intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

VI SINH ĐẠI CƯƠNG

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST
Báo xấu
145
lượt xem 34
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vi sinh vật là những sinh vật rất nhỏ, đơn bào hoặc đa bào nhưng rất kém phân hóa. Tùy theo sự tiến hóa của từng nhóm chúng ta xếp loại chúng vào các nhóm, lớp, bộ, họ khác nhau cho dễ nghiên cứu. Trong hệ thống phân loại tổng quát, vi sinh vật được xếp vào các nhóm vi sinh vật nhân nguyên (prokaryotic) gồm vi khuẩn, xạ khuẩn, mycoplasma, tảo lam, ..., vi sinh vật nhân thực (eukaryotic) gồm nấm, tảo, ... và sau này thêm nhóm virút là các vi sinh vật có mức độ tiến hóa thấp nhất. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: VI SINH ĐẠI CƯƠNG

  1. ® ¹i ®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn Vi sinh ®¹i c−¬nG Ch−¬ng 1: ®èi t−îng vµ l−îc sö ngµnh vi sinh häc
  2. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 1 CHÆÅNG I ÂÄÚI TÆÅÜNG VAÌ LÆÅÜC SÆÍ NGAÌNH VI SINH HOÜC **** I. ÂÄÚI TÆÅÜNG NGAÌNH VI SINH HOÜC : Vi sinh hoüc laì ngaình khoa hoüc nghiãn cæïu vãö cáúu taûo vaì âåìi säúng cuía vi sinh váût. (Vi sinh váût = microorganism Vi sinh hoüc = microbiology, microbiologie). Vi sinh váût laì nhæîng sinh váût ráút nhoí, âån baìo hoàûc âa baìo nhæng ráút keïm phán hoïa. Tuìy theo sæû tiãún hoïa cuía tæìng nhoïm chuïng ta xãúp loaûi chuïng vaìo caïc nhoïm, låïp, bäü, hoü khaïc nhau cho dãù nghiãn cæïu. Trong hãû thäúng phán loaûi täøng quaït, vi sinh váût âæåüc xãúp vaìo caïc nhoïmì vi sinh váût nhán nguyãn (prokaryotic) gäöm vi khuáøn, xaû khuáøn, mycoplasma, taío lam, ..., vi sinh váût nhán thæûc (eukaryotic) gäöm náúm, taío, ... vaì sau naìy thãm nhoïm viruït laì caïc vi sinh váût coï mæïc âäü tiãún hoïa tháúp nháút. Vi sinh hoüc hiãûn âaûi âi sáu nghiãn cæïu tæìng nhoïm âäúi tæåüng riãng biãût trãn vaì âaî tråí thaình nhæîng män hoüc chuyãn sáu nhæ : viruït hoüc (virology), vi khuáøn hoüc (bacteriology), khuáøn hoüc hay náúm hoüc (mycology), taío hoüc (algology)... Màût khaïc vi sinh hoüc hiãûn âaûi cuîng âi sáu nghiãn cæïu nhæîng tênh cháút riãng biãût cuía vi sinh váût vaì hçnh thaình caïc chuyãn ngaình nhæ tãú baìo hoüc, phán loaûi hoüc, sinh lyï hoüc, sinh hoïa hoüc, di truyãön hoüc cuía vi sinh váût. Vãö màût æïng duûng ngaình vi sinh hoüc gäöm coï caïc chuyãn ngaình nhæ : vi sinh hoüc cäng nghiãûp, vi sinh hoüc thæûc pháøm, vi sinh hoüc y hoüc, vi sinh hoüc thuï y, bãûnh lyï thæûc váût (plantpathology), vi sinh váût âáút, vi sinh hoüc næåïc, vi sinh hoüc khäng khê, vi sinh hoüc dáöu hoía ... vaì ngaìy nay coìn thãm vi sinh hoüc ngoaìi traïi âáút (exomicrobiology). II. SÅ LÆÅÜC LËCH SÆÍ PHAÏT TRIÃØN NGAÌNH VI SINH HOÜC : Xeït qua lëch sæí phaït triãøn, ngaình vi sinh hoüc traíi qua 3 giai âoaûn chênh :
  3. Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 1. Giai âoaûn phaït hiãûn ra vi sinh váût : Âáy laì buäøi ban âáöu cuía ngaình vi sinh hoüc. Ngæåìi âáöu tiãn nhçn tháúy vaì mä taí vi sinh váût laì Lå-ven-huïc (Leeuvenhook, tãn hoü nguyãn veûn laì Antoni Van Leeuvenhook, 1632-1723) ngæåìi Haì Lan. Lå-ven-huïc laì ngæåìi âáöu tiãn chãú taûo ra nhæîng chiãúc kênh hiãøn vi thä så våïi âäü phoïng âaûi tæì 270-300 láön vaì quan saït thãú giåïi vi sinh váût quanh äng nhæ næåïc säng häö, næåïc ao tuì, næåïc cäúng vaì ngay caí trong bæûa ràng cuía äng. Äng