Định nghĩa, dịch tễ học, giải phẫu bệnh, sinh bệnh học, sinh lý bệnh, lâm sàng, cận lâm sàng,... là những nội dung chính của bài giảng "Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính - Copd". Mời các bạn cùng tham khảo để có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu.
CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE- COPD
PGS.TS TRAÀN VAÊN NGOÏC
I. ÑÒNH NGHÓA II. DÒCH TEÃ HOÏC III. GIAÛI PHAÃU BEÄNH IV. SINH BEÄNH HOÏC V. SINH LYÙ BEÄNH VI. LAÂM SAØNG VII. CAÄN LAÂM SAØNG
I.
ÑÒNH NGHÓA COPD : Beänh ñöôøng hoâ haáp nhoû ñaëc tröng bôûi taéc ngheõn thoâng khí ( do VPQM hay KPT). Söï taéc ngheõn thöôøng tieán trieån, coù theå taêng ñaùp öùng cuûa ñöôøng hoâ haáp vaø coù phuïc hoài moät phaàn. + Daïng Pink puffer ( KPT laø chuû yeáu ) : + Daïng Blue bloater ( VPQM laø chuû yeáu ):
Toån thöông PQ Phaù huûy thaønh
pheá nang
vaø tieåu PQ
N.truøng
N.truøng hoâ haáp (thænh thoaûng)
• • • Co thaét PQ • Taêng tieát nhaày • •
•
tuïc vaø taùi ñi taùi laïi(t.laù)
Taéc ngheõn coù hoài phuïc tieåu PQ vaø PQ nhoû • Toån thöông lieân N.truøng lieân tuïc hay taùi ñi taùi laïi • • • •
VPQM
KPT N.truøng lieân tuïc
• Phaù huûy thaønh • Pheá nang & taùi phaùt • Toån thöông lieân tuïc
& taùi ñi taùi laïi
VPQM & KPT
•
II. DỊCH TỄ HỌC Tỷ lệ mắc COPD nhóm ≥ 40 tuổi Việt Nam
Ước tính số BN hiện mắc COPD ở Việt Nam
Tổng DS 2006 86.000.000
Tỷ lệ hút thuốc
COPD có hút thuốc
Tỷ lệ không hút thuốc
COPD không hút thuốc
DS ≥ 15 tuổi
Tổng số COPD Ước tính
=73% tổng
32%
68%
4,2%
1,2%
DS
843 763
512 285
1 356 048
20 089 600
42 690 400
Số người ước tính 62 .780. 000
II. DỊCH TỄ HỌC : II. DỊCH TỄ HỌC :
Thay ñoåi tæ leä töû vong ñöôïc ñieàu chænh theo Thay ñoåi tæ leä töû vong ñöôïc ñieàu chænh theo
tuổi taïi Hoa Kyø tuổi taïi Hoa Kyø
töø 1965-1998 töø 1965-1998
•Tæ leä so vôùi naêm 1965 •Tæ leä so vôùi naêm 1965 •3.0•3.0
•Ñoät quî •Ñoät quî
•Beänh maïch •Beänh maïch • vaønh • vaønh
•2.5•2.5
•Beänh tim •Beänh tim •maïch khaùc •maïch khaùc
•Caùc nguyeân •COPD •Caùc nguyeân •COPD •nhaân töû •nhaân töû •vong khaùc •vong khaùc
•2.0•2.0
•1.5•1.5
•1.0•1.0
•0.5•0.5
•–59%•–59%
•–64%•–64%
•–35%•–35%
•+163% •+163%
•–7%•–7%
•0•0
•1965 - 1998 •1965 - 1998 •1965 - 1998
•1965 - 1998 •1965 - 1998
•1965 - 1998 •1965 - 1998
•1965 - 1998 •1965 - 1998 •1965 - 1998
Tæ leä töû vong COPD theo giôùi tính
taïi Hoa Kyø töø 1980-2000
•Soá töû vong x 1000 •Soá töû vong x 1000
