Yếu tố tác động ý định lau mát hạ sốt cho trẻ của điều dưỡng nhi theo mô hình học thuyết hành vi hoạch định

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 4 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> YẾU TỐ TÁC ĐỘNG Ý ĐỊNH LAU MÁT HẠ SỐT CHO TRẺ<br /> CỦA ĐIỀU DƯỠNG NHI THEO MÔ HÌNH HỌC THUYẾT HÀNH VI<br /> HOẠCH ĐỊNH<br /> Trần Thụy Khánh Linh*, Đoàn Thị Kim Thoa*, Anne Walsh**, Helen Edwards**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đại cương: Tài liệu hướng dẫn thực hành xử trí sốt đã được phổ biến và không ủng hộ việc dùng thuốc hạ<br /> sốt thường xuyên hoặc lau mát bằng nước ấm. Tuy nhiên, điều dưỡng nhi ở các nước, kể cả Việt Nam, thường rất<br /> quan tâm vấn đề trẻ sốt và xử trí sốt của họ không phải lúc nào cũng dựa trên khoa học chứng cứ.<br /> Mục tiêu: Áp dụng học thuyết hành vi hoạch định để xác định các yếu tố tác động đến ý định thực hiện lau<br /> mát bằng nước ấm của điều dưỡng nhi.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang được tiến hành tại 4 khoa nội của các bệnh viện nhi thành phố Hồ Chí<br /> Minh. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện trên 240 điều dưỡng nhi có chăm sóc trẻ sốt. Bảng câu hỏi khảo sát các<br /> yếu tố ảnh hưởng đến ý định lau mát bằng nước ấm cho trẻ sốt. Các yếu tố bao gồm: thái độ, tác nhân xã hội, khả<br /> năng tự kiểm soát hành vi, hành vi quá khứ và thông tin dịch tễ học.<br /> Kết quả: Mô hình xác định rằng điều dưỡng có khả năng kiểm soát hành vi cao, đã từng lau mát nước ấm hạ<br /> sốt thì ý định thực hiện của họ cao (mô hình giải thích 80% phương sai ý định). Hành vi quá khứ giải thích thêm<br /> 3% phương sai ý định của điều dưỡng. Thái độ và tác nhân xã hội không có ý nghĩa thống kê giải thích ý định<br /> hành vi của điều dưỡng.<br /> Kết luận: Việc xác định các yếu tố tác động đến ý định lau mát bằng nước ấm cho trẻ sốt của điều dưỡng<br /> theo mô hình học thuyết hành vi hoạch định đưa ra thông tin quan trọng để phát triển chiến lược nâng cao thực<br /> hành xử trí trẻ sốt dựa trên khoa học chứng cứ của điều dưỡng Việt Nam. Can thiệp nên chú trọng đến việc điều<br /> chỉnh tóm tắt các quy trình kỹ thuật dựa trên khoa học chứng cứ cho điều dưỡng, phổ biến các quy trình này và<br /> nâng cao kỹ năng truy cứu thông tin của điều dưỡng để họ cập nhật kiến thức và tự tin kiểm soát được các quyết<br /> định trong chăm sóc bệnh nhi.<br /> Từ khóa: trẻ, xử trí sốt, điều dưỡng nhi, lau mát nước ấm, học thuyết hành vi hoạch định.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> IDENTIFYING FACTORS INFLUENCING NURSES’ INTENTION TO TEPID SPONGE BY USING THE<br /> THEORY OF PLANNED BEHAVIOUR<br /> Tran Thuy Khanh Linh, Doan Thi Kim Thoa, Anne Walsh, Helen Edwards<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 4- 2014: 87 – 92<br /> Background: Evidence-based guidelines regarding fever management have been published and they do not<br /> support regular antipyretic or tepid sponging. However, nurses are concerned about the child’s fever and their<br /> fever management is not always based on the latest scientific evidence in many countries including Vietnam.