /> thêi gian, nh−ng mÆt kh¸c nã l¹i kh«ng ®éng cao c¶ vµ hÌn h¹”.<br /> nhÊt thµnh bÊt biÕn víi nh÷ng lý luËn<br /> kh« cøng v× ho¹t ®éng thùc tiÔn v« cïng<br /> phong phó vµ biÕn thiªn kh«ng ngõng TS., Tr−ëng Ban Qu¶n lý ®µo t¹o, Häc viÖn<br /> (*)<br /> <br /> (®ã chÝnh lµ biÓu hiÖn cña tÝnh nghÖ ChÝnh trÞ – Hµnh chÝnh khu vùc I.<br /> VÒ chÝnh trÞ vµ… 39<br /> <br /> ThuËt ng÷ “chÝnh trÞ” (Politics) xuÊt lµ mét bé m¸y cña mét giai cÊp nµy<br /> ph¸t tõ gèc tõ Hy l¹p cæ (polis) - cã dïng ®Ó trÊn ¸p mét giai cÊp kh¸c...” (6,<br /> nghÜa lµ Thµnh bang, c«ng viÖc chung T.22, tr.290). Cuéc ®Êu tranh giai cÊp<br /> cña Thµnh bang (nhµ n−íc). Do vËy, nãi tiÕn hµnh tr−íc hÕt chèng l¹i sù thèng<br /> tíi chÝnh trÞ lµ ph¶i nãi tíi nhµ n−íc, nãi trÞ chÝnh trÞ, ®· lµm mê ®i, thËm chÝ<br /> tíi c«ng viÖc cña nhµ n−íc. Tuy nhiªn, lµm biÕn mÊt mèi liªn hÖ gi÷a ®Êu<br /> tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ nhµ n−íc dÉn tíi tranh chÝnh trÞ (giai cÊp bÞ thèng trÞ<br /> quan niÖm kh¸c nhau vÒ chÝnh trÞ. chèng giai cÊp thèng trÞ) víi c¬ së kinh<br /> tÕ, trªn ®ã c¸c giai cÊp sinh ra vµ tån<br /> NÕu quan niÖm r»ng chÝnh trÞ chØ lµ<br /> t¹i. Nh−ng “chÝnh trÞ tøc lµ kinh tÕ c«<br /> nh÷ng ho¹t ®éng xoay quanh vÊn ®Ò<br /> ®äng l¹i”. Kh«ng thÓ cã thø chÝnh trÞ “l¬<br /> giµnh, gi÷ vµ sö dông quyÒn lùc nhµ<br /> löng trªn kh«ng trung”; chÝnh trÞ bao<br /> n−íc th×, theo lý luËn cña chñ nghÜa<br /> giê còng ®øng trªn c¬ së kinh tÕ cña nã,<br /> Marx, trong x· héi céng s¶n t−¬ng lai sÏ<br /> “chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña<br /> kh«ng cã chÝnh trÞ bëi v× lóc ®ã nhµ n−íc<br /> kinh tÕ” (V. I. Lenin).<br /> ®· tiªu vong. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh trÞ sÏ<br /> dÇn dÇn trë nªn thõa th·i vµ mÊt h¼n Theo quan ®iÓm cña Marx – Lenin,<br /> trong x· héi lý t−ëng cña nh©n lo¹i - x· chÝnh trÞ lµ sinh ho¹t x· héi g¾n liÒn víi<br /> héi céng s¶n. c¸c quan hÖ gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c d©n<br /> téc vµ c¸c nhãm x· héi kh¸c nhau mµ<br /> “C¸i c¨n b¶n nhÊt trong chÝnh trÞ: h¹t nh©n cña nã lµ vÊn ®Ò giµnh, gi÷ vµ<br /> tøc lµ viÖc tæ chøc chÝnh quyÒn Nhµ sö dông quyÒn lùc nhµ n−íc. Nã bao<br /> n−íc” (4, T.23, tr.302). Bëi vËy, khi hµm c¶ nh÷ng ph−¬ng h−íng, môc tiªu<br /> C¸ch m¹ng v« s¶n næ ra (mµ theo K. xuÊt