•Year •Year
1990 1990
2020 2020
•3rd•3rd
•6th•6th
•Ung thö daï daøy •HIV •Töï töû
• • •Thieáu maùu cô tim •Thieáu maùu cô tim •Beänh maïch maùu naõo •Beänh maïch maùu naõo •NT hoâ haáp döôùi •NT hoâ haáp döôùi •Tieâu chaûy •Tieâu chaûy •Beänh lyù chu sinh •Beänh lyù chu sinh •COPD •COPD •Beänh lao •Beänh lao •Sôûi •Sôûi •Tai naïn giao thoâng •Tai naïn giao thoâng •Ung thö phoåi •Ung thö phoåi •Murray & Lopez. Lancet 1997
II. GiẢI PHẪU BỆNH
1. Những biến đổi trong đường hô hấp lớn trong COPD
Tăng tiết nhầy
Neutrophils trong đàm
Dị sản gai TB biểu mô Không dầy màng đáy
Tăng sảng TB Goblet
↑ ĐTB
↑ TB CD8+
Tăng sản tuyến nhầy
Tăng nhẹ cơ trơn đường thở
Peter J. Barnes, MD
2. Các biến đổi đường hô hấp nhỏ trong COPD
Xuất tiết dịch viêm trong lòng PQ
Đứt các mối nối phế nang
Dầy thành PQ với tăng TB viêm ĐTB , TB CD8+ , nguyên bào sợi
Xơ hóa quanh PQ
Nang lympho
Peter J. Barnes, MD
Bình thường
COPD
Reproduced from The Lancet, Vol 364, Hogg JC. "Pathophysiology of airflow limitation in chronic obstructive pulmonary disease," pp709-721. Copyright © 2004, with permission from Elsevier.
Hogg JC. Int J Tuberc Lung Dis. 2008;12:467-479. Permission requested.
Bình thường COPD
Reproduced from The Lancet, Vol 364, Hogg JC. "Pathophysiology of airflow limitation in chronic obstructive pulmonary disease,” pp709-721. Copyright © 2004, with permission from Elsevier.
Nút nhầy
3. Các biến đổi trong
nhu mô phổi BN COPD
Phá hũy thành phế nang
Mất đàn hồi
Phá hũy dường mạch máu Phổi
↑ TB viêm
ĐTB ,CD8+
Peter J. Barnes, MD
Roái loaïn heä nhaày loâng
Thay ñoåi Caáu truùc
Ñöôøng thôû Bò haïn cheá
Aûnh höôûng toøan thaân
D Tan 2005
Vieâm Ñöôøng thôû
COPD : LÀ BỆNH LÝ TOÀN THÂN
•Chuyển hoá - Tuỵ •ĐTĐ typ 2
•IL- 6
•Yếu cơ, teo cơ
•TNF α
•?
•Viêm tại chỗ
•Loãng xương
•+ve
•CRV
•Những ảnh hưởng tim mạch
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: a.Söï suy yeáu lôùp truï loâng: + Hít chaát ñoäc haïi giaûm CN lôùp b.moâ truï loâng. + Thuoác laù : gaây tích tuï TB vieâm trong phoåi : ÑTB taêng 10 laàn vaø ñöôïc hoaït hoaù GP chaát hoaù öùng ñoäng loâi keùo BC haït vaøo n.maïc hoâ haáp. + BC haït ñöôïc hoïat hoùa :
+ GP TGHH taêng sinh tuyeán döôùi n.maïc vaø
TB ñaøi; taêng SX ñaøm nhaày vaø co thaét PQ
+ GP protease vaø chaát oxy hoaù toån thöông
bieåu moâ
+ Giaûm c.naêng lôùp truï loâng toån thöông thöïc
theå vaø cô cheá taùi taoï ngaøy caøng giaûm daàn.
