Viêm mũi xoang mạn có pôlýp mũi

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> VIÊM MŨI XOANG MẠN CÓ PÔLÝP MŨI<br /> Nguyễn Ngọc Minh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích: Nghiên cứu biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng của viêm mũi xoang mạn có pôlýp mũi.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Trong nghiên cứu này có 62 ca viêm xoang mạn có pôlýp mũi từ<br /> 9/2004 đến 9/2005.<br /> Kết quả: Trong 62 trường hợp viêm mũi xoang mạn có pôlýp mũi, ngoài những đặc điểm chung thì biểu<br /> hiện lâm sàng và cận lâm sàng còn có những triêu chứng đặc thù riêng tùy theo nguyên nhân gây bệnh do nhiễm<br /> nấm hoặc do nhiễm ký sinh trùng dạng amíp.<br /> Kết luận: Viêm mũi xoang mạn có triệu chứng rất phong phú. Trong chẩn đoán, cần tìm ra tác nhân gây<br /> bệnh mà thông thường nhất do vi khuẩn, ngoài ra còn các tác nhân khác kèm theo làm cho bệnh cảnh lâm sàng trở<br /> nên phức tạp hơn như nấm và ký sinh trùng dạng amíp. Vì vậy, cần chẩn đoán chính xác thì điều trị mới có hiệu<br /> quả cao và lâu dài hơn.<br /> Từ khóa: viêm mũi xoang mạn, pôlýp mũi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CHRONIC RHINOSINUSITIS WITH NASAL POLYPS<br /> Nguyễn Ngọc Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 1 - 2014: 53 - 56<br /> Aim: to study the clinical and paraclinical manifestations of the chronic polypoid rhinosinusitis with nasal<br /> polyps.<br /> Materials and methods: In study, 62 cases of chronic rhinosinusitis with polyps were operated in one year<br /> from 2004 to 2005.<br /> Result: In 62 cases of chronic rhinosinusitis with nasal polyps, beside of common manifestations, there are<br /> the especially clinical and paraclinical symptoms according to pathogen agents such as fungal or amoeba infection.<br /> Conclusion: The symptoms of chronic rhinosinusitis with polyps are rich. In diagnosis, the usual pathogen<br /> agents are bacterial organisms, but different agents are fungi and amoebas. So, the treatment is highly and longterm efficient with an exact diagnosis.<br /> Keywords: chronic rhinosinusitis, nasal polyps.<br /> <br /> NHẬP ĐỀ<br /> Ngay cả trong các nước phát triển như Mỹ,<br /> Pháp, Anh, Đức, tần xuất của viêm mũi xoang<br /> mạn tính cũng rất cao như ở Đức tỉ lệ này chiếm<br /> khoảng 5% dân số(2,4,5). Theo thống kê của<br /> Mỹ(7,8,9,12) vào năm 1997, số người tới khám bệnh<br /> vì viêm mũi xoang nói chung chiếm tỉ lệ 15%<br /> tổng số bệnh nhân tới khám bao gồm viêm<br /> xoang cấp và mạn. Riêng ở Thành phố Hồ Chí<br /> <br /> Minh theo nghiên cứu của bệnh viện Nhân Dân<br /> Gia Định(2) thì tỉ lệ bệnh nhân đến khám tai mũi<br /> họng chiếm 10% tổng số bệnh nhân đến khám<br /> và trong đó viêm mũi xoang chiếm hơn 1/3.<br /> Tại Mỹ tỉ lệ pôlýp mũi trong VMXMT trong<br /> dân số là 0,3% và từ 0,2-3% ở Anh không phân<br /> biệt chủng tộc hay giới(8,9). Tỉ lệ này ở Châu<br /> Âu(6,8,9,14) theo Hosemann, 1994, là 1-2% số người<br /> trưởng thành và theo Hedmann, 1999, là 4,3% ở<br /> Phần Lan. Theo Drake-Lee, 1987, tỉ lệ nam: nữ là<br /> <br /> * Bộ môn TMH, ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch Tp. HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Ngọc Minh<br /> ĐT: 0903786684<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Email: doctorminh@vnn.vn<br /> <br /> 53<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> 2:1 tới 4:1.