xuáút baín quyãøn "Phaït hiãûn cuía Låvenhuïc vãö nhæîng bê máût cuía giåïi tæû nhiãn" vaì nàm 1695, mä taí toaìn bäü caïc quan saït cuía Äng vãö vi sinh váût. Hçnh 1.1: Kênh hiãøn vi âáöu tiãn cuía nhán loaûi Tiãúp theo sau Låvenhuïc coï nhiãöu ngæåìi âaî mä taí âæåüc ráút nhiãöu loaìi vi sinh váût, song caïc nghiãn cæïu thåìi báúy giåì chè chæïng minh coï sæû hiãûn diãûn cuía thãú giåïi vi sinh váût, mä taí vaì phán loaûi chuïng mäüt caïch ráút thä så. Trong quyãøn "Hãû thäúng tæû nhiãn", Linã (Carl Linne, 1707-1778), nhaì phán loaûi thæûc váût näøi tiãúng trãn thãú giåïi âaî xãúp vi sinh váût vaìo mäüt chi (genus) goüi laì "Chaos", coï nghéa laì häùn loaûn. Maîi âãún cuäúi thãú kyí 18, nhæîng hiãøu biãút vãö vi sinh váût måïi dáön dáön phong phuï hån vaì läi cuäún nhiãöu nhaì baïc hoüc lao vaìo nghiãn cæïu thãú giåïi nhoí beï naìy vaì âæa dáön chuïng ra aïnh saïng, cho tháúy chuïng våïi âåìi säúng con ngæåìi gàõn boï våïi nhau ráút chàût cheî. 2. Giai âoaûn vi sinh hoüc thæûc nghiãûm våïi Pasteur : Louis Pasteur (1822-1895), ngæåìi Phaïp, laì ngæåìi âaî khai sinh ra ngaình vi sinh hoüc thæûc nghiãûm. 74
  4. Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 Qua quaï trçnh nghiãn cæïu vaì thæûc nghiãûm, Pasteur âaî chæïng minh vi sinh váût khäng thãø "tæû sinh" hay "ngáùu sinh" nhæ nhiãöu nhaì baïc hoüc cuìng thåìi chuí træång. Äng laìm thê nghiãûm våïi bçnh cäø cong coï uäún khuïc hçnh chæî U, trong chæïa næåïc canh thët âaî âun säi (hçnh 1.2). Bçnh naìy âãø yãn láu ngaìy váùn khäng hæ thäúi, nhæng nãúu âáûp våî cäø bçnh thç êt láu sau næåïc canh thët seî hæ thäúi vç nhiãùm vi khuáøn coï sàôn trong khäng khê. Hçnh 1.2: Hçnh caïc loaûi bçnh cäø cong maì Pasteur âaî duìng âãø baïc boí thuyãút tæû sanh. Pasteur coï cäng ráút låïn våïi phán loaûi vç âaî giaíi quyãút âæåüc phæång phaïp táøy âäüc ræåüu vang (âun âãún 60oC vaì giæî trong chai âáûy kên), âæa âãún phæång phaïp táøy âäüc sæîa, thæûc pháøm váùn coìn aïp duûng âãún nay.. Ngoaìi ra Äng giaíi quyãút âæåüc dëch bãûnh tàòm gai (bãûnh Peïbrine) mäüt dëch bãûnh laìm ngaình nuäi tàòm cuía Phaïp bë suy suûp bàòng caïch chæïng minh bãûnh naìy do vi sinh váût gáy ra vaì truyãön tæì tàòm bãûnh sang tàòm maûnh. Äng coìn chæïng minh dëch bãûnh than åí cæìu laì do vi khuáøn gáy ra vaì lan truyãön tæì con bãûnh sang con maûnh. Äng tçm ra âæåüc vaccin ngæìa bãûnh cho cæìu âãø chäúng laûi bãûnh than naìy. Ngoaìi ra, äng coìn chãú âæåüc caïc loaûi vaccin tuû huyãút truìng gaì, bãûnh heo bë âoïng dáúu, ... Cäng lao låïn nháút cuía Pasteur âäúi våïi nhán loaûi laì viãûc chãú ra vaccin ngæìa vaì trë bãûnh choï daûi laì bãûnh nan y luïc báúy giåì. Nàm 1885, láön âáöu tiãn Pasteur âaî duìng vaccin trë cho mäüt em beï chên tuäøi bë choï daûi càõn, thoaït khoíi bãûnh. Ngaìy nay khàõp thãú giåïi âãöu coï caïc viãûn Pasteur âãø chãú vaccin ngæìa bãûnh choï daûi vaì chêch cho moüi ngæåìi bë choï càõn phaíi. 75