ROÁI LOÏAN HEÄ NHAÀY LOÂNG
•
Beà maët tb bieãu moâ vôùi vi nhung mao vaø beân treân laø lôùp nhaày daïng gel.( mu : mucus, ncc : non-ciliated cells ; nu:nucleus )
CƠ CHẾ BỆNH SINH CỦA COPD
•Barnes PJ: JCI 2008
•TB BiỄU MÔ • KHÓI THUỐC •(CHẤT KÍCH THÍCH KHÁC )
• CXCL9,10,11
•ĐẠI THỰC BÀO
•CCL2
•CXCL1 •CXCL8
•TGF-β
•CCR2
•CXCR3
•CXCR2
•Fibroblast
•Tc1 cell
•Th1 cell •Monocyte
•Neutroph il
•Neutrophil elastase •MMP-9
• PROTEASES
•TĂNG TiẾT NHẦY XƠ HÓA (đường thở nhỏ ) •PHÁ HŨY THÀNH PHẾ NANG (khí phế thủng )
Cigarette smoke Wood smoke
ROS
ONOO-
Numbers Secretion Steroid resistance
NO
Phagocytosis
HDAC Steroid
LTB4
Elastolysis
response
IL-8
MMP-9, MMP-12
MCP-1
GRO-
Cathepsins K, L, S
GRO-
IP-10 Mig I-TAC
Neutrophils
Monocytes
CD8+ Cells
Emphysema
Barnes PJ. J COPD. 2004;1:59-70. Copyright © 2004 from "Alveolar Macrophages as Orchestrators of COPD" by Barnes. Reproduced by permission of Taylor & Francis Group, LLC., www.taylorandfrancis.com
•ROS: reactive oxidant species •GRO : growth related oncogene •MCP1: chemoattractant protein 1. •MMP: matrix metalloproteinase
Oxidants trong COPD
NF-B
Anti-proteases SLPI 1-AT
Tiêu phrotein
IL-8
TNF-
↓ HDAC2
ĐTB Neutrophil
Huy động Neutrophil
↑viêm Kháng Steroid
Co thắt phế quản
Isoprostanes
Thóat huyết tương
Tiết nhầy
Peter J. Barnes, MD
•NF-kB: nuclear factor kappa B •HDAC2 : histone deacetylase 2
-, H202 O2 OH., ONOO-
Bệnh sinh COPD
Khói thuốc Chất ,hạt kích thích
YT vật chủ Cơ chế khuyếch đại
VIÊM TRONG PHỔI
Anti-oxidants
Anti-proteinases
Oxidants
Proteinases
Cơ chế sửa chửa
BỆNH LÝ COPD
Source: Peter J. Barnes, MD
Tóm tắt các chất trung gian gây viêm trong COPD
Tế bào
Chất TGHH Serine proteases, TNF-, ROS, IL-8, MPO, LTB4
Neutrophils
Macrophages
IL-8, IL-6, TGF-1 TGF-, IP-10, Mig, I-TAC, LTB4, GRO-, MCP-1, ROS, MMP-9
CD8+ T-cell
Granzyme B, perforins, IFN-, TNF-
Epithelial cell
IL-8, TGF- 1, IP-10, Mig, I-TAC, LTB4, GRO- , MCP-1, MMP-9
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: b.Nhieãm truøng: + Do maát c.naêng cuaû lôùp truï loâng vaø söï cö truù cuaû VK. + Söï giaûm IgA / ñöôøng hoâ haáp taïo ñieàu kieän cho VK cö truù . Moät soá VK taán coâng IgA coøn laïi baèng men Protease. + Virus vaø mycoplasma gaây ñoäc boä maùy truï loâng taïo ñieàu kieän cö truù cuaû VK gaây bònh. + Ñeå phaân bieät söï cö truù vaø nhieãm truøng cuaû vi khuaån caàn döïa vaøo laâm saøng, tìm khaùng theå vaø ñaùnh giaù quaù trình bònh döôùi khaùng sinh ñieàu trò.
III.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: c.Taéc ngheõn ñöôøng thôû + Do vieâm daày lôùp nieâm maïc vaø öù ñoïng ñaøm nhôùt ôû ñöôøng hoâ haáp nhoû. + Moät soá tröôøng hôïp coù taêng ñaùp öùng khoâng ñaëc hieäu cuaû PQ ñoái vôùi caùc kích thích vaø gaây co thaét PQ. + Söï taêng ñaùp öùng coù theå baãm sinh hay maéc phaûi.
TAÙI CAÁU TRUÙC ÑÖÔØNG THÔÛ
Taêng sinh moâ ñeäm & döôùi nieâm maïc ( phuø, laéng ñoïng proteoglycan , collagen)
Taêng vi maïch PQ Taêng kích thöôùc & soá löôïng tuyeán nieâm maïc Taêng khoái löôïng cô trôn ( phì ñaïi vaø taêng saûn )
D Tan 2005
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: d.Caùc bieán chöùng KPT trung taâm tieåu thuøy. Do phaù huûy tröïc tieáp caáu truùc phoåi bôûi caùc chaát oxy hoaù ( coù nhieàu trong thuoác laù ) hoaëc baát hoaït caùc chaát öùc cheá protease ( ñaëc bieät alpha 1 Pi ) bôûi caùc chaát oxy hoaù naày gaây thieáu alpha 1 Pi .
