VIEÂM THANH KHÍ PHEÁ QUAÛN CAÁP
I. ÑAÏI CÖÔNG:
Vieâm thanh khí pheá quaûn caáp hoaëc Croup laø tình traïng vieâm phuø neà caáp tính
vuøng haï thanh moân thöôøng do sieâu vi Parainfluenza, sau ñoù laø RSV, Adenovirus,
ñoâi khi do vi khuaån nhö Hemophilus influenza.
Thöôøng gaëp sau 2 tuoåi (6 thaùng-5 tuoåi).
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:
a)
Hoûi beänh:
Trieäu chöùng khôûi phaùt: soát nheï, ho, soå muõi. Sau 1-3 ngaøy ñoät ngoät xuaát hieän
daáu hieäu khaøn tieáng vaø khoù thôû thanh quaûn.
Hoäi chöùng xaâm nhaäp ñeå loaïi tröø dò vaät ñöôøng thôû.
Treû coøn aên uoáng ñöôïc, nuoát khoù hay khoâng ñeå phaân bieät vieâm naép thanh
moân.
Tieàn caên thôû rít hoaëc khoù thôû thanh quaûn
b)
Khaùm laâm saøng:
Soát nheï hay khoâng soát
Khaøn tieáng, tieáng rít thanh quaûn
Thôû nhanh, co loõm ngöïc
Tím taùi
Khaùm hoïng tìm giaû maïc ñeå loaïi tröø baïch haàu
Phaân ñoä khoù thôû thanh quaûn
Ñoä I: Chæ khaøn tieáng, thôû rít khi khoùc
Ñoä II:
Ñoä IIA: Thôû rít khi naèm yeân
Ñoä IIB: Trieäu chöùng IIA keøm khoù thôû, thôû nhanh, ruùt loõm ngöïc
Ñoä III: Trieäu chöùng IIB keøm vaät vaõ, kích thích hoaëc tím taùi
c)
Ñeà nghò caän laâm saøng:
CTM.
Pheát hoïng loaïi tröø baïch haàu.
Khi suy hoâ haáp hoaëc caàn chaån ñoaùn phaân bieät: Xquang phoåi vaø coå thaúng phaùt
hieän tình traïng heïp haï thanh moân (daáu hieäu noùc nhaø thôø: Steeple sign).
Noäi soi thanh khí quaûn: chæ ñònh
Caàn chaån ñoaùn phaân bieät dò vaät ñöôøng thôû
Khoù thôû thanh quaûn taùi phaùt
Thaát baïi ñieàu trò noäi khoa
2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:
Trieäu chöùng khôûi phaùt: vieâm hoâ haáp treân
Khaøn tieáng
Rít thanh quaûn
Noäi soi: vieâm thanh khí quaûn
3.
Chaån ñoaùn coù theå:
Coù 3 daáu hieäu laâm saøng neâu treân nhöng khoâng coù keát quaû noäi soi thanh khí
quaûn
4.
Chaån ñoaùn phaân bieät:
Ngoaïi tröø dò vaät ñöôøng thôû, 90% caùc tröôøng hôïp khoù thôû thanh quaûn ôû treû nhoû
laø Croup vaø vieâm naép thanh moân.
Vieâm naép thanh moân caáp: thöôøng do vi khuaån Hemophilus influenza, laâm
saøng soát cao ñoät ngoät vaø nhanh choùng coù bieåu hieän khoù thôû thanh quaûn, beänh
nhaân coù kieåu ngoài ñaëc bieät cuùi ra tröôùc, ñaây laø tö theá toát nhaát ñeå laøm thoâng
ñöôøng thôû, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc eùp buoäc treû naèm xuoáng vì ñoäng taùc naøy coù
theå laøm treû ngöng thôû. Treân Xquang coå nghieâng coù hình aûnh phuø neà vuøng
thöôïng thanh moân (daáu ngoùn tay).
Vieâm khí quaûn do vi khuaån: thöôøng do Staphyloccocus aereus, Streptoccocus
hoaëc Hemophilus influenza type b. Treû soát cao, veû maët nhieãm truøng keøm daáu
hieäu taéc ñöôøng thôû treân.
Dò vaät ñöôøng thôû: Khoù thôû thanh quaûn ñoät ngoät keøm hoäi chöùng xaâm nhaäp.
U nhuù thanh quaûn: beänh nhaân coù trieäu chöùng khaøn tieáng keùo daøi.
Croup Vieâm naép
thanh
quaûn
Abceøs
hoïng Baïch haàu
thanh
quaûn
Dò vaät
ñöôøng thôû
Khôûi phaùt Töø töø
(1–3 ngaøy)
Raát ñoät
ngoät (vaøi
giôø)
Töø töø Ñoät ngoät Ñoät ngoät
HC xaâm
nhaäp
Toång traïng
Toát Xaáu Xaáu Xaáu Toát
Soát Nheï Cao Cao Cao Khoâng
Ñau hoïng Khoâng Coù Coù Coù
Gioïng Khaøn Ngaït Ngaït Khaøn Khaøn
Khoâng
uoáng ñöôïc
(-) (+) (+) (+) (-)
Caùc trieäu
chöùng ñaëc
bieät
Tö theá
giaûm khoù
thôû ñaëc
bieät
Giaû maïc
baïch haàu
HC xaâm
nhaäp
III. ÑIEÀU TRI:
1. Nguyeân taéc ñieàu trò:
Loaïi tröø dò vaät ñöôøng thôû.
