Xây dựng tiêu chuẩn chất lượng của viên nang Kim Sư (KS) (Dâm dương hoắc, Cửu thái tử, Đinh lăng, Bạch quả)

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> <br /> XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG CỦA VIÊN NANG KIM SƯ (KS)<br /> (DÂM DƯƠNG HOẮC, CỬU THÁI TỬ, ĐINH LĂNG, BẠCH QUẢ)<br /> Nguyễn Lê Việt Hùng*, Dương Thị Mộng Ngọc**, Nguyễn Phương Dung*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề - Mục tiêu nghiên cứu: Bài thuốc gia truyền của dòng họ Lý Cửu với thành phẩm viên nang<br /> Kim Sư KS (Dâm dương hoắc, Cửu thái tử, Đinh lăng, Bạch quả) đã được sử dụng nhiều năm để chữa các chứng<br /> suy nhược, sinh lực yếu, mệt mỏi, mộng tinh, đau lưng, mỏi gối, tiểu tiện nhiều lần..Trong nghiên cứu này,<br /> chúng tôi xây dựng tiêu chuẩn chất lượng của viên nang Kim Sư (Dâm dương hoắc, Cửu thái tử, Đinh lăng,<br /> Bạch quả) nhằm góp phần vào việc kiểm soát bài thuốc.<br /> Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: 4 dược liệu trong bài KS và viên nang KS được cung cấp bởi Công<br /> ty TNHH Gpharm được xây dựng tiêu chuẩn kiểm nghiệm dựa trên Dược điển Việt Nam IV. Áp dụng các<br /> phương pháp hóa học để định tính sự hiện diện của các hợp chất chủ yếu trong chế phẩm. Áp dụng phương pháp<br /> sắc ký lớp mỏng để xác định sự hiện diện của 4 nguyên liệu trong chế phẩm. Áp dụng phương pháp sắc ký lỏng<br /> hiệu năng cao (HPLC) để định lượng hoạt chất Bilobalide trong chế phẩm.<br /> Kết quả: Đã xác định trong viên nang KS có sự hiện diện của hợp chất là falvonoid. Trên hình ảnh sắc ký đồ<br /> của chế phẩm cho thấy có sự hiện diện của 3 loại dược liệu và hoạt chất Bilobalide. Hàm lượng hoạt chất tính theo<br /> Bilobalide trung bình trong mỗi viên nang KS là 8,15 mg.<br /> Kết luận: Áp dụng các kỹ thuật chiết tách, phương pháp hóa học, sắc ký lớp mỏng, sắc ký lỏng hiệu năng cao<br /> (HPLC) để tiêu chuẩn hóa và kiểm nghiệm chất lượng viên nang KS.<br /> Từ khóa: Bilobalide,Viên nang KS.<br /> ABSTRACT<br /> DEVELOPMENT THE QUALITY SPECIFICATIONS OF KIM SU CAPSULES (KS)<br /> (HERBA EPIMEDII, ALLIUM TUBEROSUM, POLYSCIAS FRUTICOSA AND GINKGO BILOBA)<br /> Nguyen Le Viet Hung, Duong Thi Mong Ngoc, Nguyen Phuong Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - No 6 - 2016: 124 - 132<br /> <br /> Background: Home remedies of Ly Cuu with Kim Su capsules (Herba epimedii, Allium tuberosum,<br /> Polyscias fruticosa and Ginkgo biloba) have been used for years to treat depression, fatigue, spermatorhea, back<br /> pain, knee fatigue, and urinary frequency. In this study, we have developed the quality specifications of Kim Su<br /> capsules (Herba epimedii, Allium tuberosum, Polyscias fruticosa and Ginkgo biloba) to contribute to the control of<br /> prescription.<br /> Objective: Four pharmaceutical ingredients in prescription Kim Su and capsules Kim Su provided by<br /> Gpharm Company are built the testing standards based on Vietnam Pharmacopoeia IV.