Bài giảng Chương 3: Sinh lý nội tiết

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

Ch−¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt

§ §¹i c−¬ng vÒ néi tiÕt & hormone

* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland):

TiÕt c¸c chÊt ho¹t tÝnh sinh häc, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, t¸c dông kÝch thÝch, ®iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh trong c¬ thÓ

- Kh«ng èng dÉn (gland less duct)

- Cã èng dÉn

- §æ trùc tiÕp vµo m¸u

- §æ vµo xoang

- §Æc hiÖu ??

* Hormone (harman = kÝch thÝch) ChÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn nơi tiÕp nhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao, ®−îc ®iÒu hoµ = feed-back

T’ ngo¹i tiÕt T’ néi tiÕt

1. Nguån gèc

- TuyÕn néi tiÕt (Classical Hormone)

+ Hypothalamus, TK TV (Adrenalin, Noradrenalin, Axetylcholin)

- HÖ TK: (Neuro Hormone): TB TK tiết

- TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆc ngay trong c¬ quan tiÕt hoÆc néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c)

+ Somatostatin (tuyÕn tôy) (cid:1) ø/c tiÕt insulin, glucagon + H¹ vÞ tiÕt Gastrin (cid:1)tiÕt dÞch vÞ + T¸ trµng tiÕt Secretin (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)dÞch tuþ

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

9 0 0 2 / 4 0 / 1 1

t ế i t

h c í ñ B T h c í

H. từ TB nội tiết vào dịch ngoại bào

B T n â h t n ả b h c í

h t h c í k

Ó h t

¬ c

n ế ñ - d

h t h c í k - e

g n o r t

n i t p e L

ì m « M

c ä h h n i s

n ¨ m Ì h T

H. từ TB TK theo vào máu ñến kích thích TB ñích

n Ó i h k u Ò i §

(Adrenaline, Noradrenaline tuỷ thượng thận thuộc nhóm H. cổ ñiện)

g n ä r t n a u q t Õ i t

p Þ h n , ñ g n (cid:1) n i n o t a l e

H. từ TB TK theo sợi trục vào synap kích thích TB gần kề (ñích)

= chất dẫn truyền TK (Acetylcholin, Adrenaline, Noradrenaline)

i é n n Õ y u t c ¸ C

g n ả i g i à B

H. từ TB nội tiết ñược máu v/c ñến TB ñích

: c ụ m

S T T N & N C a o h K

- g n ă ð m K m ạ h P

n v . u d e . a u h . s t n c / / : p t t h

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

2. Phân loại hormone:

Theo cấu tạo (4 nhãm), tính tan (2 loại)

- C/yÕu d¹ng kÕt hîp, d¹ng tù do Ýt

2.1. DÉn xuÊt cña a.a: dÉn xuÊt tyrosine (T/h ñơn giản và nhanh hơn)

H. tuyÕn gi¸p (T4 -Thyroxine, T3 -Triiodothyronine) Hoà tan trong lipid T/d = H-gen

H. tuû th−îng thËn (Adrenalin, Noradrenalin) Hoà tan trong nước T/d = H-màng

- T/h ë l−íi néi chÊt nguyªn sinh d¹ng pro–hormone (peptid dµi h¬n)

- T/d = H - mµng

2.3. Steroid (tan trong lipid)

Nh©n: Cyclopentan–perhydro phenantren

- T/h tõ cholesterol d−íi xúc tác hÖ enzyme néi bµo (vá th−îng thËn, sinh dôc, nhau thai)

-Ngoµi ra cßn calcitriol (chÊt chuyÓn ho¸ VTM D3 ®−îc t/h ë thËn)

- PhÇn lín h/® trùc tiÕp (trừ testosteron(cid:1)sp’ h/® dihydro-testosteron)

- Trong m¸u ë d¹ng k/h protein v/c ñặc hiệu

- Khi t/d k/h receptor ®Æc hiÖu nh©n (cid:1) t/d lªn ADN TB ®Ých

(cid:1) adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

2.2. Peptide vµ Protein (3(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)400 a.a) Hoà tan trong nước

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

2.4. Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo):

• T¹o thµnh tõ arachidonic (axÝt bÐo kh«ng no 20 C, nhiÒu nèi ®«i)

• Prostaglandin (phÇn lín c¸c m«), Leukotriene (b¹ch cÇu), Thromboxane (b¹ch cÇu vµ c¸c m« kh¸c)

• T/d t¹i chç, c¸c tÕ bµo gÇn kÒ

Mét sè vÝ dô vÒ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o ho¸ häc

Nhãm hormone

Hormone

N¬i tiÕt

Peptid

Hypothalamus TiÒn yªn TuyÕn tụy Nh©n trªn thÞ, c¹nh n\o thÊt

TRH (Thyrotropin Releasing H) ACTH (Adreno Cortico Tropin H) Insulin, Glucagon Vazopressin (Anti Diure H)

Dẫn xuất amin

Tuû th−îng thËn TuyÕn gi¸p

Andrenalin, Noradrenalin Thyroxin

Steroid

Vá th−îng thËn Buång trøng Tinh hoµn ThÓ vµng

Cortisol, Aldosteron b _estradiol Testosteron Progesteron

Eicosanoid

PhÇn lín c¸c m« B¹ch cÇu

Prostaglandin Leucotrien, Tromboxan

b b b

3. Sự vận chuyển hormone

- H. hoà tan trong nước (catecholamine, peptide): tự do (trừ GH, IGF1)

- H. hoà tan trong chất béo (steroid, thyroid): kết hợp protein v/c (ñặc hiệu hoặc không ñặc hiệu)

Protein v/c ñặc hiệu

Protein v/c không ñặc hiệu

Albumin và prealbumin v/c steroid, thyroid

CBG (Cortisol - Binding Globulin) SHBG (Sex Hormone Binding Globulin) DBG (VTM D - Binding Globulin)