ph¸t tõ lîi Ých c¬ b¶n cña giai cÊp<br /> Marx, “C¸ch m¹ng lµ hµnh ®éng chÝnh vµ c¶ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c giai<br /> trÞ cao nhÊt”), ®ã lµ hµnh ®éng c¸ch cÊp, chung c¸c nhãm x· héi, c¸c ®¶ng<br /> m¹ng cña hµng triÖu quÇn chóng gi¸c ph¸i chÝnh trÞ, c¸c chÝnh kh¸ch vµ cña<br /> ngé vµ biÕt c¸ch “x«ng lªn chäc trêi” (K. mçi ng−êi d©n trong viÖc thÓ hiÖn lîi Ých<br /> Marx). Nh− vËy, chÝnh trÞ lµ sù tham giai cÊp.<br /> gia cña nh©n d©n vµo c¸c viÖc cña nhµ<br /> n−íc, c¸c ®Þnh h−íng cña nhµ n−íc, x¸c Nh− vËy, ph¹m trï “chÝnh trÞ” ®−îc<br /> ®Þnh h×nh thøc, nhiÖm vô, nh©n d©n biÓu hiÖn trong hai ph−¬ng diÖn c¬ b¶n:<br /> ho¹t ®éng cña nhµ n−íc; vµ bÊt kú vÊn Tr−íc hÕt, “chÝnh trÞ lµ mét hÖ thèng<br /> ®Ò x· héi nµo còng mang tÝnh chÝnh trÞ quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn x· héi (giai<br /> v× viÖc gi¶i quyÕt nã trùc tiÕp hoÆc gi¸n cÊp, d©n téc- quèc gia, ®¶ng ph¸i, tæ<br /> tiÕp ®Òu g¾n víi lîi Ých cña giai cÊp, víi chøc “nhãm lîi Ých”, ®oµn thÓ...) xung<br /> vÊn ®Ò quyÒn lùc (xem: 3, T.41, tr.482; quanh quyÒn lùc nhµ n−íc. Khi xem<br /> 5, T.33, tr.404). chÝnh trÞ lµ mét “hÖ thèng quan hÖ”, cÇn<br /> nhÊn m¹nh:<br /> Nhµ n−íc, c¸i cèt lâi trong chÝnh trÞ,<br /> Mét lµ, ®ã lµ quan hÖ gi÷a c¸c tËp<br /> trong quan niÖm cña chñ nghÜa Marx-<br /> Lenin, g¾n liÒn víi sù ph©n chia x· héi ®oµn x· héi.<br /> thµnh giai cÊp, trë thµnh c«ng cô cña C¸ nh©n trong “ChÝnh trÞ” chØ lµ ®¹i<br /> giai cÊp thèng trÞ vÒ kinh tÕ ®Ó thèng trÞ diÖn, ®¹i biÓu cho mét lùc l−îng, mét<br /> c¶ vÒ chÝnh trÞ. “Nhµ n−íc ch¼ng qua chØ tËp ®oµn x· héi. “ChÝnh trÞ” lµ ®¹i diÖn,<br /> 40 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2011<br /> <br /> ®¹i biÓu cho mét lùc l−îng, mét tËp thèng trÞ vÒ kinh tÕ trë thµnh giai cÊp<br /> ®oµn x· héi. “ChÝnh trÞ” kh«ng ph¶i lµ thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ. QuyÒn lùc nhµ<br /> quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n riªng biÖt. n−íc lµ c«ng cô c¬ b¶n ®Ó giai cÊp n¾m<br /> C¸c tËp ®oµn x· héi cã nhiÒu cÊp ®é gi÷ nã b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh vµ gi¶i<br /> kh¸c nhau (giai cÊp, d©n téc- quèc gia, quyÕt quan hÖ víi c¸c giai cÊp vµ lùc<br /> ®¶ng ph¸i, “nhãm lîi Ých”...), trong ®ã l−îng x· héi kh¸c. Tïy theo nh÷ng ®iÒu<br /> quan