Ngày nhận bài: 03-03-2025 / Ngày chấp nhận đăng bài: 18-03-2025 / Ngày đăng bài: 20-03-2025
*Tác giả liên hệ: Hà Mạnh Tuấn. Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. E-mail:
hamanhtuan@ump.edu.vn
© 2025 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
https://www.tapchiyhoctphcm.vn 49
ISSN: 1859-1779
Nghiên cứu Y học
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh; 28(3):49-55
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.03.07
Xây dựng nomogram dựa trên hs-CRP dự đoán nguy cơ
biến chứng tim mạch trên bệnh nhân đái tháo đường
Hà Mạnh Tuấn1,*, Nguyễn Thị Hồng Thuyên1, Huỳnh Tấn Đạt1
1Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Tóm tắt
Mục tiêu: Đái tháo đường là vấn đề sức khoẻ cộng đồng. Bệnh đái tháo đường thường dẫn đến nhiều biến chứng nặng
trong đó có biến chứng tim mạch. Mục tiêu của nghiên cứu là xây dựng nomogram dựa trên hs-CRP để dự đoán nguy
cơ biến chứng tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang. Xác định mối liên quan giữa hs-CRP và các yếu tố khác
với điểm nguy cơ trung bình-cao biến chứng tim mạch theo thang điểm Framingham. Xây dựng nomogram dựa trên các
biến số có liên quan.
Kết quả: Có 190 bệnh nhân phù hợp được đưa vào nghiên cứu. Mối liên quan thuận giữa hs-CRP và điểm của thang
điểm Framingham (r=0,32, p <0,001, tương quan Spearman). Các yếu tố có liên quan đến nguy cơ biến chứng tim mạch
trung bình-cao bao gồm: tuổi, giới, có hút thuốc, tăng huyết áp, và nồng độ hs-CRP (p <0,05). Xây dựng nomogram với
5 biến số: tuổi (40 – 79), giới (nam/nữ), hút thuốc (có/không), tăng huyết áp (có/không), nồng độ hs-CRP (1 -10mg/l).
Kết luận: Có mối liên quan giữa nồng độ hs-CRP và nguy cơ biến chứng tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường.
Nomogram được hình thành dựa trên 5 biến số hs-CRP, tuổi, giới, hút thuốc, và tăng huyết áp dễ thực hiện, chính xác
và có khả năng áp dụng trong thực hành.
Từ khóa: hs-CRP; đái tháo đường; biến chứng tim mạch; thang điểm Framingham
Abstract
DEVELOPMENT OF A NOMOGRAM BASED ON hs-CRP TO PREDICT
CARDIOVASCULAR RISK IN DIABETIC PATIENTS
Ha Manh Tuan, Nguyen thi Hong Thuyen, Huynh Tan Dat
Objectives: Diabetes mellitus is a major public health issue. It often leads to severe complications, including
cardiovascular complications. This study aimed to develop a nomogram based on high-sensitivity C-reactive protein
(hs-CRP) to predict the risk of cardiovascular complications in patients with type 2 diabetes.
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 3 * 2025
50 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.03.07
Methods: A cross-sectional study design was employed. The relationship between hs-CRP and other factors with the
medium-to-high cardiovascular risk score based on the Framingham score was explored. A nomogram was developed
using the associated variables.
Results: A total of 190 eligible patients were included in the study. A positive correlation was found between hs-CRP
levels and the Framingham score (Spearman correlation coefficient: r = 0.32, p <0.001). Factors associated with
medium-to-high cardiovascular risk were age, gender, smoking status, hypertension, and hs-CRP levels (p <0.05). The
nomogram was developed using five variables: age (40–79 years), gender (male/female), smoking status (yes/no),
hypertension (yes/no), and hs-CRP levels (1–10 mg/L).
Conclusion: Significant association were found between hs-CRP levels and the risk of cardiovascular complications in
diabetic patients. The nomogram, developed based on five variables (hs-CRP, age, gender, smoking, and
hypertension), was deemed simple, accurate, and applicable in clinical practice.