NhiÒu H. l−u th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu

Mao qu¶n

H-VËt t¶i

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormone

- Kh«ng ®Æc tr−ng loµi: HTNC, HCG

- §Æc hiÖu víi c¬ quan (do receptor)(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) H. s.dôc ¶/h c¬ quan s/d (¶/h c¬ quan kh¸c nh−ng kh«ng râ)

- Ho¹t tÝnh sinh häc cao (µmol, nmol, pico mol): 1g insulin g©y gi¶m ®−êng huyÕt 125.000 thá

- T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng

- ðiÒu hoµ nhê TK – TD và feedback

Hµm l−îng rÊt thÊp: m

m mol=10-6mol , nmol=10-9mol, picomol=10-12mol

(cid:1) khã t¸ch chiÕt, ®Þnh tính, ®Þnh l−îng chÝnh x¸c

(cid:1) MiÔn dÞch phãng x¹ RIA (Radio Immuno Assay) & 1 d¹ng cña RIA: ELISA (Enzym Linked Immunosorbent Assay)

m m

5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormone

H – mµng, H-gen vµ H–Enzyme

Steroid

H. tuyến giáp

Peptide, amin

(cid:1)Receptor bản chất protein: thiếu hoặc cấu trúc bất thường ???

(cid:1) Thiếu receptor GH (còi cọc), receptor VTM D (còi xương), receptor H. sinh dục ñực (rối loạn phát triển giới tính)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (H. cã träng l−îng ph©n tö lín)

• Hormone (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB (cid:1) thay ®æi tÝnh thÊm mµng (cid:1) xóc t¸c v/c tÝch cùc vµo ho¹t ho¸ men xóc t¸c hinh thµnh th«ng tin néi bµo (The second messenger)

• Cã Ýt nhÊt 5 lo¹i th«ng tin thø 2:

ATP (cid:1) AMPvßng (Adenosine Mono Phosphate Cycle) GTP (Guanosin Triphosphate) (cid:1) GMP vßng IP3 (Inositol Triphosphate) PI (phosphatidyl inositol) (cid:1) Diacylglycerol (hay Diglyceride) Ion Ca2+

NH2

N

NH2

N

H

N

O

CH2

O

N

C

Adenylcyclaza

H

O

H

C

H

O

P

O

OH

H

C

OH

OH OH

O

OH

H

O ~ P

P

C

O

O ~

OH

ATP

AMPvßng The second messenger)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon

H

ChÊt T.T1

R

Mµng TB

ho¹t ho¸ Adenylcyclaza

ho¹t ho¸

KINAZA

(cid:2)(cid:2)(cid:2)(cid:2) ®−êng huyÕt Vµo m¸u

Photphorylaza b (v« ho¹t)

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

Photphorylaza a ( ho¹t ®éng)

Glycogen

Glucose-1 P

G.6.photphataza

Glucose

Glucose-6 P

T¸c dông hormone lªn trao ®æi lipit qua AMPc

(lipocain, tiroxin liÒu cao ….)

H

ChÊt T.T1

R

Mµng TB

ho¹t ho¸

Adenylcyclaza

ho¹t ho¸

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

triglyxerit-lipaza

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Lipit Glyxªrin + AxÝt bÐo

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

5.2. C¬ chÕ H–gen: (steroid )

(cid:3) C¬ chÕ chung

HRE = H. Responsive Element (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)khëi ®éng tæng hîp protein ë bµo t−¬ng

(cid:3) C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN

®ãng më gen O (Operator - T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp - Gen t/h protein trªn ADN ˛ vËn hµnh, tiÒn khëi ®éng)

+ NÕu H b¸m vµo R’(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)më gen O (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)tæng hîp P + NÕu H b¸m vµo R(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)®ãng gen Oﬁﬁﬁ ﬁ kh«ng më xo¾n kÐp

- Gen O ®−îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene) = sinh chÊt øc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R’)

ADN

R-G

P

O

ARNm

Ribxom

chÊt øc chÕ

R’

Protein

Hormon

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

5.3. C¬ chÕ H–men

- T/d Co-enzim: t¨ng hoÆc ø/c enzyme

VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõ NADFH2 ®Õn NAD d−íi ¶/h cña oestrogen ë m« s.dôc:

ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ Oestradiol + NADF

ﬁ ﬁ Oestrol + NADFH2 Oestradiol + NAD ﬁ ﬁ Oestul + NADH2

ﬁ ﬁ ﬁ NADH2 + NAD ﬁ hormon NADF + NADH2

6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng d−íi ®åi

- HiÖu qu¶ nµy xóc t¸c q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö vµ hydro trong h« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m« bµo (cid:1) gi¶i thÝch HF m¹nh khi ®éng dôc

- Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, c/n néi tiÕt

- TiÕt 2 nhãm hormone (®iÒu hoµ h/® néi tiÕt ®Æc biÖt tuyÕn yªn)

RF: Releasing Factor t¨ng c−êng h/® c¸c tuyÕn

IF: inhibiting Factor øc chÕ h/® c¸c tuyÕn

[H] trong m¸u rÊt thÊp (cid:1) thay ®æi (cid:1) bÖnh (−u, nh−îc n¨ng) (cid:1) ®iÒu hoµ (TK-TD, feed-back)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Nhãm gi¶i phãng Nhãm øc chÕ

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

C¸c hormone Hypothalamus cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt (RF, IF)

Hormon tuyÕn yªn t−¬ng øng

T¸c dông

Hormone Hypothalamus

CÊu tróc

Tªn ®Çy ®ñ

Tªn tiÕng viÖt

G©y tăng tiÕt TSH tiÒn yªn

KÝch gi¸p tr¹ng tè

Thyroid Stimulating Hormone

Tirotropin Releasing Factor (TRF)

Peptit (3 aa)

G©y tăng tiÕt ACTH tiÒn yªn

Adeno Cortico Tropin Hormone

KÝch vá th−îng thËn tè

Cortico Releasing Factor (CRF)