<br /> Nước ta nằm trong vùng cận xích đạo, nóng<br /> và ẩm, là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển<br /> một số bệnh, trong đó các bệnh do vi trùng, vi<br /> nấm và ký sinh trùng(1,3,10).<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Nghiên cứu những đặc điểm lâm sàng và<br /> cận lâm sàng của viêm mũi xoang mạn có<br /> pôlýp mũi.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Là những bệnh nhân tuổi từ ≥18 bị viêm<br /> xoang mạn tính có pôlýp mũi được điều trị tại<br /> khoa TMH Bệnh viện Đại học Y Dược cơ sở 1<br /> (215 Hồng Bàng Quận 5, TP Hồ Chí Minh) và<br /> Bệnh viện An Bình (146 đường An Bình,<br /> phường 7, Quận 5, TP Hồ Chí Minh) từ 9/2004<br /> đến 9/2005.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Bảng 1: Sự phân bố theo giới của 62 bệnh nhân<br /> VMXMT có pôlýp mũi.<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Tổng số<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 37<br /> 25<br /> 62<br /> <br /> Tỉ lệ (%)<br /> 59,7<br /> 40,3<br /> 100<br /> <br /> Bảng 2: Sự phân bố 62 bệnh nhân (25 bệnh nhân nữ<br /> và 37 bệnh nhân nam) theo từng nhóm tuổi.<br /> Tuổi<br /> 18-20<br /> 21-30<br /> 31-40<br /> 41-50<br /> 51-60<br /> 61-70<br /> Tổng số<br /> <br /> bệnh nhân nam bệnh nhân nữ<br /> Tổng số<br /> Số ca Tỉ lệ % Số ca Tỉ lệ % Số ca Tỉ lệ %<br /> 2<br /> 3,2<br /> 3<br /> 4,8<br /> 5<br /> 8<br /> 9<br /> 14,6<br /> 5<br /> 8<br /> 14<br /> 22,6<br /> 15<br /> 24,2<br /> 9<br /> 14,6<br /> 24<br /> 38,8<br /> 8<br /> 12,9<br /> 6<br /> 9,7<br /> 14<br /> 22,6<br /> 2<br /> 3,2<br /> 2<br /> 3,2<br /> 4<br /> 6,4<br /> 1<br /> 1,6<br /> 0<br /> 0<br /> 1<br /> 1,6<br /> 37<br /> 59,7<br /> 25<br /> 40,3<br /> 62<br /> 100<br /> <br /> Bảng 3: Các bệnh mạn tính kèm theo (tiểu đường, lao<br /> phổi, AIDS…)<br /> VMXMT có pôlýp<br /> mũi<br /> Số ca<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 54<br /> <br /> Bệnh mạn tính kèm theo<br /> Có<br /> Không<br /> 0<br /> 62<br /> 0<br /> 100<br /> <br /> Tổng số<br /> 62<br /> 100<br /> <br /> Bảng 4: Sự phân bố 62 ca VMXMT có pôlýp mũi<br /> theo nơi cư trú.<br /> Pôlýp mũi<br /> Số ca<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Các tỉnh<br /> 41<br /> 66,13<br /> <br /> Tp Hồ Chí Minh Tổng số<br /> 21<br /> 62<br /> 33,87<br /> 100<br /> <br /> Bảng 5: Triệu chứng lâm sàng của VMXMT pôlýp<br /> mũi tùy thuộc nguyên nhân (nhiễm nấm).<br /> Triệu chứng<br /> Chảy mũi<br /> Nghẹt mũi<br /> Ngứa mũi<br /> Nhảy mũi (hắt hơi)<br /> Pôlýp mũi<br /> Nhức đầu<br /> Hỉ máu<br /> Giãn tháp mũi<br /> Triệu chứng mắt và nội sọ<br /> <br /> Số ca<br /> 7<br /> 7<br /> 7<br /> 7<br /> 7<br /> 7<br /> 1<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 14,3<br /> 0<br /> 0<br /> <br /> Bảng 6: Triệu chứng LS VMXMT pôlýp mũi tùy<br /> thuộc nguyên nhân (nhiễm đơn bào dạng amíp).