  5. Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 3. Giai âoaûn sau Pasteur vaì vi sinh hoüc hiãûn âaûi : Tiãúp theo sau Pasteur coï Koch (Robert Koch, 1843-1910), laì ngæåìi coï cäng låïn trong viãûc phaït triãøn caïc phæång phaïp nghiãn cæïu vi sinh váût. Äng âãö ra phæång phaïp chæïng minh mäüt vi sinh váût laì nguyãn nhán gáy ra bãûnh truyãön nhiãùm maì ngaìy nay moüi nhaì nghiãn cæïu bãûnh hoüc âãöu phaíi theo vaì goüi laì qui tàõc Koch (Postulate de Koch). Kãú âoï, hoüc troì cuía Kock laì Pãtri (Juliyes Richard Petri, 1852-1921) chãú ra caïc duûng cuû âãø nghiãn cæïu vi sinh váût maì âãún nay coìn duìng tãn cuía Äng âãø âàût tãn cho duûng cuû áúy: âéa Pãtri. Äng cuîng nãu ra caïc biãûn phaïp nhuäüm naìu vi sinh váût. Ngaìy 24-3-1882, Koch cäng bäú cäng trçnh khaïm phaï ra vi truìng bãûnh lao vaì goüi noï laì Mycobacterium tuberculosis, nguyãn nhán gáy bãûnh lao laì mäüt bãûnh nan y cuía thåìi âoï. Khaïm phaï naìy måí âæåìng cho viãûc chæîa trë bãûnh naìy ngaìy nay. Vi-nä-grat-xki (Vinogradxki S.I. , 1856-1953), ngæåìi Nga vaì Báy-ze-rinh (M.W. Beijerinck, 1851-1931), ngæåìi Haì Lan laì nhæîng nhaì vi sinh hoüc coï cäng låïn trong viãûc phaït triãøn ngaình vi sinh hoüc âáút. I-va-näp-xki (Ivanopxki, 1892) vaì Beijerrinck (1896) laì nhæîng ngæåìi phaït hiãûn ra viruït âáöu tiãn trãn thãú giåïi khi chæïng minh vi sinh váût nhoí hån vi khuáøn, qua âæåüc loüc bàòng sæï xäúp, laì nguyãn nhán gáy bãûnh khaîm cáy thuäúc laï. Ngaìy nay vi sinh hoüc âaî phaït triãøn ráút sáu våïi haìng tràm nhaì baïc hoüc coï tãn tuäøi vaì haìng chuûc ngaìn ngæåìi tham gia nghiãn cæïu. Caïc nghiãn cæïu âaî âi sáu vaìo baío cháút cuía sæû säúng åí mæïc phán tæí vaì dæåïi phán tæí, âi sáu vaìo kyî thuáût cáúy mä vaì thaïo làõp gen åí vi sinh váût vaì æïng duûng kyî thuáût thaïo làõp naìy âãø chæîa bãûnh cho ngæåìi, gia suïc, cáy träöng vaì âang âi sáu vaìo âãø giaíi quyãút dáön bãûnh ung thæ åí loaìi ngæåìi. III. CAÏCH ÂOÜC CHÆÎ LATINH Chæî La Tinh tuy khäng coìn thäng duûng trãn thãú giåïi nhæng caïc nhaì khoa hoüc váùn sæí duûng loaûi chæî náöy âãø âàût tãn cho caïc loaìi vi sinh váût. Chuïng ta cáön biãút caïch âoüc loaûi chæî náöy âãø phaït ám cho âuïng, nhæ thãú ngæiåìi khaïc måïi hiãøu âæåüc khi ta trao âäøi våïi hoü bàòng báút cæï loaûi ngän ngæî naìo. 76
  6. Vi sinh váût hoüc âaûi cæång Chæång 1 Sau âáy laì caïch âoüc (phaït ám) cuía chæî La Tinh: Chæî La Tinh Phaït ám theo chæî Viãût Chæî La Tinh Phaït ám theo chæî Viãût a eu a ãu oℑ e ã ä-ã ae aℑ e a-ã o ch ä kh i ph i ph u rh u rr y th i, uy th oe ng å n-g- au au Taìi liãûu âoüc thãm: 1. Frobisher, M.,1968. Fundamental of Microbiology. W. B. Saunder Co..Trang 1-13. 2. Nguyãùn Thaình Âaût, 1979. Vi sinh hoüc âaûi cæång. 77
  7. ® ¹i ®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn Vi sinh ®¹i c−¬nG Ch−¬ng 2: Ph−¬ng tiÖn vµ thñ thuËt trong vi sinh häc
  8. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 CHÆÅNG II PHÆÅNG TIÃÛN VAÌ THUÍ THUÁÛT DUÌNG TRONG VI SINH HOÜC **** A. PHÆÅNG TIÃÛN : I. KÊNH HIÃØN VI QUANG HOÜC : 1. Kênh hiãøn vi thæåìng : Kênh naìy gäöm nhiãöu tháúu kênh quang hoüc âãø phoïng âaûi váût quan saït lãn nhiãöu láön. Kênh coï 2 hãû thäúng tháúu kênh : váût kênh vaì thë kênh. Váût kênh gäöm nhiãöu tháúu kênh, phoïng âaûi váût quan saït lãn nhiãöu láön hån næîa. Do âoï noï coï khaí nàng phoïng âaûi váût lãn tæì vaìi tràm âãún khoaíng 25000 láön låïn hån. Ngoaìi hãû thäúng tháúu kênh chênh naìy, caïc kênh hiãøn vi coìn coï hãû thäúng chiãúu saïng. Âån giaín nháút laì mäüt gæång phàóng hoàûc gæång loîm âãø phaín chiãúu aïnh saïng tråìi hoàûc aïnh saïng cuía mäüt ngoün âeìn, taûo thaình mäüt chuìm saïng chiãúu xuyãn qua váût quan saït. Âãø coï thãø âiãöu chènh âæåüc cæåìng âäü chiãúu saïng, coï mäüt hãû thäúng quang hoüc gäöm nhiãöu tháúu kênh coï muûc âêch biãún chuìm tia saïng thaình chuìm tia häüi tuû nãn tàng cæåìng âäü chiãúu saïng lãn (Hçnh 2-1). Kênh hiãøn vi quan saït váût nhåì caïc tia saïng chiãúu xuyãn qua váût nhåì âoï coï thãø quan saït âæåüc cå cáúu bãn trong cuía váût nãúu chuïng ta càõt moíng váût ra. Yãúu âiãøm cuía kênh naìy laì khäng quan saït âæåüc hçnh daûng näøi bãn ngoaìi cuía váût vç chè nhçn âæåüc váût trãn cuìng mäüt màût phàóng thàóng goïc våïi äúng ngàõm. 