Xây dựng khung năng lực trưởng bộ môn đáp ứng yêu cầu của trường đại học định hướng nghiên cứu ở Việt Nam

VJE Tạp chí Giáo dục, Số 467 (Kì 1 - 12/2019), tr 27-30<br /> <br /> <br /> <br /> XÂY DỰNG KHUNG NĂNG LỰC TRƯỞNG BỘ MÔN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU<br /> CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU Ở VIỆT NAM<br /> Đoàn Văn Cường - Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Lê Quân, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội<br /> <br /> Ngày nhận bài: 07/9/2019; ngày chỉnh sửa: 10/10/2019; ngày duyệt đăng: 30/10/2019.<br /> Abstract: In order to build and develop the Heads of Department in the research-oriented<br /> universities, it is necessary to develop clear standards to identify the necessary competencies that<br /> a Head of Department must have to ensure the function and requirements of the job. The<br /> competency framework is built on scientific and specific principles at certain historical stages. In<br /> the study results, we have proposed the competency framework of specialized Heads of<br /> Department in research-oriented universities. This is the basis for managers to develop policies for<br /> developing appropriate Heads of Department.<br /> Keywords: Competency framework, Heads of Department, the research-oriented universities.<br /> <br /> 1. Mở đầu Trong quản lí đội ngũ nói chung và phát triển đội ngũ<br /> Muốn phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trong trường trưởng bộ môn nói riêng, trưởng bộ môn là người chịu trách<br /> đại học định hướng nghiên cứu, việc cần thiết là phải xây nhiệm toàn diện về mọi hoạt động của bộ môn - từ công tác<br /> dựng khung năng lực cho vị trí trưởng bộ môn đáp ứng chính trị tư tưởng, đến việc đào tạo, nghiên cứu khoa học,<br /> yêu cầu của nhà trường, phù hợp với xu thế quản trị nhân phát triển đội ngũ giảng viên, quản lí sinh viên, hợp tác trong<br /> lực hiện đại. Mỗi giảng viên khi hướng tới việc tham gia nước và quốc tế thuộc phạm vi được phân công, phối hợp<br /> công tác lãnh đạo, quản lí ở vị trí trưởng bộ môn có thể với các tổ chức đoàn thể quan tâm đến đời sống của cán bộ,<br /> tự đánh giá, từ đó xây dựng kế hoạch tự rèn luyện để hoàn giảng viên trong bộ môn…; định kì báo cáo với trưởng khoa<br /> thiện bản thân, nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lí để và các cấp có thẩm quyền về phạm vi công việc mà mình<br /> hoàn thành các nhiệm vụ một cách tốt nhất. Trường đại phụ trách. Việc xây dựng khung năng lực cho đội ngũ<br /> học căn cứ vào khung năng lực để đánh giá, xếp loại trưởng bộ môn là cơ sở, thước đo để vận dụng vào thực hiện<br /> trưởng bộ môn, phục vụ cho công tác tuyển dụng, quy các nội dung trên trong quản lí phát triển đội ngũ quan trọng<br /> hoạch, bổ nhiệm, miễn nhiệm và có kế hoạch sử dụng này ở một trường đại học nói chung và trường đại học định<br /> phù hợp với từng đơn vị. hướng nghiên cứu nói riêng. Để xây dựng khung năng lực<br /> Khung năng lực sẽ là căn cứ để trường đại học định trưởng bộ môn, trường đại học định hướng nghiên cứu cần<br /> hướng nghiên cứu đưa ra kế hoạch đào tạo - bồi dưỡng đảm bảo các nội dung chủ yếu sau đây:<br /> đối với đội ngũ trưởng bộ môn, không chỉ trước quá trình Một là, xác lập các chuẩn, quy trình bổ nhiệm, các chỉ<br /> quy hoạch mà cả trong quy hoạch và sau bổ nhiệm, nhằm số đối với một vị trí trưởng bộ môn và các yếu tố liên<br /> bồi dưỡng thường xuyên, liên tục, tạo điều kiện cho đội quan đến phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trong