<br /> Triệu chứng<br /> Nhức đầu<br /> Nhức mũi<br /> Chảy mũi<br /> Nghẹt mũi<br /> Ngứa mũi, nhảy mũi<br /> Chảy máu mũi<br /> Sốt<br /> Ho<br /> Pôlýp mũi<br /> Giãn tháp mũi<br /> <br /> Số ca<br /> 39<br /> 20<br /> 39<br /> 39<br /> 39<br /> 5<br /> 0<br /> 13<br /> 39<br /> 2<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 100<br /> 51,28<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 12,82<br /> 0<br /> 33,33<br /> 100<br /> 5,13<br /> <br /> Hình 1: Nội soi mũi trước khi mổ: pôlýp mũi hai bên<br /> Bảng 7: Những tổn thương GPB ở niêm mạc xoang.<br /> Tổn thương GPB của niêm mạc xoang<br /> Biểu mô tăng sinh, dầy, lành tính<br /> Mô đệm phù nề<br /> Tuyến nhầy tăng hoạt động tăng tiết<br /> Tế bào viêm thâm nhập nhiều, đa dạng<br /> Sung huyết, xuất huyết<br /> Loét, hoại tử<br /> <br /> Số ca Tỉ lệ %<br /> 39<br /> 100<br /> 39<br /> 100<br /> 39<br /> 100<br /> 39<br /> 100<br /> 39<br /> 100<br /> 6<br /> 15,4<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 8: Kết quả tỉ lệ của BC ái toan trong máu ngoại<br /> vi.<br /> VMXMT có<br /> pôlýp mũi<br /> Số ca<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Số lượng BC ái toan (bt: 1-4%)<br /> 1-4%<br /> 5-10%<br /> >11%<br /> 30<br /> 32<br /> 0<br /> 48,4<br /> 51,6<br /> 0<br /> <br /> Tổng số<br /> 62<br /> 100<br /> <br /> a<br /> <br /> Bảng 9: Những tổn thương GPB của pôlýp mũi.<br /> Tổnthương GPB của pôlýp mũi<br /> Biểu mô phủ tăng sản nhẹ, lành tính<br /> Mô đệm phù nề nhiều, lỏng lẻo<br /> Tăng sinh mạch máu<br /> Sung huyết, xuất huyết<br /> Loét, hoại tử<br /> Tế bào viêm thâm nhập đa dạng<br /> Tế bào sợi và nguyên bào sợi nhiều<br /> <br /> Số ca<br /> 39<br /> 39<br /> 39<br /> 39<br /> 0<br /> 39<br /> 39<br /> <br /> b<br /> <br /> Hình 2: GPB của pôlýp mũi (nhuộm H&E). Phù nề<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 100<br /> 0<br /> 100<br /> 100<br /> <br /> dưới niêm mạc và ngấm tế bào viêm Hình a: Pôlýp mũi<br /> (x40) Hình b: Pôlýp mũi (x100).<br /> <br /> Hình 3: GPB pôlýp mũi (hình a) và niêm mạc xoang<br /> (hình b) (nhuộm H&E) Hình a: Pôlýp mũix40. Hình b:<br /> Niêm mạc xoang sàng x100.<br /> <br /> a<br /> <br /> b<br /> <br /> c<br /> <br /> d<br /> <br /> Hình 4: Hình chụp CT scan xoang trước mổ (hình a,b,c,d)<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Số bệnh nhân bị VMXMT có pôlýp mũi ở<br /> nam cao hơn ở nữ nhửng sự khác biệt giữa nam<br /> và nữ không có ý nghĩa thống kê. Số bệnh nhân<br /> bị pôlýp trong nhóm tuổi từ 21 – 50 chiếm hết 54<br /> / 62 ca mổ (chiếm 87%).<br /> Số bệnh nhân bị VMXMT có pôlýp mũi cư<br /> trú ở tỉnh rất nhiều (41 ca) gần gấp đôi số bệnh<br /> nhân ở thành phố (21 ca).<br /> Triệu chứng cơ năng và thực thể đa phần<br /> giống nhau, chỉ có vài triệu chứng đặc thù hay<br /> gợi ý riêng cho tác nhân gây bệnh thí dụ trong<br /> viêm xoang do nấm thường có hình ảnh CT scan<br /> đặc trưng, nhiễm ký sinh trùng dạng amíp cần<br /> hút dịch trong xoang hàm để định danh.<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br /> Bình thường BC ái toan chiếm khoảng 1-4%<br /> tổng số lượng BC trong máu(4,8,12,15). Tỉ lệ bệnh<br /> nhân có tăng BC ái toan trong máu chiếm tỉ lệ<br /> 51,6% (bệnh nhân có số lượng BC ái toan tăng<br /> cao nhất là 10%), số bệnh nhân còn lại BC ái toan<br /> trong giới hạn bình thường (48,4%).<br /> Những tổn thương giải phẫu bệnh của tất cả<br /> các trường hợp đều giống nhau. Trong nghiên<br /> cứu này không trường hợp nào tìm thấy nấm<br /> trong mô tế bào vì không phải thể nhiễm nấm<br /> xâm lấn.