Keywords: hs-CRP; diabetes mellitus; cardiovascular complications; Framingham score
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đái tháo đường là một trong những bệnh không lây nhiễm
phổ biến trên toàn cầu và đang có xu hướng gia tăng trong thời
gian gần đây [1]. Bệnh đái tháo đường gây ra nhiều biến chứng
cấp tính và mạn tính. Trong đó biến chứng tim mạch là một
trong những biến chứng gây ảnh hưởng nặng nề đến người
bệnh và có thể dẫn đến tử vong [2]. Do đó trong xử trí người
bệnh đái tháo đường bên cạnh việc theo dõi các chỉ số liên quan
đến việc kiểm soát đường huyết định kỳ cần phải đánh giá các
nguy cơ biến chứng tim mạch trên bệnh nhân đái tháo đường
để có biện pháp phòng ngừa và xử trí kịp thời.
Biến chứng tim mạch của bệnh nhân đái tháo đường có liên
quan đến hiện tượng viêm mạn tính. Đã có nhiều nghiên cứu
cho thấy có sự gia tăng các chỉ dấu sinh học của phản ứng
viêm ở những bệnh nhân đái tháo đường có biến chứng tim
mạch. Hs-CRP (high sensitivity CRP) là một trong những chỉ
dấu sinh học của phản ứng viêm đã được nhiều nghiên cứu
cho thấy có vai trò trong đánh giá nguy cơ biến chứng tim
mạch ở bệnh nhân đái tháo đường [3]. Tuy nhiên không thể
chỉ dùng chỉ dấu hs-CRP đơn độc để tiên lượng nguy cơ biến
chứng tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường, mà cần phải kết
hợp với nhiều yếu tố khác do biến chứng tim mạch ở bệnh
nhân đái tháo đường có sự tác động của nhiều yếu tố. Vì thế
cần phải có một thang đo khả thi và có giá trị dựa trên chỉ dấu
sinh học hs-CRP cùng với nhiều biến số khác trong đánh giá
nguy cơ biến chứng tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường.
Nghiên cứu này được tiến hành nhằm mục đích xây dựng
nomogram dựa trên hs-CRP để dự đoán nguy cơ biến chứng
tim mạch theo thang điểm nguy cơ Framingham ở bệnh nhân
đái tháo đường típ 2.
2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân tuổi từ 40-79 tuổi đến khám và điều trị bệnh đái
tháo đường tại bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí
Minh (ĐHYDTPHCM). Nghiên cứu được thực hiện từ tháng
12/2023 đến tháng 6/2024.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
1) Người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường theo tiêu
chuẩn của Bộ Y tế [4];
2) Tuổi người bệnh từ 40 – 79 tuổi và có đầy đủ dữ liệu để
có thể đánh giá nguy cơ biến chứng tim mạch theo thang điểm
nguy cơ Framingham;
3) Đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
1) Phụ nữ đang mang thai;
2) Người bệnh đang có bệnh lý ảnh hưởng đến quá trình
thu thập mẫu xét nghiệm và dữ liệu nghiên cứu;
3) Người bệnh đang có bệnh lý viêm nhiễm cấp tính và
mạn tính.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu cắt ngang.
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 3 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.03.07 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 51
2.2.2. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
Cỡ mẫu được ước lượng dựa theo hệ số tương quan giữa
nồng độ hs-CRP với điểm của thang điểm đánh giá nguy cơ
biến chứng tim mạch Framingham của tác giả Zahari SSY [3]
(r=0,26) với = 0,05; = 0,1. Cỡ mẫu ước lượng là 179
trường hợp. Mẫu được chọn cách thuận tiện trong thời gian
nghiên cứu.
