Ắ Ộ

Ệ

B NH M T H T

Ạ

BS.PH M THÀNH LUÂN

Ị

1. Đ NH NGHĨA và NGUYÊN NHÂN :

ạ ặ ắ ộ ệ ế ộ B nh m t h t (BMH) là m t viêm k t giác m c đ c

ể ệ ạ ế hi u, lây lan, ti n tri n m n tính ở ườ  ng i, gây ra do tác

ổ ươ ư ở ặ nhân Chlamydia trachomatis. T n th ng đ c tr ng

ạ ở ế ả ộ ắ ộ k t giác m c b i: h t m t h t, tăng s n nhú gai, màng

ẹ ế ạ ố máu, cu i cùng là s o hoá k t giác m c, gây lông

ế ặ ẫ qu m, lông siêu và d n đ n mù loà.

ƯƠ

Ơ Ả

Ổ 2. T N TH

NG C  B N

Ạ Ế

Ạ

 T I K T M C , GIÁC M C Ạ

Thâm nhiễm:

Hột

Sẹo

Nhú

Tân mạch.

Màng máu.

Ẩ

Ạ . 3.CH N ĐOÁN VÀ PHÂN LO I

ẩ

ẩ

 3.1. Tiêu chu n ch n đoán lâm sàng

ộ

ạ ụ

ộ ở

ỉ

 H t trên k t m c s n mi trên: ch  tính h t

ệ ộ ớ ạ

ụ

ầ

ờ

ế  hai góc và b  trên s n. C n phân bi

vùng trung tâm, không  t h t v i s n vôi,

ắ

ộ ở tính h t  ỏ nang nh  và ch p.

ể

ệ ớ ẹ

 S o đi n hình trên k t m c s n mi trên. C n phân bi

t v i s o do

ạ ụ ế

ặ ẹ

ẹ ỏ

ạ

ế b ng ho c s o trong viêm k t m c có gi

ầ ả ạ  m c.

ộ ở

ứ

ự

ặ

ộ

ộ

 H t

vùng rìa c c trên ho c di ch ng h t (lõm h t).

 Màng máu trên giác m c.ạ

ệ

ẩ

ị

ắ ộ ặ

ầ ữ

ỉ ầ

 C n có 2 trong 4 tiêu chu n đ  ch n đoán xác đ nh b nh m t h t.  ắ ộ Ở ể ẩ   ẩ ỉ ệ  cao, ch  c n 1 trong 4 tiêu chu n.

nh ng vùng m t h t n ng có t  l

Ẩ

Ạ 3.CH N ĐOÁN VÀ PHÂN LO I

ạ

3.2. Phân lo i ( theo WHO)

ệ

ắ ộ

ộ

ả

ế

ỷ ệ

ạ ụ

ở  0,5 mm tr  lên. T  l

ộ (Trachomatous inflamation Follicular ­ TF): có ít nh t 5 ấ ướ ừ c t

ồ

ộ

ệ

ự ắ ộ

ạ

ẩ

ậ

ế ạ

ờ

ế

ạ ụ

ậ ự ầ

ủ

ọ

ộ

ế

ế

ẹ ặ

ả

ạ

ả ễ ấ ủ

ộ

ư c kia c a BMH trong c ng đ ng.

i tr ặ

ứ

ầ

ớ

ổ

ọ

ạ ồ ắ ộ (Trachomatous Trichiasis ­ TT): có ít nh t 1 ấ ề ệ ỷ   ồ

ủ

ộ

ạ

ậ

CO nói lên h u

ỷ ệ  l

ặ  TT nói lên ti m năng gây mù c a BMH cho c ng đ ng. ẹ ụ ắ ộ (Corneal Opacity ­ CO): t ả

ủ

ồ

ộ

­ B nh M t h t có h t  ộ h t trên k t m c s n mi trên, h t ph i có kích th ủ TF nói lên s  lây lan c a BMH trong c ng đ ng. ặ (Trachomatous inflamation Intense ­ TI): k t m c  ­ B nh M t h t viêm n ng  ỏ ị ẩ ụ s n mi trên b  th m l u (đ , dày lên), th m l u đó che m  1/2  các m ch máu  ỷ ệ  TI nói lên s  tr m tr ng c a BMH trong c ng  trên k t m c s n mi trên. T  l đ ng.ồ ạ ắ ộ (Trachomatous Scarring ­ TS): có s o trên k t m c  ạ ẹ ­ S o k t m c do M t h t  ế ỷ ệ ẹ ụ  l s n mi trên, S o k t m c ph i d  th y nh  hình d i, v ch ho c hình sao, t ự ồ ạ ướ TS nói lên s  t n t ­ Lông xiêu, lông qu m do m t h t  ằ lông mi ch c vào nhãn c u, ho c có b ng ch ng v  vi c m i nh  lông xiêu, t ề ệ l ­ S o đ c giác m c do M t h t  qu  gây mù c a BMH cho c ng đ ng.