Peptit (41 aa)

G©y tiÕt FSH vµ LH tiÒn yªn

KÝch dôc tè

Gonado Stimulin Hormone (FSH-LH)

Gonadotropin Releasing Factor (GnRF)

Peptit (10 aa)

G©y tiÕt STH tiÒn yªn

Somatotropin Releasing Factor (SRF)

Peptit (44 aa)

Somato Tropin Hormone

KÝch tè sinh tr−ëng (Growth H)

H. h−íng thuú tr−íc tuyÕn yªn

øc chÕ tiÕt STH cña tiÒn yªn

Somatotropin Inhibiting Factor (SIF)

Peptit (14 aa)

G©y tiÕt Prolactin tiÒn yªn

Peptit

Prolactin Releasing Factor (PRF)

Prolactin

KÝch nhò tè

amin

øc chÕ tiÕt Prolactin cña tiÒn yªn

Prolactin Inhibiting Factor (PIF)

oxytoxin

Oxytoxin

G©y co bãp c¬ tr¬n tö cung, èng dÉn tuyÕn vó

Peptit (9 aa)

Tõ nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt theo sîi trôc xuèng thuú sau tuyÕn yªn

H chèng lîi niÖu

Vazopressin

H. h−íng thuú sau

Chèng bµi niÖu (ADH-Antidiure H.)

Peptit (9 aa)

G©y tăng tiÕt MSH tuyÕn yªn

Melanotropin Releasing Factor

Peptit (5 aa)

KÝch h¾c tè

Melanocyte Stimulating Hormone

øc chÕ tiÕt MSH tuyÕn yªn

H. h−íng thuú giua

Melanotropin Inhibiting Factor

Peptit (3 aa)

Ngo¹i c¶nh (to, a/s, ®é Èm …)

KÝch thÝch tõ bªn trong

Hypothalamus

RF +

IF-

n ¾ g n g n ß v k c a b - d e e F

thuútr−íc

a gi÷ ú u th

thuúsau

i µ d g n ß v k c a b - d e e F

(MiÒn vá TT, Gi¸p tr¹ng,, SD, Gan)

(TuyÕn ®Ých)

Tham kh¶o

Hocmon

C¬ quan ®Ých

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

B. SInh lý c¸c tuyÕn néi tiÕt

§ 1- TuyÕn yªn (Hypophyse)

I. CÊu t¹o (3 thuú) - VÞ trÝ: hè yªn cña x−¬ng b−ím

Hypothalamus

• §/m vµo 2 lÇn mao qu¶n:

RF +

IF-

- HÖ thèng 1 nhËn chÊt tiÕt hypothalamus vµo hÖ mao qu¶n thø cÊp

Tham kh¶o

a gi÷ ú u th

- HÖ mao qu¶n thø 2 ph©n bè cho c¸c TB tiÕt

thuútr−íc (thuútuyÕn)

thuúsau (thuú T K)

II. C¸c kÝch tè tuyÕn yªn

C¸c hormone thuú tr−íc tuyÕn yªn vµ c¸c tuyÕn ®Ých cña chóng

1.1. H. sinh tr−ëng (STH -Somatotropin Hormone

GH - Growth Hormone)

1. Hormone thuú tr−íc

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

- Protein, 2 LK disulfur. Kh«ng c¬ quan ®Ých (duy nhÊt)

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

(cid:3) Chøc n¨ng sinh lý “chuyÓn ho¸”

KT biÖt ho¸ TB sôn

KT c¬ thÓ sinh tr−ëng

KT s¶n xuÊt IGF-1

GH

KT tæng hîp Protein

KT ph©n gi¶i Lipit

KT t¹o glucose

T¨ng ®−êng huyÕt

Gi¶m s/d glucose

- Tæng hîp protid (GH t/® lµm a.a dÔ dµng vµo TB)

- KT gan t¹o Somatomedin kÝch thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸) - › ®−êng huyÕt = KT tiÕt glucagon(cid:1) ®¸i ®−êng s.lý - Tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E (cid:1) › axÝt bÐo tù do huyÕt t−¬ng

(cid:3) KiÓm so¸t (cid:3) Rèi lo¹n

ﬁ (cid:4) ThiÕu hôt (nh−îc) Tr−íc dËy th×

GH-RF

GH-IF

chøng ng−êi lïn, tÝ hon (trÝ tuÖ b×nh th−êng, bÊt th−êng gen tæng hîp STH)

(cid:4) Thõa GH (−u)

ﬁ chøng

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Tr−íc dËy th× khæng lå Sau dËy th×ﬁ chøng to cùc

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.)

glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p

(cid:3) Chøc n¨ng sinh lý

chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp),

- Qua H. t’ gi¸p › › chuyÓn ho¸ glucid vµ nit¬. - KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì - T¨ng c−êng hÊp thu I2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy ho¹t tÝnh men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin

(cid:3) KiÓm so¸t

- TRH (d−íi ®åi) (cid:1) tiÕt TSH - øc chÕ b»ng feed-back tõ c¸c H. tuyÕn gi¸p (T3, T4)

1.3. KÝch vá th−îng thËn tè (ACTH: Adenocorticotropin H.)

loµi

- Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25(cid:1)39 thay ®æi ˛ - TuyÕn ®Ých: vá th−îng thËn

˛ ˛ ˛

(cid:3) T¸c dông

- §iÒu tiÕt trao ®æi ®−êng qua KT tiÕt glucocorticoid vµ

trao ®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid

(cid:3)KiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (d−íi ®åi) vµ c¸c H. vá th−îng thËn qua feed-back

- Stress g©y t¨ng tiÕt ACTH ﬁ t¨ng tiÕt H. vá th−îng thËn

(cid:3) −u n¨ng: héi chøng Cushing (t¨ng c−êng tiÕt H. chuyÓn ho¸ ®−êng)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

- GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n\o, trÝ nhí, hµnh vi

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone)

LH: Luteino Stimulin H. (kÝch hoµng thÓ tè)

FSH: Folliculo Stimulin H. (kÝch no\n tè)

§Òu lµ glycoprotein

C¸i: KT bao no\n ph¸t triÓn ﬁ t/d lªn

tiÕt oestrogen ﬁ ®−êng sinh dôc

C¸i: KT chÝn & rông trøng (cid:1) thÓ vµng (cid:1) tiÕt progesteron §ùc: KT s¶n xuÊt testosteron cña tÕ bµo kÏ (Leydig)

§ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinh ph¸t triÓn ﬁ KT t¹o tinh

(cid:3) KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc

1.5. KÝch nhò tè (prolactin): protein, 3 cÇu disulfur (cid:3) T¸c dông

- Cã thai tiÕt liªn tôc, KT thÓ vµng tiÕt progesteron tr−íc khi tiÕt ë nhau thai vµ KT tiÕt s÷a ngay sau ®Î

- øc chÕ tiÕt FSH, LH (cid:1)−/c ®éng dôc

- G©y b¶n n¨ng lµm mÑ. Gµ l¬go kh«ng Êp do [prolactin] thÊp. Tiªm prolactinﬁﬁﬁ ﬁ Êp

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, bao no\n tiÕt oestrogen (cid:1) tuyÕn vó ph¸t dôc (®Öm, èng dÉn). Trøng rông ﬁ thÓ vµng tiÕt progesteron ﬁ KT bao tuyÕn › , s÷a ®−îc tiÕt khi cã prolactin

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

T¨ng c¶m gi¸c TK

thay ®æi mµu da , ®iÒu hoµ: MIF vµ MRF

2. Hormon thuú gi÷a (MSH: Melanocyte Stimulating H.) - KÝch h¾c tèﬁ

(cid:3) KiÓm so¸t: PRH vµ PIH (dopamine) d−íi ®åi - TRH (d−íi ®åi), oestrogen, stress, c¸c chÊt KT (thuèc phiÖn, nicotin & mét sè thuèc an thÇn)

3. C¸c hormon hËu yªn: Oxytoxin & Vazopressin

- Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n\o thÊt

- §V cã vó: ADH cã a.a8: Arg (lîn, hµ mm: Lys), a.a3: Phe - Oxytoxin „ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

- Tõ peptit dµi c¾t ng¾n t¹o 2 neurophysin ®Æc hiÖu (neurophysinI cho oxytoxin, neurophysinII cho ADH). Phøc oxytoxin-neurophysinI & vazopressin-neurophysinII theo sîi trôc vµo hËu yªn.

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

hÊp thu n−íc ë èng thËn

®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu, kh¸t ø n−íc, t¨ng Pa nh−ng nhanh

- C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic th−îng b× èng thËn ﬁ - Khi thiÕu (tæn th−¬ng d−íi ®åi) ﬁ uèng nhiÒu). Sù t¨ng tiÕt ﬁ n−ícﬁ chãng nhÊt thêi

t¸i hÊp thu H2O ë thËn. Co › 2.1. T¸c dông (cid:3) ADH: chèng lîi niÖu, › m¹chﬁ Pa

thóc ®Î

t¨ng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î

(cid:3) Oxytoxin: - Co c¬ tr¬n tö cung, ®−êng sinh dôc c¸i nãi chung ﬁ - KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó ﬁ KT tiÕt s÷a - ø/d: Thô tinh nh©n t¹oﬁﬁﬁ ﬁ KT nhu ®éng t/c ®−a nhanh tinh trïng gÆp trøng ﬁﬁﬁ ﬁ

tiÕt nhiÒu,

ﬂﬂ ﬂ tiÕt) (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)khi mÊt n−íc(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)m¸u ®Æc(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)›

› › › › ›

2.2. KiÓm so¸t › ASTTﬁﬁﬁ ﬁ - §iÒu hoµ ADH th«ng qua ASTT m¸u: (› ﬂﬁﬂ ASTTﬂﬁﬂﬁ ﬂﬁ tiÕt - Khi KT nóm vó, c¬ quan s.dôc (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)t¨ng tiÕt oxytoxin

-TB nhËn c¶m thÈm thÊu ë Hypothalamus

- TB nhËn c¶m ASTT trong hÖ tuÇn hoµn

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

§iÒu hoµ tiÕt ADH

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

§ 2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland)

- MÆt ngoµi khÝ qu¶n : 2 thuú 2 bªn + mét eo ë gi÷a

T4 Thyroxine

T3 Triiodothyronine

TB tiÕt (TB nang tuyÕn) TiÕt T3 vµ T4

Bao tuyÕn

ChÊt keo

TB c¹nh nang

ﬂ Ca++ huyÕt

(canxitonin (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)ﬂ

thyroxine

1. Sinh tæng hîp T3 & T4 - DÉn xuÊt cña a.a tyrosine. - T3, T4 + globulin(cid:1) Tireoglobulin dù tr÷ ë xoang bao tuyÕn. D−íi t/d cña TSH tiÒn yªn ﬁ

ﬂ ﬂ

- Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 b−íc:

B1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur

Iod (T.¨n, n−íc) hÊp thu ë ruét d¹ng (I-) ®Õn tuyÕn gi¸p gi÷ l¹i

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

B2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

B3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT

COOH

I

CH

HO

CH2

CH

HO

CH2

I2 +

Iodinaza

MIT

NH2

Tyrosine

NH2

COOH

I

CH

HO

CH2

NH2

I DIT

COOH

I

HO

CH

O

CH2

B4: T¹o T3 vµ T4 * MIT + DIT (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) T3

I

NH2

I

O

HO

CH2

* DIT + DIT (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) T4

I

COOH CH NH2

2. T¸c dông cña Thyroxine

TB ®Ých: c¸c TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn

(cid:3) ChuyÓn ho¸

chèng rÐt

- T¨ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nh−îc n¨ngﬁﬁﬁ ﬁ kÐm, th©n nhiÖt gi¶m)