2. Kênh phoïng âaûi hai äúng ngàõm hay kênh hiãøn vi soi näøi (loupe binoculaire, stereomicroscope) : Kênh naìy duìng âãø quan saït bãn ngoaìi cuía váût våïi hçnh aính näøi cuía váût áúy. Âäü phoïng âaûi thæåìng nhoí, khäng quaï 200 láön. Kênh naìy gäöm hai äúng ngàõm gheïp song song nhau vaì quan saït våïi hai màût cuìng mäüt luïc. Nhåì âoï chuïng ta tháúy âæåüc hçnh näøi cuía váût. 6
  9. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Hçnh 2-1: Hçnh veî màût càõt doüc cuía mäüt mäüt kênh hiãøn vi quang hoüc thæåìng duìng 7
  10. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Khaïc våïi kênh hiãøn vi thæåìng, kênh naìy duìng tia saïng phaín chiãúu cuía váût âãø quan saït (Hçnh 2-2). Hçnh 2-2: Kênh hiãøn vi soi näøi (kênh phoïng âaûi hai äúng ngáúm). 3. Kênh hiãøn vi âaïy âen (Darkfield microscope) : Kênh hiãøn vi naìy gäöm mäüt kênh hiãøn vi thæåìng coï gàõn bäü häüi tuû tia saïng (condenser) âàûc biãût. Bäü häüi tuû naìy hoàûc âæåüc cáúu taûo âàûc biãût hoàûc âæåüc che åí pháön giæîa, do âoï ngàn caïc tia saïng chiãúu thàóng vaìo váût maì chè cho caïc tia saïng chiãúu xiãn vaìo váût maì thäi (Hçnh 2-3). Hçnh 2-3: Så âäö bäü tuû quang âaïy âen trong mäüt kênh hiãøn vi âaïy âen 8
  11. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Khi quan saït, chuïng ta seî tháúy thë træåìng coï maìu âen, vç chè quan saït âæåüc våïi tia saïng xiãn. Nãúu coï váût, tia saïng xiãn chiãúu vaìo váût seî cho tia bæïc xaû, chuïng ta quan saït âæåüc aính bãn ngoaìi cuía váût nhåì caïc tia bæïc xaû naìy. Cäng duûng cuía kênh hiãøn vi naìy laì coï thãø quan saït váût khäng cáön nhuäüm maìu do âoï quan saït âæåüc váût âang coìn säúng. 4. Kênh hiãøn vi tæång phaín (Contrast phase microscope) : Cuìng muûc âêch våïi kênh hiãøn vi âaïy âen, kênh hiãøn vi tæång phaín duìng âãø quan saït caïc váût quaï nhoí trong tçnh traûng âang säúng cuía váût áúy (khäng nhuäüm maìu). Kênh hiãøn vi tæång phaín cho hçnh aính cuía váût roî hån kênh hiãøn vi âaïy âen, tháúy âæåüc caïc chi tiãút bãn trong. Kênh hiãøn vi naìy cuîng chè laì kênh hiãøn vi thæåìng, nhæng coï gàõn thãm hai bäü pháûn âàûc biãût: voìng måí tia saïng (annular diaphram) åí bäü pháûn âiãöu chènh læu læåüng aïnh saïng vaì âéa taûo tæång phaín hay taûo lãûch pha (phase shipting element) âàût trong váût kênh (Hçnh 2-3). Nhåì 2 bäü pháûn naìy, aïnh saïng âi ngang qua váût quan saït âæåüc phán têch thaình hai chuìm tia, mäüt chuìm tia saïng cæïng âi ngang qua váût vaì chuìm tia saïng bë khuïc xaû âi qua chung quanh váût. Vç váût cháút trong vi sinh váût coï chiãút suáút gáön bàòng nhau do âoï ráút khoï nháûn tháúy nãúu khäng nhuäüm maìu (nhæ khi ta quan saït mäüt miãúng thuíy tinh âàût trong cháûu næåïc). Nhåì duìng 2 chuìm tia coï âäü daìi soïng khaïc nhau chiãúu xuyãn qua nãn ta coï thãø tháúy âæåüc caïc váût khaïc nhau coï chiãút suáút gáön giäúng nhau. II. KÊNH HIÃØN VI ÂIÃÛN TÆÍ : 1. Nguyãn tàõc : Kênh hiãøn vi quang hoüc ngaìy caìng âæåüc