<br /> Objectives: Using the theory of planned behaviour to identify factors influencing Vietnamese nurses’<br /> intention to reduce the child’s fever by tepid sponging.<br /> Methods: Across-sectional study was conducted at four medical wards of two children’s hospitals in Ho Chi<br /> * Đại học Y Dược TP.HCM,<br /> Tác giả liên lạc: TS.Trần Thụy Khánh Linh<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi khoa<br /> <br /> **Đại học Công Nghệ Queensland, Úc<br /> ĐT: 08 38 57 07 60<br /> Email: linhtran.ump@gmail.com<br /> <br /> 87<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 4 * 2014<br /> <br /> Minh City. The study sample comprised a convenience sample of 240 nurses who care for febrile children. The<br /> questionnaire assessed factors influencing nurses’ intention to tepid sponge febrile children including attitude,<br /> subjective norm, perceived behavioural control, past behaviour and additional demographic information.<br /> Results: Predictive modelling of intentions showed that nurses who had control over and had previously<br /> tepid sponged had stronger intentions to do so (80% of the variance was explained). Past behaviour predicted<br /> further 3% of variance in nurses intention to tepid sponge. Attitude and subjective norms did not significantly<br /> predict nurses’ intention.<br /> Conclusions: Identification of predictors of intentions to tepid sponge febrile children by using the theory of<br /> planned behaviour provides important information for developing strategies to improve Vietnamese nurses’ fever<br /> management practices based on latest scientific evidence. Strategic interventions should focus on modifying and<br /> summarising evidence-based guidelines for the nurses, publishing these summarised guidelines and increasing<br /> nurses access to evidence-based practices so that they can update their knowledge and indeed have control over<br /> their decisions when caring for patients.<br /> Key words: child, fever management, paediatric nurse, tepid sponge, theory of planned behavior.<br /> trẻ lúc sốt là để trẻ thoáng mát, cung cấp đủ dịch<br /> ĐẠI CƯƠNG<br /> và tạo sự thoải mái cho trẻ.<br /> Sốt là một triệu chứng thường gặp ở trẻ em<br /> Tại Việt Nam, kiến thức của điều dưỡng về<br /> trong thời kỳ từ 6 tháng đến 5 tuổi. Trong thời kỳ<br /> xử trí trẻ sốt không cao (45,7% có kiến thức<br /> này trẻ dễ mắc bệnh nhiễm khuẩn thông thường<br /> đúng)(10) và có ý kiến rằng điều dưỡng nhận<br /> vì không còn nhận được miễn dịch từ mẹ truyền<br /> thông tin trái chiều về cách xử trí sốt cho trẻ(15).