(−u n¨ng ﬁﬁﬁ ﬁ

thÓ träng)

› › ﬂ ﬂ ﬂ › ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) n¨ng l−îng - › con vËt gÇy, ﬂ

+ Gluxit: ﬁﬁﬁ ﬁ

› › ›

› hÊp thu glucose ë ruét › chuyÓn glycogen ﬁﬁﬁ ﬁ glucose ë gan

› › ›

› dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein

› › ›

› huy ®éng axÝt bÐo tù do

ﬁﬁﬁ ﬁ + Protein: ﬁﬁﬁ ﬁ + Lipit: ﬁﬁﬁ ﬁ + N−íc: ø/c t¸i hÊp thu n−íc èng thËn ﬁﬁﬁ ﬁ n−íc tiÓu nhiÒu

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

› › ›

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

(cid:3) Sinh tr−ëng ph¸t dôc - ¶/h dinh d−ìng da, l«ng. KT sôn liªn hîp (cid:1) sinh x−¬ng

- G©y biÕn th¸i nßng näc

- KT sinh tr−ëng, ph¸t dôc bµo thai, hÖ TK, x−¬ng bµo thai (thiÕu ë thêi kú bµo thai ﬁ ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn)

- Gia cÇm: › tû lÖ Êp në ﬁ bæ sung KI cho gµ ®Î

- KT biÓu m« tuyÕn vó, › t/h protein, mì s÷a (cid:1) › s¶n l−îng s÷a

kh«ng lËp ®−îc PXC§K)

- Khi thiÕu ﬁ ngõng ®éng dôc

- ¶/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p ﬁ

gian chÊt tuyÕn gi¸pﬁ b−íu)

3. Khi rèi lo¹n * −u n¨ng: Basedow - › H. gi¸p tr¹ng ﬁ cung cÊp E ﬁ gÇy gß ﬁ m¾t låi, dÔ xóc c¶m, › thiªu ®èt hÕt dinh d−ìng ﬁ th©n nhiÖt

®Çn ®én

* Nh−îc n¨ng - B−íu cæ (thiÕu Iﬁ nhu cÇu línﬁ› - ThÇn kinh kÐm ph¸t triÓn ﬁ - ﬂ nhÞp tim, ﬂ Pa

4. T¸c dông cña canxitonin

- ﬂ caxi huyÕt. C¬ quan ®Ých: x−¬ng, thËn

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

ﬂ gi¶i phãng Ca x−¬ng, › bµi xuÊt Ca++ ë thËn - §iÒu hoµ: qua sù › [Ca++] huyÕt

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

§ 3. tuyÕn cËn gi¸p (Parathyroid gland)

- C¹nh tuyÕn gi¸p, tiÕt Parathyroid (PTH) cïng canxitonin vµ VTM D tham gia vµo chuyÓn ho¸ Ca, P

1. T¸c dông cña PTH: ®iÒu hoµ canxi, photpho

X−¬ng

Huy ®éng Ca++ tõ x−¬ng

ThËn èng thËn xa: ››› › t¸i hÊp thu Ca++ èng thËn gÇn: ﬂﬂﬂ ﬂ hÊp thu PO4 ---

T¨ng Ca++ huyÕt

2. Rèi lo¹n

(cid:3) −u n¨ng

-B/chÊt: protein

• BÖnh Reckling-Hausen: mÊt Ca++ x−¬ng, t¹o hèc, dÔ g\y

• › PTH (cid:1)mÊt Ca x−¬ng, th−êng g©y sái thËn (ø ®äng photphat Ca c¸c m« mÒm)

(cid:3) Nh−îc n¨ng: ﬂ

ﬂ canxi huyÕtﬁ

co giËt ﬁ

chÕt

ﬂ ﬂ

[Ca++] huyÕt, khi [Ca++]›

gi¶m tiÕt

3. §iÒu hoµ: ˛ PTH vµ ng−îc l¹i

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

ﬁ

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

§ 4. TuyÕn tuþ (panereas)

Néi tiÕt Ngo¹i tiÕt

Hocmon (3TB tiÓu ®¶o Langerhans) DÞch tuþ (tiªu ho¸)

TB d

(D)

(Somatostatin)

TB a (A) (Glucagon)

TB b (B) (Insulin)

d d d a a a b b b

› ®−êng huyÕt

ﬂ ®−êng huyÕt

- Ngoµi ra, TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid (36 aa) t/d lªn ®−êng ruét

› ﬂ › › ﬂ ﬂ

Glucagon

Insulin

(+)

A

B

(-)

(+)

(-)

D

(-)

Somatostatin

F (PP) Polypeptide Pancreatic (PP)

Nguồn gốc và sự ñiều tiết lẫn nhau giữa các hormone tuyến tuỵ

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

1. C¸c hormon tuyÕn tôy 1.1. Insulin

• Polypeptid

M¹ch b

b 30 a.a

b b

M¹ch a

a 21 a.a

a a

ﬂ ﬂ • T¸c dông: ﬂ ﬂ ®−êng huyÕt (2 h−íng)

t¹o ®−êng

› ph©n gi¶i & sö dông glucose

› › › ﬂ ﬂ ﬂ ﬂ

ﬂ T¹o glucose míi

› o.x.h glucose m« bµo

› V/c glucose vµo c¬, m«

› › › ﬂ ﬂ ﬂ › › ›

qu¸ tr×nh glycogen(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) glucose

ﬂ ﬂ ﬂ ﬂ › › ›

› Ch.ho¸ glucose(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) mì + a.bÐo