<br /> Method: Apply the chemical methods to qualify the presence of these main compounds in product. Apply<br /> thin layer chromatography to determine the presence of four ingredients in product. Apply HPLC method to<br /> quantify Bilobalide in product.<br /> Results: It was identified that Kim Su capsules contained falvonoid. On the chromatograph showed the<br /> <br /> * Khoa Y học cổ truyền – ĐH Y Dược TP HCM ** Trung Tâm Sâm và Dược liệu TP HCM - Viện Dược liệu<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Nguyễn Lê Việt Hùng ĐT: 0909452324 Email: nguyenleviethung@yahoo.com<br /> <br /> <br /> 124<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> presence of three types of pharmaceutical ingredients and Bilobalide. The average content of Bilobalide in each Kim<br /> Su capsule is 8.15 mg.<br /> Conclusion: Apply the extractive techniques, chemical methods, thin layer chromatography, the<br /> chromatograph for to standardize and to control the quality of Kim Su capsules.<br /> Keywords: Bilobalide, Kim Su Capsules.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ PHƯƠNG TIỆN – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> Bài thuốc gia truyền của dòng họ Lý Cửu CỨU<br /> với 4 dược liệu Dâm dương hoắc, Cửu thái tử, Phương tiện nghiên cứu<br /> Đinh lăng, Bạch quả với tỷ lệ 50:20:20:10 đã<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> được sử dụng nhiều năm để chữa các chứng<br /> Viên nang KS cỡ số 0, màu đỏ chứa 540 mg cao<br /> suy nhược, sinh lực yếu, mệt mỏi, mộng tinh,<br /> chiết của hỗn hợp 4 loại dược liệu theo tỉ lệ: Dâm<br /> đau lưng, mỏi gối, liệt dương, tiểu tiện nhiều<br /> dương hoắc: 50%, Cửu thái tử: 20%, Đinh lăng:<br /> lần. Hiện nay, bài thuốc này đã được cải tiến<br /> 20%, Bạch quả: 10%.<br /> từ thuốc thang thành viên nang cứng – Viên<br /> nang Kim Sư (KS). Kết quả dược lý thực Phương tiện<br /> nghiệm tại Viện dược liệu cho thấy trên chuột Hóa chất: methanol (TQ và Merk);<br /> nhắt đực suy nhược sinh dục, liều uống 1 viên anhydric acetic (Merk); ethyl acetate (TQ và<br /> – 3 viên/kg (14 ngày, 30 ngày) đã thể hiện tác Merk); chloroform (TQ); Chất chuẩn<br /> dụng tăng lực, tăng testosteron, trọng lượng Bilobalide (Sigma-Aldrich)<br /> túi tinh, tuyến tiền liệt, tăng lực. Đồng thời, Dụng cụ: máy siêu âm (lma, LC60H); tủ<br /> chế phẩm này không làm thay đổi các chỉ số sấy; bể cách thủy; bình sắc kí; cân 4 số lẻ<br /> huyết học, sinh hóa cơ bản và cấu trúc vi thế (Mettler Tolerdo, AB204); hệ thống HPLC.<br /> gan thận của chuột thử nghiệm sau khi dùng<br /> Phương pháp khảo sát độ ẩm, độ tan rã, độ<br /> liên tục 2 tháng. Chế phẩm này được đánh giá<br /> đồng đều khối lượng(1,2)<br /> là có triển vọng ứng dụng trong liệu pháp<br /> thay thế bổ sung trong các trường hợp sản Khảo sát độ ẩm (mất khối lượng do sấy khô)<br /> sinh androgen nội sinh dưới mức bình theo DĐVN IV, mục 9.6, trang PL-182: Cân 0,5<br /> thường(3). g bột chế phẩm, sấy ở 1050C đến khối lượng<br /> không đổi. Lặp lại thí nghiệm 3 lần.