trường<br /> ngũ trưởng bộ môn đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về đại học định hướng nghiên cứu. Xây dựng khung năng<br /> chuyên môn, kĩ năng quản lí và các hoạt động xã hội. lực trên cơ sở bám sát chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn<br /> Khung năng lực trưởng bộ môn chính là căn cứ để xây mà trưởng bộ môn phải thực hiện, đồng thời dựa trên cấu<br /> dựng các chính sách để phát triển đội ngũ này một cách trúc năng lực (năng lực dựa trên 03 thành tố: Kiến thức,<br /> phù hợp. Bài viết đề cập xây dựng khung năng lực trưởng kĩ năng, thái độ hoặc các thành phần của năng lực nghề<br /> bộ môn chuyên ngành đáp ứng yêu cầu của trường đại nghiệp dạy học và giáo dục), cụ thể gồm: Các tiêu chuẩn<br /> học định hướng nghiên cứu ở Việt Nam. chung về phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống;<br /> 2. Nội dung nghiên cứu về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, kinh nghiệm nghề<br /> 2.1. Yêu cầu xây dựng khung năng lực trưởng bộ môn nghiệp; vai trò lãnh đạo, quản lí một bộ môn của trưởng<br /> trong trường đại học định hướng nghiên cứu bộ môn và các tiêu chuẩn liên quan đến vai trò khác của<br /> Khung năng lực trưởng bộ môn là các yêu cầu cơ bản trưởng bộ môn như năng lực xã hội, ý thức, thái độ...<br /> của năng lực nghề nghiệp mà mỗi trưởng bộ môn cần có Hai là, về cấu trúc của khung chuẩn năng lực cho vị trí<br /> và cần đạt được để thực hiện các nhiệm vụ quản lí nhân trưởng bộ môn. Xây dựng khung chuẩn năng lực cho vị trí<br /> sự, quản lí chuyên môn, nghiên cứu khoa học cũng như trưởng bộ môn trong trường đại học định hướng nghiên<br /> quản lí các hoạt động khác của bộ môn. cứu cần dựa trên những văn bản quy phạm pháp luật như:<br /> <br /> 27 Email: doanvancuong.vnu@gmail.com<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 467 (Kì 1 - 12/2019), tr 27-30<br /> <br /> <br /> - Luật Viên chức, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại - Ngoài ra, ưu tiên những người đáp ứng được một<br /> học, Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo trong các tiêu chuẩn sau đây:<br /> dục đại học, Điều lệ trường đại học, Thông tư liên tịch số + Có chức danh Phó giáo sư hoặc Giáo sư;<br /> 36/2014/TTLT-BGDĐT-BNV ngày 28/11/2014 về chức + Đạt giải thưởng quốc tế, giải thưởng uy tín trong<br /> danh nghề nghiệp viên chức giảng dạy trong các cơ sở nước về khoa học và công nghệ;<br /> giáo dục đại học công lập.<br /> + Hàng năm được mời chủ trì hoặc báo cáo chính<br /> - Căn cứ chức năng, nhiệm vụ, thực tiễn công việc thức tại các hội thảo khoa học quốc tế chuyên ngành;<br /> trưởng bộ môn hiện nay đang phải đảm nhận.<br /> + Trong 03 năm gần nhất là tác giả chính hoặc tác giả<br /> - Trao đổi kinh nghiệm giữa các cấp quản lí, các liên hệ của 02 công trình khoa học được đăng trên tạp chí<br /> trường đại học, các chuyên gia am hiểu về công tác xây khoa học hoặc sách chuyên khảo được Tổ chức SCImago<br /> dựng chuẩn để rút ra những yêu cầu chung, những tiêu xếp hạng Q1;<br /> chí cần thiết về một văn bản tiêu chuẩn.<br /> + Đang tham gia hội đồng biên tập xuất bản sách, tạp<br /> Trên cơ sở những căn cứ tham khảo và nhận thức nêu chí khoa học có uy tín;<br /> trên, chúng tôi đã xây dựng khung chuẩn cho vị trí trưởng<br /> + Đã từng đảm nhận chức vụ trợ lí giáo sư trở lên tại<br /> bộ môn. Tiếp theo, chúng tôi lấy thông tin phản hồi thông<br /> một cơ sở giáo dục đại học có uy tín ở nước ngoài;<br /> qua phiếu khảo sát các cán bộ trong nhà trường, bao gồm:<br /> + Đã từng được các cơ sở giáo dục đại học, tổ chức<br /> - Phản hồi từ lãnh đạo cấp trên của trưởng bộ môn<br /> khoa học và công nghệ có uy tín ở nước ngoài mời tham<br /> (Ban Giám hiệu nhà trường, ban chủ nhiệm khoa).