+ 90% phaù huûy nhu moâ phoåi do caùc protease ( ña soá laø elastase ) töø Neutrophile, ÑTB. ÔÛ ngöôøi huùt thuoác noàng ñoä elastase taêng gaáp 10 laàn .
+ Söï maát caân baèng protease- anti protease seõ daãn
ñeán KPT.
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: d.Caùc bieán chöùng Taêng aùp ÑMP Do giaûm toång dieän tích cuûa m/m phoåi vaø giaûm oxy maùu + Möùc ñoä taêng aùp phuï thuoäc vaøo söï phaù huûy döôøng m/m vaø giaûm thoâng khí pheá nang gaây giaûm O2 pheá nang vaø gaây co maïch. + Söï thuyeân giaûm aùp löïc ÑMP bôûi oxy hoã trôï cho giaû thuyeát co maïch
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA VIEÂM PHEÁ QUAÛN MAÕN: e.Giai ñoaïn cuoái Ñaëc tröng bôûi suy tim, suy hoâ haáp. + Suy tim phaûi + Suy hoâ haáp toaøn phaàn vôùi taêng PaCO2 vaø giaûm PaO2 vaø taâm pheá maõn maát buø.
IV.BEÄNH SINH COPD :
1. BÒNH SINH CUÛA KPT:
PHEÁ NANG •
Dòch loùt pheá nang Bieåu moâ pheá nang • •
Chaát ñeäm ngoaïi baøo •
TIMPs • NEUTRO Serin proteinase
TAÊNG GIAÛM Cystain C ÑTB •
•
Matrix metallo TIEÂU PROTEIN Proteinase
a1-AT A2-Macro globulin
Proteinase
Noäi moââ maïch maùu
Loøng maïch
• • ÑTB Cysteine • • • • •
IV.BEÄNH SINH COPD :
2. BÒNH SINH CUÛA KPT: Elastin ôû phoåi : + Laø thaønh phaàn chaùnh cuûa sôïi ñaøn hoài, vaø chaát ñeäm ngoaïi baøo + Trong 1 soá BN COPD , taêng elastin peptides trong maùu vaø nöôùc tieåu coù leõ do phaù huûy elastin trong phoåi Caùc teá baøo vieâm vaø caùc proteinases trong phoåi: + Neutrophil: Chöùc naêng cuaû alpha 1-AT laø öùc cheá elastase cuûa Neutro Proteinases cuaû Neutro coù theå tham gia vaøo söï ñieàu hoaø ñaùp öùng vieâm qua söï kích thích hay hoaït hoaù caùc cytokins.
IV.BEÄNH SINH COPD :
2. BÒNH SINH CUÛA KPT: + Monocytes: Caùc proteases ñöôïc STH bôûi caùc tieàn thaân Monocytes ôû trong xöông vaø GP nhanh choùng bôûi caùc teá baøo löu haønh. + Ñaïi thöïc baøo:
+Taïo caùc YT thuùc ñaåy söï phaù huûy chaát ñeäm ngoaïi baøo
vaø caùc YT toá baûo veä choáng laïi söï phaù huûy chaát ñeäm => coù vai troø phöùc taïp trong bònh sinh KPT.
+ ÑTB pheá nang coù khaû naêng thoaùi bieán elastin baèng
men ly giaûi protein nhö Macrophage cystein proteinases, Macrophage matrix metalloproteinases
III.BEÄNH SINH COPD :
2. BÒNH SINH CUÛA KPT: KPT do thieáu alpha 1- AT: + PiZ phenotyp laø thöôøng nhaát (95%).PiSZ, Pi nul-nul , Pi nul-Z. + Nhöõng ngöôøi PiZ coù alpha 1-AT = 15% bình thöôøng. + Thuoác laù thuùc ñaåy nhanh bònh lyù. 1 ngöôøi huùt thuoác laù vôùi PiZ coù trieäu chöùng # 40 tuoåi, 15 naêm sôùm hôn ngöôøi PiZ khoâng huùt thuoác. + Gaây KPT toaøn tieåu thuøy, chuû yeáu ôû ñaùy phoåi.
