TRAØN MUÛ MAØNG PHOÅI
I. ÑAÏI CÖÔNG :
Traøn muû maøng phoåi laø söï tích tuï muû trong khoang maøng phoåi, do nhieàu
nguyeân nhaân: vieâm maøng phoåi, vieâm phoåi, phaåu thuaät loàng ngöïc, chaán thöông
hoaëc keát hôïp nhieàu yeáu toá gaây neân. Taùc nhaân gaây beänh chuû yeáu laø do vi truøng,
chuû yeáu laø Staphylococcus aureus. Traøn muû maøng phoåi caàn phaûi ñöôïc chaån
ñoaùn vaø ñieàu trò sôùm, traùnh ñeå laïi di chöùng .
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn :
a)
Hoûi
:
Soát
Ho, khoù thôû, ñau ngöïc
Tö theá naèm nghieâng veà beân beänh
Tieàn söû beänh lyù tröôùc ñoù: vieâm phoåi, nhieãm truøng da, vieâm cô
b)
Khaùm laâm saøng
:
Tìm daáu hieäu nhieãm truøng: toång traïng, nhieät ñoä
Tìm vaø ñaùnh giaù möùc ñoä suy hoâ haáp (Xem baøi vieâm phoåi)
Khaùm tìm hoäi chöùng 3 giaûm beân phoåi beänh.
Neáu coù traøn khí keøm theo, goõ ñuïc vuøng thaáp vaø vang ôû vuøng cao
c)
Xeùt nghieäm
:
Coâng thöùc maùu
Dòch maøng phoåi: sinh hoùa, teá baøo, soi tuôi nhuoäm Gram, caáy vaø khaùng
sinh ñoà.
Caáy maùu
Xquang ngöïc
Sieâu aâm ngöïc
2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh: döïa vaøo
Hoäi chöùng nhieãm truøng, khaùm phoåi :hoäi chöùng 3 giaûm + Xquang ngöïc: môø
goùc söôøn hoaønh / môø 1/2 döôùi phoåi hoaëc toaøn boä phoåi keøm ñaåy leäch trung
thaát veà phía ñoái dieän hoaëc Sieâu aâm ngöïc: coù dòch maøng phoåi + Choïc huùt
dòch maøng phoåi: muû ñaëc hoaëc vaøng ñuïc thaønh phaàn chuû yeáu laø ña nhaân, soi
tuôi coù vi truøng hoaëc caáy muû döông tính
3. Chaån ñoaùn coù theå :
Hoäi chöùng nhieãm truøng, khaùm phoåi :hoäi chöùng 3 giaûm + Xquang ngöïc :môø
goùc söôøn hoaønh / môø 1/2 döôùi phoåi hoaëc toaøn boä phoåi keøm ñaåy leäch trung
thaát veà phía ñoái dieän hoaëc Sieâu aâm ngöïc: coù dòch maøng phoåi + Choïc huùt
dòch maøng phoåi: dòch vaøng môø, tính chaát laø dòch tieát: protein >30mg/100ml;
glucose < 40-60mg/100ml; Lactate dehydrogenase (LDH) > 600–
1000UI/100mL, thaønh phaàn teá baøo chuû yeáu laø ña nhaân trung tính >50%; soi
töôi khoâng thaáy vi truøng hoaëc caáy aâm tính.
4. Chaån ñoaùn phaân bieät:
Lao maøng phoåi: döïa vaøo tính chaát dòch maøng phoåi: vaøng chanh, tính chaát laø
dòch tieát, thaønh phaàn teá baøo chuû yeáu laø ñôn nhaân, coù yeáu toá dòch teå lao; PCR
lao/DMP(+); IDR (+).
Traøn dòch maøng phoåi do döôõng traáp: dòch ñuïc nhö söõa, nhieàu teá baøo (>70%
lympho), ñaïm >20g/L, Triglycerides >100mg%).
III. ÑIEÀU TRÒ :
1. Nguyeân taéc ñieàu trò :
Khaùng sinh.
Daãn löu muû sôùm.
Vaät lyù trò lieäu.
2. Khaùng sinh :
Khaùng sinh ban ñaàu: baét ñaàu sau khi choïc doø maøng phoåi vaø coù keát quaû
soi töôi:
-
Neáu soi töôi thaáy caàu truøng Gr(+) hình chuøm; hoaëc keát quaû soi töôi (–)
hoaëc choïc khoâng ra dòch ngay
baét ñaàu KS choáng tuï caàu: Oxacillin +
Gentamycin.