caíi tiãún. Tæì tháûp niãn 1690 âãún nay, kênh hiãøn vi tæì laì mäüt tháúu kênh âån giaín våïi âäü phoïng âaûi läúi vaìi mæåi láön, ngaìy nay chuïng ta coï kênh hiãøn vi quang hoüc våïi âäü phoïng âaûi 2.500 láön. Tuy váûy kênh hiãøn vi quang hoüc khäng thãø væåüt lãn khoíi giåïi haûn trãn âæåüc, do âoï khäng thãø giuïp chuïng ta quan saït âæåüc viruït. Lyï do cuía giåïi haûn naìy laì vç aïnh saïng thæåìng maì chuïng ta duìng âãø quan saït trong kênh hiãøn vi quang hoüc, coï âäü daìi soïng tæång âäúi låïn, tæì 400 - 700mµ. Våïi âäü daìi soïng låïn nhæ váûy chuïng ta khäng thãø quan saït caïc váût nhoí, nhæ thê duû trong Hçnh 2-5. 9
  12. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Hçnh 2-4: Så âäö âæåìng âi cuía caïc tia saïng trong kênh hiãøn vi tæång phaín âãø taûo ra sæû lãûch pha giuïp cho tháúy roî caïc chi tiãút bãn trong máùu váût hån. 10
  13. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Hçnh 2-5: Thê duû chæïng minh vç sao kênh hiãøn vi quang hoüc khäng thãø quan saït váût coï kêch thæåïc quaï nhoí (viruït). A: våïi caïc haût buûi mën (bæåïc soïng cuía tia âiãûn tæí) baìn tay seî hiãûn roî ra våïi âáöy âuí chi tiãút cuía caïc ngoïn tay. B: Våïi caïc haût to hån (bæåïc soïng cuía aïnh saïng tháúy âæåüc), caïc ngoïn tay khäng thãø hiãûn ra âæåüc. Do âoï trong hæåïng phaït minh ra nhæîng duûng cuû giuïp chuïng ta quan saït âæåüc nhæîng váût cæûc nhoí, nàm 1931 Knoll vaì Ruska åí Âæïc, âaî thæûc hiãûn láön âáöu tiãn kênh hiãøn vi âiãûn tæí. Kênh hiãøn vi naìy aïp duûng nguyãn tàõc laì nãúu mäüt nguäön bàõn âiãûn tæí âàût åí mäüt hiãûu thãú cao (khoaíng 30 - 150 KV) seî bàõn caïc âiãûn tæí coï âäü daìi soïng ráút ngàõn (0,5mµ). Caïc âäü daìi soïng naìy coï thãø bë tæì træåìng laìm lãûch âæåìng âi (giäúng nhæ tháúu kênh laìm lãûch âæåìng âi cuía tia saïng) (Hçnh 2-6). AÏp duûng nguyãn tàõc trãn kênh hiãøn vi âiãûn tæí âæåüc cáúu taûo nhæ sau . 2. Cáúu taûo kênh hiãøn vi âiãûn tæí xuyãn thàóng (transmittion electron microscope): (Hçnh 2-7) Táút caí caïc bäü pháûn âæåüc âàût trong mäüt truû kên vaì taûo chán khäng bàòng mäüt båm huït. Trong chán khäng hoaût âäüng cuía âiãûn tæí khäng bë caín tråí. Caïc âiãûn tæí bàõn xuyãn qua máùu váût âæåüc caïc váût kênh vaì thë kênh bàòng âiãûn tæí laìm taín räüng ra (phán kyì), sau cuìng hiãûn lãn maìng huyình quang coï bäü maïy chuûp aính âãø chuûp aính khi cáön. Tia âiãûn tæí khi xuyãn qua máùu váût seî bë ngàn caín hoàûc khäng 11
  14. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 tuyì theo tênh cháút cuía máùu váût seî hiãûn hçnh trãn maìng huyình quang thaình aính âen tràõng. Caïc nåi cuía máùu váût ngàn caín tia âiãûn tæí seî coï maìu âen. (A) (B) Hçnh 2-6: Nguyãn tàõc cáúu taûo cuía kênh hiãøn vi âiãûn tæí (A) so saïnh våïiì kênh hiãøn vi quang hoüc (B) Hçnh 2-7: Anh chuûp bãn ngoaìi cuía mäüt kênh hiãøn vi âiãûn tæí xuyãn thàóng Í 12