<br /> Trong khuôn khổ đề tài này, chúng tôi áp<br /> dụng các phương pháp lý hóa để khảo sát độ Khảo sát độ tan rã theo DĐVN IV, mục 11.6,<br /> ẩm, độ tro, độ rã, định tính các nhóm hoạt chất trang PL-226: Thực hiện với 6 viên lấy ngẫu<br /> chủ yếu có trong chế phẩm. Áp dụng phương nhiên, trong môi trường nước<br /> pháp sắc ký lớp mỏng để xác định sự hiện Khảo sát độ đồng đều khối lượng theo DĐVN<br /> diện của các dược liệu trong thành phần chế IV, mục 11.3, trang PL-221 (khối lượng trung<br /> phẩm. Đồng thời, áp dụng phương pháp sắc bình viên ± 10%): Thực hiện với 20 viên nang<br /> ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để định lượng lấy ngẫu nhiên.<br /> hoạt chất Bilobalide. Từ đó, góp phần tiêu Định tính<br /> chuẩn hóa và kiểm nghiệm chất lượng chế<br /> Phản ứng hóa học<br /> phẩm trong các nghiên cứu triển khai tiến tới<br /> giới thiệu một sản phẩm mới cho cộng đồng. Hợp chất flavonoid: Dùng dịch chiết ethanol<br /> 96% của 5 g bột chế phẩm, siêu âm nóng 30 phút,<br /> làm các phản ứng màu đặc trưng của hợp chất<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 125<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> flavonoid (NaOH 10%, FeCl3 10%, chì acetat 5%, dịch chiết nước của mỗi dược liệu tiến hành lắc<br /> Mg/HCl đđ) phân đoạn với n-hexan, chloroform ethyl acetat<br /> Sắc kí lớp mỏng và n-butanol bão hòa nước, mỗi dung môi chiết 3<br /> lần x 20mL/lần. Các phân đoạn thu được đem cô<br /> Chuẩn bị mẫu<br /> đến cắn, hòa lại trong methanol để được dịch<br /> Dung dịch thử 1 chấm sắc kí.<br /> Lấy 60 viên nang, tháo rời vỏ nang thuốc, lấy Chuẩn bilobalide<br /> khối bột bên trong nghiền mịn, cho vào cốc có<br /> 1 mg chuẩn Bilobalide (một hoạt chất trong<br /> mỏ 100mL, được chiết cách thủy ở 950C với 50<br /> dược liệu Bạch quả) hòa trong 1 mL methanol<br /> mL nước trong 30 phút, lọc qua bông, lặp lại 3<br /> thành dịch chuẩn để chấm sắc kí lớp mỏng.<br /> lần x 50 mL, gộp chung 3 dịch chiết để thu được<br /> dịch A. Dịch A được cô đến còn khoảng 50 mL. Điều kiện sắc kí<br /> Lấy 30 mL dịch A tiến hành lắc phân đoạn lần Bản mỏng Silicagel 60F254 (dày 0,25 mm, 20 x<br /> lượt với các dung môi n-hexan, chloroform, ethyl 20 cm) Merck, Germany<br /> acetat và n-butanol bão hòa nước, mỗi dung môi Các hệ dung môi khai triển:<br /> chiết 3 lần x 20mL/lần. Các phân đoạn thu được<br /> Chloroform: ethyl actetat 8:3<br /> đem cô đến cắn, hòa lại trong methanol để được<br /> dịch chấm sắc kí đối chiếu với các dịch chiết từ Chloroform: methanol:nước 7:3:0,15<br /> các dược liệu Dâm dương hoắc, Bạch quả, Cửu Toluen:aceton 7:3<br /> thái tử và Đinh lăng. Toluene:aceton 1:1<br /> Dung dịch thử 2 ethylacetat:acid acetic:acid formic:nước<br /> Mẫu thử để xác định sự hiện diện của chuẩn 100:11:11:20<br /> bilobalide được chuẩn bị như sau: n-butanol:acid acetic:nước7:1:2<br /> Lấy 10 viên nang, tháo rời