<br /> gia giảng dạy hoặc nghiên cứu.<br /> - Phản hồi của chính đội ngũ trưởng bộ môn - những<br /> 2.2. Cách thức xây dựng khung năng lực trưởng bộ<br /> người đang đảm nhận chức vụ này.<br /> môn trong trường đại học định hướng nghiên cứu<br /> - Phản hồi của cán bộ quản lí các phòng, ban, đơn vị<br /> Để xây dựng và triển khai tốt khung năng lực của<br /> chức năng với góc độ quản lí, liên quan nhiều đến công<br /> trưởng bộ môn trong trường đại học định hướng nghiên<br /> tác quản lí hành chính và một số liên quan đến quản lí<br /> cứu, cần thực hiện những công việc chính như sau:<br /> chuyên môn.<br /> Bước 1: Xác định rõ mục đích thực sự của việc xây<br /> - Phản hồi từ cấp dưới, gồm các phó trưởng bộ môn -<br /> dựng khung năng lực<br /> người giúp việc trực tiếp và các giảng viên - người thực hiện<br /> công việc dưới sự lãnh đạo, quản lí của trưởng bộ môn. Xây dựng khung năng lực của trưởng bộ môn trong<br /> trường đại học định hướng nghiên cứu, có mục đích là để<br /> Thông qua phỏng vấn trực tiếp đối với đại diện của các<br /> phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trong trường đại học<br /> nhóm đối tượng nêu trên. Việc khảo sát, lấy thông tin phản<br /> định hướng nghiên cứu phù hợp với xu thế toàn cầu hóa,<br /> hồi để đối chiếu mức độ phù hợp và tính khả thi của khung<br /> hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học, cuộc Cách mạng<br /> chuẩn đã xây dựng. Xem các nội dung này có phù hợp với<br /> công nghiệp 4.0.<br /> xu thế phát triển, có khả thi trong điều kiện hiện tại, những<br /> chuẩn liên quan đến phẩm chất, năng lực có đảm bảo cho Bước 2: Chuẩn hóa bộ môn, khoa, viện, phòng ban<br /> trưởng bộ môn hoàn thành nhiệm vụ được giao. chức năng trong trường đại học định hướng nghiên cứu<br /> Tiêu chuẩn chung của đội ngũ trưởng bộ môn bao gồm: Trường đại học định hướng nghiên cứu cần chuẩn<br /> hóa cơ cấu tổ chức, hệ thống chức danh và chức năng,<br /> - Đạt tiêu chuẩn chung quy định tại Quy định về bổ<br /> nhiệm vụ của mỗi chức danh trong quá trình xây dựng<br /> nhiệm, bổ nhiệm lại, điều động, luân chuyển, từ chức,<br /> khung năng lực. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ đã<br /> miễn nhiệm đối với công chức, viên chức quản lí trong<br /> chuẩn hóa, tiến hành xác định các năng lực cần thiết và<br /> nhà trường.<br /> giúp cho trưởng bộ môn trong trường đại học định hướng<br /> Riêng tiêu chuẩn về độ tuổi, người được bổ nhiệm nghiên cứu phấn đấu hoàn thiện bản thân, các cơ quan<br /> hoặc thuê làm trưởng bộ môn có thể hết tuổi làm công chức năng có kế hoạch phát triển đội ngũ trưởng bộ môn.<br /> tác quản lí theo quy định của Nhà nước, nhưng không<br /> Bước 3: Xây dựng khung năng lực chung cho trưởng<br /> nên quá 65 tuổi đối với nam, quá 60 tuổi đối với nữ.<br /> bộ môn trong trường đại học định hướng nghiên cứu<br /> - Có hướng nghiên cứu phù hợp với lĩnh vực chuyên<br /> - Xây dựng danh mục năng lực cần có.<br /> môn của bộ môn trong 03 năm gần nhất; ít nhất đạt tiêu<br /> chuẩn của người hướng dẫn chính nghiên cứu sinh. - Phân chia nhóm hoặc phân chia theo cấp độ nghiệp vụ.