III.BEÄNH SINH COPD :
2. BÒNH SINH CUÛA KPT: KPT do thieáu alpha 1- AT: Caùc chæ ñònh truy tìm giaûm alpha 1-AT : + VPQM taéc ngheõn ôû ngöôøi khoâng bao giôø huùt thuoác laù + GPQ nhaát laø khoâng coù yeáu toá nguy cô roõ reät + khôûi phaùt sôùm COPD möùc ñoä vöøa hay naëng ôû tuoåi 50 + KPT chuû yeáu 2 ñaùy + Phaùt trieån hen pheá quaûn khoâng döùt, ñaëc bieät ôû BN < 50t + Tieàn caên gia ñình coù giaûm alpha 1-AT hay COPD tröôùc 50t + Xô gan maø khoâng coù yeáu toá nguy cô roõ raøng.
V.SINH LYÙ BEÄNH :
1. Taéc ngheõn thoâng khí : + Giaûm FEV 1 vaø FEV1/ FVC % + Löu löôïng hít vaøo toái ña bt ( maximal inspiratory flow : MIF) + Giaûm löu löôïng thôû ra gaéng söùc do heïp hay taéc ngheõn coá ñònh vaø söï khoâng oån ñònh cuûa ñöôøng hoâ haáp trong luùc thôû ra gaéng söùc. + Giaûm löïc ñaøn hoài vaø taêng söùc caûn ñöôøng thôû (SCÑT ) laøm giaûm löu löôïng thôû ra toái ña ( maximal expiratory flow : MEF )
V.SINH LYÙ BEÄNH :
2. Thoâng khí khoâng ñoàng nhaát vaø maát caân baèng thoâng khí töôùi maùu: + Söï maát caân ñoái V/Q : ñaõ xaõy ra trong gñ ñaàu cuûa COPD 3. Söï öù khí ( hyperinflation)-Khí bò nhoát ( air-trapping ) + Taêng theå tích caën (Residual Volume:RV) vaø %RV/TLC. + Taêng TLC + Khi V khí trong loàng ngöïc taêng quaù möùc thoâng khí heát hieäu quaû vaø taêng coâng thôû, caû 2 khoù thôû. + Söï öù khí ñaåy cô hoaønh deït xuoáng , taïo ra moät soá taùc duïng khoâng coù lôïi trong hoâ haáp 4. khoù thôû: + Khi FEV1 ≤ 60%: khoù thôû . 1 soá BN COPD khoâng khoù thôû keå caû khi FEV1 giaûm nhieàu. + Cô cheá khoù thôû / COPD raát phöùc taïp vaø chöa ñöôïc hieåu roõ.
A Ñöôøng thôû roäng, phoåi nôû toát
Thôû ra
Δ Vol
B Ñöôøng thôû roäng, phoåi nôû keùm
Ñöôøng thôû heïp, phoåi nôû toát
C Ñöôøng thôû heïp, phoåi nôû keùm
A
B
C
L i t e r s
Thôøi gian Thôû haèng ñònh
Time (seconds)
VI.LAÂM SAØNG 1.VPQM: + Ho khaïc ñaøm nhaày trong, thay ñoåi maøu saéc vaø taêng soá löôïng khi nhieãm truøng + Khoù thôû : gaéng söùc , co thaét PQ + Khaùm LS: bình thöôøng ,taâm pheá 2. Khí pheá thuûng : + Ho , ñaøm ít daàn + Khoù thôû khi gaéng söùc + Khaùm LS: loàng ngöïc hình thuøng
VI.CAÄN LAÂM SAØNG
1.ÑO CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP + Giuùp chaån ñoaùn xaùc ñònh taéc ngheõn vaø möùc ñoä taéc ngheõn + TD dieãn tieán, + Kieåm tra ñieàu trò + Tieân löôïng
• PHAÂN CHIA GIAI ÑOÏAN COPD –GOLD 2008 • Möùc ñoä I: Nheï •
Tieâu chuaån chaån ñoaùn thöôøng ( nhöng khoâng luoân luoân ) ho khaïc ñaøm keùo daøi, FEV1/FVC < 70% , FEV1 > 80%
II: Trung bình
•
trieäu chöùng xaáu hôn vôùi khoù thôû nhaát laø khi gaéng söùc , FEV1/FVC < 70% ,50% < FEV1 < 80%
III : naëng
trieäu chöùng naëng, khoù thôû roõ ,
•
FEV1/FVC < 70%, 30% < FEV1 <
50%
IV : Raát naëng
•
trieäu chöùng traàm troïng , FEV1/ FVC < 70% vaø FEV1 < 30% hay FEV1< 50% keøm theo suy hoâ haáp hay suy tim phaûi.