2.2.3. Phương pháp thực hiện
Trường hợp đáp ứng đủ tiêu chuẩn chọn mẫu, sau khi ký
giấy đồng thuận sẽ được tiến hành lấy mẫu máu xét nghiệm
và trả lời phỏng vấn. Các dữ liệu về nhân khẩu học, tiền sử
bệnh, thói quen, BMI (body mass index), tăng huyết áp, vòng
bụng và sử dụng thuốc của người bệnh được ghi nhận. Người
bệnh được thực hiện các xét nghiệm Glucose máu, HbA1c,
Lipid máu, hs-CRP. Các dữ liệu này được thu thập vào một
phiếu thu thập dữ liệu đã được chuẩn hoá. Nguy cơ biến
chứng tim mạch của bệnh nhân được tính bằng thang điểm
nguy cơ Framingham với 2 mức độ thấp và trung bình- cao.
2.2.4. Biến số nghiên cứu
Biến số độc lập gồm tuổi (định lượng); giới (nhị giá); thời
gian mắc bệnh (định lượng); tăng huyết áp (nhị giá); hút thuốc
(nhị giá), BMI và vòng bụng (định tính); các chỉ số sinh hoá:
Glucose máu, HbA1c, Lipid máu, Creatinin, eGFR (định
tính). Biến phụ thuộc là nguy cơ biến chứng tim mạch theo
thang điểm nguy cơ Framingham.
2.2.5. Phân tích và xử lý số liệu
Giá trị của các biến định tính được trình bày bằng tỷ lệ %.
Giá trị của các biến liên tục được trình bày bằng trung bình
(mean) ± độ lệch chuẩn (SD), nếu phân phối chuẩn hay bằng
trung vị (median) và tứ phân vị (IQR), nếu phân phối không
chuẩn. So sánh giá trị biến giữa các nhóm theo các phép kiểm
phù hợp.
Sử dụng phân tích hồi quy logistic với phương pháp Enter
để xác định mối liên quan giữa các biến độc lập và nguy cơ
biến chứng tim mạch thấp và trung bình-cao theo thang điểm
Framingham.
Xây dựng nomogram để dự đoán nguy cơ biến chứng tim
mạch dựa trên kết quả phân tích hồi quy logistic.
Giá trị của p <0,05 được xem là có ý nghĩa thống kê.
Xử lý và phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 25.0.
3. KẾT QUẢ
3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
Có 190 trường hợp đủ tiêu chuẩn tham gia nghiên cứu. Các
trường hợp này có đặc điểm tuổi, giới, tiền sử bệnh đái tháo
đường, các chỉ số BMI, vòng bụng và các chỉ số sinh hoá đo
vào thời điểm nghiên cứu được trình bày ở Bảng 1. Nồng độ
hs-CRP trung vị của dân số nghiên cứu là 1,5 mg/L (0,7 - 2,4)
thuộc phân nhóm nguy cơ tim mạch trung bình. Phân độ nguy
cơ tim mạch theo thang điểm Framingham thuộc nhóm nguy
cơ trung bình-cao chiếm ưu thế (62,1%) (Bảng 1).
Bảng 1. Đặc điểm của dân số nghiên cứu
Biến số Giá trị (n=190)
Chỉ số người bệnh
Giới (n, %)
Nữ 102 (53,7)
Nam 88 (46,3)
Tuổi (năm)(a) 56,6 ± 8,2
Thời gian mắc bệnh (năm) (b) 4 (1 - 9)
Tăng huyết áp (n, %) 78 (41,1)
Hút thuốc (n, %) 36 (19,0)
BMI (kg/m2)(b) 23,9 (22,1-25,7)
Vòng bụng (cm)(a) 88,5 ± 8,3
Chỉ số sinh hoá
Glucose máu (mg/dL)(b) 137 (120-185)
HbA1c (%)(b) 7,6 (6,9 – 9,7)
Cholesterol toàn phần (mg/dL) (b) 200 (162 – 231)
HDL-Cholesterol (mg/dL)(a) 50,4 ± 12,8
LDL- Cholesterol (mg/dL)(b) 103 (73 -137)
Creatinin (mg/dL) (b) 0,8 (0,7 – 0,9))
eGFR (ml/ph/1,73m2)(b) 91,7 (77,8 – 110,0)
hs-CRP (mg/L)(b) 1,5 (0,7 – 2,4)
Phân độ nguy cơ biến chứng tim mạch(c)
Thấp (n, %) 72 (37,9)
Trung bình (n, %) 92 (48,4)
Cao (n, %) 26 (13,7)
(a) mean ± SD; (b) median (IQR); (c) phân độ nguy cơ biến chứng tim mạch theo
thang điểm nguy cơ Framingham
3.2. Mối liên quan giữa hs-CRP và điểm của
thang điểm nguy cơ biến chứng tim mạch
Framingham
Nồng độ hs-CRP của dân số nghiên cứu có tương quan
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 3 * 2025
52 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.03.07
thuận, mức độ trung bình với điểm của thang điểm nguy cơ
biến chứng tim mạch Framingham với hệ số tương quan là
r=0,32 (hệ số tương quan Spearman) (p <0,001) (Hình 1).