hÖ giai cÊp gi÷ vÞ trÝ trung t©m, kiÖn, t×nh h×nh cô thÓ mµ c¸c giai cÊp<br /> cèt lâi, quy ®Þnh c¸c cÊp ®é quan hÖ n¾m quyÒn lùc nhµ n−íc, chñ thÓ chÝnh<br /> kh¸c. Phñ ®Þnh quan hÖ giai cÊp trong cã thÓ tháa hiÖp, hîp t¸c, hay chiÕn<br /> néi hµm “ChÝnh trÞ” lµ xãa nhßa b¶n tranh xung ®ét t¹o nªn sù phøc t¹p cña<br /> chÊt cña ph¹m trï. (§ã lµ c¸ch mµ c¸c ®êi sèng chÝnh trÞ.<br /> häc gi¶ t− s¶n th−êng lµm). Nh−ng<br /> tuyÖt ®èi hãa, thËm chÝ quy “ChÝnh trÞ” Thø hai, “ChÝnh trÞ” lµ mét lÜnh<br /> chØ lµ quan hÖ giai cÊp, sÏ lµm nghÌo néi vùc ho¹t ®éng ®Æc thï cña con ng−êi<br /> dung ph¹m trï “ChÝnh trÞ”, kh«ng ph¶n trong ®êi sèng x· héi. Bªn c¹nh c¸c lÜnh<br /> ¸nh ®Çy ®ñ néi dung cña “ChÝnh trÞ” vùc ho¹t ®éng kinh tÕ (s¶n xuÊt ra s¶n<br /> trong biÓu hiÖn hiÖn thùc cña nã. VÒ phÈm vËt chÊt) vµ ho¹t ®éng v¨n hãa<br /> thùc chÊt chÝnh trÞ ph¶n ¸nh quan hÖ (s¸ng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm tinh<br /> lîi Ých gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c lùc l−îng x· thÇn), con ng−êi cßn thùc hiÖn c¸c ho¹t<br /> héi, c¸c quèc gia mµ tr−íc hÕt lµ lîi Ých ®éng chÝnh trÞ. §ã lµ ho¹t ®éng tham<br /> kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ chÝnh lµ c¬ së gia vµo viÖc giµnh, gi÷ vµ thùc thi quyÒn<br /> vËt chÊt hiÖn thùc trong viÖc gi¶i quyÕt lùc nhµ n−íc, tæ chøc thùc hiÖn quyÒn<br /> c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ. lùc chÝnh trÞ trong x· héi. Ho¹t ®éng<br /> chÝnh trÞ lµ ho¹t ®éng ®Æc thï nh−ng<br /> Hai lµ, chÝnh trÞ lµ quan hÖ gi÷a c¸c kh«ng biÖt lËp víi ho¹t ®éng kinh tÕ,<br /> giai cÊp, c¸c lùc l−îng x· héi trong viÖc ho¹t ®éng v¨n hãa. Trong ®êi sèng x· héi<br /> giµnh, gi÷ vµ thùc thi quyÒn lùc nhµ n−íc. hiÖn thùc, c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ,<br /> Quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn x· héi v¨n ho¸ ®an xen nhau, t¸c ®éng chi phèi<br /> chØ trë thµnh “ChÝnh trÞ” khi nã liªn lÉn nhau, x©m nhËp vµo nhau, trong khi<br /> quan ®Õn nhµ n−íc, ®Õn quyÒn lùc nhµ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng cña mçi lo¹i<br /> n−íc. “Chñ nghÜa Marx - Lenin chØ râ h×nh ho¹t ®éng cô thÓ. Ho¹t ®éng chÝnh<br /> r»ng chØ khi nµo ®Êu tranh giai cÊp trÞ trong hiÖn thùc bao gåm ho¹t ®éng<br /> kh«ng nh÷ng bao trïm lÜnh vùc chÝnh chÝnh trÞ chuyªn nghiÖp (ho¹t ®éng cã<br /> trÞ, mµ nã cßn n¾m lÊy c¸i c¨n b¶n nhÊt tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp cña nh÷ng ng−êi<br /> trong chÝnh trÞ: tøc lµ viÖc tæ chøc chÝnh chuyªn trong lÜnh vùc chÝnh trÞ; tiªu biÓu<br /> quyÒn nhµ n−íc, th× khi ®ã nã míi lµ lµ ho¹t ®éng cña c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c<br /> cuéc ®Êu tranh giai cÊp ph¸t triÓn ®Çy l·nh tô, thñ lÜnh chÝnh trÞ) vµ ho¹t ®éng<br /> ®ñ” (4, T.23, tr.302). chÝnh trÞ ®¹i chóng (ho¹t ®éng cña ®«ng<br /> ®¶o quÇn chóng nh©n d©n, kh«ng mang<br /> Nhµ n−íc lµ tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp).<br /> cña giai cÊp cã thÕ lùc vÒ kinh tÕ nh»m<br /> duy tr× trËt tù hiÖn hµnh vµ ®µn ¸p sù Tãm l¹i, chÝnh trÞ lµ mét lÜnh vùc<br /> ph¶n kh¸ng cña c¸c giai cÊp kh¸c. Nhê ho¹t ®éng x· héi ®Æc thï, ph¶n ¸nh<br /> n¾m quyÒn lùc nhµ n−íc mµ giai cÊp quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn x· héi (cèt lâi<br /> VÒ chÝnh trÞ vµ… 41<br /> <br /> lµ quan hÖ giai cÊp) trong viÖc giµnh, ®ã chÝnh trÞ häc kh¸c víi c¸c khoa häc<br /> gi÷ vµ thùc thi quyÒn lùc nhµ n−íc. chÝnh trÞ kh¸c ë chç nã nghiªn cøu<br /> II. ChÝnh trÞ häc (Politologie) lµ chÝnh trÞ nh− mét c¸i toµn vÑn, nh−<br /> thuËt ng÷ ®−îc t¹o thµnh tõ hai tõ Hy hiÖn t−îng x· héi, chø kh«ng giíi h¹n<br /> l¹p: “politike” vµ “logos” - cã nghÜa lµ xem xÐt c¸c khÝa c¹nh riªng biÖt cña<br /> “khoa häc chÝnh trÞ” hay “khoa häc vÒ chÝnh trÞ hoÆc ph©n tÝch chÝnh trÞ trong<br /> chÝnh trÞ”. Nh−ng, chÝnh trÞ l¹i lµ kh¸ch chuçi c¸c ®èi t−îng phi chÝnh trÞ. Quan<br /> thÓ nghiªn cøu cña nhiÒu khoa häc x· ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ quan niÖm: chÝnh<br /> héi vµ nh©n v¨n. V× thÕ, c©u hái: “ChÝnh trÞ lµ kh¸t väng quyÒn lùc, ®Êu tranh<br /> trÞ häc lµ g×?” ®ang cßn cã nh÷ng c©u tr¶ cho quyÒn lùc vµ gi÷ v÷ng quyÒn lùc;<br /> lêi ch−a ph¶i thèng nhÊt: chÝnh trÞ lµ lÜnh vùc ®Æc biÖt cña ®êi<br /> sèng con ng−êi, liªn quan víi quan hÖ<br /> Quan ®iÓm thø nhÊt quan niÖm quyÒn lùc, víi nhµ n−íc vµ thiÕt chÕ<br /> chÝnh trÞ häc nh− mét “siªu lý thuyÕt” quèc gia, c¸c thÓ chÕ, c¸c nguyªn t¾c vµ<br /> (metateorie) vÒ chÝnh trÞ; nã bao gåm tÊt chuÈn mùc x· héi, mµ sù ho¹t ®éng vµ<br /> c¶ c¸c khoa häc nghiªn cøu vÒ chÝnh trÞ, t¸c ®éng cña chóng b¶o ®¶m kh¶ n¨ng<br /> bao qu¸t toµn bé c¸c mèi quan hÖ vµ sù tån