<br /> sang (sau 6 tháng) đến khi hệ miễn dịch phát<br /> Điều dưỡng chia sẻ khi tham dự hội thảo do<br /> triển hoàn chỉnh (bước qua tuổi thứ 6). Sốt<br /> các điều dưỡng Úc hướng dẫn và được biết<br /> thường liên quan đến các bệnh nhiễm khuẩn và<br /> lau mát bằng nước ấm để hạ sốt là không cần<br /> là một trong những nguyên nhân làm cho cha<br /> thiết. Tuy nhiên khi làm việc tại bệnh viện,<br /> mẹ đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế(9). Mặc dù<br /> điều dưỡng vẫn thực hiện lau mát hạ sốt vì họ<br /> sốt là một phản ứng có lợi của cơ thể chống lại<br /> cho rằng không có y văn nào trong bệnh viện<br /> tác nhân gây bệnh(5) và nhiều tài liệu đã chứng<br /> chỉ rõ điều này và điều dưỡng cần thực hành<br /> minh rằng trẻ không được hạ sốt thường xuyên<br /> chăm sóc theo quy định của bệnh viện(15).<br /> sẽ nhanh khỏi bệnh và ít có nguy cơ dị ứng khi<br /> Nghiên cứu này áp dụng học thuyết hành vi<br /> lớn(19). Tuy nhiên, nhiệt độ sốt thường là mối<br /> hoạch định (Sơ đồ 1) để xác định các yếu tố tác<br /> quan tâm của điều dưỡng khi họ tin rằng cần<br /> động đến hành vi lau mát của điều dưỡng để<br /> phải hạ sốt để ngăn ngừa tác hại của sốt như là<br /> hiểu rõ nhu cầu và động cơ của họ từ đó xây<br /> co giật và tổn thương não(16,15). Thực hành xử trí<br /> dựng chiến lược chương trình can thiệp phù<br /> sốt của điều dưỡng đã không dựa trên chứng cứ<br /> hợp. Theo Ajzen, ý định thực hiện hành vi<br /> tại nhiều nơi trên thế giới kể cả Việt Nam. Lau<br /> chịu tác động bởi thái độ tích cực hoặc tiêu<br /> mát bằng nước ấm là thực hành xử trí sốt của<br /> cực, tác nhân ủng hộ hoặc phản đối và khả<br /> điều dưỡng không được khuyến khích trong các<br /> năng tự kiểm soát hành vi bản thân(1). Ngoài<br /> y văn khoa học chứng cứ(13,17). Tài liệu hướng dẫn<br /> ba yếu tố tác động này, một số nghiên cứu xác<br /> rằng lau mát bằng nước ấm tác dụng rất ít để hạ<br /> định rằng hành vi của một người đều có lý do<br /> sốt và có thể gây tác dụng ngược lại làm cho trẻ<br /> và hành vi trong quá khứ cũng góp phần quan<br /> khóc, giẫy giụa và rét run(12). Khi lau mát mà trẻ<br /> trọng tác động ý định thực hiện hành vi hiện<br /> quấy khóc sẽ tăng hoạt động cơ thể khiến nhiệt<br /> tại(3,4).<br /> độ tăng thêm. Thực hành chăm sóc cần thiết cho<br /> <br /> 88<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 4 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thái độ đối với hành vi<br /> <br /> Tác nhân ảnh hưởng<br /> <br /> Ý định lau mát nước ấm<br /> hạ sốt<br /> <br /> Khả năng tự kiểm soát<br /> hành vi<br /> <br /> Hành vi quá khứ<br /> <br /> Sơ đồ 1: Mô hình xác định yếu tố tác động đến ý định lau mát nước ấm hạ sốt của điều dưỡng<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu cắt ngang, phương pháp lấy<br /> mẫu thuận tiện tại các khoa nội của hai bệnh<br /> viện nhi đồng, thành phố Hồ Chí Minh, có 240<br /> điều dưỡng thỏa tiêu chí chọn mẫu đã tham<br /> gia nghiên cứu. Tiêu chuẩn lựa chọn đối<br /> tượng nghiên cứu là điều dưỡng đã từng hoặc<br /> đang chăm sóc trẻ sốt trong độ tuổi từ 6 tháng<br /> đến 5 tuổi.<br /> <br /> Công cụ nghiên cứu<br /> Để đo lường các yếu tố trong học thuyết<br /> hành vi hoạch định, các câu hỏi được xây dựng<br /> dựa trên hướng dẫn của Ajzen. Điều dưỡng trả<br /> lời mỗi câu hỏi trên thang đo Likert 7 điểm.