Hình 1. Biểu đồ tương quan giữa nồng độ hs-CRP và điểm của
thang điểm Framingham nguy cơ biến chứng tim mạch
3.3. Nomogram dựa trên hs-CRP để dự đoán nguy
cơ tim mạch trung bình – cao theo thang điểm
nguy cơ Framingham
Trước hết, thực hiện phân tích hồi quy đơn biến nhằm đánh
giá mối tương quan giữa các biến số độc lập với biến số phụ
thuộc có 2 giá trị: nguy cơ thấp và nguy cơ trung bình – cao
theo thang điểm nguy cơ Framingham. Kết quả các biến số
có ý nghĩa thống kê được trình bày trong Bảng 2 (các biến có
ý nghĩa thống kê với p <0,05).
Phân tích hồi quy logistic với biến nhị giá là nguy cơ tim
mạch thấp và nguy cơ tim mạch trung bình-cao theo thang
điểm nguy cơ Framingham, nghiên cứu ghi nhận các yếu tố
có liên quan đến nguy cơ biến chứng tim mạch trung bình-
cao là giới, hút thuốc lá, có tăng huyết áp, tuổi và nồng độ hs-
CRP (p <0,05) (Bảng 3).
Bảng 2. Phân tích hồi quy đơn biến các đặc điểm lâm sàng và chỉ số sinh hóa theo phân nhóm nguy cơ tim mạch thấp và trung bình-
cao
Biến số Nguy cơ biến chứng tim mạch (c) PR
(KTC 95%) P
Thấp (n=72) Trung bình – Cao (n=118)
Giới (n, %)
3,2 (1,6 – 6,3) < 0,001
Nữ 51 (43,2) 51 (70,8)
Nam 67 (56,8) 21 (29,2)
Tuổi (năm) (a) 53 ± 6 59 ± 9 1,1 (1,1 - 1,2) 0,001
Tăng huyết áp (n, %)
2,7 (1,3 – 5,5) 0,008 Có 12 (16,7) 41 (34,7)
Không 60 (83,3) 77 (65,3)
Hút thuốc (n, %)
4,8 (1,7 - 16,5) 0,001 Có 31 (26,3) 5 (6,9)
Không 60 (83,3) 77 (65,3)
Chỉ số sinh hoá
Glucose huyết (mg/dL) (b) 131 (119,5 - 150,6) 145 (122 - 205) 1,0 (1,0 - 1,1) 0,03
Creatinine (mg/dL) (b) 0,7 (0,6 - 0,8) 0,8 (0,7 - 1,0) 9,7 (1,9 - 48,9) 0,006
hs-CRP (mg/L) (b) 0,9 (0,6 - 1,7) 1,8 (1,1 - 3) 1,9 (1,4 -2,6) <0,001
(a) mean ± SD; (b) median (IQR); (c) phân độ nguy cơ biến chứng tim mạch theo thang điểm nguy cơ Framingham
Bảng 3. Phân tích hồi quy logistic yếu tố liên quan đến nguy cơ
biến chứng tim mạch trung bình và cao
Biến số Hệ số beta 95% CI Giá trị p
Giới tính 4,2 2,54 – 5,96 <0,001
Hút thuốc lá 2,8 1,10 – 4,71 0,002
Tăng huyết áp 2,3 1,08 – 3,43 <0,001
Biến số Hệ số beta 95% CI Giá trị p
Tuổi 0,4 0,25 – 0,50 <0,001
hs-CRP 1,1 0,55 – 1,60 <0,001
Glucose 0,01 -0,002 – 0,02 0,130
Creatinine 0,3 -2,58 – 3,20 0,830
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 28 * Số 3 * 2025
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2025.03.07 https://www.tapchiyhoctphcm.vn | 53