vỏ nang thuốc, lấy cyclohexan:ethylacetat 1:1<br /> khối bột bên trong nghiền mịn, cho vào cốc có chloroform:aceton:acid formic 7,5:2:0,5<br /> mỏ 100mL được chiết siêu âm với 20mL<br /> chloroform:ethylacetat:acid acetic 5:3:1<br /> methanol x 5 lần trong 30 phút. Thêm vào dịch<br /> chiết thu được 50 g than hoạt, để qua đêm, ly Phát hiện:<br /> tâm thu phần than hoạt, rửa lại bằng 20 mL Soi dưới đèn tử ngoại ở bước sóng 254nm,<br /> aceton x 5 lần, cô dịch aceton còn khoảng 5 mL 366 nm<br /> để được dịch chấm sắc kí. Phun thuốc thử H2SO4 10% trong ethanol,<br /> Dung dịch đối chiếu sấy ở 105oC đến khi xuất hiện vết, quan sát dưới<br /> Nguyên liệu ánh sáng thường và dưới đèn tử ngoại ở bước<br /> sóng 366 nm.<br /> Dược liệu Dâm dương hoắc, Bạch quả, Cửu<br /> thái tử, Đinh lăng được cung cấp bởi công ty Phun thuốc thử acid acetic băng, sấy ở 1200C<br /> TNHH Gpharm. trong 60 phút, quan sát dưới ánh sáng tử ngoại ở<br /> bước sóng 366 nm.<br /> Mẫu dược liệu đối chiếu<br /> Cân chính xác khoảng 50 gam mỗi dược liệu Tiến hành<br /> Dâm dương hoắc, Bạch quả, Cửu thái tử và Đinh Phân đoạn n-Butanol: Kiểm tra sự hiện diện<br /> lăng được làm nhỏ đến kích thước bé hơn 2 mm, của Đinh lăng và Bạch quả trong viên.<br /> chiết với 150 mL nước ở 95oC trong 30 phút, lọc Phân đoạn ethylacetat: Kiểm tra sự hiện diện<br /> qua bông, lặp lại 3 lần. Dịch chiết được gộp của Dâm dương hoắc trong viên.<br /> chung, sau đó cô còn khoảng 50 mL. Lấy 30 mL<br /> <br /> <br /> 126<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Trên sắc kí đồ phải thể hiện sự tương đồng phục hồi ở từng nồng độ rồi tính tỉ lệ phục hồi<br /> về giá trị Rf và màu sắc giữa các vết từ dịch chiết trung bình.<br /> từ Viên Kim Sư và các vết trong dịch chiêt của Tính tuyến tính<br /> nguyên liệu đối chiếu (Dâm dương hoắc, Bạch<br /> Chuẩn bị dung dịch chuẩn.<br /> quả và Đinh lăng) và chuẩn đối chiếu bilobalide.<br /> Cân 1,25 mg chuẩn Bilobalide, định mức<br /> Định lượng hàm lượng Bilobalide<br /> chính xác 10 mL, từ dung dịch chuẩn này pha<br /> Chất chuẩn Bilobalide do hãng Sigma- các dung dịch có nồng độ 1; 5; 8,33; 12,5; 25; 50<br /> Aldrich cung cấp. µg/mL. Tiến hành tiêm lần lượt các dung dịch<br /> Xây dựng và thẩm định quy trình định lượng chuẩn vào hệ thống HPLC.<br /> Xây dựng quy trình định lượng Bơm vào máy lần lượt các dd trên và ghi<br /> Từ phân tích định tính, thăm dò một số điều nhận diện tích pic tương ứng. Thiết lập phương<br /> kiện sắc kí để tìm ra điều kiện tối ưu liên quan trình hồi qui y = ax +b (phương trình tương quan<br /> đến tỉ lệ pha động, thể tích bơm mẫu, bước sóng giữa diện tích pic và nồng độ mẫu chuẩn). Khảo<br /> phát hiện, tốc độ dòng. sát hệ số tương quan R² để xác định khoảng<br /> tuyến tính.