BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
TRẦN MINH LONG
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG TRÊN HUYẾT
ĐỘNG CỦA PHENYLEPHRIN TRONG XỬ TRÍ
TỤT HUYẾT ÁP KHI GÂY TÊ TỦY SỐNG ĐỂ MỔ
LẤY THAI
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
HÀ NỘI - 2019
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐH Y HÀ NỘI
Hướng dẫn khoa học:
GS.TS. Nguyễn Quốc Kính
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp trường
vào hồi … giờ 00, ngày tháng năm 2019
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Trường Đại học Y Hà Nội
CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BMI : Body Mask Index - Chỉ số khối cơ thể
CO : Cardiac Output - Cung lượng tim
CI : Cardiac Index - Chỉ số tim
ECG : Electrocardiogram - Điện tâm đồ
GTTS : Gây tê tủy sống
HA : Huyết áp
HATT : Huyết áp tâm thu
HATTr : Huyết áp tâm trương
HATB : Huyết áp trung bình
HR : Heart Rate - Tần số tim
ICG : Impedance Cardiogram: Tim đồ trở kháng sinh học
NMC : Ngoài màng cứng
Niccomo : Non Invasive Continuous Cardiac Output Monitoring
: (Theo dõi cung lượng tim liên tục không xâm lấn)
SpO2 : Độ bão hòa oxy máu mao mạch
SV : Stroke Volume - Thể tích nhát bóp
SVV : Stroke Volume Veriation: Thay đổi thể tích nhát bóp
SVR : Systemic Vascular Resistance - Sức cản mạch máu hệ thống
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Vô cảm trong sản khoa cho mổ lấy thai gia tăng do tỷ lệ sinh mổ ngày càng tăng,
là mối quan tâm rất lớn của bác sỹ gây mê hồi sức vì phải đạt được hiệu quả giảm đau,
giãn cơ tốt để tạo thuận lợi tối đa cho cuộc mổ, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và trẻ sơ
sinh. Gây tê tủy sống (GTTS) được ưa chuộng hơn gây mê, là lựa chọn đầu tiên cho mổ
lấy thai, tụt huyết áp (HA) khi GTTS chiếm tỷ lệ cao đến 70%-80%. Đó là biến chứng
nguy hiểm nhất, gây hậu quả xấu cho mẹ và con. Do đó, vấn đề xử trí tụt HA luôn được
quan tâm và nghiên cứu nhiều.
Cơ chế gây tụt HA trong GTTS là do phong bế chuỗi hạch thần kinh giao cảm
cạnh sống, dẫn đến giãn hệ động mạch (hệ sức cản) gây giảm sức cản mạch máu
ngoại vi (SVR) và giãn hệ tĩnh mạch (hệ chứa) gây giảm hồi lưu tĩnh mạch dẫn đến
giảm tiền gánh gây giảm cung lượng tim (CO). Vì HA tỷ lệ thuận với CO và SVR
nên tụt HA có thể do giảm SVR và/hoặc giảm CO. Nhưng giảm SVR cũng giúp giảm
hậu gánh nên có thể cải thiện CO.
Thế giới đã có các nghiên cứu về dịch truyền (so sánh preload với coload, dich
tinh thể và dịch keo). So sánh tác dụng phenylephrin với ephedrin trên mẹ và con.
Hiện nay ra đời các phương pháp theo dõi huyết động không hoặc ít xâm lấn như
CNAP, Clearsight, Niccomo, USCOM… nên trên thế giới mới có một số ít nghiên
cứu về thay đổi huyết động trong GTTS. Đến hay chưa có nghiên cứu nào đánh giá
thay đổi huyết động của sản phụ, khí máu cuống rốn trẻ sơ sinh khi GTTS, của
phenylephrin và ephedrin nói riêng khi dùng để xử trí tụt HA. Do vậy, đề tài này
được tiến hành với hai mục tiêu sau:
1. So sánh ảnh hưởng của phenylephrin với ephedrin trên huyết động đo bằng
phương pháp không xâm lấn Niccomo trong xử trí tụt huyết áp khi gây tê tủy sống để
mổ lấy thai.