› T/h glycogen ë gan

› › ›

= Ho¹t ho¸ photpho- diesteraza chuyÓn AMPﬁﬁﬁ ﬁ ATP

Hexokinaza Insulin Hexokinaza*

Glucose Hexokinaza* Glycogen

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

C¸c t¸c dông chÝnh cña Insulin

• Gi¶m glucose huyÕt › dù tr÷ glycogen ë TB •›

› hÊp thu glucose ë nhiÒu TB •› •› tæng hîp glycogen ë gan • Gi¶m t¹o glucose

› › › › › › ›

Insulin

› tæng hîp triglyceride

› dù tr÷ triglyceride TB •› • ﬂ

[axÝt bÐo tù do] huyÕt t−¬ng

› › ﬂ ﬂ ﬂ

[a.a] huyÕt t−¬ng

•› › hÊp thu a.a ë nhiÒu TB •›

tæng hîp protein

› › ﬂ ﬂ ﬂ ﬂ › › ›

› › ›

1.2. Glucagon - Polypeptit (29 a.a) do TB aaa a , l−u th«ng d¹ng tù do - T/d:›

[glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin)

› glycogen glucose

tho¸i ho¸ protein

ChuyÓn

ø/c t/h lipit ë gan

› › › ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ

a.aﬁ

glucose

KT tuû th/thËn tiÕt adrenalin

ﬁ ﬁ ﬁ

- Peptit (14 a.a), do TB D tuþ (ngoµi ra cßn do hypothalamus)

- ø/c gi¶i phãng c¸c H: insulin, glucagon vµ GH (STH)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

1.3. Somatostatin

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

tôyﬁ

tiÕt insulin

2. §iÒu hoµ bµi tiÕt • [glucose] huyÕt caoﬁ KT d©y Xﬁ • STH tuyÕn yªn, [a.a]› m¸u (cid:1) tiÕt c¶ hai

ﬂ ®−êng huyÕt ¸c tÝnh(cid:1)må h«i, ﬂ

3. Rèi lo¹n • ¦u n¨ng: (u) thõa insulin(cid:1)ﬂ

ﬂ Pa

ﬂ ﬂ ﬂ ﬂ

› ®−êng huyÕt(cid:1)®¸i ®−êng(cid:1) ®ãi, kh¸t, sót c©n(cid:1)

• Nh−îc n¨ng:› mÊt G (cid:1)c¹n dù tr÷ hydratcarbon (cid:1) oxh lipit t¹o E (cid:1) xªton niÖu

› ›

Lipit oxy ho¸ a.axeticﬁ

ﬁ Axetyl CoA(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) axªto axÝtﬁ

axªtonﬁ

thÓ xªton

ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ

ﬂ [kiÒm] ﬁ mÊt c©n b»ng acid-baz¬ ﬁ

- Xªton k/hîp kiÒm dù tr÷ﬁ tróng ®éc, h«n mª, chÕt

ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n\o, h«n mª, chÕt

- C¬ thÓ mÊt n−íc ﬁ

ﬂ ﬂ ﬂ

Sîi tr−íc h¹ch giao c¶m

TB TuyÕn

Vá

TB s¶n xuÊt catecholanin

Tuû

Líp l−íi

TB TK

Líp bã Líp cÇu

con vËt sèng

MiÒn nµo quan träng h¬n?

- N¹o bá miÒn tuû ﬁ C¾t bá 2 tuyÕn ﬁ

con vËt chÕt

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

§ 5: TuyÕn th−îng thËn (Adrenal gland)

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

I. Vá th−îng thËn

®Òu lµ steroid (3 nhãm)

• ChuyÓn ho¸ gluxit, protein vµ sinh ®−êng míi (Cocticosteron, Coctisol)

Nhãm glucocoticoid (oxycocticoid) Nhãm minera cocticoid (Deoxycocticoid)

Androgen, Oestrogen, Progesteron.

Nhãm H. sinh dôc

T¸c dông sinh lý hormone vá th−îng thËn

C¸c t¸c dông kh¸c

Chøc n¨ng c¸c nhãm (xem s¬ ®å)

SINH DỤC nhãm H. sinh dôc Androgen, oestrogen, progesteron

TRAO ðỔI CHẤT ChuyÓn ho¸ Gluxit, Lipit, protein & trao ®æi muèi kho¸ng

A

l

d

o

s

B×nh th−êng kh«ng biÓu hiÖn, khi

t

e

r

nam ho¸ ë con g¸i

cã u ﬁ

ﬁ ﬁ ﬁ

o

n

(androgen) & dËy th× sím ë con trai

duy tr× m¶nh

ﬁ ﬁ ﬁ

G lucococticoid

LIPIT

* Corticoid: - G©y suy gi¶m MD ﬁ ghÐp (do ﬂﬂﬂ ﬂ b/c eosin & b/c lympho) - Chèng viªm: −/c h/® colagen ﬁ chèng viªm ë 1 sè bÖnh thÊp khíp

[a.bÐo]

gi÷ n−íc,

Trao ®æi Na+, K+ -T¸i hÊp thu Na+ ë èng thËn & th¶i K+ ra n−íc tiÓu +Do gi÷ Na+ﬁ ﬁ nÕu c¾tﬁ

chÕt (mÊt n−íc)

* Chèng stress: C¬ chÕ: stress ﬁ (vïng d’ ®åi) ﬁ

vá n·o ﬁ CRF ACTH (tiÒn yªn)

coctisol, aldosteron (vá th.thËn)ﬁ

t¨ng ®Ò kh¸ng

› ﬁ › › › ﬁ › ﬁ › ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ

GLUXIT

®Ých

› nit¬ n−íc tiÓu

®iÒu trÞ

hÊp thu glucose ë ruét ﬁ

* Chèng viªm, chèng dÞ øng: Cortisol KT TB t¹o Macrococtin (chèng viªm rÊt m¹nh). tÝnh thÊm mao qu¶n(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) b/c - xuyªn m¹ch vµ di chuyÓn vÒ phÝa tæn th−¬ng (MD Ko ®Æc hiÖu)