<br /> Khảo sát tính tương thích hệ thống<br /> Xác định hàm lượng Bilobalide trong mẫu<br /> Chuẩn bị dung dịch chuẩn<br /> Pha mẫu<br /> Bơm 6 lần dung dịch chuẩn trên theo các<br /> điều kiện sắc kí đã xác định. Khảo sát các thông Dung dịch thử: Lấy 10 viên nang, tháo rời vỏ<br /> số: thời gian lưu, diện tích pic, số đĩa lí thuyết. nang thuốc, lấy khối bột bên trong nghiền mịn,<br /> Tính RSD % cho từng thông số. cân chính xác khối lượng bột thuốc tương ứng<br /> khối lượng trung bình của 5 viên Kim Sư, cho<br /> Thẩm định quy trình định lượng<br /> vào bình Soxhlet. Bột viên trong bình Soxhlet<br /> Tính đặc hiệu được chiết tiếp tục với 120 ml methanol (PA),<br /> Chuẩn bị dung dịch chuẩn, dung dịch mẫu cho đến khi dịch chiết không còn màu. Dịch<br /> thử. Tiến hành triển khai HPLC các dung dịch chiết methanol được cô trên bếp cách thủy đến<br /> vừa chuẩn bị. Quan sát các sắc kí đồ và nhận cắn, cắn được hòa với khoảng 10mL methanol<br /> định kết quả thu được. cho vào bình định mức 50 mL, bổ sung methanol<br /> Độ lặp lại vừa đủ đến vạch, lắc đều, thu dung dịch A. Lấy<br /> 1 mL dung dịch A hòa với khoảng 10mL<br /> Thực hiện trên 6 mẫu chiết khác nhau của<br /> methanol cho vào bình định mức 100 mL, bổ<br /> cùng một lô thử nghiệm để được 6 mẫu thử.<br /> sung methanol vừa đủ đến vạch, lắc đều, thu<br /> Tiêm vào hệ thống HPLC mỗi mẫu 1 lần. Kết<br /> dung dịch B, lọc dịch qua màng lọc 0,45 µm<br /> quả được xử lí thống kê để xác định RSD % của<br /> được dịch chạy sắc kí.<br /> phép đo.<br /> Dung dịch chuẩn: Chuẩn bị một dãy dung<br /> Độ đúng dịch chuẩn Bilobalide trong methanol có nồng<br /> Độ đúng của phương pháp được xác định độ chính xác khoảng: độ 1; 5; 8,33; 12,5; 25; 50<br /> bằng phương pháp mẫu thử thêm chuẩn. µg/mL.<br /> Thêm một lượng chính xác chất chuẩn tương Ghi nhận diện tích pic Bilobalide trên sắc ký<br /> ứng với khoảng 80 %, 100 %, 120 % hàm lượng đồ, đối chiếu diện tích pic với đường chuẩn để<br /> Bilobalide có trong mẫu thử. Bơm vào hệ thống suy ra hàm lượng Bilobalide có trong mẫu thử.<br /> HPLC và ghi nhận diện tích pic. Xác định tỉ lệ Tiến hành 3 lần lặp lại.<br /> Công thức tính hàm lượng Bilobalide:<br /> <br /> <br /> 127<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> P (mg) = C x5000 /(5*1000) Bảng 1. Độ ẩm, thời gian rã, độ đồng đều khối lượng<br /> Trong đó: của viên nang KS<br /> Số lần lặp lại Yêu cầu phải<br /> C: Nồng độ mẫu thử suy ra từ đường chuẩn (μg/mL) Chỉ tiêu Trung bình<br /> thí nghiệm đạt (DĐVN IV)<br /> 5000: độ pha loãng Độ ẩm (%) 3 6,50 ± 0,02 ≤9<br /> 5: số lượng viên Kim Sư dùng cho 1 lần chiết/ 1 mẫu Thời gian rã<br /> 6 5,83 ± 0,77 ≤ 30<br /> (phút)<br /> KẾT QUẢ Độ đồng đều<br /> 20 0,5403 ± 7,5<br /> khối lượng (%)<br /> Độ ẩm, độ rã, độ đồng đều khối lượng của<br /> Định tính bằng phản ứng hóa học<br /> viên nang KS<br /> Bảng 2. Kết quả định tính các hợp chất có trong viên<br /> Độ ẩm của viên nang BKHH là 6,50% < 9%,<br /> nang BKHH bằng phương pháp hóa học<br /> đạt yêu cầu về mất khối lượng do sấy khô của<br /> Kết<br /> viên nang theo quy định của Dược điển Việt Hợp chất Chế phẩm<br /> quả<br /> Nam IV. Dung dịch tăng màu<br /> ++<br /> với thuốc thử NaOH 10%<br /> Thời gian rã trung bình của viên nang<br /> Dung dịch có màu xanh rêu<br /> BKHH là 5,83 phút < 30 phút, đạt yêu cầu về độ ++<br /> với thuốc thử FeCl3 10%<br /> Flavonoid<br /> rã của viên nang theo quy định của Dược điển Dung dịch có tủa trắng<br /> ++<br /> với thuốc thử chì acetat 5%<br /> Việt Nam IV.