)
•4
•> 2
•(C)
•(D)
) p ấ c t
•3
ơ c y u g N
i
•
ơ c y u g N
D L O G o e h t í h k g n ô h t n ạ h i
•2
•
ợ đ ử s n ề T ( •
i
•1
ó g
i
•(B)
• (A)
ạ o
l
•1
• 0
n â h P ( •
•
•mMRC 0-1 •CAT < 10
•mMRC > 2 •CAT > 10
•Triệu chứng •(mMRC hoặc CAT điểm))
Đặc trưng
mMRC
CAT
Phân loại đo chức năng phổi
Số đợt cấp trong năm
Nhóm bệnh nhân
GOLD 1-2
≤ 1
0-1
< 10
A
Nguy cơ thấp Ít triệu chứng
GOLD 1-2
≤ 1
> 2
B
≥ 10
Nguy cơ thấp Nhiều triệu chứng
GOLD 3-4
> 2
C
0-1
< 10
Nguy cơ cao Ít triệu chứng
≥ 10
GOLD 3-4
> 2
> 2
D
Nguy cơ cao Nhiều triệu chứng
• 2. XN hình aûnh : • * X quang : • + VPQM : XQ khoâng giuùp chaån ñoaùn VPQM maø ñeå loaïi tröø caùc bònh gaây ho keùo daøi khaùc , caùc bònh ñi keøm ( KPQ) vaø bieán chöùng ( ÑMP to , tim to )
• + KPT : loàng ngöïc hình thuøng , pheá tröôøng taêng saùng ,
ÑMP to.
• * ECHO : giuùp phaùt hieän thaát phaûi to, taêng aùp ÑMP • 3.XN sinh hoaù : • + Ño IgA, IgG, IgM ñeå phaùt hieän h/c giaûm KT • + Ño alpha 1- AT • + KMÑM : giuùp theo doõi dieãn tieán vaø möùc ñoä suy hoâ
haáp
•
KHÍ PHEÁ THUÛNG
KHÍ PHEÁ THUÛNG
KHÍ PHEÁ THUÛNG
• 4. Vi truøng hoïc :
• Nhuoäm gram vaø caáy. Hemophillus influenzae vaø Streptococcus pneumonae laø 2 VK thöôøng gaëp nhaát. VK khaùc : Moraxella catharrhalis, P. aerusinosa, Sthaphylococcus...
• 5. Noäi soi PQ: • + Giuùp loaïi tröø caùc bònh coù TC gioáng hay ñi keøm
: KPQ , lao , doø haïch lao vaøo PQ , dò vaät.