Phuïc hoài söï thoâng thöông ñöôøng thôû.
Ñaûm baûo tình traïng thoâng khí vaø oxy hoùa maùu.
2. Ñieàu trò:
Nheï: Khoù thôû thanh quaûn ñoä I: phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp töï hoài phuïc töø 2-4
ngaøy.
-
Ñieàu trò ngoaïi truù.
-
Cho treû aên uoáng bình thöôøng.
-
Ñieàu trò trieäu chöùng: haï soát, giaûm ho.
-
Höùôùng daãn baø meï chaêm soùc treû taïi nhaø vaø caùc daáu hieäu naëng caàn ñi taùi khaùm
(co loõm ngöïc, tieáng rít khi naèn yeân).
Trung bình: khoù thôû thanh quaûn ñoä IIA
-
Coù theå ñieàu trò ngoaïi truù, neáu beänh nhaân ôû gaàn vaø coù theo doõi saùt.
-
Ngoaøi caùc ñieàu trò nhö daïng nheï cho uoáng Dexamethasone 0,15 mg/kg hoaëc
Prednisone 1mg/kg/laàn uoáng hay gavage moãi 8 giôø.
-
Caàn taùi khaùm moãi ngaøy.
Naëng: khoù thôû thanh quaûn ñoä IIB, III
-
Nhaäp vieän ñieàu trò.
-
Caàn giöõ yeân treû, cho meï boàng, traùnh khoùc vì laøm taêng phuø neà thanh quaûn vaø
khoù thôû nhieàu hôn.
-
Thôû oxy qua cannulla duy trì SaO2 92-96%.
-
Khí dung Adrenaline 1‰ 2-5 mL (treû<4 tuoåi: 2ml), coù theå laäp laïi lieàu 2 sau 30
phuùt – 1giôø neáu coøn khoù thôû nhieàu, vaø sau ñoù 1 – 2 giôø neáu caàn ñeå ñôïi taùc
duïng cuûa Dexamethasone. Adrenalin choáng chæ ñònh trong töù chöùng Fallot vaø
beänh lyù cô tim cuûa taâm thaát gaây taét ñöôøng ra vì coù theå gaây ñoät ngoät giaûm cung
löôïng tim.
-
Dexamethasone 0,15 - 0,6 mg/kg TB hoaëc TM 1 laàn, coù theå laäp laïi sau 6-12
giôø neáu caàn. Moät soá taùc giaû nhaän thaáy khí dung Budesonide cuõng coù hieäu quaû
trong khoù thôû nheï vaø trung bình.
-
Khaùng sinh: Cefotaxime hoaëc Ceftriaxone
-
Hoäi chaån chuyeân khoa Tai muõi hoïng
-
Chæ ñònh ñaët noäi khí quaûn:
Tím taùi.
Lô mô, kieät söùc.
Côn ngöøng thôû.
Thaát baïi vôùi ñieàu trò noäi khoa (khí dung Adrenaline vaø Dexamethasone).
Vôùi ñaët noäi khí quaûn, choïn noäi khí quaûn côõ nhoû hôn bình thöôøng 0,5 (thí duï
duøng oáng ID 3mm hay 3,5mm ôû treû 12 – 24 thaùng); thôøi gian hoài phuïc thöôøng
sau 24 – 48 giôø seõ ruùt noäi khí quaûn neân öu tieân choïn ñaët noäi khí quaûn hôn môû
khí quaûn.
3. Theo doõi: Tri giaùc, tieáng rít thanh quaûn, nhòp thôû, nhòp tim, SaO
2.
Vaán ñeà MöÙc ñoä chöùng côù
Epinephrine khí dung, corticoides toaøn thaân
vaø corticoides khí dung ñeàu coù hieäu quaû
trong ñieàu trò croup
I
Clinical Evidence 1999
L-epinephrine coù hieäu quaû ngang vôùi
epinephrine -racemic trong ñieàu trò croup
I
Emergency Medicine: concepts and
clinical practice 1998
Löu ñoà xöû trí vieâm thanh khí pheá quaûn caáp
Chaån ñoaùn Croup
Ho ong oûng, soã muõi.
Khoù thôû / rít hít vaøo
Khaøn tieáng
Thieáu oxy naëng hoaëc
Tieáng rít khi naèm yeân
keøm ruùt loõm ngöïc
T
Khoâng BH
LS cuûa taéc
ngheõn ñöôøng thôû
Chaån ñoaùn phaân bieät:
Vieâm thanh moân
Vieâm khí quaûn do vi truøng
Dò vaät ñöôøng thôû
Nhaäp vieän.
Phun KD Adrenalin
Dexamethasone 0,6 mg/kg (TB)
Theo doõi saùt, lieân tuïc
Prednisolone 1mg/kg (uoáng)
, hoaëc
Dexamethasone 0,6 mg/kg (TB/
uoáng)
Ñieàu trò ngoaïi truù
Khoâng ñieàu trò ñaëc hieäu
(+)
(+)
(+)
(
-
)
(
-
)
(
+
)