Dựa vào kết quả phân tích mô hình hồi quy logistic, đưa ra
phương trình để đánh giá xác suất nguy cơ biến chứng tim
mạch như sau:
Log (
)= -24,1 + 1,1*hs-CRP + 4,2*giới tính + 0,4* tuổi
+ 2,8* hút thuốc lá + 2,3*tăng huyết áp
Thực hiện kiểm tra độ phù hợp của mô hình bằng kiểm
định Pearson Chi bình phương = 0,47 (> 0,05) và kiểm định
Hosmer-Lemeshow Chi bình phương = 0,967 (> 0,05) cho
thấy mô hình phù hợp với dữ liệu. Kiểm tra độ hợp tuyến của
mô hình VIF = 2,32 cho thấy mô hình có độ hợp tuyến vừa.
Từ mô hình hồi quy logistic xây dựng nomogram để đánh
giá nguy cơ biến chứng tim mạch. Nomogram bao gồm các
biến: giới tính (nam/nữ), tăng huyết áp (có/không), hút thuốc
lá (có/không), tuổi (từ 40 -79), và nồng độ hs-CRP (1-10
mg/L) (Hình 2).
Hình 2. Nomogram dự đoán nguy cơ biến chứng tim mạch trung bình – cao theo thang điểm Framingham
4. BÀN LUẬN
Đây là nghiên cứu cắt ngang trên bệnh nhân đái tháo đường
nhằm xây dựng nomogram dựa trên hs-CRP và các yếu tố
liên quan khác để dự đoán nguy cơ biến chứng tim mạch theo
thang điểm Framingham.
Trước hết, kết quả nghiên cứu cho thấy có sự tương quan ở
mức trung bình giữa nồng độ hs-CRP và điểm trong thang
điểm Framingham đánh giá nguy cơ biến chứng tim mạch với
r=0,32 (p <0,001, Spearman). Kết quả này cũng phù hợp với
các nghiên cứu của Zahari SSY và Otsuka T [3,5]. Biến chứng
tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường có liên quan đến hiện
tượng viêm thành mạch máu do đường máu cao, dẫn đến hình
thành các mảng xơ vữa của mạch máu, cuối cùng đưa đến các
biến chứng tim mạch. Do đó các chỉ dấu sinh học của hiện
tượng viêm sẽ gia tăng trong biến chứng tim mạch ở những
bệnh nhân đái tháo đường có biến chứng tim mạch. Nhưng
do hiện tượng viêm thường là mạn tính nên hs-CRP, một chỉ
dấu sinh học có độ nhạy cao sẽ dễ phát hiện tình trạng viêm
mạn hơn các chỉ dấu sinh học viêm thông thường khác. Do
đó hs-CRP thường được chọn trong đánh giá nguy cơ biến
chứng tim mạch. Tuy nhiên biến chứng tim mạch ở bệnh nhân
đái thao đường còn có sự phối hợp của nhiều yếu tố khác chứ
không phải duy nhất chỉ có hiện tượng viêm, nên mối tương
quan thuận giữa hs-CRP và điểm của thang điểm
Framingham chỉ ở mức độ trung bình.
Ngoài hs-CRP, kết quả của nghiên cứu này cho thấy các
yếu tố khác có liên quan đến nguy cơ biến chứng tim mạch