2. Đánh giá một số tác dụng không mong muốn của phenylephrin và ephedrin
trên mẹ và trẻ sơ sinh trong gây tê tuỷ sống để mổ lấy thai.
**Những đóng góp mới của luận án:
1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:
- Vấn đề nghiên cứu là cần thiết, có tính thời sự, nhất là khi áp dụng phương
pháp theo dõi huyết động không xâm lấn, đề tài có ý nghĩa khoa học và thực hành.
Thiết kế nghiên cứu phù hợp, khoa học và có lô-gic; số liệu và xử lý số liệu đáng tin
cậy, số lượng bệnh nhân đủ lớn.
2
- Từ trước đến nay, thuốc được dùng chính là ephedrin để xử trí tụt huyết áp (HA)
khi gây tê tủy sống (GTTS). Tuy nhiên những năm gần đây người ta nghi ngờ ephedrin
gây nhiễm toan cho thai nhi. Vì vậy, các tác giả nước ngoài cũng như trong nước tìm
đến phenylephrin để thay thế cho ephedrin.
- Các tác giả trong nước mới chỉ nghiên cứu và dùng phenylephrin để tăng HA, chưa
có tác giả nào nghiên cứu những biến đổi huyết động (HA, lưu lượng tim, thể tích nhát bóp,
sức cản hệ thống mạch máu, tần số tim) do phenylephrin. Đây chính là điểm mới, điểm
đóng góp của đề tài vào thực tiễn và khoa học.
2. Luận án có ý nghĩa khoa học, có tính cập nhật và rất có giá trị trên lâm
sàng gây mê hồi sức Sản khoa:
Luận án nghiên cứu so sánh hiệu quả của thuốc co mạch mới là phenylephrin
so với thuốc co mạch thường được sử dụng trước đây là ephedrin, cả hai thuốc đều
được truyền liên tục để dự phòng tụt HA sau GTTS để mổ lấy thai.
Trong nghiên cứu có sử dụng phương pháp theo dõi huyết động mới là hệ thống
Niccomo để theo dõi liên tục các chỉ số huyết động: tần số tim, HA động mạch, cung
lượng tim, thể tích nhát bóp và sức cản mạch máu hệ thống. Phương pháp theo dõi
huyết động này giúp đánh giá chính xác, hiệu quả của hai thuốc co mạch ở trên và giúp
hướng dẫn truyền dịch để xử trí tụt HA khi GTTS để mổ lấy thai.
*Bố cục của luận án: Luận án gồm 113 trang (chưa kể tài liệu tham khảo và phụ lục)
trong đó: Đặt vấn đề: 02 trang; Chương 1 - Tổng quan: 32 trang; Chương 2 - Đối
tượng và Phương pháp: 16 trang; Chương 3 – Kết quả: 27 trang; Chương 4 - Bàn
luận: 34 trang; Kết luận: 2 trang. Luận án có 38 bảng; 12 hình; 10 biểu đồ; 124 tài
liệu tham khảo (25 tài liệu tiếng Việt và 99 tài liệu tiếng nước ngoài).
CHƯƠNG 1 - TỔNG QUAN
1.1. Thay đổi sinh lý, giải phẫu ở sản phụ lên quan đến Gây mê hồi sức
Trong thời kỳ có thai, có nhiều biến đổi về tuần hoàn và tim mạch. Tổng thể
tích máu tăng đến 35%, thể tích huyết tương tăng 45%, hemoglobin giảm 15% so với
bình thường, tần số tim tăng 15% so với ban đầu, thể tích nhát bóp (SV) tăng 30%,
nhưng SVR lại giảm 15%.
Cung lượng tim (CO) tăng lên 30% đến 40% trong ba tháng đầu có thai, các
tháng tiếp theo tăng ít hơn. Trong thời gian chuyển dạ, CO tăng do tăng tần số tim và
tăng SV. Mỗi lần tử cung co bóp làm tăng CO và khối lượng tuần hoàn mẹ từ 10-
25%. CO tăng cao nhất ngay sau khi sổ thai có thể vượt 80% giá trị trước chuyển dạ.