  15. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Âãø coï thãø quan saït våïi kênh hiãøn vi âiãûn tæí, máùu váût âæåüc càõt laït (vi pháùu thuáût) thaình nhæîng laït tháût moíng, bãö daìy dæåïi 1µ, coï thãø âaût âãún khoaíng 0,02µ. Âãø càõt nhæîng laït moíng nhæ váûy máùu váût âæåüc âënh hçnh, sau âoï ngám vaì âuïc khuän räöi càõt laït våïi maïy siãu vi phán. Dao âãø càõt laït laìm bàòng thuíy tinh, âãø coï thãø taûo nhæîng caûnh tháût beïn måïi coï thãø taûo âæåüc nhæîng pháùu thæïc cåî âoï. Máùu váût cáön âæåüc nhuäüm våïi caïc cháút ngàn caín âiãûn tæí âãø taûo sæû tæång phaín cuía hçnh aính trãn maìng huyình quang. Coï ráút nhiãöu hoïa cháút duìng âãø nhuäüm máùu váût, thæåìng gàûp laì basic lead citrate, hoàûc uranyl acetate 1% hoàûc phosphotungstic acid ... Vé chæïa máùu váût laì miãúng læåïi âäöng, bãn trãn phuí bàòng mäüt låïp phim tháût moíng bàòng váût cháút khäng háúp thu hoàûc khäng laìm taín maït tia âiãûn tæí, phaíi âuí bãön, khäng bë tia âiãûn tæí bàõn thuíng. Ngoaìi ra âãø quan saït hçnh näøi cuía váût, coï thãø phuí lãn trãn mäüt låïp moíng kim loaûi (shadowing). Thuí thuáût naìy âæåüc thæûc hiãûn trong mäüt läöng kên chán khäng, såüi kim loaûi vaìng hoàûc palladium ..., âæåüc âun noïng bàòng âiãûn vaì bäúc håi, håi kim loaûi råi xuäúng phuí trãn váût quan saït. Nãúu váût quan saït âæåüc âàût nghiãng so våïi hæåïng phuí cuía kim loaûi, seî coï boïng ngaî tuìy theo chiãöu cao cuía váût, nhåì âoï khi quan saït chuïng ta tháúy âæåüc hçnh cuía váût näøi lãn. AÍnh do kênh hiãøn vi âiãûn tæí cung cáúp coï thãø quan saït træûc tiãúp âæåüc, cuîng coï thãø chuûp aính nhåì mäüt bäü pháûn chuûp aính âàût bãn dæåïi maìng huyình quang. 3. Cáúu taûo kênh hiãøn vi âiãûn tæí soi näøi (Scanning electron microscope) : Hçnh 2-8: Kçnh hiãøn vi âiãûn tæí näøi (Scanning electron microscope) 13
  16. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Ngoaìi ra, våïi cuìng nguyãn tàõc trãn, tia âiãûn tæí thay vç xuyãn qua máùu váût, trong kênh hiãøn vi âiãûn tæí soi näøi (scanning electron microscope) (cuîng coìn goüi laì kênh hiãøn vi âiãûn tæí queït) tia âiãûn tæí chiãúu lãn bãö màût cuía máùu váût vaì phaín chiãúu laûi vaì hiãûn hçnh aính bãn ngoaìi cuía máùu váût lãn maìng huyình quang. (Hçnh 2-8) Âãø coï thãø quan saït våïi kênh hiãøn vi âiãûn tæí näøi, máùu váût cáön âæåüc phuí bàòng mäüt låïp kim loaûi, thæåìng duìng vaìng, âãø coï thãø phaín chiãúu caïc tia âiãûn tæí laûi. II. MAÏY LY TÁM : Maïy ly tám laì duûng cuû duìng âãø làõng caïc váût thãø to trong mäüt dung dëch hoàûc âãø phán taïch caïc váût thãø coï khäúi læåüng khaïc nhau trong mäüt dung dëch. Maïy ly tám coï thãø laì : 1. Bäü ly tám quay tay : Quay bàòng tay, cáúu taûo âån giaín. Váûn täúc quay thæåìng keïm, khoaíng 700 - 1500 voìng/phuït. Thæåìng duìng âãø làõng tuyãún truìng, baìo tæí náúm, vi khuáøn. 2. Maïy ly tám thäng thæåìng : Quay bàòng âäüng cå âiãûn, váûn täúc thæûc duûng täúi âa khoaíng 16000 voìng/phuït, thäng thæåìng laì 3.000 voìng/phuït . Ráút thäng duûng trong caïc phoìng nghiãn cæïu vi sinh hoüc. 3. Maïy siãu ly tám : (Ultracentrifuge) Coï váûn täúc quay ráút nhanh, coï thãø âaût âãún 100.000 voìng/phuït. Tuy nhiãn åí váûn täúc trãn 25.000 voìng/phuït, maïy cáön coï bäü pháûn taûo chán khäng cho näöi quay khäng bë ma saït vç khäng khê, âãø traïnh nguy hiãøm. Ngoaìi ra, maïy coìn âæåüc trang bë thãm bäü pháûn laìm laûnh åí nhiãût âäü cäú âënh. Maïy ráút cáön thiãút cho caïc nghiãn cæïu vãö viruït (virus). Khi sæí duûng maïy ly tám, nháút laì maïy siãu ly tám cáön quan tám âãún viãûc laìm cán bàòng troüng læåüng caïc äúng ly tám. Mäüt sæû chãnh lãûch nhoí vãö troüng læåüng giæîa hai äúng ly tám âäúi xæïng nhau, coï thãø gáy nguy hiãøm chãút ngæåìi nãúu quay våïi váûn täúc quay låïn. 14