› ®ång ho¸ (glycogen ë gan) • › • ﬂ sö dông glucose ngo¹i vi (cid:5) KT t¹o ®−êng tõ a.aﬁ coctisol l©u ﬁ ®¸i ®−êng (cid:5) › ®−êng huyÕt

› › ﬂ ﬁ › ﬂ ﬂ ﬁ ﬁ › › ﬁ ﬁ ﬁ › › › › ﬁ ﬁ ﬁ › ﬁ › › › › ﬁ ﬁ › ›

PROTEIN (cid:5) KT ph©n huû protein t¹o a.a ë da, c¬, hÖ lympho ﬁ (cid:5) ø/c vËn chuyÓn a.a qua mµng (cid:5) ë gan cã t/d ®ång ho¸, t¨ng thu nhËn a.a, t¹o nhiÒu men cho sinh ®−êng míi & chuyÓn ho¸ a.a

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

CH2OH

CH3

O

C

25 C

21 CH3

CH3

C

CH3

C

CH3

Enzyme P-450scc

17 d

OH

c

19 CH3

Ho¹t ho¸ bëi ACTH

Pregnenolone

a

OH

b 6

5 Cholesteron

Androgen (líp l−íi)

Glucocorticoids (líp bã)

O

Dehydroepiandrosterone

CH2OH

O

C

OH

O

Cortisol

Tæng hîp Androgen & Glucocorticoid ë miÒn vá

O

Androstenedione

CH2OH

O

C

O

OH

Testosteron

CH3

C17

O

CH3

Corticosterone

O

II. Tuû th−îng thËn

- B/chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosine

OH

NH

CH

HO

CH3

CH

HO

CH2

NH2

OH

Adrenalin

Noradrenalin (Nor –No radical)

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

(khi k/h t/d ng−îc nhau)

, b

co m¹ch (sî hYi lµm mÆt t¸i nhît)

ﬁ ﬁ ﬁ

› nhÞp tim, › huyÕt ¸p, ë gan › glycogen (cid:1)› glucose m¸u,

ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ • T/d nh− TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ) • Mµng TB ®Ých cã 2 receptor a - Adrenalin + a ë TB da ﬁ - Adrenalin + b

ﬁ ﬁ ﬁ ﬁ Tim, m¹ch: › h/® tim, co m¹ch (trõ m¹ch vµnh) can thiÖp truþ tim m¹ch

C¬ tr¬n: gi\n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang,

phÕ qu¶n, co c¬ vßng p/x¹ ﬁ gi\n ®ång tö

› t¹o renin (cÇu thËn)ﬁ phï nÒ (viªm thËnﬁ Pa ﬁ

trao ®æi ®−êng: KT p/gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose

•›

ThËn: › tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB §M cÇu thËn tiÕt renin)

ﬁ ﬁ ﬁ ph©n huû

•TKTW: › c−êng HF

tiÕt ACTH (Adre & Nor chèng

•Vá th−îng thËn: › stress th«ng qua sù tiÕt c¸c H. miÒn vá ﬁ›

®Ò kh¸ng)

•TuyÕn må h«i: ›

tiÕt

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

§ 6: TuyÕn sinh dôc

A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn)

Do TB kÏ n»m gi÷a c¸c èng sinh tinh(leydig)

TB kÏ tiÕt 95%

Vá th/thËn: 5%

1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc)

OH

CH3

C17

CH3

• C/yÕu Testosteron ngoµi ra Androsteron, dehydroepiandrosteron

O

• Steroid 19C, cã nhãm OH ë C17

Testosteron

2. T¸c dông sinh lý

• §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: duy tr×, KT c¬ quan s/d & tuyÕn s/d phô

• › Melanin dù tr÷ ﬁ da dµy ®en h¬n

• KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

• KT sinh c¸c feromon ﬁ mïi hÊp dÉn

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

ﬁ ﬁ ﬁ

ﬁ Khi thiÕn (mÊt k/n t/h testosteron): + C¬ quan s/d vµ tuyÕn s/d phô teo

g/s thiÕn ﬁ hiÒn

+ MÊt p/x¹ s/d + Gi¶m h/® TK (HF, ø/c ®Òu yÕu) ﬁ + T¨ng tæng hîp lipit ﬁ bÐo (vç bÐo)

3. §iÒu hoµ bµi tiÕt

hypothalamusﬁ RF ﬁ vá ®¹i n\oﬁ

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, c¸c KT ngo¹i c¶nh (mïi, con c¸i, To, as, thøc ¨n…)ﬁ tuyÕn yªnﬁ hÖ TKﬁ FSH, LH. LH kÝch tinh hoµn tiÕt testosteron.

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc ®ùc

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

Buång trøng Oestrogen

ThÓ vµng Progesteron

Nhau thai Progesteron, oestrogen, prolan (A, B), Relaxin

B. TuyÕn sinh dôc c¸i

1. Hormone buồng trứng

a. Oestrogen: TB h¹t biÓu m« buång trøng

OH

O

OH

Oestradiol

Oestrone

OH

Oestriol

OH

(cid:3) T¸c dông

cung, › kÝch th−íc tuyÕn vó

+ §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀: èng dÉn trøng, tö

+ §Æc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…)

+ KT x−¬ng › , ®Æc biÖt x−¬ng chËu

+ › t/h protein (< H. s/d ♂)

+ › m¹ch m¸u d−íi daﬁ Êm h¬n

+ TÝch n−íc, muèi kho¸ngﬁ da c¨ng, ®Çy ®Æn

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

+ › ®é mÉn c¶m c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Î

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

progesteron

thÓ vµng ﬁ tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa

1 thêi gian ﬁ

teo (bß:16-18 ngµy) ﬁ

chöa gi¶?

b. Progesteron: (streroid 21 C) • Trøng rông ﬁ - Chöa ﬁ - NÕu kh«ngﬁ

• C¬ quan s/d ♀ › , ®.b mÆt trong èng dÉn (t¹o sãng) ﬁ

chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c t¨ng sinh, › tiÕt dinh d−ìng)

• §Æc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n n¨ng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn

• KT tuyÕn vó (bao tuyÕn)

• ¦/c co bãp t/cung, ®−êng s/d ♀ ﬁ an thai (ø/c oxytoxin)

2 . Hormon nhau thai

• ¦/c tiÕt GSH ﬁ ngõng ®éng dôc ﬁ tr¸nh thai

• Prolan A, Prolan B: t−¬ng tù FSH, LH

sÈy thai

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) c¾t t/vµng kú chöa ®Çuﬁ (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)Oestrogen kú cuèi nhiÒuﬁ›

mÉn c¶m T/C víi oxytoxin

• Oestrogen (cid:1)tiÕt cuèi kú chöa (t/d nh− H. buång trøng) • Progesteron

an thai nhau thai tiÕt thay thÕ.

