BEÄNH THÖÔNG HAØN
ThS. BS PHAN VÓNH THOÏ Boä moân Nhieãm - ÑHYD
DAØN BAØI
1- Ñaïi cöông
2- Taùc nhaân gaây beänh
3- Caùc yeáu toá dòch teã
4- Beänh caûnh laâm saøng
5- Chaån ñoaùn
6- Nguyeân taéc ñieàu trò
7- Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa
1- Ñaïi cöông:
+ Beänh nhieãm truøng toaøn thaân
+ Soát keùo daøi + bieán chöùng (XH tieâu hoaù döôùi+thuûng ruoät)
2- Taùc nhaân gaây beänh
+ Salmonella typhi, Salmonella paratyphi A, B, C
+ Hoï vi khuaån ñöôøng ruoät: Enterobacteriaceae
+ Tröïc khuaån Gram(-), di ñoäng nhôø loâng mao (roi).
+ Deã moïc treân moâi tröôøng caáy (thaïch maùu).
+ Soáng beàn trong nöôùc (hoaù chaát
thoâng thöôøng khoâng dieät ñöôïc).
+ Ba loaïi khaùng nguyeân: thaân (O);
loâng mao (H) vaø voû (Vi)
3- Caùc yeáu toá dòch teã (1):
+ Dòch beänh löu haønh taïi caùc vuøng soâng nöôùc.
+ Taïi VN: caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu long (Ñoàng
thaùp, An giang, Kieân giang…).
Salmonella lan truyeàn theo soâng
Caùc vuøng phaân boá dòch thöông haøn treân theá giôùi
3- Caùc yeáu toá dòch teã (2):
+ Nguoàn laây: Ngöôøi beänh vaø ngöôøi laønh mang maàm beänh.
thaûi vi khuaån ra moâi tröôøng
Nguoàn laây OÂ nhieãm: thöùc aên, nöôùc
qua phaân, nöôùc tieåu, hoâ haáp
muû töø oå aùp xe
3% BN ngöôøi laønh mang maàm beänh (# 1 naêm)
3- Caùc yeáu toá dòch teã (3):
+ Ñöôøng laây: Tieâu hoùa: nöôùc, söõa, thòt, soø, oác vaø tröïc tieáp do ruoài, phaân ngöôøi mang maàm beänh.
+ Cô theå caûm thuï:
Taát caû moïi ngöôøi: ÔÛ VN thöôøng döôùi 30 tuoåi.
4- Beänh caûnh LS (1):
4 thôøi kyø:
4.1- UÛ beänh: 3-6 ngaøy (trung bình 10 ngaøy)
4.2- Khôûi phaùt: 5-7 ngaøy
+ Meät moõi, chaùn aên, noân möûa, ñau buïng
+ Nhöùc ñaàu, ho khan, chaûy maùu cam.
+ Soát taêng daàn soát cao (soát veà chieàu)
4- Beänh caûnh LS (2): 4.3- Toaøn phaùt: 7-10 ngaøy
+ Soát taêng daàn 39-40°C, soát lieân tuïc töø tuaàn 2 cuûa
beänh, keøm ôùn laïnh. BN ñöø.
+ Maïch nhieät phaân ly
+ Roái loaïn tieâu hoaù: tieâu chaûy,
buïng chöôùng, laïo xaïo hoá chaäu phaûi.
+ Löôõi dô, maát gai, gan laùch to.
+ Hoàng ban (N7-N10) ôû buïng, ngöïc, maát sau 2-3 ng.
4.4- Lui beänh (hoài phuïc): Tuaàn thöù 3-4
Soát haï daàn, caùc trieäu chöùng giaûm daàn
٭ Caùc bieán chöùng:
- Tieâu hoaù: xuaát huyeát tieâu hoaù, thuûng ruoät,
vieâm tuùi maät, vieâm gan.
- Tim maïch: vieâm cô tim, vieâm taéc ÑM, TM.
- Phaûn öùng maøng naõo.
- Thaän: vieâm caàu thaän.
5- Nguyeân taéc chaån ñoaùn
Döïa vaøo caùc yeáu toá
1- Dòch teã: vuøng dòch, muøa dòch, coù tieáp xuùc vôùi
ngöôøi beänh thöông haøn.
2- Laâm saøng: soát keùo daøi, veû nhieãm ñoäc, roái loaïn tieâu
hoaù, gan laùch to.
3- Keát quaû xeùt nghieäm: BC khoâng taêng, phaûn öùng
Widal coù hieäu giaù khaùng theå khaùng O vaø H > 1/100, caáy
maùu, caáy tuyû xöông.
6- Nguyeân taéc ñieàu trò (1):
6.1- Chaêm soùc ñieàu döôõng:
Sinh hieäu, dinh döôõng (deã tieâu, uoáng nhieàu nöôùc, traùi caây…)
6- Nguyeân taéc ñieàu trò (2):
6.2- Ñieàu trò ñaëc hieäu: khoâng duøng thuoác coù chöùa SALYCILATE (aspirin) , khoâng choáng tieâu chaûy.
+ Khaùng sinh: Chloramphenicol, Amoxicillin, Ampicillin,
Cotrimoxazole. Ñaõ bò khaùng thuoác.
+ Cephalo- III : Ceftriaxone ( NL: 2-3g/ ngaøy; TE: 80-
100 mg/kg/ngaøy) x 10- 14 ngaøy.
+ Quinolone: [Thaän troïng treû em < 12 tuoåi]
Levofloxacin 500-750 mg/ngaøy (8mg/kg moãi 12h) x 7-14 ngaøy Ofloxacine: 800mg/ngaøy (12-15mg/kg/ngaøy) Ciprofloxacine: 1g-1,5g/ngaøy (10mg/kg/12h)
+ Azithromycine: 1g/ngaøy (20mg/kg/ngaøy) x(5- 7 ngaøy)
7- Caùc bieän phaùp phoøng ngöøa:
7.1- Khoâng ñaëc hieäu: Veä sinh moâi tröôøng,
Veä sinh thöïc phaåm.
7.2- Ñaëc hieäu: ñöa BN nhaäp vieän.
- Ñieàu trò ngöôøi laønh mang maàm beänh:
500 mg
+ Ciprofloxacin: 0,5g x 3 /ngaøy (4 tuaàn)
+ Amoxicicillin: 6g/ngaøy (6tuaàn)
+ Cotrimoxazole 48mg/kg/ngaøy (6 tuaàn)
۞ Chuûng ngöøa:
Ngöôøi lôùn vaø treû em > 5 tuoåi
+ Tieâm döôùi da: 0,5 ml x 2 laàn, caùch nhau 3-4 tuaàn, tieâm
nhaéc sau 3 naêm (treû 6-10 tuoåi tieâm 0,25 ml döôùi da)
+Taïi Vieät nam,
TYPHIM Vi (Pasteur Merieux): tieâm
Zerotyph cap (Haøn quoác) : uoáng, hieäu quaû khoâng cao.
