Ý nghĩa văn học sử của tiểu thuyết truyền kỳ Hàn - Trung - Việt

Chia sẻ: Milu Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vì thế, một số nhà nghiên cứu cho rằng số truyện của Kim Ngao có lẽ là 4 quyển 20 truyện nhưng xem xét bảng so sánh bối cảnh không gian ở trên thì có lẽ ít có khả năng vượt hơn 5 truyện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ý nghĩa văn học sử của tiểu thuyết truyền kỳ Hàn - Trung - Việt

Ý nghĩa văn học sử của tiểu thuyết truyền kỳ Hàn - Trung - Việt Vì thế, một số nhà nghiên cứu cho rằng số truyện của Kim Ngao có lẽ là 4 quyển 20 truyện nhưng xem xét bảng so sánh bối cảnh không gian ở trên thì có lẽ ít có khả năng vượt hơn 5 truyện. Xem xét so sánh theo mô típ giao du và diệt trừ trong bối cảnh không gian đã nêu ở bảng trên, ta thấy thế giới khác ở các truyện loại kỳ quái của Tiễn đăng được xây dựng chủ yếu là không gian giao du với nhân vật thế giới khác (9 truyện trong số 13 truyện) và có 4 truyện được viết trong bối cảnh không gian địa giới miêu tả sự diệt trừ nhân vật ở thế giới khác. Ba truyện loại kỳ quái của Kim Ngao đều xây dựng bối cảnh không gian là thế giới khác để viết về sự giao du giữa văn nhân với nhân vật thế giới khác và không thấy có mô típ diệt trừ. Đây là điểm có thể cho ta thấy ý đồ sáng tác của tác giả và tính sáng tạo của tác phẩm. Truyền kỳ có mô típ giao du giữa con người với nhân vật ở thế giới khác (8 truyện trong số 15 truyện) và diệt trừ nhân vật ở thế giới khác (7 truyện trong số 15 truyện) nên tỷ lệ truyện giao du và diệt trừ gần ngang nhau. Hơn nữa, đặc trưng nổi bật được thấy trong Truyền kỳ là xây dựng mô típ diệt trừ trong bối cảnh long cung khác
với Tiễn đăng và Kim Ngao chỉ có mô típ giao du và tỷ lệ truyện có mô típ diệt trừ trong bối cảnh không gian địa giới có phần cao hơn so với Tiễn đăng. Qua đó ta có thể thấy sự khác biệt trong ý đồ sáng tác và cách suy nghĩ về thế giới long cung và địa giới của người Việt Nam. (Ví dụ, việc thuỷ quái cướp vợ dân lành làm vợ mình, nên bị đưa ra xét xử, khép tội và bị đuổi đi trong Long đình đối tụng lục. Đây là căn cứ cho thấy sự sáng tạo dựa trên điểm khác biệt về thổ nhưỡng của Truyền kỳ). Qua sự phân loại ở trên, tôi đã so sánh các truyện loại kỳ quái theo mô típ giao du, diệt trừ trong bối cảnh không gian cụ thể. Theo kết quả so sánh, ta có thể sắp xếp lại theo chủ đề thể hiện mô típ giao du và diệt trừ như sau: 1/ Trường hợp nhân vật được công nhận tài năng văn chương hay đức hạnh và được nhận chức quan ở thế giới khác (Tiễn đăng: 1 truyện; Kim Ngao : 2 truyện; Truyền kỳ: không có). 2/ Trường hợp nhân vật được công nhận tài năng văn chương hay đức hạnh và được nhận quà tặng ở thế giới khác (Tiễn đăng: 3 truyện; Kim Ngao: 1 truyện; Truyền kỳ: 1 truyện). 3/ Thông qua kinh nghiệm của bản thân và nghệ thuật châm biếm, trào lộng ở thế giới khác để giáo huấn con người ở thế giới hiện thực như vấn đề chính trị, xã hội, luân lý, v.v... (Tiễn đăng: 5 truyện; Kim Ngao: không có; Truyền kỳ : 7 truyện). 4/ Nhân vật chính diệt trừ yêu quái, không cho tác oai tác quái làm hại con người và nhận được chức quan ở thế giới khác (Tiễn đăng: 4 truyện; Kim Ngao: không có; Truyền kỳ: 7 truyện). Ta có thể lập bảng theo những trường hợp nêu trên:
T ác phẩm Tiễn Truyền Kim Ngao tân thoại Đăng tân kỳ mạn lục thoại P hâ n loại N am Viêm phù châu T chí ài năng vă n T chương uý du uan Phù chức Bích đình G ký. iao du Đ Tu ức Văn xá nhân hạnh truyện Thuỷ L ong cung khánh T hội lục. cung ài năng phó vă n Long uà yến lục chương Đường linh tặng hội lục. Đ Từ Giám
ức hồ dạ phiếm Thức tiên hôn hạnh lục ký Lệnh Phạm hồ sinh Tử Hư du minh mộng thiên tào lục. lục. Trà đồng giáng Phú đản lục. quý phát T tích ty chí. rải nghiệm Thiên Thai phỏng ẩn lục. Tam sơn phúc địa chí. iáo Hạng Hoa đình phùng Vương từ ký uấ n cố nhân ký Kim Hoa thi thoại ký . C Lý tướng quân hâ m biếm truyện Đà Giang dạ ẩm ký . Na Sơn tiều đối lục. Đ Mẫu M ộc D iệt trừ iệt ạo đơn đăng miên thụ
trừ thuật truyện ký. Đào thị Thân dương động nghiệp oan ký ký. Đông triều phế tự truyện. Xương Giang yêu quái lục. Long X Đình đối tụng ử kiện lục Dạ Xoa Thái hư tư pháp bộ soái lục. truyện X T ản uan ử kiện Vĩnh viên từ phán chức sự lục châu dã mi ếu ký Căn cứ vào bảng trên ta thấy, Tiễn đăng có đủ các trường hợp (chỉ không có trường hợp xác nhận tài năng văn chương của nhân vật chính rồi nhận chức quan ở thế giới khác) nên ta có thể coi Tiễn đăng mang hình thái của tiểu thuyết truyền kỳ điển hình trên cơ sở các câu chuyện được lưu truyền trong dân gian, đặc biệt là những câu chuyện ở thế giới khác để sáng tác truyện mang lại cho độc giả nhiều hứng thú. Truyền kỳ không có các truyện nhờ có tài năng văn chương và đức hạnh mà nhận được chức quan ở thế giới khác, còn ngoài ra thì cũng giống như Tiễn đăng nhưng tỷ lệ truyện châm biếm hiện thực hoặc diệt trừ yêu quái cao hơn hẳn so với Tiễn đăng. Vì vậy, ta có thể thấy, sự biến đổi của tác phẩm không những muốn gây hứng thú cho độc giả mà còn làm nổi bật các điểm giáo huấn con người, loại bỏ trào lưu tư tưởng sùng tín ma quái của xã hội Việt Nam đương thời, ngụ ý sự bất mãn của
tác giả đối với chính trị xã hội hiện thực. Ngược lại, Kim Ngao có xây dựng cốt truyện xác nhận tài năng văn chương của nhân vật chính ở thế giới khác rồi được nhận một chức quan hoặc quà tặng. Đây là cốt truyện thường thấy ở truyện cổ Hàn Quốc (như sự linh nghiệm của bản thân về thế giới khác thần bí và kỳ lạ hoặc bằng trí tuệ của con người khắc phục diệt trừ yêu ma tác oai tác quái) nên nếu Kim Thời Tập có ý đồ sáng tác nhiều truyện thì có thể sáng tác một cách dễ dàng. Vì vậy, đối với ý kiến cho rằng khả năng Kim Ngao có số truyện vượt quá 5 truyện thì tôi nghĩ rằng Kim Ngao đều có bối cảnh không gian loại kỳ quái giống Tiễn đăng như đã đề cập ở trên (Bảng so sánh bối cảnh không gian loại kỳ quái) nên có lẽ đã không phù hợp với ý đồ sáng tác của tác giả. Vì thế, có thể Kim Thời Tập chỉ sáng tác 5 truyện mà thôi. Khác với Tiễn đăng và Truyền kỳ, Kim Ngao