(cid:4) Thµnh thôc vÒ tÝnh: H. B.trøng + t/vµng (cid:1) ph¸t triÓn s/d c¸i. (cid:4) Chöa: Trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕtﬁ (cid:4) Sù ph¸t triÓn ®−êng s/d c¸i vÉn cÇnﬁ (cid:4)Cuèi kú chöa, T/vµng teoﬁ

hÕt progesteronﬁ

ph¶n x¹ ®Î

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

(cid:4) KÝch dôc tè (c¸c H. tiÕt trong kú chöa)

• HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B. Ngµy 40-45 (HT)ﬁ

gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150 ®Ønh 70-75ﬁ

prolan A, prolan

®Ønh (50-60) ﬁ gi¶m ®Õn ngµy

• HCG (Human Chorionic Gonadotropin)ﬁ B. Ngµy thø 8 (n−íc tiÓu)ﬁ 80 vµ duy tr× ®Õn khi ®Î

• T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no\n (nu«i cÊy ph«i)

• Khi chöa trøng, ung th− nhauﬁ

[HCG] rÊt cao

Ngo¹i c¶nh: T0, as, d2, mïi vÞ …

TÝn hiÖu tõ vá n·o

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc c¸i

(-)

Hypothalamus

(+)GnRH

(-) (-)

k c a b - d e e F

(-)

FSH

Inhibin

LH

k c a b - d e e F

ThÓ vµng

Trøng chÝn vµ rông

Oestrogen

Progesteron

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

(-)

Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS

11/04/2009

3. øng dông

• Vç bÐo: dïng slilboestrol tæng hîp: cho ¨n, tiªm hoÆc ghÐp

d−íi da (dõng tr−íc giÕt thÞt) ???

• Sinh ®Î KH: progesteron (−/c rông trøng)(cid:1) phèi ®ång lo¹t

• Sö dông FSH, LH, GnRH kÝch thÝch rông trøng

• Prostaglandin ﬁ phá thÓ vµng

SVHﬁ

Õch ®ùc (tiªm d−íi da ®ïi, dÞch lç huyÖt soi)

MD ®Þnh tÝnh

§Þnh l−îng progesteron

ﬁ ﬁ ﬁ • (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) cã thai

mét sè hormone kh¸c

1. Melatonin (tuyÕn tïng): tõ a.a tryptophan (cid:1) serotonin (cid:1) Melatonin. T¸c dông ®iÒu hoµ giÊc ngñ vµ nhÞp sinh häc

2. Leptin (m« mì), peptit, cã t−¬ng quan d−¬ng víi dù tr÷ mì

cña c¬ thÓ , kÝch thÝch tÝnh thÌm ¨n ....

3. H. ®−êng tiªu ho¸: (d¹ dµy, ruét): gastrin, secretin, ...

http://cnts.hua.edu.vn mục: Bài giảng

nhÜ, liªn quan ®Õn bµi tiÕt Na+ ë thËn ./.

Bài giảng Chương 3: Sinh lý nội tiết - Phạm Kim Đăng

Nội dung bài giảng "Chương 3: Sinh lý nội tiết" trình bày 2 nội dung chính Đại cương về nội tiết và Hormone; sinh lý các tuyến nội tiết. Mời bạn đọc tham khảo để hiểu các nội dung trên của bài giảng.

Ch−¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt

§ §¹i c−¬ng vÒ néi tiÕt & hormone

* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland):

- TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆc ngay trong c¬ quan tiÕt hoÆc néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c)

t ế i t

h c í ñ B T h c í

H. từ TB nội tiết vào dịch ngoại bào

B T n â h t n ả b h c í

h t h c í k

n ế ñ - d

h t h c í k - e

n i t p e L

H. từ TB TK theo vào máu ñến kích thích TB ñích

(Adrenaline, Noradrenaline tuỷ thượng thận thuộc nhóm H. cổ ñiện)

H. từ TB TK theo sợi trục vào synap kích thích TB gần kề (ñích)

= chất dẫn truyền TK (Acetylcholin, Adrenaline, Noradrenaline)

H. từ TB nội tiết ñược máu v/c ñến TB ñích

H. tuyÕn gi¸p (T4 -Thyroxine, T3 -Triiodothyronine) Hoà tan trong lipid T/d = H-gen

H. tuû th−îng thËn (Adrenalin, Noradrenalin) Hoà tan trong nước T/d = H-màng

3. Sự vận chuyển hormone

Protein v/c ñặc hiệu

Protein v/c không ñặc hiệu

CBG (Cortisol - Binding Globulin) SHBG (Sex Hormone Binding Globulin) DBG (VTM D - Binding Globulin)

5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormone

Steroid

H. tuyến giáp

5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (H. cã träng l−îng ph©n tö lín)

NH2

N

N

NH2

N

N

N

N

H

N

O

CH2

O

N

C

H

H

H

O

H

H

C

C

C

H

H

O

P

O

OH

H

C

C

OH

OH OH

O

O

O

OH

H

O ~ P

P

P

C

O

O ~

OH

OH

OH

ATP

AMPvßng The second messenger)