t¹i cña céng ®ång ng−êi nhÊt ®Þnh,<br /> t¸c ®éng chÝnh trÞ lÉn nhau trong x· b¶o ®¶m thùc hiÖn ý chÝ, lîi Ých vµ nhu<br /> héi, kÓ c¶ viÖc nghiªn cøu c¬ chÕ quyÒn cÇu cña hä. Tõ ®ã, nh÷ng ng−êi theo<br /> lùc. Ch¼ng h¹n, P. Noack, nhµ nghiªn quan ®iÓm nµy cho r»ng: chÝnh trÞ häc<br /> cøu ng−êi §øc, cho r»ng chÝnh trÞ häc kh¸m ph¸ b¶n chÊt, c¸c yÕu tè h×nh<br /> chøa ®ùng 4 yÕu tè: triÕt häc chÝnh trÞ thµnh, c¸c ph−¬ng thøc vËn hµnh vµ thÓ<br /> (hay lý luËn chÝnh trÞ); häc thuyÕt vÒ c¸c chÕ hãa chÝnh trÞ; x¸c ®Þnh c¸c khuynh<br /> thÓ chÕ chÝnh trÞ; x· héi häc chÝnh trÞ, h−íng c¬ b¶n vµ c¸c tÝnh quy luËt t¸c<br /> chÝnh trÞ quèc tÕ - trong ®ã triÕt häc ®éng trong lÜnh vùc chÝnh trÞ cña x· héi,<br /> chÝnh trÞ lµ c¬ së cho c¸c yÕu tè kh¸c (1, c¸c −u tiªn chiÕn l−îc; trªn c¬ së ®ã cã<br /> tr.12). Cßn theo D. Berg Schlosser vµ H. kh¶ n¨ng luËn chøng c¸c ph−¬ng h−íng<br /> Maier, trong chÝnh trÞ häc ®−îc ph©n cã môc tiªu dµi h¹n vµ triÓn väng ph¸t<br /> chia thµnh triÕt häc chÝnh trÞ, häc triÓn cña c¸c qu¸ tr×nh chÝnh trÞ; h×nh<br /> thuyÕt vÒ c¸c thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ lý thµnh ph−¬ng ph¸p luËn ph©n tÝch<br /> thuyÕt quan hÖ quèc tÕ. chÝnh trÞ, c«ng nghÖ chÝnh trÞ vµ dù b¸o<br /> Theo quan ®iÓm thø hai, chÝnh trÞ chÝnh trÞ (1, tr.13-15).<br /> häc ®ång nhÊt víi X· héi häc chÝnh trÞ v×<br /> chóng cã cïng ®èi t−îng (x· héi, c¸c hiÖn<br /> Ngoµi ba quan ®iÓm c¬ b¶n nªu<br /> t−îng chÝnh trÞ - x· héi). §ã lµ quan ®iÓm<br /> trªn, cßn cã nhiÒu c¸ch quan niÖm kh¸c<br /> cña R. Aron, X. Lipset, R. Schwarsenberg.<br /> n÷a, nh−: chÝnh trÞ häc nh− mét khoa<br /> Ch¼ng h¹n, R. Schwarsenberg nãi râ: X·<br /> häc vÒ nhµ n−íc; chÝnh trÞ häc lµ mét<br /> héi häc chÝnh trÞ hay lµ khoa häc chÝnh trÞ<br /> khoa häc vÒ sù thèng trÞ chÝnh trÞ; chÝnh<br /> (chÝnh trÞ häc) - ®ã lµ khoa häc x· héi<br /> trÞ häc nh− khoa häc vÒ trËt tù x· héi;<br /> nghiªn cøu hiÖn t−îng ®Æc biÖt lµ quyÒn<br /> chÝnh trÞ häc lµ khoa häc vÒ sù h×nh<br /> lùc (1, tr.12).