  17. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 B. CAÏC THUÍ THUÁÛT CÀN BAÍN AÏP DUÛNG TRONG VI SINH HOÜC : I. NHUÄÜM MAÌU : Khi quan saït máùu vi sinh váût qua kênh hiãøn vi quang hoüc, pháön låïn cå cáúu bãn trong cuía vi sinh váût coï chiãút suáút gáön bàòng nhau cho nãn ráút khoï phán biãût âæåüc. Âãø coï thãø quan saït dãù daìng hån chuïng ta phaíi nhuäüm maìu váût. Tuìy theo loaûi maìu aïp duûng toaìn thãø vi sinh váût hoàûc mäüt vaìi cå quan bãn trong vi sinh váût àn maìu khiãún cho hçnh aính caïc cå quan naìy coï thãø quan saït âæåüc roî raìng hån. Pháön låïn maìu nhuäüm trong vi sinh hoüc laì caïc muäúi vaì âæåüc phán laìm hai nhoïm : nhoïm maìu acid gäöm caïc muäúi maì ion mang maìu laì anion (mang âiãûn têch -) vaì nhoïm caïc bazå coï ion mang maìu laì cation (mang âiãûn têch +). Thê duû : sodium+ eosinate- laì maìu eosin coï tênh acid vaì methylene blue (methylene+ chloride- ) coï tênh bazå. Maìu acid vç ion mang maìu håüp våïi mäüt bazå (NaOH) âãø cho ra mäüt muäúi maìu. Coìn maìu bazå vç ion mang maìu coï taïc âäüng nhæ mäüt bazå, phäúi håüp våïi mäüt acid (HCl) cho ra mäüt muäúi maìu. Mäüt caïch täøng quaït maìu acid phäúi håüp chàût (àn maìu) våïi thaình pháön cuía tãú baìo cháút cuía tãú baìo vaì maìu bazå phäúi håüp (àn maìu) våïi thaình pháön cuía nhán tãú baìo (coï tênh acid). Mäüt säú caïc maìu nhuäüm chè bao phuí ngoaìi màût máùu váût âæåüc nhuäüm do quaï trçnh háúp thu hoàûc laì noï tan hay kãút tuía chung quanh váût âæåüc nhuäüm. 1. Nhuäüm âån : Pháön låïn duìng maìu âãø nhuäüm âån, thæåìng duìng laì methylene blue, crystal violet, basic fuchsin. Chuïng thuäüc nhoïm maìu aniline (hàõc in). Coï ráút nhiãöu cäng thæïc vaì thuí thuáût âãø nhuäüm âån máùu váût. Âäúi våïi vi khuáøn, thæåìng duìng dung dëch Loeffler's methylene blue : - Methylene blue 0,3g. Dëch A Dëch B : KOH (0,01%) 100ml. - Ethyl alcohol 95% 30,0ml. 15
  18. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Hoìa hai dung dëch A vaì B laûi, coï Loffler's methylene blue. Âãø daình láu âæåüc . Dung dëch Loffler giuïp quan saït âæåüc nhiãöu chi tiãút vãö hçnh daûng vaì cáúu truïc cuía tãú baìo. Hçnh 2-9: Kãút quaí cuía viãûc nhuäüm maìu trong khi quan saït vi khuáøn dæåïi kênh hiãøn vi quang hoüc: (A): nhuäüm våïi crystal violet; (B) nhuäüm våïi iodine; (C) nhuäüm våïi cäön; (D) nhuäüm våïi safranin; (E) nhuäüm våïi nigrosin. (F) hçnh veî chè caïc vi khuáøn gram + vaì gram - cho tháúy coï sæû àn maìu khaïc nhau vaì thãø hiãûn hçnh daûng khaïc nhau giæîa vi khuáøn gram + vaì gram -. 16
  19. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 Âäúi våïi náúm, thæåìng duìng dung dëch Lactophenol cotton blue : - Phenol (tinh thãø tinh roìng) 20g. - Lactic acid (sp.gr. 1.21) 20g. - Glycerol 40g. - Næåïc cáút 20ml. - Cotton blue (methyl blue) 0,05g. Cotton blue nhuäüm xanh nguyãn sinh cháút cuía náúm. Lactophenol coï chiãút xuáút laì 1,45 nãn giuïp quan saït náúm roî raìng hån. Lactophenol coï laìm cho tãú baìo håi co laûi nãn máùu quan saït âæåüc håi nhoí hån bçnh thæåìng. 