Ẩ

Ạ 3.CH N ĐOÁN VÀ PHÂN LO I

ụ

ế

ộ

ng t

ề ử  toàn b , nhi u r

ạ ươ ạ ụ

ế ế

ắ

ạ ấ  ­  Viêm k t m c c p: k t m c c ộ m t, không có h t trên k t m c s n mi trên.

ẻ

ầ

ẫ

ế

ệ

ế ­ Viêm k t m c d   ng: hay nh m l n vì trên tr  em hay  ặ ặ g p đ c bi

ạ ị ứ ạ t viêm k t m c mùa xuân,

ẩ ệ 3.3. Ch n đoán phân bi t.

Ễ Ọ

Ị

4. D CH T  H C

ắ ộ ệ

4.1. Cách lây truy n b nh m t h t:  ề

B   tái  nhi m Chlamydia nhi u l n. B nh m t h t  ắ ộ

ề ầ ệ ễ ị

ễ ậ ệ ở ẻ lây lan d  dàng đ c bi t là tr  em.

Tu i m c b nh:

ắ ệ ổ ị ắ ộ ộ Trong các c ng đông b  m t h t

ắ ệ ế ẻ ấ ầ ề ặ ở ổ n ng nh t h u h t tr  em đ u m c b nh 1­2 tu i (

ắ ệ ẻ ắ ộ ẻ có tr  6 tháng đã m c b nh), ệ tr  em có b nh m t h t

ạ ữ ổ ủ ế ề ho t tính chính là nh ng lây truy n ch  y u trong

ộ ồ c ng đ ng.

Cách th c lây truy n:

ứ ườ ế ề   qua đ ng ti p xúc

Ru i: Ru i mang tác nhân gây b nh có trong d  m t

ử ắ ệ ồ ồ

ườ ệ ậ ắ ườ ệ ề ng i b nh đ u vào m t ng i lành và truy n b nh

ề ở ộ ồ (lây truy n c ng đ ng).

Khăn m t, đ  v i b n: Khăn m t có dính d  m t

ồ ả ẩ ử ắ ặ ặ

ườ ệ ẽ ư ế ẩ ng i b nh n u dùng chung s  đ a vi khu n gây

ệ ắ ườ ẩ ườ b nh vào m t ng i lành, Ngón tay b n, Ng i

trong cùng gia đình

ế ố

ơ ố ớ ệ

ắ ộ

4.2 Các y u t

nguy c  đ i v i b nh m t h t:

Thi u n

ế ướ ạ ế ề ắ ẫ ặ ẩ c s ch d n đ n m t b n, m t có nhi u

ử ẩ ầ ẩ d , tay b n, qu n áo b n.

B i b m làm cho m t b  kích thích ti

ụ ậ ắ ị ế ề ử t nhi u d

h n.ơ

B n: Môi tr

ẩ ườ ề ậ ườ ng có nhi u phân súc v t, phân ng i,

ả ẽ ạ ể ồ ệ ề ể rác th i s  t o đièu ki n đ  ru i phát tri n nhi u

h n.ơ

Ch t ti

ấ ế ử ắ ướ ể ả ấ ế t: D  m t, n c mũi và có th  c  ch t ti t

ườ ụ ứ ề ễ ệ đ ng sinh d c ch a nhi u tác nhân gây b nh và d

ệ ề ườ truy n b nh cho ng i khác.

Đông ng

ườ ố ườ i s ng trong gia đình: Càng đông ng i

ậ ẹ ế ả ộ ố s ng trong m t căn nhà ch t h p, kh  năng ti p xúc

ữ ế ệ ễ ả ườ kh  năng ti p xúc và lây nhi m b nh gi a ng i

ệ ườ b nh và ng i lành càng cao.

Ủ

Ạ

Ệ

4.3 CÁC GIAI ĐO N C A B NH

ắ ầ ủ ệ

ạ

 I: Giai đo n b t đ u c a b nh

ườ

ặ ở ẻ

ứ

ổ

ổ

 Th

ng g p

tr  em l a tu i 2 ­ 5 tu i.

ươ

ườ

ể

ộ

ộ

 T n th ổ

ng : th

ng là h t non, h t phát tri n.

ạ

ườ

ừ

 Giai đo n I th

ng kéo dài t

ế  3 tháng đ n 2 năm.

ạ

 II: Giai đo n toàn phát 1 ­ 3 năm

ề

ế

ễ

ể

ạ

ộ

 Nhi u h t phát tri n, chín, thâm nhi m làm k t m c dày đ . ỏ

ể ấ

ạ

ộ

 Trên giác m c có th  th y h t, màng máu.