<br /> - Có khả năng tổ chức nghiên cứu, đã chủ trì ít nhất - Tham khảo thêm một số tiêu chuẩn năng lực theo các<br /> 01 nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ hoặc tương văn bản quy phạm pháp luật (Luật Cán bộ công chức, Luật<br /> đương và được nghiệm thu ở mức “Đạt” trở lên. Viên chức, Luật Giáo dục đại học…), sau đó điều chỉnh<br /> <br /> <br /> 28<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 467 (Kì 1 - 12/2019), tr 27-30<br /> <br /> <br /> cho phù hợp với yêu cầu chức năng, nhiệm vụ trưởng bộ định hướng nghiên cứu sẽ bắt đầu bằng việc thực hiện<br /> môn trong trường đại học định hướng nghiên cứu. đánh giá cá nhân, xác định khoảng cách năng lực: chênh<br /> Bước 4: Xác định tiêu chuẩn năng lực cho từng vị trí lệch giữa cấp độ yêu cầu và cấp độ đạt được của mỗi cá<br /> trưởng bộ môn ở các bộ môn trong trường đại học định nhân sau khi được đánh giá. Trên cơ sở kết quả phân<br /> hướng nghiên cứu tích, so sánh, bộ phận nhân sự có thể xây dựng các<br /> - Khảo sát hoặc thảo luận nội bộ về tần suất sử dụng chương trình phát triển năng lực cụ thể cho mỗi trưởng<br /> và tầm quan trọng của từng năng lực cụ thể đối với từng bộ môn trong nhà trường để giúp họ đạt được cấp độ<br /> nhiệm vụ, công việc cụ thể. năng lực đề ra.<br /> - Bám sát chức năng, nhiệm vụ và kết quả của mỗi 2.3. Đề xuất khung năng lực cho trưởng bộ môn trong<br /> một chức danh. trường đại học định hướng nghiên cứu<br /> Bước 5: Đánh giá năng lực trưởng bộ môn, bổ sung Trên cơ sở nghiên cứu thực tế về vị trí, vai trò của đội<br /> phát triển ngũ trưởng bộ môn, chúng tôi đã đi đến kết luận và đề<br /> Sau khi khung năng lực được xây dựng, để khung xuất khung năng lực chuẩn cho vị trí trưởng bộ môn<br /> năng lực có thể được đưa vào sử dụng, trường đại học trong trường đại học định hướng nghiên cứu, trong đó tập<br /> định hướng nghiên cứu cần có các công cụ đánh giá năng trung vào kĩ năng, nghề nghiệp “quản lí” ở vị trí của một<br /> lực của mỗi cá nhân, qua đó đưa ra phương pháp đào tạo trưởng bộ môn, bao gồm 03 nhóm: Năng lực chung, năng<br /> - bồi dưỡng, phát triển gắn với mỗi loại năng lực. lực chuyên môn, năng lực quản lí [1]; trong các nhóm<br /> năng lực gồm các lĩnh vực, với các tiêu chuẩn, tiêu chí<br /> Cuối cùng, quá trình áp dụng khung năng lực trong<br /> cụ thể (xem bảng).<br /> phát triển đội ngũ trưởng bộ môn trong trường đại học<br /> Bảng khung năng lực cho trưởng bộ môn trong trường đại học định hướng nghiên cứu<br /> Nhóm 1: Năng lực chung<br /> Lĩnh vực 1: Phẩm chất, đạo đức, lối sống, phát triển<br /> 1 Chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước<br /> 2 Tinh thần trách nhiệm trong công tác<br /> 3 Lối sống, tác phong, giao tiếp ứng xử<br /> Lĩnh vực 2: Quan hệ quốc tế trong giáo dục đại học<br /> 4 Kiến thức hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học<br /> 5 Tư duy toàn cầu trong giáo dục<br /> Xây dựng và phát triển các mối quan hệ hợp tác quốc tế trong đào tạo, nghiên cứu khoa học, bồi<br /> 6<br /> dưỡng giảng viên<br /> Lĩnh vực 3: Hoạt động xã hội, ứng dụng, chuyển giao khoa học công nghệ<br /> 7 Hiểu biết các vấn đề xã hội và phối hợp với cộng đồng<br /> 8 Hợp tác chuyển giao công nghệ, cung ứng dịch vụ khoa học, giáo dục cho cộng đồng và xã hội<br /> 9 Xây dựng, phát triển các mối quan hệ và hỗ trợ cộng đồng<br /> Nhóm 2: Năng lực chuyên môn<br /> Lĩnh vực 4: Chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm<br /> 10 Kiến thức chuyên môn<br /> 11 Kĩ năng chuyên môn<br /> 12 Am hiểu người học và hỗ trợ phát triển năng lực người học<br /> 13 Xây dựng mục tiêu, kế hoạch dạy học, tài liệu dạy học<br /> 14 Sử dụng phương pháp, phương tiện dạy học<br /> 15 Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên<br /> 16 Xây dựng môi trường học tập<br /> 17 Phát triển chương