<br /> Thái độ được đo lường bởi 4 cặp tính từ đối<br /> nghịch:“tốt – xấu”, “mong muốn – không mong<br /> muốn”, “có lợi – có hại” và “quan trọng – không<br /> quan trọng”.<br /> Tác nhân ảnh hưởng được xác định qua 2<br /> câu hỏi:“Những người quan trọng với tôi/ Những<br /> người tôi tôn trọng ý kiến đều tán thành việc tôi<br /> lau mát bệnh nhi khi nhiệt độ trẻ ≥ 38.5°C”.<br /> Khả năng tự kiểm soát bản thân được đo<br /> lường bởi 2 câu hỏi: “Trong tuần tới, tôi tự tin<br /> rằng tôi có thể/ tôi hoàn toàn kiểm soát được việc lau<br /> mát cho bệnh nhi khi nhiệt độ trẻ ≥ 38.5°C”.<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi khoa<br /> <br /> Hành vi quá khứ được xác định qua câu hỏi:<br /> “Trong 4 tuần qua, tôi thường lau mát cho bệnh<br /> nhi khi nhiệt độ trẻ ≥ 38,5°C”.<br /> Ý định được đo lường bởi 3 câu hỏi: “Trong<br /> tuần tới, tôi có ý định/ dự kiến/ mong là sẽ lau mát<br /> cho bệnh nhi khi nhiệt độ trẻ ≥ 38,5°C”.<br /> Ngoài ra, bộ công cụ có những câu hỏi về<br /> kiến thức của điều dưỡng về sinh lý trẻ sốt và<br /> cách xử trí sốt. Thông tin dịch tễ như là tuổi,<br /> trình độ chuyên môn và kinh nghiệm chăm sóc<br /> trẻ cũng được xác định. Bộ câu hỏi được đánh<br /> giá tính giá trị nội dung bởi 5 chuyên gia trong<br /> lĩnh vực điều dưỡng nhi và thiết kế công cụ theo<br /> học thuyết hành vi. Sau đó được thử nghiệm<br /> trên 5 điều dưỡng theo tiêu chuẩn chọn mẫu.<br /> Các điều dưỡng này sẽ trả lời thử bộ câu hỏi và<br /> đưa ra ý kiến của họ về thời gian hoàn thành câu<br /> hỏi, từ ngữ sử dụng trong phần hướng dẫn, mức<br /> độ dễ hiểu và cấu trúc của từng câu hỏi. Sau khi<br /> được đánh giá và thử nghiệm, bộ công cụ được<br /> điều chỉnh và hoàn thiện để khảo sát chính thức<br /> trên 240 điều dưỡng.<br /> Đạo đức nghiên cứu<br /> Hội đồng đạo đức của Đại học Công nghệ<br /> Queensland và Hội đồng khoa học Bệnh viện địa<br /> phương phê duyệt và chấp thuận nghiên cứu<br /> được tiến hành thu thập số liệu. Các điều dưỡng<br /> <br /> 89<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 4 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tham gia nghiên cứu được giải thích thông tin về<br /> mục đích nghiên cứu và quy trình thu thập số<br /> liệu. Sự tham gia của họ là hoàn toàn tự nguyện<br /> và danh tính không xác định. Nội dung trả lời<br /> của họ được giữ bảo mật, chỉ được xem qua và<br /> phân tích bởi các nghiên cứu viên.<br /> <br /> R2) và sự đóng góp của từng biến độc lập đối với<br /> biến phụ thuộc được đánh giá qua hệ số hồi quy<br /> riêng phần β.