<br /> Dung dịch có tủa màu nâu<br /> ++<br /> Khối lượng bột thuốc trong mỗi viên nang với thuốc thử Mg/HCl đđ<br /> trung bình là 0,5403 g, nằm trong giới hạn cho Trong viên nang KS có sự hiện diện của các<br /> phép (0,4997 g ≤ khối lượng trung bình viên ≤ hợp chất flavonoid.<br /> 0,5808 g), đạt yêu cầu về độ đồng đều khối lượng<br /> theo quy định của Dược điển Việt Nam IV.<br /> Định tính bằng sắc kí lớp mỏng<br /> Bảng 3. Sắc kí đồ của viên nang KS với các nguyên liệu đối chiếu<br /> Số vết trùng giữa<br /> Nguyên Số vết của nguyên Số vết của<br /> Hệ dung môi khai triển Phát hiện nguyên liệu và chế<br /> liệu liệu đối chiếu chế phẩm KS<br /> phẩm<br /> = 366nm 2 3 2<br /> n-Butanol: acid acetic: nước<br /> =254nm 2 4 2<br /> 7:1:2<br /> H2SO4 10% / cồn 4 3 3<br /> Dâm =254nm 2 7 2<br /> toluene: aceton<br /> dương<br /> 7:3 H2SO 4 10% / cồn 5 6 5<br /> hoắc<br /> = 366nm 1 4 1<br /> chloroform: methanol: nước<br /> =254nm 1 4 1<br /> 7:3:0,15<br /> H2SO4 10% / cồn 1 7 1<br /> n-butanol: acid acetic: nước 7:1:2 H2SO4 10% / cồn 5 4 2<br /> ethylacetat: acid acetic: acid formic: =254nm 2 3 1<br /> Đinh lăng nước 100:11:11:20 H2SO4 10% / cồn 2 4 1<br /> chloroform: methanol: nước =254nm 3 4 3<br /> 7:3:0,15 H2SO4 10% / cồn 3 6 2<br /> toluen: aceton = 366nm 2 3 2<br /> 7:3 =254nm 3 4 3<br /> ethylacetat: acid acetic: acid formic: = 366nm 1 3 1<br /> Bạch quả<br /> nước 100:11:11:20 H2SO4 10% /cồn 3 6 1<br /> n-butanol: acid acetic: nước = 366nm 2 2 1<br /> 7:1:2 =254nm 1 4 1<br /> <br /> <br /> <br /> 128<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Số vết trùng giữa<br /> Nguyên Số vết của nguyên Số vết của<br /> Hệ dung môi khai triển Phát hiện nguyên liệu và chế<br /> liệu liệu đối chiếu chế phẩm KS<br /> phẩm<br /> H2SO4 10% / cồn,<br /> 4 4 1<br /> = 366nm<br /> chloroform: aceton: = 366nm 1 5 1<br /> acid formic 7,5:2:0,5 =254nm 1 7 1<br /> Chuẩn toluene: aceton = 366nm 1 5 1<br /> Bilobalide 7:3 =254nm 1 3 1<br /> chloroform: ethylacetat:acid acetic = 366nm 1 2 1<br /> 5:3:1 =254nm 1 1 1<br /> <br /> Kiểm tra sự hiện diện của chuẩn Bilobalide Detector UV-Vis: 220 nm.<br /> trong viên nang KS. Tốc độ dòng: 0,8 mL/phút, điều chỉnh nếu<br /> Đối với mỗi hệ dung môi, sau khi chạy sắc cần thiết.<br /> kí, bản mỏng được phun acid acetic và sấy ở Thể tích tiêm: 20l<br /> nhiệt độ 120 C trong 2 giờ, tiến hành quan sát<br /> o<br /> Pha động: MeOH: H2O (30:70)<br /> dưới ánh sáng tử ngoại 254 và 366 nm.