-
Neáu soi tuôi thaáy Bacille Gr(-)
baét ñaàu Cefotaxim +Gentamycin
-
Neáu choïc ra muû thoái, nghi ngôø yeám khí: phoái hôïp theâm Metronidazole.
Ñaùnh giaù sau 1 tuaàn ñieàu trò :
-
Dieãn tieán toát: heát soát, heát khoù thôû, löôïng muû ra oáng daãn löu giaûm,
Xquang phoåi giaûm
tieáp tuïc KS cho ñuû 3-4 tuaàn: 2 tuaàn ñaàu Oxacillin
TM + 2 tuaàn sau Oxacillin uoáng hoaëc 2 tuaàn ñaàu Cefotaxim TM + 2
tuaàn sau Peflacine uoáng .
-
Dieãn tieán khoâng toát: coøn soát, oáng daãn löu maøng phoåi ra muû keùo daøi,
Xquang phoåi khoâng caûi thieän: döïa vaøo keát quaû caáy muû maøng phoåi vaø
khaùng sinh ñoà ñeå quyeát ñònh khaùng sinh; ñoái vôùi tuï caàu ñoåi sang
Vancomycin TM.
3. Daãn löu muû :
Chæ ñònh:
- Dòch ruùt ra laø muû ñaëc
- Dòch vaøng ñuïc (chuû yeáu laø ña nhaân
soi töôi coù vi truøng), löôïng nhieàu
Saên soùc oáng daãn löu (ODL): coù theå huùt ODL qua heä thoáng daãn löu kín vôùi
aùp löïc - 20 ñeán -30cm H
2
O. Heä thoáng naøy nhaát thieát phaûi ñeå thaáp hôn
ngöïc ngay caû luùc di chuyeån hay nghæ ngôi.Ñeå traùnh ngheït ODL khi muû
quaù ñaëc coù theå bôm röûa ODL haøng ngaøy hoaëc moãi 2 ngaøy baèng nöôùc
muoái sinh lyù.
Chæ ñònh ruùt ODL: caøng sôùm caøng toát, khi beù
- Thôû trôû laïi bình thöôøng, aên nguû toát, khoâng soát.
- Khaùm laâm saøng thoâng khí toát.
- Xquang hoaëc sieâu aâm khoâng coøn dòch.
- ODL thoâng vaø khoâng coøn ra muû (chæ ra khoâng quaù 1ml/kg dòch trong
1ngaøy)
Thôøi gian ñaët ODL trung bình 3-7 ngaøy .
Chæ ñònh can thieäp ngoïai khoa: khi coù oå caën vaùch hoùa hoaëc di chöùng daøy
dính naëng neà. Ngaøy nay coù khuynh höôùng can thieäp ngoïai khoa sôùm khi sau
3-7 ngaøy maø löông muû coøn nhieàu
4. Taäp vaät lyù trò lieäu: thöïc hieän 1 ngaøy sau khi ñaët ODL maøng phoåi vaø keùo daøi ít
nhaát 3 thaùng. Muïc ñích taäp sôùm ñeå muû thoaùt ra ngoaøi deå daøng hôn vaø ñeà
phoøng daøy dính maøng phoåi veà sau
Kyõ thuaät taäp nhaèm :
- Giuùp thoâng khí toát, thôû saâu giaõn nôû pheá nang
- Hoaït ñoäng cuûa cô lieân suôøn, cô hoaønh ñeå thoaùt muû qua ODL nhanh vaø
traùnh ñöôïc daày dính.
5. Ñieàu trò trieäu chöùng vaø hoã trôï :
Cho paracetamol neáu coù soát cao.
Dinh döôõng: cheá ñoä aên giaøu Calori.
Oxygen lieäu phaùp khi coù suy hoâ haáp.
Ñieàu trò shock nhieãm truøng neáu coù.
IV. THEO DOÕI VAØ TAÙI KHAÙM :
Beänh nhaân muû maøng phoåi coù ñaët ODL ñöôïc ñieàu trò toái tieåu 3 tuaàn leã, neáu
dieån tieán toát xuaát vieän vaø taùi khaùm moãi 2 tuaàn trong thôøi gian 2 thaùng hoaëc sôùm
hôn neáu baát thöôøng. Khi xuaát vieän caàn höôùng daãn baø meï töï taäp vaät lyù vaø cheá ñoä
dinh döôõng cuõng nhö theo doõi ôû nhaø.