ể

 III: Giai đo n thoái tri n. ạ

ộ

 H t còn ít ho c h t. ặ ế

ề

ề

ạ

ặ

ả

 Thâm nhi m to  lan ho c khu trú. S o nhi u. Giai đo n này kéo dài nhi u  ẹ

ứ

ế

ễ năm, gây bi n ch ng.

ỏ ệ

ẹ

ế

ạ

ỉ

 IV: Ch  còn s o trên k t m c, kh i b nh.

4.4 DI CHỨNG VÀ BIẾN CHỨNG

ắ ộ

ể

ệ

ộ

ỳ

 B nh m t h t có th  gây mù ho c không gây mù hoàn toàn tu  thu c  ặ

ự

ộ

ạ ủ

ế ố

ủ

ậ

ườ

vào s  tác đ ng qua l

i c a ba y u t

chính là v t ch  (con ng

i),

ế ố

ườ

ệ

các y u t

môi tr

ủ ng và tính gây b nh c a tác nhân Chlamydia

ữ

ề

ệ

ệ

ạ

ơ

ườ

ố

trachomatis. T i nh ng n i có các đi u ki n v  sinh môi tr

ng t

t,

ắ ộ

ể ự ỏ

ẹ

ệ

ệ

b nh m t h t nh , ít lây lan. B nh có th  t

kh i không gây mù loà.

ữ

ệ

ệ

ạ

ơ

ườ

ệ

 T i nh ng n i đi u ki n v  sinh môi tr ề

ng và v  sinh cá nhân kém

ắ ộ ạ ế

ứ

ể

ệ

ế

ặ

thì b nh m t h t l

ạ i ti n tri n và lây lan m nh, bi n ch ng n ng

ữ ổ ắ

ị ự

ữ

ẹ

ả

ọ

(s o, gi m th  l c...) gây mù loà. Nh ng vùng đó g i là nh ng

m t

ộ ư ị

ắ ộ ở

ệ

ắ ộ

ệ

h t l u đ a và b nh m t h t

đó chính là b nh m t h t gây mù.

Ự

Ề

Ị

5. ĐI U TR  VÀ D  PHÒNG.

ề

 5.1 Đi u tr . ị

ố

ỡ

ắ

 Thu c tra m t m  Tetracyclin 1%

ụ

ụ

ề

ề

ắ

ầ

ầ

ị

 Đi u tr  liên t c: tra m t ngày 2 l n liên t c trong 6 tu n li n.

ị

ắ

ề

ủ

ắ

 Đi u tr  ng t quãng: tra m t 1 l n vào bu i t

c ng  10 ngày

ổ ố ướ i tr ầ

ề

ầ ặ trong 1 tháng x 6 tháng li n. Ho c tra 2 l n/ngày x5 ngày trong 1  tháng x 6 tháng.

ố

ể

ễ

ắ ỡ ẻ ướ

ụ ữ

ượ

ư

ể

ổ

 Thu c tra m t m  Tetracyclin 1% có  u đi m là d  mua, r  ti n, có  ẻ ề ể c đi m là

ư i 1 tu i và ph  n  có thai, nh ng nh

ự

ệ

ắ

th  tra cho tr  d tra m t kéo dài nên khó th c hi n đúng.

ố

ườ

ỉ

Thu c kháng sinh theo đ

ị Ch  đ nh

ữ

ườ

ợ

ng toàn thân: ắ ộ ặ

trong nh ng tr

ng h p m t h t n ng.

ầ

Erythromycin 250 mg u ng 4 viên/ngày x 3 tu n. ố

Zithromax (Azythromycin) dùng cho b nh m t  ắ

ạ

ươ

ng t

ế

ạ

ộ

ớ

ố ậ ấ

ệ ự ư ộ  nh   h t ho t tính. Azythromycin t ậ  bào,  erythromycin thâm nh p m nh vào các mô t ề ậ đ m đ  thu c t p trung cao và kéo dài v i 1 li u  ầ dùng duy nh t đúng 1 l n /2 năm.

ướ

ở

Ch  đ nh: c  gia đình c a b nh nhân b  m t h t  ủ ệ ị ắ ộ ả ổ ẻ i 10 tu i có   vùng mà trên tr  em d ụ  TI ≥ 5%, TF ≥ 20%. Không nên l m d ng

ạ ọ

ầ

ạ

ỉ ị ạ ho t tính  ỷ ệ t  l khi tình tr ng BMH không quá tr m tr ng.

ề ượ

Li u l

ng :

ườ ớ

ẻ

ầ

ố

ổ

Ng

i l n và tr  trên 16 tu i: u ng 1l n 1g/năm

(4 viên 0,25g).

