Acid Béo Omega-3 có thể Hữu Ích
Cho Bảo Vệ Tim Mạch
Acid béo omega-3 hay n-3 là những acid béo có dấu nối đôi ở vị trí
carbon thứ 3 kể từ gốc methyl cuối cùng của chuỗi carbon. Ba acid béo
omega-3 quan trọng trong ngành dinh dưỡng là:
- ALA (acid alpha-linoleic acid với chuỗi 18 carbon và 3 dấu nối đôi)
- DHA (docosahexaenoic acid với chuỗi 22 carbon và 6 dấu nối đôi)
- EPA ( eicosapentaenoic acid với chuỗi 20 carbon và 5 dấu nối đôi)
DHA và EPA là những acid thiết yếu, có nghĩa là cơ thể không tự tạo
được. Hai acid này có nhiều trong mỡ cá vùng lạnh như cá hồi (salmon).
ALA khi vào cơ thể mới chuyển biến thành DHA hay EPA. ALA có trong
dầu thực vật nhất là dầu lanh hay hạt flax seeds.
Báo Mayo Clinic Proceedings số tháng 3/08 đã duyệt lại những lợi
điểm, tính chất bảo vệ tim mạch và bảng hướng dẫn sử dụng omega-3. Sau
khi tóm tắt những chứng cứ khoa học về lợi điểm của acid béo omega-3 cho
tim mạch, bài này còn nhấn mạnh những chỉ định và hướng dẫn cách sử
dụng và liều dùng.
Hội bệnh tim Hoa-kỳ đã thừa nhận dùng acid béo omega-3 để phòng
ngừa thứ cấp tai biến tim mạch ở người có bệnh động mạch vành (CAD). Họ
khuyên dùng khoảng 1 gam/ngày hổn hợp DHA và EPA. Mặc dầu hội bệnh
tim Hoa-kỳ bảo cá có mỡ là nguồn cung cấp lý tưởng, nhưng dầu cá (dạng
viên nang mềm hay dạng lỏng) cũng là thay thế chấp nhận được.
Đây là lần đầu tiên hội bệnh tim Hoa-kỳ khuyên dùng chất cung cấp
dinh dưỡng để ngừa bệnh động mạch vành, và điều này được hổ trợ bởi
chứng cứ ngày càng nhiều acid béo omega-3 có ích cho tim mạch và hạ
được triglycerid.
Mặc dầu FDA đã chấp thuận công thức ethyl ester của acid béo
omega-3 ở liều 4.0 g/ngày để điều trị chứng cao triglycerid, nhiều bác sĩ và
bệnh nhân vẫn còn mù-mờ về công thức tối ưu, chỉ định và liều acid béo
omega-3 cho sức khỏe tim mạch.
Trong bản tái duyệt này, từ ngữ acid béo omega-3 chỉ đề cập đến
DHA và EPA vì chứng cứ có lợi cho tim mạch từ acid béo omega-3 nguồn
gốc thực vật, ALA hay acid alpha-linoleic yếu hơn nhiều so với DHA và
EPA.
Chưa có nghiên cứu nào so sánh DHA và EPA dùng bệnh động mạch
vành như là điểm chấm dứt theo dõi nghiên cứu, và cũng chưa có nghiên
cứu nào bảo acid béo omega-3 này bảo vệ tim mạch tốt hơn omega-3 kia.
Lời khuyên hiện nay là cả 2 acid DHA và EPA, từ mỡ cá hay từ nguồn bổ
túc dinh dưỡng, nên dùng với lượng tương đương.
Ngày nay, chứng cứ mạnh nhất cho thấy lợi điểm tim mạch của acid
béo omega-3 xuất phát từ 3 nghiên cứu lớn có kiểm chứng với 32 000 người
tham dự được phân phối ngẫu nhiên thành nhóm kiểm chứng hay dùng chất
bồi dưỡng chứa DHA và EPA. Trong những nghiên cứu này, nhóm uống
chất bồi dưỡng acid béo omega-3 giảm từ 19% đến 45% sự cố tim mạch so
với nhóm kiểm chứng.
Dựa trên những kết quả này, tác giả bài tái duyệt khuyên tăng dùng cả
DHA và EPA từ nguồn thực phẩm hay dầu cá. nhất là với những người có
nguy cơ bệnh động mạch vành. Nếu không có bệnh động mạch vành, mức
DHA VÀ EPA mục tiêu dùng hàng ngày ít nhất 250 đến 500 mg, và phải
tăng lên khoảng 1 g/ngày với người có bệnh tim.
Bệnh nhân cao triglycerid huyết phải dùng 3 đến 4 g/ngày DHA và
EPA, có thể giảm mức triglycerid từ 20% đến 50%. Với bệnh nhân mức
triglycerid cao đến mức trầm trọng (> 500 mg/dL) 3-4 g/ngày DHA và EPA
hạ triglycerid 45%. Khi thêm vào điều trị bằng statin ở bệnh nhân mức
triglycerid 200-499 mg/dL, liều này giảm thêm mức triglycerid 23% đến
29%.
Ăn cá có mỡ tuần 2 lần có thể cung cấp 400 đến 500 mg/ngày DHA
và EPA, nhưng bệnh nhân cao triglycerid phải dùng thêm viên dầu cá để đạt
mục tiêu 1 g/ngày DHA và 3-4 g/ngày EPA.
Kết hợp điều trị acid béo omega-3 với statin an toàn và công hiệu để
cải thiện mức lipid và tiên lượng tim mạch vượt quá lợi ích chỉ dùng một
mình statin, theo các tác giả này. Mức DHA và EPA trong máu chỉ cần dùng
1 ngày để nhận diện bệnh nhân nào thiếu và bệnh nhân nào cần điều trị.
Dầu cá đậm đặc bán ngoài quầy (OTC) chứa 120 mg DHA và 180 mg
EPA mỗi viên nang 1 gam, do đó 1 đến 2 viên nang dầu cá tiêu chuẩn mỗi
ngày chứa 300-600 mg DHA và EPA và thỏa mãn yêu cầu phòng ngừa
chính; 3 đến 4 viên nang mỗi ngày chứa 900 đến 1200 mg DHA và EPA và
thỏa mãn nhu cầu phòng ngừa thứ cấp, và 5 đến 7 viên nang ngày 2 lần chứa
3000 đến 4200 mg DHA và EPA và có thể dùng để hạ mức triglycerid.
Dầu cá dạng lỏng không mùi vị cung cấp 1300 mg DHA và EPA mỗi
muỗng cà-phê và 3900 mg DHA và EPA mỗi muỗng canh. Một muỗng canh
dầu cá tiêu chuẩn tuần 2 lần chứa cùng lượng acid béo omega-3 như ăn 180
g cá hồi (salmon) tuần 2 lần ( 500 mg/ngày DHA và EPA).
Thuốc bồi dưỡng acid béo omega-3 có thể uống bất cứ lúc nào, toàn
liều hay chia làm nhiều lần, mà không quan ngại tương tác với bất cứ thuốc
nào. Acid béo omega-3 tồn tại ở màn tế bào hàng tuần sau khi dùng, nên
dùng liều ngắt quảng tuần 2 lần cá có mỡ hay dầu cá, cung cấp ích lợi giống
nhau giống như dùng liều thấp hàng ngày. Tuy nhiên, có sự cạnh tranh hấp
thụ giữa acid n-3 và n-6, do đó trong khi dùng acid béo omega-3 nên tránh
hay giảm dùng thức ăn có dầu mỡ kể cả từ nguồn thực vật.
Ds Lê Văn Nhân