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Bệnh cảnh lâm sàng và cận lâm sàng của<br /> VMXMT pôlýp mũi ngoài những triệu chứng<br /> giống VMXMT có pôlýp mũi thông thường có<br /> <br /> 55<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> thể có thêm vài triệu chứng gợi ý tùy theo tác<br /> nhân gây bệnh.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> 56<br /> <br /> Archer SM (2003), Nasal Polyps, Nonsurgical Treatment,<br /> eMedicine Last Updated: October 30.<br /> Aukema AA, Mulder PG, Fokkens WJ (2005), “Treatment of<br /> nasal polyposis and chronic rhinosinusitis with fluticasone<br /> propionate nasal drops reduces need for sinus surgery”, J<br /> Allergy Clin Immunol,May 115(5), pp. 1017-1023.<br /> Batra PS, Kern RC, Tripati A, Conley DB, Paul R (2003),<br /> “Outcome Analysis of Endoscopic Sinus Surgery in Patient<br /> with Nasal Polyps and Plasma”, The laryngoscope Octobervol<br /> 113(10), pp. 1703-1708.<br /> Cheng A (2005), Nasal Polyps, Surgical Treatment, eMedicine<br /> Last Updated: August 30.<br /> EPOS (2005), EAACI European Position Paper on<br /> Rhinosinusitis and Nasal Polyps, May.<br /> Giger R, Landis BN, Friedrichb JB, Lacroix JS (2005),<br /> « Rhinosinusite chronique et polypose nasale », Schweiz Med<br /> Forum 2005, 5, pp. 1027–1031.<br /> Gutman M,Houser S (2003), “Maxillary sinus recirculation<br /> and beyond”, Original Article Ear, Nose & Throat Journal,Jan.<br /> Jantti-Alanko S, Holopaen E, Malmberg H (1989), “Recurrence<br /> of nasal polyps after surgical treatment”, Rhinol Suppl 8, pp.<br /> 59-64.<br /> Nguyễn Hữu Khôi (2006), Ứng dụng PTNS trong điều trị<br /> viêm mũi xoang mạn tính, báo cáo kết quả nghiên cứu, đề tài<br /> cấp bộ, Bộ Y tế.<br /> <br /> 11.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> 13.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> 15.<br /> <br /> Nguyễn Ngọc Minh, Nguyễn Hữu Khôi, Huỳnh Khắc<br /> Cường, Phạm Kiên Hữu (2006), “Chỉ định phẫu thuật nội soi<br /> triệt để nhằm giải quyết tốt pôlýp mũi xoang”, Hội nghị khoa<br /> học kỹ thuật lần thứ 23, chuyên đề Tai Mũi Họng-Mắt, tập 10<br /> phụ bản số 1, Tạp chí Y học Tp Hồ Chí Minh, tr. 46-52.<br /> Phạm Kiên Hữu (2000), Phẫu thuật nội soi mũi xoang trên 213<br /> trường hợp VXMT tại bệnh viện Nhân dân Gia định, luận án<br /> tiến sĩ Y học, ĐH Y Dược TP. HCM.<br /> Paparella MM (1991), Otolarygology and Head and Neck<br /> Surger,, third edition, Philadelphia, WB, Saunders Company,<br /> pp. 1843-1898.<br /> Senior BA, Kennedy DW, Tanabodee J, Kroger H, Hassab M,<br /> Lanza D (1998), “Long-term results of functional endoscopic<br /> sinus surgery”, Laryngoscope, Feb 108(2), pp. 151-157.<br /> Vento S (2001), Nasal Polypoid Rhinosinusitis –Clinical<br /> Course and Etiological Investigation, Academic Dissertation,<br /> Helsinski.<br /> Virat Kirtsreesakul (2005), “Update on Nasal Polyps:<br /> Etiopathogenesis”, J Med Assoc Thai88 (12), pp. 1966-1972.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> <br /> 27/11/2013<br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:<br /> <br /> 16/12/2013<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 10/01/2014<br /> <br /> Chuyên Đề Tai Mũi Họng<br /> <br />