Bài giảng Bệnh đái tháo đường
(Kỳ 7)
TS. Đỗ Thị Minh Thìn (Bệnh học nội khoa HVQY)
* Nhóm acarbose (nhóm ức chế men anphaglucosidase):
+ Cơ chế tác dụng: ức chế sự phân hủy glucose, làm chậm quá
trình hấp thu hydratcarbon bằng cách ức chế men anphaglucosidase ở ruột;
làm giảm đường huyết sau ăn, giảm HbA1C. Có tác dụng điều trị cho cả đái
tháo đường týp 1 và 2, tuy nhiên hiệu quả điều trị kém hơn 2 nhóm trên, nên ít
khi sử dụng điều trị đơn độc mà phải phối hợp với 1 trong 2 loại nhóm trên.
Viên glucobay 50 mg; 100 mg: có thể dùng 200-300 mg/ngày uống ngay
khi ăn.
+ Tác dụng phụ: tiêu chảy, sinh hơi ở ruột, dị ứng, độc với gan.
* Nhóm benfluorex (mediator) 150 mg:
+ Cơ chế tác dụng:
- Mediator cải thiện đề kháng insulin tại gan và cơ trong đái tháo đường
type 2 có béo phì.
- Không làm thay đổi insulin huyết thanh.
- Độ nhạy cảm với insulin được cải thiện.
- Làm giảm triglycerid máu.
Mediator không độc với gan, không gây nhiễm toan axit lactic, không
gây hạ đường huyết.
4.3.2. Insulin:
+ Chỉ định:
- Đái tháo đường týp 1 là bắt buộc phải điều trị bằng insulin.
- Cấp cứu tiền hôn mê hoặc hôn mê do đái tháo đường.
- Những bệnh nhân sút cân nhiều, suy dinh dưỡng hoặc có các bệnh
nhiễm khuẩn đi kèm.
- Đái tháo đường týp 2 đã được điều trị phối hợp với các thuốc uống
nhưng không có kết quả.
- Chuẩn bị trước, trong phẫu thuật.
- Đái tháo đường đã có nhiều biến chứng hoặc biến chứng một trong 3
cơ quan đích
(tim, thận, não).
- Đái tháo đường ở phụ nữ mang thai.
Bảng 4.19. Các loại insulin và thời gian tác dụng.
Các Màu Bắt Tác Hết
loại insulin đầu tác dụng sau
dụng đỉnh
Insulin Trong - 5’ 1- 3 h 6-
nhanh sau tiêm 8 h
(thường): I. tĩnh
Regular, mạch.
standard, soluble. - 30’
sau tiêm dưới
da.
Insulin bán Đục 2 h 6- 12 h 24
h chậm: (trung
gian)
insulin
lente, NPH
(Neutral protamin
Hagedorn).
Insulin rất Đục 4 h 6- 24 h 36
h chậm: utra- lente,
PZI
(protamin
zine insulin)
+ Liều đầu tiên: 0,3- 0,5đ.vị/kg/ngày tiên dưới da.
- Thường phối hợp 2/3 insulin chậm và 1/3 insulin nhanh trộn lẫn. Nếu
tiêm dưới 30 đơn vị thì có thể tiêm một lần vào buổi sáng, còn nếu tiêm trên
30 đơn vị phải chia đôi sáng- chiều, không nên tiêm xa bữa ăn hoặc buổi tối
để tránh hạ đường huyết. Nếu tiêm insulin nhanh nên chia nhiều lần trong ngày
vì tiêm nhiều lần kiểm soát đường huyết tốt hơn.
- Những ngày sau đó thì tùy thuộc vào đường huyết để điều chỉnh liều
insulin cho thích hợp- khi đường máu trở về bình thường có thể chuyển sang điều trị
củng cố, liều củng cố bằng 1/2 liều ban đầu và điều trị liên tục suốt đời. Nếu có
điều kiện nên kiểm tra đường huyết nhiều lần trong ngày.
- Insulin nhanh tiêm trước ăn 30 phút, insulin bán chậm có thể tiêm trước
khi ăn sáng hoặc trước bữa ăn chiều.
+ Tai biến khi điều trị insulin.
- Hạ đường huyết: nguyên nhân do điều trị quá liều insulin, do bỏ ăn
nhưng liều insulin không được giảm, rối loạn tiêu hoá, stress, nhiễm trùng, do
vận động quá mức...
- Dị ứng: tại chỗ tiêm đỏ và đau hoặc có thể dị ứng toàn thận nổi mẩn
đỏ.
- Loạn dưỡng mỡ do insulin: là một biến chứng tại chỗ, có 2 thể: teo
(atrophie) hoặc phì đại (hypertrophie) trong lâm sàng hay gặp thể teo, nguyên
nhân có thể là do rối loạn dinh dưỡng thần kinh ở vùng tiêm do kích thích cơ
học hoặc có thể do dị ứng. Để tránh hiện tượng này không nên tiêm một chỗ
mà nên tiêm nhiều chỗ dưới da (tốt nhất là dưới da bụng).
- Kháng insulin: khi điều trị insulin với liều 200 đơn vị trở lên thấy không
có kết quả thì
được gọi là kháng insulin. Để đề phòng tình trạng kháng insulin nên khống
chế được chế độ ăn thật tốt và trong điều trị nhất là đái tháo đường týp 2 cần phối
hợp với các thuốc uống, luyện tập thể thao đều đặn, tránh béo phì.
+ Một số dạng insulin khác:
- Insulin uống: ngày nay ở một số nước đã sử dụng insulin dưới dạng
uống, dưới dạng viên nang khi uống tới ruột non mới được giải phóng và không
bị dịch vị dạ dày phá hủy.
- Insulin dạng xịt (khí dung): có thể xịt vào mồm hoặc mũi. Tuy nhiên
hiệu quả điều trị kém hơn và phải mất nhiều thời gian.
- Bút tiêm insulin (pen insulin): tiện lợi, khống chế chính xác liều insulin
tiêm vào.