ÑÔÏT KÒCH PHAÙT BPTNMT: ÑÒNH NGHÓA
Ñôït kòch phaùt BPTNMT laø moät tình huoáng xaûy ra trong dieãn bieán töï nhieân cuûa beänh ñaëc tröng bôûi söï thay ñoåi caùc trieäu chöùng caên baûn cuûa beänh nhaân nhö khoù thôû,ho ± ñaøm khaùc nhöõng dieãn bieán thöôøng ngaøy, khôûi phaùt caáp tính vaø coù theå ñoøi hoûi söï thay ñoåi thuoác men thöôøng ngaøy treân beänh nhaân coù BPTNMT
50
Tieâu chuaån chính (so vôùi luùc ban ñaàu) • Ho vaø ñaøm taêng • Taêng ñaøm muû • Khoù thôû taêng
Tieâu chuaån phuï • Thôû khoø kheø • Ñau hoïng • Ho vaø caùc trieäu chöùng cuûa caûm laïnh thoâng thöôøng
nhö ngheït hoaëc chaûy nöôùc muõi
Seemungal, 2000; Anthonisen, 1987
Viêm trong đợt cấp COPD
Vi khuẩn Virus chất ô nhiễm
không do nhiễm trùng
Đại thực bào
TB biểu mô
IL-8
TNF-
IL-6
BC đa nhân Trung tín
Oxidants
Peter J. Barnes, MD
Caùc yeáu toá beân ngoaøi Caùc yeáu toá beân ngoaøi o Loaïi vi khuaån o Loaïi vi khuaån o Nhieät ñoä moâi tröôøng thaáp hôn o Nhieät ñoä moâi tröôøng thaáp hôn o OÂ nhieãm khoâng khí o OÂ nhieãm khoâng khí o Trò lieäu COPD oån ñònh vaø ñôït o Trò lieäu COPD oån ñònh vaø ñôït
kòch phaùt COPD kòch phaùt COPD
Caùc yeáu toá beân trong Caùc yeáu toá beân trong o Suy chöùc naêng phoåi o Suy chöùc naêng phoåi o Ñang huùt thuoác o Ñang huùt thuoác o Phaûn öùng quaù möùc cuûa pheá quaûn o Phaûn öùng quaù möùc cuûa pheá quaûn o Taêng tieát dòch nhaày keùo daøi o Taêng tieát dòch nhaày keùo daøi o Suy giaûm caùc cô cheá baûo veä o Suy giaûm caùc cô cheá baûo veä o Caùc yeáu toá khoâng ñaëc hieäu: o Caùc yeáu toá khoâng ñaëc hieäu:
caøng lôùn tuoåi, caøng lôùn tuoåi, caùc beänh khaùc keøm theo caùc beänh khaùc keøm theo
Ngöôõng: khaû naêng coù ñôït kòch phaùt Ngöôõng: khaû naêng coù ñôït kòch phaùt
Miravitlles Eur Respir J 2002;20:S 36, 9-19 Miravitlles Eur Respir J 2002;20:S 36, 9-19
VK khaùc 18%
H. influenzae 49%
M. catarrhalis 14%
S. pneumoniae 19%
H. influenzae laø vi khuaån thöôøng gaëp nhaát Streptococcus pneumoniae vaø Moraxella catarrhalis cuõng phoå bieán Mycoplasma pneumoniae vaø Chlamydia pneumoniae hieám gaëp
Southard. Am J Manag Care 1999; 5:S677; Rosell. Eur Resp J 2001; 18:3619; Adams & Anzueto. Semin Respir Infect 2000; 15:234; Reynolds HY. In Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases, 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone. 2000:706
Nhóm
Nhẹ
Vừa phải
Trầm trọng
Triệu chứng quan trọng*
Tuổi 1 trong 3 Loại 3 Bất kỳ 2 trong 3 Loại 2 Bất kỳ Caû 3 Loại 1 Thường > 65
Bình thường FEV1 < 50% dự đoán
Chức năng phổi ban đầu Giảm nhẹ - trung bình FEV1 > 50% dự đoán
Cơn kịch phát < 4 laàn / năm > 4laàn / năm
Không Không Rõ ràng
Bệnh cùng mắc
Vi rút (tự giới hạn, lành tính)
Tác nhân gây bệnh đường hô hấp
H. influenzae M. catarrhalis S. pneumoniae Hemophilus spp. Nhiễm vi rút trước
nhiễm vi khuẩn
H. influenzae M. catarrhalis S. pneumoniae H. parainfluenzae Gram âm P. aeruginosa thường gặp VK tiết b-
lactamase
* lượng đàm tăng, mủ tăng , Khó thở tăng,
