vd lY ururdr cAI.IH QUA{ sINH THAI<br />
NGLIYF}{<br />
<br />
nlm 80 & Trung nm Dia li Tei<br />
ld ViQn Dia lf) di xua't hien danh ttr<br />
<br />
C\rdi nhtrng<br />
nguy€n (nay<br />
<br />
NguYEn<br />
r5<br />
h0n chia<br />
<br />
quan<br />
chua<br />
nhu li cinh<br />
"cAnh<br />
<br />
niQm<br />
<br />
nhmg<br />
<br />
ra,<br />
n6<br />
stf<br />
<br />
thdng ktrO cria ydu td khi hflu inn nuong d€n cay<br />
trdng khi 6p dUng nghi0n cfru canh quan & ving<br />
TAy Nguy€n. C6 ngudi chua thrla nhAn danh tu<br />
niy, c6 ngudi coi n6 cing ngtiia v6i sinh th6i cinh<br />
quan (landscape ecology).<br />
<br />
Mia thu nam 1991 trong hOi thio hoc thu{t<br />
<br />
&<br />
<br />
lf<br />
<br />
Tni nguyen, chtng tOi dd x6c lAp<br />
sr.l hiOn hfiu cfra danh ui dy vn ldn ddu tien dua ra<br />
kh6i nio.m cinh quan sinh thiLi theo quan didm cira<br />
chtng tOi, phan bigt n6 v6i sinh S6i cinh quan' coi<br />
dAy li su ph6t tridn cria liroa hqc cenh quan theo<br />
chidu huong md - chilh hudng nghih crlu cic<br />
<br />
Trung tllm Dia<br />
<br />
chirc nlng sinh th6i cria cinh quan nhim giii quyet<br />
c6cvdn dC sinhth6i moi trudtng sdng cria con ngudi<br />
vd mgi thd sinh vat [11,12].<br />
<br />
t}i, cdnh quan sinh thdi ld tdng thd<br />
ldnh thd hien tai, c6 cdu tric cdnh qwan dia ly vd<br />
c6 chttc ndng sinh thdi crtq cdc hA sinh thdi dang<br />
t6n tai vd phdt tridn trOn d6. Cdc cdnh quan sinh<br />
thdi duoc ph,in bi€t theo cdc cdu trfic cdnh quan<br />
vd theo cdc chtlc ndng sinh thdi khdc nhau tr€n<br />
cdc phdn ldnh thd kh6c nhau. Nhu vay, cinh quan<br />
Theo chtng<br />
<br />
sinh th6i mang trong minh hai khia canh cria nOi<br />
dung co bin : ldnh thd cinh quan vi h0 sinh th6i<br />
cfra cinh quan. Htt khia canh ndy dQc lAp, nhrmg<br />
<br />
li0n kdt chlt ch6 voi nhau trong cing lanh thd<br />
thdng nhdt. Nhfrng vdn d€ vd l! thuydt cinh quan<br />
<br />
sinh th6i cling chinh ld sq thdng nhdt c6c li thuyet<br />
cinh quan vd lf thuydt h0 sinh th6i trong thd thting<br />
nha't d6. Tru6c khi di vio lf thuydt cinh quan sinh<br />
thdi, c0ng cdn nOu ra nhilng n6t co ban cria c6c lj'<br />
thuydt canh quan vd he sinh thai.<br />
70<br />
<br />
rr$<br />
<br />
THON<br />
<br />
Vd oinh qaan : theo quan didm kinh didn<br />
nhung dfng din nha't cfra c6c nhd khoa hoc Nga c6<br />
tn nhftrg nrm ddu cfra thd tf ZO va sau d6 ld Li0n<br />
X0 ciing nhu duoc ph6t tridn cho dOn nay, thi cinh<br />
quan ld tdng thd Enh thd tu nhi€n c6 quy m0<br />
<br />
vi co s& bao g6m c6c don vi co<br />