<br /> Tính tương thích hệ thống<br /> Qua định tính bằng sắc kí lớp mỏng: So sánh Bảng 4. Kết quả khảo sát tính tương thích hệ thống<br /> sắc kí đồ giữa dịch chiết của viên nang KS và các Thời gian Diện tích Chiều cao Số đĩa<br /> STT<br /> dược liệu, nhận thấy, dịch chiết viên Kim Sư đã lưu peak peak lí thuyết<br /> 1 13,79 5422,00 165,00 4120,00<br /> thể hiện các vết có màu sắc và giá trị Rf tương 2 13,82 5459,00 169,00 4230,00<br /> đồng với màu sắc và giá trị Rf của các vết thu 3 13,89 5465,00 160,00 4172,00<br /> được từ dịch chiết các dược liệu Dâm dương 4 13,72 5425,00 162,00 4156,00<br /> 5 13,72 5472,00 165,00 4289,00<br /> hoắc, Bạch quả, Đinh lăng đối chiếu và chuẩn 6 13,72 5420,00 163,00 4230,00<br /> Bilobalide đối chiếu. Trung bình 13,78 5443,83 164,00 4199,50<br /> %RSD 0,51 0,44 1,89 1,46<br /> Định lượng hàm lượng Bilobalide<br /> Thời gian lưu, diện tích pic của Bilobalide chuẩn có RSD <<br /> Xây dựng quy trình định lượng 2%.<br /> Qua thăm dò các hệ pha động và chương Kết quả trên cho thấy các điều kiện sắc kí đã<br /> trình chạy khác nhau, chúng tôi chọn chương được lựa chọn và hệ thống HPLC sử dụng là<br /> trình sắc ký như sau: phù hợp với phương pháp phân tích định lượng.<br /> Điều kiện sắc ký Tính đặc hiệu<br /> Máy sắc ký lỏng hiệu năng cao Shimadzu Sắc kí đồ của mẫu thử có pic của Bilobalide<br /> LC-20A tương ứng với thời gian lưu của Bilobalide trong<br /> Cột: Supelco-C18 (25cm×4,6 mm, 5µm). mẫu chuẩn. Như vậy quy trình đạt tính đặc hiệu.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 129<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Sắc kí đồ mẫu chuẩn bilobalide<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Sắc kí đồ mẫu thử viên nang KS<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 130<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Độ đúng<br /> Bảng 6. Kết quả khảo sát độ đúng ở nồng độ 50 μg/mL<br /> Diện tích pic Hàm lượng tìm thấy (%) Độ phục hồi (%)<br /> Thêm vào<br /> Lần 1 Lần 2 Lần 3 Lần 1 Lần 2 Lần 3 Lần 1 Lần 2 Lần 3 Trung bình<br /> 80% 16823 16850 16990 89,26 89,412 90,16 98,16 98,53 100,40 99,04<br /> 100% 18920 18965 18932 100,51 100,75 100,58 101,03 101,51 101,16 101,24<br /> 120% 21020 21009 21023 111,78 111,72 111,79 102,97 102,87 102,99 102,95<br /> Trung bình 101,07<br /> Tỷ lệ hồi phục nằm trong giới hạn cho phép từ suy ra nồng độ dung dịch mẫu thử. Tính hàm<br /> 90% – 107% nên quy trình đạt độ đúng. lượng Bilobalide theo %.<br /> Độ lặp lại Bảng 8. Hàm lượng trong mẫu thử<br /> Bảng 5. Kết quả khảo sát độ lặp lại Diện tích Nồng độ Bilobalide trung bình<br /> STT<br /> pic (μg/mL) trong 1 viên (mg/viên)<br /> STT Diện tích pic Bilobalide (µg/mL)<br /> 1 1738 8,34 8,34<br /> 1 9276,00 48,78<br /> 2 1649 7,86 7,86<br /> 2 9384,00 49,36<br /> 3 1720 8,24 8,24<br /> 3 9210,00 48,42<br /> Trung bình 8,15<br /> 4 9120,00 47,94<br /> Khoảng giới hạn 7,34 – 8,96 mg/viên<br /> 5 9189,00 48,31<br /> 6 9263,00 48,71 Bảng 9. Đề xuất tiêu chuẩn chất lượng viên nang KS<br /> RSD % 0,97 0,99 Yêu cầu Tiêu chuẩn Kêt luận<br /> Viên nang cứng cỡ số 0, bột thuốc<br /> RSD < 2 % nên quy trình đạt độ lặp lại.