Bài II:
AN TÒAN BỨC XẠ (Radiation safety)
Đối tượng : Lớp Định hướng Chẩn đóan Hình ảnh Giảng viên: ThS. Nguyễn Doãn Cường
1
MUÏC TIEÂU:
•
1. Trình baøy được tác dụng sinh học của böùc xaï tia X.
2. Moâ taû ñöôïc caùc bieän phaùp chuû yeáu trong an toaøn choáng nhieãm xaï.
2
KHẢ NĂNG XUYÊN THẤU CỦA CÁC LỌAI BỨC XẠ
(Bàn tay người)
(Nhôm)
(Chì mỏng)(Chì dày)
(Bê tông)
3
HƯỚNG ĐI CỦA PHÓNG XẠ KHUẾCH TÁN
4
CÁC BỘ PHẬN CƠ THỂ CHỊU
TÁC DỤNG CỦA PHÓNG XẠ TIA X
5
TÁC DỤNG SINH HỌC CỦA TIA X • Cơ chế trực tiếp: Ion hóa các phân tử trong tế bào → đứt gãy liên kết trong các gien, các nhiễm sắc thể, → sai lệch cấu trúc và tổn thương đến chức năng của tế bào.
• •
• Cơ chế gián tiếp: Phân tử nước trong cơ thể bị ion hóa → hủy hoại các enzyme, protêin, lipit trong tế bào và ADN, → tê liệt các chức năng của các tế bào. - Các hiệu ứng cấp do bức xạ: Nhận một liều cao trong một thời gian - Các hiệu ứng cấp do bức xạ: Nhận một liều cao trong một thời gian ngắn sẽ ảnh hưởng đến hệ mạch máu, hệ tiêu hóa, hệ thần kinh trung ương. Các triệu chứng: buồn nôn, ói mửa, mệt mỏi, sốt, thay đổi về máu và những thay đổi khác. Với da: liều cao của tia X → ban đỏ, rụng tóc, bỏng, hoại tử, loét; với tuyến sinh dục → vô sinh tạm thời; với mắt → hư hại giác mạc, kết mạc… - Các hiệu ứng muộn do bức xạ: K máu, K xương, K phổi, đục thủy tinh thể, giảm thọ, rối loạn di truyền....
6
(Nguồn: Cục Kiểm soát và An toàn Bức xạ)
Sự tổn hại DNA do phóng xạ tia X
(Đứt gãy kép của chuỗi DNA)
(Đứt gãy đơn của chuỗi DNA)
7
Tổn thương nhiễm sắc thể do phóng xạ tia X
8
BAÛNG SO SAÙNH LIEÀU NHIEÃM PHOÙNG XAÏ TIA X CỦA MỘT SỐ KỸ THUẬT CHẨN ĐÓAN*
Soá laàn chuïp ngöïc töông öùng
Kyõ thuaät chaån ñoùan
Lieàu böùc xaï hieäu duïng treân beänh nhaân (mSv)**
X quang ngöïc 0.02 mSv 1 laàn
125 lần 125 lần UIV 2.5 mSv
CT sọ não 100 lần 2 mSv
CT ngực 400 lần 8 mSv
** mSv=milisivert: ñôn vò ño lieàu böùc xaï hieäu duïng treân beänh nhaân. (*Theo cô quan Quaûn lyù Thöïc phaåm vaø Döôïc phaåm Hoa kyø:FDA)
9
CT bụng 500 lần 10 mSv
QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN VEÀ SÖÏ PHOØNG NGÖØA NHIEÃM XAÏ:
Ủy ban quốc tế về phòng chống nhiễm xạ (The International Commission on Radiological Protection = ICRP) đã qui định:
• + 1934: 2mSv/ngaøy; 50 mSv/thaùng; 600 mSv/naêm. • + 1934: 2mSv/ngaøy; 50 mSv/thaùng; 600 mSv/naêm. • + 1950: 3mSv/tuaàn; 150 msv/naêm. • + 1956: 1mSv/tuaàn; 50 mSv/naêm. • + 1977: 50 mSv/naêm. • + 1990 đến nay: 20 mSv/naêm.
10
CAÙC NOÄI DUNG CHUÛ YEÁU CUÛA AN TOAØN BÖÙC XAÏ TIA X
- ATBX dành cho người làm công tác X quang:
1. Thời gian 2. Khoảng cách 2. Khoảng cách 3. Dùng vật liệu che chắn.
- Nội qui an tòan trong khi chiếu chụp.
- Các yêu cầu kỹ thuật về máy X quang.
11
DỤNG CỤ CHUYÊN DÙNG ĐỂ BẢO ĐẢM AN TOÀN BỨC XẠ
1. Găng tay chì 2. Áo choàng chì
3. Bình phong chì
12
LIỀU KẾ CÁ NHÂN DẠNG PHIM
13
HẾT
14