<br /> thµnh vµ ph©n chia quyÒn lùc; chÝnh trÞ<br /> Quan ®iÓm thø ba, xem chÝnh trÞ häc lµ khoa häc vÒ sù ph©n phèi cã tÝnh<br /> häc nh− lý luËn chung vÒ chÝnh trÞ. Theo chÊt quyÒn uy c¸c gi¸ trÞ trong x· héi;<br /> 42 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2011<br /> <br /> chÝnh trÞ häc nh− khoa häc ®iÒu chØnh chØnh thÓ nh»m lµm s¸ng tá nh÷ng quy<br /> c¸c xung ®ét;... luËt vµ tÝnh quy luËt chung nhÊt trong<br /> c¸c mèi quan hÖ giai cÊp, d©n téc, quèc<br /> ChÝnh trÞ vµ chÝnh trÞ häc cã mèi<br /> gia còng nh− trong mèi quan hÖ qua l¹i<br /> quan hÖ biÖn chøng. Nãi mét c¸ch v¾n<br /> gi÷a c¸c tæ chøc liªn quan tíi viÖc h×nh<br /> t¾t, chÝnh trÞ häc lµ khoa häc nghiªn cøu<br /> thµnh, ph¸t triÓn cña quyÒn lùc chÝnh<br /> vÒ chÝnh trÞ. Tõ chÝnh trÞ ®Õn chÝnh trÞ<br /> trÞ, quyÒn lùc nhµ n−íc.<br /> häc lµ mét qu¸ tr×nh. ChÝnh trÞ häc<br /> nghiªn cøu vÒ chÝnh trÞ trªn nhiÒu l¸t c¾t: - ChÝnh trÞ häc lµ mét khoa häc<br /> nghiªn cøu chÝnh trÞ tõ ph−¬ng diÖn con nghiªn cøu lÜnh vùc chÝnh trÞ cña ®êi sèng<br /> ng−êi chÝnh trÞ th× cÇn ph¶i nghiªn cøu ý x· héi nh»m lµm s¸ng tá c¸c quy luËt<br /> thøc chÝnh trÞ, niÒm tin chÝnh trÞ, hµnh vi chung nhÊt cña chÝnh trÞ vµ viÖc ¸p dông<br /> chÝnh trÞ cña c¸ nh©n. ChÝnh trÞ cßn c¸c quy luËt ®ã vµo thùc tÕ ho¹t ®éng<br /> nghiªn cøu c¸c quan hÖ; c¸c qu¸ tr×nh, xu chÝnh trÞ vµ tæ chøc chÝnh trÞ x· héi.<br /> h−íng vËn ®éng cña chÝnh trÞ, m« h×nh<br /> thÓ chÕ, chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch vµ c«ng - §èi t−îng nghiªn cøu cña chÝnh trÞ<br /> nghÖ chÝnh trÞ… Cã thÓ nãi, chÝnh trÞ häc häc lµ nh÷ng tÝnh quy luËt, quy luËt<br /> lµ triÕt häc cña chÝnh trÞ, chó träng chung nhÊt cña ®êi sèng chÝnh trÞ cña x·<br /> nghiªn cøu lý thuyÕt chÝnh trÞ, cung cÊp héi; nh÷ng c¬ chÕ t¸c ®éng, c¬ chÕ vËn<br /> nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n, cã hÖ thèng c¸c dông, nh÷ng ph−¬ng thøc, nh÷ng thñ<br /> nguyªn lý, c¸c quy luËt cña chÝnh trÞ ®Ó thuËt, nh÷ng c«ng nghÖ chÝnh trÞ ®Ó hiÖn<br /> tõ ®ã øng dông vµo ho¹t ®éng chÝnh trÞ thùc hãa nh÷ng quy luËt, tÝnh quy luËt.<br /> trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ.<br /> Khi xem “chÝnh trÞ” lµ hÖ thèng<br /> ChÝnh trÞ häc cÇn thiÕt ®èi víi c¶ x· quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn x· héi, ®−îc<br /> héi vµ mçi c¸ nh©n. Thø nhÊt, sèng biÓu hiÖn trong lÜnh vùc ho¹t ®éng x·<br /> trong mét x· héi chÝnh trÞ (tøc lµ c¸c x· héi xung quanh quyÒn lùc nhµ n−íc,<br /> héi cã giai cÊp vµ nhµ n−íc), ng−êi ta liªn quan ®Õn nhµ n−íc, chÝnh trÞ häc<br /> kh«ng thÓ kh«ng hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc cÇn nghiªn