<br /> Tính chất bên trong có màu nâu, mùi dược Đạt<br /> Tính tuyến tính liệu, vị đắng<br /> Đạt<br /> Bảng 7. Tương quan giữa nồng độ và diện tích pic Độ rã Không quá 30 phút<br /> (5,83 phút)<br /> của mẫu chuẩn Bilobalide. Mất khối<br /> Đạt<br /> Nồng độ μg/mL Diện tích pic lượng do làm Không quá 9 %<br /> (6,50 %)<br /> khô<br /> 1 374<br /> Độ đồng đều ± 7,5 % KLTB bột thuốc trong Đạt (P =<br /> 5 1123 khối lượng nang 0,5403 g)<br /> 8.33 1384 Định tính Flavonoid Đúng<br /> 12.5 2507 Bằng phản<br /> 25 5422 Hợp chất flavonoid Đúng<br /> ứng hóa học<br /> 50 9276 Trên sắc kí đồ, dịch chiết viên Kim<br /> Sư phải thể hiện các vết có màu<br /> sắc và giá trị Rf tương đồng với<br /> Bằng sắc ký màu sắc và giá trị Rf của các vết<br /> Đúng<br /> lợp mỏng thu được từ dịch chiết các dược<br /> liệu Dâm dương hoắc, Bạch quả,<br /> Đinh lăng đối chiếu và chuẩn<br /> Bilobalide đối chiếu.<br /> Hàm lượng Bilobalide trong một<br /> Định lượng viên nằm trong khoảng 7,34 – Đạt (8,15<br /> (Bilobalide) 8,96 mg/ 1 viên tính theo KLTB bột mg/ 1 viên)<br /> thuốc trong nang.<br /> Hình 3. Đường biểu diễn sự tương quan giữa nồng<br /> độ và diện tích pic của Bilobalide. KẾT LUẬN<br /> <br /> Xác định hàm lượng Bilobalide có trong Từ những kết quả thu được từ thực nghiệm,<br /> mẫu thử chúng tôi có một số kết luận sau:<br /> <br /> Tiêm dung dịch các mẫu thử, ghi nhận diện Viên nang KS đạt các yêu cầu về độ ẩm, độ<br /> tích pic, đối chiếu với phương trình hồi quy để rã, độ đồng đều khối lượng theo các quy định<br /> của Dược điển Việt Nam IV.<br /> <br /> <br /> 131<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> Viên nang KS có các hợp chất flavonoid. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Viên nang KS có sự hiện diện của 3 dược liệu 1. Bộ môn Dược liệu Trường Đại học Y dược Tp.Hồ Chí Minh<br /> (2006). Giáo trình “Phương pháp nghiên cứu dược liệu”.<br /> Dâm dương hoắc, Đinh lăng, Bạch quả. 2. Bộ Y tế, (2009). Dược điển Việt Nam IV. NXB Y học, trang<br /> Hàm lượng Bilobalide trong mỗi viên nang PL.182, 221, 226<br /> 3. Trần Mỹ Tiên, Nguyễn Thị Thu Hương: Khảo sát độc tính, tác<br /> KS trung bình là 8,15 mg. dụng kiểu nội tiết tố sinh dục nam và tác dụng tăng lực của<br /> Những kết quả thu được từ nghiên cứu này viên Kim Sư (Chế phẩm phối hợp Dâm dương hoắc, Cửu thái<br /> tử, Đinh lăng, Bạch quả) trên thực nghiệm. Tạp chí Y học<br /> góp phần cho việc tiêu chuẩn hóa và kiểm Tp.HCM, chuyên đề YHCT, 18(1), tr 114-122 (2014).<br /> nghiệm tiêu chuẩn chất lượng viên nang KS,<br /> phục vụ cho các nghiên cứu triển khai tiếp theo<br /> Ngày nhận bài báo: 30/08/2016<br /> và có triển vọng đóng góp với cộng đồng một<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 20/09/2016<br /> lựa chọn mới trong phòng chống suy sinh dục<br /> nam. Ngày bài báo được đăng: 25/11/2016<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 132<br />