H. influenzae laø taùc nhaân gaây beänh chuû yeáu trong H. influenzae laø taùc nhaân gaây beänh chuû yeáu trong ñôït caáp COPD ôû ngöôøi huùt thuoác ñôït caáp COPD ôû ngöôøi huùt thuoác
Khoâng huùt thuoác (n = 80)
Huùt thuoác (n =11)
60
50
â
40
ä
30
n a h n h n e B %
20
10
0
H. influenzae
S. pneumoniae
P. aeruginosa
M. catarrhalis
Khaùc
Khoâng -PPMs
PPM = Taùc nhaân gaây beänh tieàm naêng Adapted from Miravittles. Chest 1999;116:42
Phaân boá vi khuaån ôû beänh nhaân nhaäp vieän do Phaân boá vi khuaån ôû beänh nhaân nhaäp vieän do ñôït caáp kòch phaùt caáp (AECB) nhieãm khuaån ñôït caáp kòch phaùt caáp (AECB) nhieãm khuaån
70 70
p = 0,016 p = 0,016 60 60 S. Pneumoniae vaø 63
caàu khuaån Gr(+)
H. influenzae/ 50 50
) )
% %
47 40 40
( (
ä ä
û û
e e l l y y T T
M . catarrhalis Enterobacteriaceae Pseudomonas spp. 40 30 30 33 30 27 20 20 23 23
10 10 13
0 0
Giai ñoaïn III Giai ñoaïn III
FEV1 % FEV1 % döï ñoaùn döï ñoaùn Giai ñoaïn II Giai ñoaïn II > 35% - < 50% > 35% - < 50% < 35% < 35% Giai ñoaïn I Giai ñoaïn I > 50%> 50%
Chest 1998;113:1542-48 Chest 1998;113:1542-48
Moái töông quan roõ reät giöõa söï suy giaûm daàn chöùc naêng phoåi vôùi loaïi vi khuaån phaân laäp ñöôïc Moái töông quan roõ reät giöõa söï suy giaûm daàn chöùc naêng phoåi vôùi loaïi vi khuaån phaân laäp ñöôïc töø beänh nhaân bò ñôït caáp kòch phaùt COPD nhieãm khuaån töø beänh nhaân bò ñôït caáp kòch phaùt COPD nhieãm khuaån
Bình phuïc khoâng hoaøn toaøn sau ñôït kòch phaùt Bình phuïc khoâng hoaøn toaøn sau ñôït kòch phaùt
Chöùc naêng phoåi ban ñaàu
100 100
h n í t
ø
99 99
à
ø
u a ñ n a b
98 98
á
o s ò r t
97 97
% o e h t
96 96
y a g n g n a h R F E P h n ì b g n u r t
á
95 95
o s ò r T
-14 -9 -4 1 6 11 16 21 26 31 35 -14 -9 -4 1 6 11 16 21 26 31 35
Soá ngaøy tröôùc vaø sau ñôït kòch phaùt Soá ngaøy tröôùc vaø sau ñôït kòch phaùt
Seemungal TAR et al. AJCCM. 2000;161:1608-1613 Seemungal TAR et al. AJCCM. 2000;161:1608-1613
p=0.047 #
50 50
ù ù
ï ï
45 45
40 40
á á
46.4 43.4
35 35
34.2
30 30
i i a a b b t t a a h h T T & &
28.6
t t a a h h p p h h c c ò ò k k n n ô ô c c
ù ù
25 25
â â
25
20 20
â â
ø ø
15 15
10 10
ä ä
5 5
g g n n o o c c h h n n a a h h T T % %
o o c c n n a a h h n n h h n n e e B B
0 0
Stage I: Stage II: Stage III: 350% 35-40% <35% FEV1 % FEV1 %
Thaønh coâng ( ) thaát baïi ( ) trong ñieàu trò AECOPD Thaønh coâng ( ) thaát baïi ( ) trong ñieàu trò AECOPD Theo ñoä naêng cuûa beänh . #: p=0.047. Theo ñoä naêng cuûa beänh . #: p=0.047.
Chest 2000;117: 662-671 Chest 2000;117: 662-671
22.4
FEV1
•
• Không hút thuốc hay hút không
100%
•
• COPD
triệu chứng
20%
•
B.thöôøng/khoâng aûnh höôûng T.laù ---------
•
60t
•
TUOÅI
•
40t
•
COPD ------------
•
Boû thu6c töø 40t ---------------
•
Boû thuoác töø 60t ---------------
•
• Ngưng hút từ 40t và 60 t
100
Không đợt cấp
75
) 5 2 i ổ u t
Đợt cấp ít
50
Mất sức lao động
25
ở n a ó đ ự d %
Đợt cấp thường
(
Chết
1 V E F
0
25
75
50 Tuổi
Fletcher C and Peto R. Brit Med J. 1977;25:1645-8