ld nhfrng tton vi c{p th{p &<br />
ch0ng<br />
ban nh6 hon,<br />
phan vi c6c tdng thd lAnh<br />
cdp<br />
cdc<br />
thdng<br />
trong hQ<br />
cho ph0n ving tlia lf tq<br />
dung<br />
6p<br />
dugc<br />
thd tg nhien<br />
g]*.<br />
v6i quan didm d6, cic<br />
Cr)ng<br />
4,6,<br />
nhiOn [3,<br />
quan<br />
ld phong cinh md 6<br />
cinh<br />
coi<br />
Ph6p<br />
l!<br />
nhd tlia<br />
thfc duo. c vi sr?<br />
c,<br />
nhln<br />
quan<br />
duo.<br />
s6t<br />
nguoi<br />
d6 con<br />
cfra<br />
n612,51.<br />
cha't<br />
tinh<br />
c6c<br />
duoc<br />
dung<br />
<br />
khOng ldn, ld tton<br />
<br />
C6 nhi€u tlinh nghia vd canh quan, nhung dd r5<br />
hon, chtng toi cho reng, cinh quan dia lf ld tdng<br />
ftd lenh ftd n; nhien hiQn tai, ddng nh6't cic mdt v0<br />
ndn d6 ttia chdt, thd hinh th6i trung hoic d4i dia<br />
hinh, che do khi hflu tlia phuong vd ch€ do thu!<br />
van dia phucrng tuong ung, nh6m hodc loai ddt vd<br />
quAn xd thuc vAt chir ydu tD qudn h€ trd xu0ng.<br />
Trong canh quan c6 c6c don vi co bAn nh6 hon.<br />
<br />
D+ng<br />
duo.c<br />
hinh<br />
<br />
chia tu<br />
<br />
c<br />
<br />
dt ndn de<br />
<br />
hinh don<br />
khi.hau hodc khi hau dia phuong vd ddc didm thuf<br />
v6n v6i quy m0 tuong fing, c6c loai ddt, qudn xd<br />
thuc vet chfr ydu duoi qudn h0 hoac qudn xd nhAn<br />
t4o. Dign canll quan li bec phin vi nh6 nhA't duo.c<br />
phAn chia tri dqng cinh quan, duo. c dac trung boi<br />
ndn vat chdt bd mdt vi c6c b€ mat hinh th6i tidu<br />
hoic vidia hinh, tidu khihau hodc vi khi hAu vi c6c<br />
ydu td thuf van bd mgt hrdng trng, bidn chiing ddt<br />
hoic loei da't c6 cr)ng tdng ddy, qudn xd thgc vAt<br />
<br />
* C6c c{p phan vi d6 tu nh6 ddn lon ld : diQn crinh<br />
quan, dang cinh quan, crinh quan, ving tu nhi€n,<br />
khu tq nhi€n, midn tu nhiOn, xir tu nhiOn...<br />
<br />
I<br />
<br />
71<br />
<br />
Hinh<br />
<br />
l.<br />
<br />
I.<br />
<br />
MO hinh don h€ rlia he thdng c6nh quan<br />
rheo heobrazenxki (1969)<br />
<br />
t6c dQng<br />
<br />
TV: thuj<br />
<br />
qua<br />
van,<br />
D<br />
<br />
Q thdng, KH:khi hau,<br />
udng, SV : sinh v4t,<br />
<br />
,D:d6<br />
<br />
n€n h0 sinh th6i (ecosystem).<br />
<br />
Doi v6i vat ch{t hfru co, c6c thinh phdn ciia<br />
q.",|..I. yat_1ng cdp, vat tiou thu, odn'vaipnan<br />
gnr lren kOt v6i nhau bj g chu6i vd lu6i<br />
thric<br />
<br />
I<br />
<br />
*"j:Jil<br />
<br />
chdt vo<br />
<br />
co<br />
<br />
ddng var chdt cria ne<br />
<br />