cøu chÝnh trÞ nh− mét ®èi<br /> nµy, ®Ó trë thµnh nh÷ng con ng−êi t−îng mang tÝnh chØnh thÓ ®Ó kh¸i qu¸t<br /> chÝnh trÞ, cã ý thøc chñ ®éng, tù gi¸c vµ ph¸t hiÖn nh÷ng tÝnh quy luËt vËn ®éng<br /> s¸ng t¹o. Thø hai, cÇn ®Õn chÝnh trÞ ®Ó cña ®êi sèng chÝnh trÞ. Lenin ®· nhiÒu<br /> h×nh thµnh nªn thÓ chÕ, x©y dùng nªn lÇn chØ râ r»ng chÝnh trÞ cã logic kh¸ch<br /> thiÕt chÕ nh»m qu¶n lý x· héi, ®em l¹i quan cña nã. “Logic kh¸ch quan” ®ã<br /> lîi Ých cho giai cÊp vµ d©n téc. Thø ba, chÝnh lµ quy luËt chÝnh trÞ.<br /> chÝnh trÞ cßn cÇn thiÕt ®Ó gi¶i quyÕt<br /> nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ quèc tÕ. §ång thêi, chÝnh trÞ häc còng nghiªn<br /> cøu chÝnh trÞ trong biÓu hiÖn hiÖn thùc<br /> ë ViÖt Nam hiÖn nay, vÒ c¬ b¶n c¸c<br /> cña nã, trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®a<br /> nhµ nghiªn cøu chÝnh trÞ häc ®Òu t¸n<br /> d¹ng cña c¸c cÊp ®é chñ thÓ chÝnh trÞ<br /> thµnh quan ®iÓm xem chÝnh trÞ häc lµ<br /> kh¸c nhau. ë ph−¬ng diÖn nµy, chÝnh<br /> khoa häc lý luËn chung vÒ chÝnh trÞ<br /> trÞ häc thÓ hiÖn vai trß trùc tiÕp phôc vô<br /> (xem thªm: 8, 9, 10): viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ<br /> - ChÝnh trÞ häc nghiªn cøu lÜnh vùc thùc tiÔn, ®¸p øng nhu cÇu chÝnh trÞ<br /> chÝnh trÞ cña ®êi sèng x· héi nh− lµ mét thùc tiÔn.<br /> VÒ chÝnh trÞ vµ… 43<br /> <br /> Víi quan niÖm nh− vËy, chÝnh trÞ Víi mét kh¸ch thÓ nghiªn cøu phøc<br /> häc ®−îc cÊu t¹o thµnh hai bé phËn: t¹p vµ ®a diÖn lµ lÜnh vùc chÝnh trÞ cña<br /> chÝnh trÞ häc ®¹i c−¬ng (lý luËn chung ®êi sèng x· héi cã nhiÒu khoa häc kh¸c<br /> vÒ chÝnh trÞ ) vµ chÝnh trÞ häc øng dông nhau. Song kh¸c víi c¸c khoa häc chÝnh<br /> (nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ thùc trÞ kh¸c, “ChÝnh trÞ häc” lµ khoa häc<br /> tiÔn trong ®êi sèng chÝnh trÞ vµ tæ chøc nghiªn cøu quyÒn lùc chÝnh trÞ nh− mét<br /> ®êi sèng chÝnh trÞ x· héi). Víi kÕt cÊu chØnh thÓ, nh»m nhËn thøc vµ vËn dông<br /> néi dung chÝnh trÞ häc ®ã sÏ kh¾c phôc quy luËt chi phèi sù vËn ®éng vµ ph¸t<br /> hai khuynh h−íng: hoÆc biÕn chÝnh trÞ triÓn lÜnh vùc chÝnh trÞ cña ®êi sèng x·<br /> häc thµnh mét khoa häc thuÇn tóy lý héi. ChÝnh trÞ häc cÇn thiÕt ®èi víi c¶ x·<br /> thuyÕt, nghiªn cøu kh¸i qu¸t chung héi vµ mçi c¸ nh©n.