chỉ có truyện xác nhận tài năng văn chương của nhân vật chính rồi nhận chức quan ở thế giới khác nên ta có thể thấy điểm này là điểm cho biết rõ hơn ý đồ sáng tác của tác giả và bằng chứng cho tính sáng tạo của Kim Ngao. Vì thế, ta khó có thể thấy Kim Ngao là tiểu thuyết truyền kỳ có mục đích giáo huấn hoặc gây hứng thú cho độc giả. Vì tác giả của Tiễn đăng và Truyền kỳ đã từng làm quan trong thực tế nên không xây dựng mô típ làm quan ở thế giới khác trong tác phẩm của mình, còn tác giả của Kim Ngao Kim Thời Tập tuy có học vấn và tài năng văn chương nhưng không thể làm quan để có dịp thi thố tài năng nên đã thông qua tác phẩm của mình, ngụ ý giải hận sinh bất phùng thời hoài tài bất ngộ. Xét trong ba tác phẩm, động cơ sáng tác của Kim Ngao được thể hiện rõ nhất. Điều này ta có thể tìm thấy chứng cứ qua sự thực Kim Thời Tập cất giấu tác phẩm Kim Ngao ở trong căn nhà nhỏ bằng đá. Như vậy, xem xét các vấn đề ở trên, một lần nữa ta có thể xác nhận rõ một điều là cuộc đời tác giả và tác phẩm có quan hệ mật thiết, không thể tách rời, và yếu tố truyền kỳ trong tiểu thuyết truyền kỳ có đặc điểm thể loại có thể ngụ ý động cơ sáng tác của tác giả. 3. Kết luận
Ở trên, ta đã chia ra các loại hình trong ba tác phẩm Kim Ngao tân thoại, Tiễn đăng tân thoại, Truyền kỳ mạn lục, những tiểu thuyết truyền kỳ mang tính tiêu biểu của ba nước Hàn - Trung – Việt để nghiên cứu so sánh. Cụ thể là trong truyện loại diễm tình, bài viết này đã đối chiếu yếu tố truyền kỳ (ranh giới giữa bối cảnh hiện thực và phi hiện thực, nguyên nhân biến thành nữ hồn ma, mô típ người và hồn ma giao hoan) để so sánh phương thức và động cơ sáng tác của tác giả. Còn trong truyện loại kỳ quái, bài viết này đã so sánh động cơ sáng tác của các tác giả thông qua việc đối chiếu về mặt chủ đề. Từ kết quả so sánh đó, ta có thể rút ra kết luận như sau: 1) Khi xem xét động cơ sáng tác của ba tác phẩm, Kim Ngao ngoài chủ đề diễm tình, kỳ quái còn thể hiện ý đồ sáng tác của tác giả như giải mối hận không thi thố được tài năng và không nhận được chức quan gì ở thế giới hiện thực (các nhà nghiên cứu Hàn Quốc cho rằng điều này đã ngầm thể hiện lòng trung thành của tác giả đối với nhà vua thời trước đó). Truyền kỳngoài chủ đề diễm tình, kỳ quái còn thể hiện ý đồ sáng tác của tác giả như nêu cao lòng yêu nước, diệt trừ yêu quái, giáo huấn con người, nêu cao trinh tiết của phụ nữ, phê phán hiện thực. Tiễn đăng đã xây dựng được nhân vật, bối cảnh, cốt truyện rất đa dạng nhưng không thấy những nét khắc hoạ sâu sắc để ngụ ý ý đồ sáng tác của tác giả giống như Kim Ngao. Vì vậy, ta có thể nói rằng Tiễn đăng được sáng tác nhằm mục đích gây nhiều hứng thú và giáo huấn cho độc giả. 2) Khi xem xét phương thức sáng tác của ba tác phẩm, tác giả Kim Ngao đã sử dụng phương thức sáng tác nhất quán như cấu tạo lấy thế giới hiện thực làm trung tâm của nữ hồn ma trong loại diễm tình (không có sự rõ ràng giữa ranh giới của thế giới hiện thực và phi hiện thực), cấu tạo mộng du trong loại kỳ quái.