trình đào tạo<br /> 18 Thực hiện chương trình đào tạo<br /> 19 Phát triển năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ<br /> <br /> 29<br />  VJE Tạp chí Giáo dục, Số 467 (Kì 1 - 12/2019), tr 27-30<br /> <br /> <br /> Lĩnh vực 5: Nghiên cứu khoa học<br /> 20 Xác định, lựa chọn vấn đề nghiên cứu khoa học<br /> 21 Xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học<br /> 22 Tổ chức nghiên cứu khoa học<br /> 23 Viết và bảo vệ công trình nghiên cứu khoa học<br /> 24 Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu khoa học, chuyển giao khoa học và công nghệ<br /> 25 Phát triển nghiên cứu khoa học của bộ môn<br /> Nhóm 3: Năng lực quản lí<br /> Lĩnh vực 6: Lãnh đạo<br /> 26 Phân tích dự báo<br /> 27 Tầm nhìn chiến lược<br /> 28 Thiết kế và định hướng triển khai<br /> 29 Quyết đoán, có bản lĩnh đổi mới<br /> 30 Xây dựng văn hóa chất lượng trong bộ môn<br /> 31 Lập kế hoạch hoạt động<br /> Lĩnh vực 7: Quản lí<br /> 32 Quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên<br /> 33 Quản lí hoạt động dạy học<br /> 34 Quản lí hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên<br /> 35 Quản lí tài sản bộ môn<br /> 36 Phát triển môi trường giáo dục<br /> 37 Quản lí hành chính<br /> 38 Quản lí công tác thi đua - khen thưởng<br /> 39 Quản lí hệ thống thông tin<br /> 40 Quản lí hoạt động đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục<br /> <br /> <br /> 3. Kết luận [3] Ngô Thị Kiều Oanh (2015). Phát triển đội ngũ cán<br /> Để công tác xây dựng khung năng lực cho trưởng bộ quản lí cấp khoa tại trường đại học theo hướng<br /> bộ môn chuyên ngành trong trường đại học định chuẩn hóa. Luận án tiến sĩ Quản lí giáo dục, Trường<br /> hướng nghiên cứu được thực hiện tốt, đòi hỏi mỗi cán Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> bộ, ban lãnh đạo khoa và trường đại học cần có nhận [4] Phiakoksong, Somjin, Angskun, Thara - Niwattanakul,<br /> thức tốt, kiến thức sâu về vai trò của công tác này, Suphakit (2013). An Application of Structural<br /> đồng thời xây dựng và thực hiện nghiêm túc các tiêu Equation Modeling for Developing Good Teaching<br /> chí, tiêu chuẩn, cũng như quy trình thực hiện. Nếu điều Characteristics Ontology, Informatics in Education.<br /> này được thực hiện một cách nghiêm túc, sẽ góp phần An International Journal, Vol. 12 (2), pp. 253-272.<br /> quyết định đến việc phát triển được đội ngũ trưởng bộ [5] Trần Minh Hằng (2004). Phẩm chất nhân cách cán<br /> môn có chất lượng tốt, phục vụ cho sự phát triển của bộ quản lí giáo dục trước yêu cầu đổi mới giáo dục.<br /> nhà trường, đáp ứng yêu cầu của trường đại học định Tạp chí Giáo dục, số 87, tr 12-13.<br /> hướng nghiên cứu. [6] Nguyễn Đức Chính - Nguyễn Thị Phương Nga<br /> (2006). Nghiên cứu xây dựng các tiêu chí đánh giá<br /> hoạt động giảng dạy đại học và nghiên cứu khoa học<br /> Tài liệu tham khảo của giảng viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề<br /> [1] Lê Quân (2016). Khung năng lực lãnh đạo, quản lí tài nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Đại học<br /> khu vực hành chính công. NXB Đại học Quốc gia Quốc gia Hà Nội, mã số: QGTĐ.02.06.<br /> Hà Nội. [7] Phạm Văn Thuần - Nghiêm Thị Thanh (2015). Xây<br /> [2] Cảnh Chí Dũng (2014). Trường đại học nghiên cứu: dựng khung năng lực của cán bộ quản lí cấp phòng<br /> tiêu chí nào đánh giá được giảng viên. Tạp chí Kinh chức năng trong các trường đại học đáp ứng yêu cầu<br /> tế và Dự báo, số Chuyên đề tháng 7, tr 15-18. vị trí việc làm. Tạp chí Giáo dục, số 365, tr 44-46.<br /> <br /> 30<br />