<br /> chung, dÔ r¬i vµo “chñ nghÜa kinh viÖn”,<br /> hoÆc lµm cho chÝnh trÞ häc trë thµnh<br /> mét thø khoa häc thùc dông, theo ®u«i Tµi liÖu tham kh¶o<br /> “chñ nghÜa hµnh vi” (Behaviorism). C¸c 1. ChÝnh trÞ häc ®¹i c−¬ng vµ øng dông.<br /> t¸c gi¶ cuèn s¸ch gi¸o khoa “ChÝnh trÞ M.: Liªn minh, 1997 (tiÕng Nga).<br /> häc ®¹i c−¬ng vµ øng dông” nhËn xÐt: 2. B¸o N−íc Nga X« ViÕt, ngµy 14/3/90<br /> “ChÝnh trÞ häc ngµy nay trë thµnh mét<br /> (tiÕng Nga).<br /> trong nh÷ng m«n häc nghiªn cøu x· héi<br /> cã uy tÝn, cßn nhµ chÝnh trÞ häc lµ 3. V. I. Lªnin: Toµn tËp. M.: TiÕn bé,<br /> chuyªn gia vÒ c«ng nghÖ chÝnh trÞ vµ 1977.<br /> quyÒn lùc, lµ ng−êi t− vÊn chuyªn 4. V. I. Lªnin: Toµn tËp. M.: TiÕn bé,<br /> nghiÖp cña d©n chóng vµ c¸c nhµ chÝnh 1980.<br /> trÞ”. Theo hä, khoa häc chÝnh trÞ b»ng<br /> 5. V. I. Lªnin: Toµn tËp. M.: TiÕn bé,<br /> c¸c ph−¬ng tiÖn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p cña<br /> 1976.<br /> m×nh cho phÐp th©m nhËp s©u vµo bÝ<br /> mËt cña chÝnh trÞ vµ kh¸m ph¸ b¶n chÊt 6. C. M¸c vµ F. ¡ngghen: Toµn tËp. H.:<br /> thùc sù ho¹t ®éng cña c¸c thñ lÜnh ChÝnh trÞ quèc gia, 1995.<br /> chÝnh trÞ, giíi elite, c¸c ®¶ng chÝnh trÞ, 7. Harper Collins. Tõ ®iÓn vÒ chÝnh<br /> hµnh vi chÝnh trÞ cña quÇn chóng. Do quyÒn vµ chÝnh trÞ Hoa Kú. H.:<br /> ®ã, hä cho r»ng chÝnh trÞ häc ®¹i c−¬ng ChÝnh trÞ quèc gia, 2002.<br /> vµ chÝnh trÞ häc øng dông kh¸c nhau<br /> 8. ViÖn Khoa häc chÝnh trÞ. TËp bµi<br /> kh«ng ph¶i vÒ ®èi t−îng hay ph−¬ng<br /> gi¶ng ChÝnh trÞ häc. H.: ChÝnh trÞ<br /> ph¸p nghiªn cøu, mµ kh¸c nhau vÒ môc<br /> quèc gia, 1999.<br /> tiªu: Gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô khoa häc<br /> hay c¸c nhiÖm vô thùc tiÔn? Hä cßn 9. §inh V¨n MËu, Ph¹m Hång Th¸i,<br /> kh¼ng ®Þnh: chÝnh trÞ häc øng dông tr¶ NguyÔn Anh TuÊn, Ph¹m BÝnh,<br /> lêi trùc tiÕp cho c©u hái “®Ó lµm g×?” vµ §Æng Kh¾c ¸nh. ChÝnh trÞ häc ®¹i<br /> “lµm nh− thÕ nµo?”. ChÝnh trÞ häc – víi c−¬ng. Tp. Hå ChÝ Minh: Thµnh phè<br /> t− c¸ch mét khoa häc chÝnh trÞ ®éc lËp Hå ChÝ Minh, 1997.<br /> chuyªn ngµnh - ®· ra ®êi vµ ®· ph¸t 10. Khoa ChÝnh trÞ häc – Häc viÖn B¸o chÝ<br /> triÓn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thùc tiÔn cña vµ Tuyªn truyÒn. ChÝnh trÞ häc ®¹i<br /> ®êi sèng x· héi nh©n lo¹i (xem thªm: 1). c−¬ng. H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 1999.<br />