Nếu xem xét loại diễm tình của Tiễn đăng và Truyền kỳ thì thấy rằng hai tác phẩm này đều có chùm truyện viết về sự gặp gỡ giữa nam và nữ ở thế giới hiện thực và phi hiện thực khác vớiKim Ngao. Đồng thời cũng thấy được cấu tạo mộng du và cấu tạo lấy thế giới hiện thực làm trung tâm (có sự rõ ràng giữa ranh giới của thế giới hiện thực và phi hiện thực). Loại kỳ quái của Tiễn đăng và Truyền kỳ đã thể hiện cấu tạo mộng du (trong một số tác ph ẩm) và cấu tạo thế giới hiện thực làm trung tâm (trong đa số các tác phẩm) với bối cảnh không gian và chủ đề đa dạng. Thông qua việc so sánh động cơ sáng tác và phương thức sáng tác của ba tác phẩm nêu trên, tác giả Kim Ngao đã mượn mô-típ truyền kỳ từ Tiễn đăng để rồi sáng tác nên tác phẩm để ngụ ý ý đồ sáng tác của mình. Vì vậy, ta khó có thể nói Kim Ngao là tiểu thuyết truyền kỳ được phát sinh một cách tự nhiên, nghĩa là dựa trên cơ sở những câu chuyện cổ trong dân gian cộng thêm sự sáng tác của tác giả. Bởi thế, khi xem xét dòng chảy của lịch sử tiểu thuyết trong sự phát triển về mặt thể loại, nếu coi sự mở đầu của tiểu thuyết là tiểu thuyết truyền kỳ với chất liệu là những câu chuyện kỳ lạ được lưu truyền và mục đích là gây hứng thú và giáo huấn thì quan điểm cho rằng Kim Ngao là sự mở đầu của tiểu thuyết Hàn Quốc vẫn còn là điều nghi vấn. Tác giả Truyền kỳ đã tiếp nhận ảnh hưởng phương thức sáng tác của Tiễn đăng để rồi sáng tác nên tác phẩm trên cơ sở truyện cổ dân gian kỳ lạ của Việt Nam. Qua đó, ta có thể thấyTruyền kỳ có hình thái của thể loại tiểu thuyết truyền kỳ đầu tiên. Đồng thời, ta có thể nói rằng Tiễn đăng được sáng tác nhằm mục đích gây nhiều hứng thú và giáo huấn cho độc giả và đã được tác giả kết hợp một cách tự nhiên giữa yếu tố truyện cổ và yếu tố tiểu thuyết. Như vậy, Tiễn đăng là điển hình của tiểu thuyết truyền kỳ của đời Minh - Trung Quốc. Khi xem xét ý nghĩa văn học sử của ba tác phẩm, ta cũng có thể nhận định ý nghĩa văn học sử của Tiễn đăng là đóng vai trò người ban phát, ảnh hưởng quan trọng tới sự hình thành tiểu thuyết truyền kỳ Đông Á. Tuy Kim
Ngao và Truyền kỳ đã cùng chịu ảnh hưởng của Tiễn đăng nhưng ta cũng có thể nhận rằng Kim Ngao là tác phẩm thể hiện động cơ sáng tác của tác giả một cách rõ rệt và Truyền kỳ là tác phẩm thể hiện rõ đặc điểm văn hoá tín ngưỡng bản địa Việt Nam. Nhưng quan trọng hơn, ta không nên quên đánh giá giá trị mỹ học của bản thân tác phẩm Tiễn đăng./.