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Phân tích kết quả<br /> Mô hình hồi quy tuyến tính bội thứ bậc<br /> (hierarchical regression) được xây dựng với biến<br /> số phụ thuộc là ý định thực hiện hành vi. Trong<br /> mô hình bậc 1, các biến số độc lập đưa vào kiểm<br /> định là tuổi, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm<br /> chăm sóc trẻ và kiến thức xử trí trẻ sốt của điều<br /> dưỡng. Mô hình bậc 2 gồm các biến số độc lập<br /> như mô hình 1 và giá trị trung bình của các yếu<br /> tố gồm thái độ, tác nhân ảnh hưởng và khả năng<br /> tự kiểm soát bản thân trong học thuyết hành vi<br /> hoạch định. Mô hình bậc 3 có thêm biến số độc<br /> lập là hành vi quá khứ. Độ phù hợp của mô hình<br /> được đánh giá qua giá trị R2 điều chỉnh (adjusted<br /> <br /> Điều dưỡng tham gia nghiên cứu này trong<br /> độ tuổi từ 21 đến 55 (Mean= 31,45, SD= 8,18). Đa<br /> số là điều dưỡng trung học (92%), kinh nghiệm<br /> chăm sóc trẻ từ 1 tháng đến 34 năm (Mean= 8,46,<br /> SD= 7,77). Kiến thức của điều dưỡng được đánh<br /> giá qua 28 câu hỏi tổng hợp kiến thức về sốt, sốt<br /> cao co giật và xử trí sốt. Kiến thức của điều<br /> dưỡng còn rất hạn chế, điểm kiến thức đúng<br /> trong khoảng 4 đến 17 (Mean= 10,46, SD= 2,70).<br /> Chi tiết kiến thức không trình bày trong bài viết<br /> này. Bảng 1 trình bày giá trị trung bình, độ lệch<br /> chuẩn, hệ số Cronbach’s alpha (nếu có), hệ số<br /> tương quan của các biến số phụ thuộc và từng<br /> biến độc lập, cũng như tương quan giữa các biến<br /> độc lập với nhau.<br /> <br /> Bảng 1: Giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, hệ số tương quan giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc (N=240)<br /> Biến số<br /> 1. Tuổi<br /> <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> −<br /> a<br /> <br /> 2. Trình độ<br /> <br /> 0,28***<br /> <br /> −<br /> <br /> 3. Kinh nghiệm<br /> <br /> 0,89***<br /> <br /> 0,30***<br /> <br /> −<br /> <br /> 0,14*<br /> <br /> 0,15*<br /> <br /> 0,11<br /> <br /> −<br /> <br /> -0,28***<br /> <br /> -0,11<br /> <br /> -0,27***<br /> <br /> -0,04<br /> <br /> −<br /> <br /> -0,28***<br /> <br /> -0,15*<br /> <br /> -0,26***<br /> <br /> -0,06<br /> <br /> 0,62***<br /> <br /> −<br /> <br /> -0,20***<br /> <br /> -0,15*<br /> <br /> -0,22**<br /> <br /> 0.12<br /> <br /> 0,56***<br /> <br /> 0,69***<br /> <br /> −<br /> <br /> -0,22***<br /> <br /> -0,16*<br /> <br /> -0,23***<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> 0,51***<br /> <br /> 0,64***<br /> <br /> 0,87***<br /> <br /> −<br /> <br /> -0,27***<br /> 31,45<br /> 8,18<br /> <br /> -0.11<br /> a<br /> <br /> -0,24***<br /> 8,46<br /> 7,77<br /> <br /> 0,05<br /> 10,46<br /> 2,70<br /> <br /> a<br /> <br /> a<br /> <br /> a<br /> <br /> a<br /> <br /> 0,51***<br /> 5,63<br /> 1,37<br /> 0,86<br /> <br /> 0,64***<br /> 5,43<br /> 1,70<br /> 0,98<br /> <br /> 0,63***<br /> 4,91<br /> 1,80<br /> 0,91<br /> <br /> 0,69***<br /> 4,66<br /> 1,92<br /> 0,96<br /> <br /> b<br /> <br /> 4. Kiến thức<br /> c<br /> <br /> 5. Thái độ<br /> <br /> c<br /> <br /> 6. Tác nhân xã hội<br /> c<br /> <br /> 7. Kiểm soát<br /> c<br /> <br /> 8. Ý định<br /> <br /> ac<br /> <br /> 9. Hành vi quá khứ<br /> Trung bình<br /> Độ lệch chuẩn<br /> Cronbach’s α<br /> <br /> a<br /> <br /> a<br /> <br /> −<br /> 5,05<br /> 1,85<br /> a<br /> b<br /> <br /> *p