ẻ

ừ

ặ

ổ

Tr  em t

5 ­ 15 tu i: 20 mg/1 kg cân n ng

ố

(thu c viên).

ẻ

ừ

ặ

ổ

ố

Tr  em t

1 ­ 4 tu i: 20 mg/1 kg cân n ng (thu c

ướ

n

c).

ắ ạ

ề

ị

ớ ề ươ

ứ

Đi u tr  nh c l

i sau năm th  hai v i li u t

ng

t

.ự

ị

ề

ứ

ế

ế

ạ

ờ

Đi u tr  các bi n ch ng Viêm k t m c, b  mi.

Viêm loét giác m c.ạ

ủ

ệ

ổ ố

ệ

Viêm m  túi l

: M  n i thông l

mũi.

ắ

ố

ướ

ạ

ắ

Khô m t: Tra thu c, n

c m t nhân t o.

ươ

ế

M  qu m: đây là ph ặ ể ề

ề ng pháp đi u tr  c n thi ế

ẩ t, kh n  ư

ị ầ ắ ộ ư

ứ ộ ọ

ư

ệ

ả

ổ

ề ng xuyên và  ế

ỡ

ổ

ừ

ặ

ả

ầ

ổ

ở

ổ ệ ấ c p đ  đ  phòng mù lòa do b nh m t h t. N u có d ói 5  ề ắ lông xiêu m c đ  ch c vào m t ch a nhi u, ch a có đi u  ườ ổ ki n đi m  ngay thì ph i nh  lông xiêu th ồ ố tra thu c m  tetracyclin 1% hàng ngày r i đi m  sau. N u   5 lông xiêu tr  lên c n ph i đi m  qu m ngay. có t

ệ

ố

ị

5.2 Các bi n pháp phòng ch ng d ch

ự

ệ

 5.2.1. Bi n pháp d  phòng:

ụ ứ

ề

ẻ ­ Tuyên truy n giáo d c s c kho .

ử

ệ

ạ

ả

ằ

ặ

­ V  sinh cá nhân: r a m t hàng ngày b ng khăn s ch riêng. C i

ệ ố

ồ ướ ạ

ề

ệ

ạ

ệ

ử

ồ

thi n đi u ki n s ng: t o ngu n n

c s ch, di

t ru i, x  lí phân, rác

th i.ả

ệ

ố

ị

5.2.2. Bi n pháp ch ng d ch

ứ

ượ

ụ ở

ế ượ

ế ớ ư

ề  nhi u

c SAFE đ

c áp d ng

i đ a ra chi n l

ớ

ổ

ế

ự

 T  Ch c Y t ế  Th  gi ộ c  mà n i dung là: ặ

ử

ố

ị ắ ộ

ệ

ằ

ằ

t

ễ

ẩ

ề ạ  nhi m khu n và h n ch  lây lan b nh ử

ằ

ặ

ế ặ ạ ỏ ấ ế ế

ệ

ạ

ướ ạ c s ch, khăn m t riêng, 3  ế t k t m c, h n ch  lây b nh trong gia đình

ồ

ộ

ườ

ệ

ấ ng cung c p  ạ ế

ệ ồ

ả ệ

c s ch, xây h  xí h p v  sinh, chu ng gia súc xa nhà, k  ho ch

ố ơ ở ạ

ổ ướ n ­ S (Surgery): m  qu m s m nguyên nhân tr c ti p gây mù, x  trí lông xiêu  ằ b ng đ t lông siêu. ạ ­ A (Antibiotics): đi u tr  m t h t ho t tính b ng kháng sinh, nh m tiêu di ổ ệ ­ F (Face Washing): r a m t hàng ngày b ng n ạ ằ ầ l n/ ngày nh m lo i b  ch t ti và c ng đ ng. ­ E (Environment Improvements): c i thi n v  sinh môi tr ồ ướ ạ ngu n n ạ hoá gia đình, t o n i

ợ ẽ ộ  s ch s , r ng rãi.

ươ

 Các ch

trì kháng

ố

ộ

ị ệ ắ ầ ồ

ả ố

ự

ế

ố

ả ế ụ ề

ắ

ắ ộ ề ủ ế ự ệ ng trình đi u tr  b nh m t h t ch  y u d a trên vi c duy  ằ ự ị ề ạ . B t đ u đi u tr  tích c c và r ng rãi b ng thu c có  ắ sinh tra m t hàng lo t ở ắ kh  năng làm gi m ngu n lây lan Chlamydia   m t trong nhân dân. Sau đó  ể ừ ti p t c tra thu c ng t quãng trong t ng gia đình đ  kh ng ch  thêm s  lan  truy n Chlamydia t

ắ ừ ắ  m t sang m t.