an.<br />
<br />
,i1";ili!"Hi,"a'dH1<br />
<br />
.i-h i;. r^^ ^t.-]- -<br />
<br />
,rJ,Ti,3".[<br />
<br />
";i:l?Jil:<br />
<br />
chuydn ho6 rhdnh aOng nang lugng bdi<br />
c6c b&c<br />
dinh dudng cria chu6i thrlc en. gac alh<br />
auOng bao<br />
gdm-nhtng mit xich thrlc in thuoc<br />
<br />
T,:fri<br />
<br />
vet cung<br />
<br />
mOt<br />
uOl"tf,A"<br />
"t vAt<br />
haV vAt tiOu thq, hoSc<br />
ph&n<br />
9^dn<br />
<br />
glal dud.c tinh bdng calo. Su van chuydn<br />
<br />
nang<br />
<br />
luong dugc thuc hiQn qua c6c bQc dinh auOng<br />
ntru<br />
y{y du-d. c goi ld ddng ning lugng. N6i chungiang<br />
ch{t ld cep ph4m rru biQn ch,rig ao"<br />
lymq<br />
ia.var<br />
lAp vd thong nhdt voi nhau. Ntrng lugng<br />
ld vaichdt<br />
dgng lu. c cho sq vfln-d0ng cria vat chdt.<br />
Vat<br />
?o,ra<br />
ch{t ciing li ning lugng khi n6 cO vai trJ<br />
tao r=a<br />
<br />
dqlg lqc.<br />
{eng luong ld dong co cdn v4t chdt<br />
bo m6y chuydn dOng. Ddi vdi h1 sinh th6i<br />
aong<br />
v0t chdt ldn t4o ra ddng ning luong<br />
manh. Ddng<br />
<br />
9.of<br />
<br />
ld^<br />
<br />
72<br />
<br />
rrong nshi€n cr?u h€<br />
<br />
van dOng lon vd nhanh<br />
can vet chdt vd 64ns<br />
vQy x6c dlnh c6n cai<br />
sudt sinh hgc, can<br />
"ndng<br />
quan hons<br />
<br />
,irh ,Tli P,iTr.u<br />
<br />
mOi fudng sinh ciinh<br />
<br />
Hinh 2. MO hinh h0<br />
sinh rhei<br />
<br />
fi<br />
<br />
nhien<br />
quan sinh th6i (hinh<br />
3).<br />
<br />
;{nh Aug sinh th6i g6-m<br />
6i vii cdu truc cria crinfr<br />
<br />
.<br />
<br />
.<br />
<br />
_-- t.6svr<br />
<br />
ctia hoat aqng<br />
<br />
Yq<br />
<br />
L:Iruc nang<br />
<br />
kinh<br />
<br />
td - co sd<br />
t]nt tg- xi hdi crja con ngudi.<br />
<br />
N6i<br />
<br />
73<br />
<br />
i-<br />
<br />
Ben dd cinh quan sinh<br />
sinh rh6i tuti rheo c6ch ggi<br />
<br />
c6ch ch6ng gh6p c6c<br />
<br />
U<br />
<br />
r<br />
<br />
Od<br />
<br />
m<br />
<br />
;<br />
i;<br />
<br />
vdt; tim ranh gi6i chune<br />
6 ; c6 tht!'dDng m5y tint<br />
lAp brin dd. Ch[ girii cria<br />
ngang 6<br />
vd qudn<br />
vd hdng<br />
<br />
mA<br />
thd<br />
ghi<br />
<br />
yt<br />
<br />
td<br />
xd<br />
ng<br />
<br />
b<br />
<br />
I<br />
cho c6<br />
<br />
c 6 ma trAn co ghi sd vii t0<br />
<br />
n4ng s<br />
g ho{c<br />
<br />
tfrii blng c6c k! hieu chii in hoa vi<br />
9uy<br />
chii<br />
rn rhudhg. su 0 nhi6m moi<br />
rrudng va tai uie.,imoi<br />
74<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