2. Nhuäüm gram : Duìng âãø nhuäüm vi khuáøn. Âáy laì phæång phaïp nhuäüm maìu coï phán biãût, vç khäng phaíi nhuäüm táút caí vi khuáøn maì chè nhuäüm mäüt säú chi vi khuáøn coìn caïc chi vi khuáøn khaïc thç khäng àn maìu. Qua phæång phaïp nhuäüm Gram, chuïng ta chia vi khuáøn ra laìm hai nhoïm, vi khuáøn gram dæång vaì vi khuáøn gram ám. Phæång phaïp naìy ráút quan troüng trong viãûc phán loaûi vi khuáøn. Âãø nhuäüm gram, træåïc hãút ta nhuäüm máùu váût våïi maìu crystal violet (läúi 30 giáy). Sau khi ræía saûch maìu, nhuäüm thãm våïi dung dëch lugol iodine (läúi 30 giáy). Táút caí vi khuáøn âãöu àn maìu têm sáùm. Âem nhuïng máùu trong cäön 95o (20 giáy âãún 1 phuït), cäön seî táøy maìu têm trãn mäüt säú vi khuáøn. Ta goüi caïc vi khuáøn coìn giæî maìu têm laì vi khuáøn gram dæång (+), coìn vi khuáøn bë táøy maìu laì gram ám (-). Âãø coï thãø phaït hiãûn vi khuáøn gram -, ta nhuäüm máùu våïi maìu âoí eosin, hoàûc âoí safranin hoàûc luûc brillant green hoàûc náu Bismarck brown. Vi khuáøn gram + coï maìu têm coìn vi khuáøn gram- coï maìu âoí hoàûc luûc hoàûc náu tuìy hoïa cháút. Lyï do cuía vi khuáøn gram - bë khæí maìu têm båíi cäön 95o laì do cáúu taûo lyï tênh vaì hoïa tênh cuía vaïch tãú baìo vi khuáøn 2 nhoïm naìy khaïc nhau. Vi khuáøn gram + coï vaïch daìy coìn vi khuáøn gram - coï vaïch gäöm nhiãöu låïp phæïc taûp. Cáúu taûo lyï tênh vaì hoïa tênh cuía vaïch vi khuáøn gram + âaî taûo ra tçnh traûng giæî maìu têm crystal violet vaì iod ráút chàût nãn khäng bë cäön khæí. 17
  20. Vi sinh hoüc âaûi cæång Chæång 2 3. Nhuäüm roi : Âæåìng kênh roi cuía vi khuáøn ráút nhoí nãn khoï quan saït âæåüc qua kênh hiãøn vi quang hoüc. Âãø quan saït âæåüc cáön nhuäüm maìu âàûc biãût. Nguyãn tàõc laì, træåïc hãút phuí lãn roi mäüt låïp hoïa cháút âãø laìm cho roi to ra, vaì hoïa cháút naìy cuîng giæî maìu nhuäüm. Hoïa cháút âãø tä phuí roi coï thãø laì tannic acid, maìu nhuäüm coï thãø duìng pararosaniline. II. KHÆÍ TRUÌNG : Trong khi nghiãn cæïu vi sinh váût, chuïng ta thæåìng aïp duûng thuí thuáût nuäi cáúy vi sinh váût thuáön chuíng. Trong mäüt äúng nghiãûm hoàûc loü kên hoàûc âéa petri nãúu chè chæïa thuáön mäüt chuíng loaûi vi sinh váût maì thäi, ta goüi laì mäüt meí cáúy (inoculum). Trong luïc nuäi cáúy, âãø coï thãø giæî âæåüc mäüt meí cáúy thuáön chuíng, cáön phaíi thæûc hiãûn viãûc nuäi cáúy trong âiãöu kiãûn vä truìng. Vi sinh váût coï màût åí khàõp nåi, trong khäng khê, trong håi thåí ... vaì trong mäi træåìng âãø nuäi cáúy nãn laìm cho meí cáúy bë nhiãùm vi sinh váût laû. Do âoï, chuïng ta cáön khæí truìng mäi træåìng vaì duûng cuû nuäi cáúy. 1. Nguyãn tàõc : Coï 3 nguyãn tàõc trong khæí truìng : a/ Thanh truìng (Sterilization) : Tiãu diãût táút caí vi sinh váût trãn vaì trong duûng cuû cáön thanh truìng. Thæåìng duìng nhiãût, håi nhæ formol, ethylen oxide ... caïc dung dëch hoïa cháút nhæ HgCl2, Sodium hypochloride ... hoàûc duìng caïc tia cæûc têm, tia gamma. Hoàûc taïch vi sinh váût ra khoíi dung dëch cáön thanh truìng våïi phæång phaïp ly tám, phæång phaïp loüc, .. b/ Táøy âäüc (disinfection) : Chè diãût hoàûc taïch caïc vi sinh váût coï thãø gáy nhiãùm truìng, khäng cáön phaíi taïch hoàûc diãût táút caí caïc vi sinh váût. Thê duû : táøy âäüc sæîa tæåi (milk pasteurization). Âãø gçn giæî sæîa tæåi trong nhiãöu ngaìy åí nhiãût âäü laûnh maì sæîa khäng hæ, ngæåìi ta âæa sæîa lãn âãún 71 - 80oC trong 15 - 30 giáy âäöng häö. ÅÍ nhiãût âäü vaì thåìi gian naìy táút caí caïc vi sinh váût chëu laûnh âãöu chãút hãút, chè coìn laûi vi sinh váût chëu nhiãût âäü trung bçnh vaì vi sinh váût chëu noïng. Hai nhoïm naìy khäng phaït triãøn âæåüc åí nhiãût âäü laûnh cuía tuí täön træî (4 -10oC). Ngoaìi ra phæång phaïp táøy âäüc naìy khäng laìm máút dæåîng cháút coï trong sæîa tæåi. 18
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2