1
BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:
CHẨN ĐOÁN SIÊU ÂM GAN MẬT
2
MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ:
Sau khi học xong chuyên đề “Chẩn đoán siêu âm gan mật”, người
học nắm được những kiến thức có liên quan như: Đại cương về giải phẫu
học; Triệu chứng học siêu âm; Các chỉ định của siêu âm; Hạn chế và sai
sót trong chẩn đoán siêu âm gan mật.
3
NỘI DUNG
I. ĐẠI CƯƠNG VỀ GIẢI PHẪU HỌC
1. Gan
Gan là một cơ quan lớn nhất trong cơ thể, nặng khoảng 1200-1500
gram, nằm ở 1/4 trên bên phải cửa bụng. Gan được che phủ bởi phúc mạc trừ
hố túi mật, và phần gần sát với tĩnh mạch chủ dưới (inferior Vena Cava).
Gan có thể thay đổi cả kích thước và hình vẽ và được chia thành 3 đoạn
chính hoặc thuỳ:
- Thùy phải: thùy phải lớn nhất, lớn hơn thùy trái xấp xỉ 6 lần. Thùy
phải và trái được phân chia bởi tĩnh mạch gan giữa.
- Thùy trái: thùy trái thường nhỏ hơn thùy phải nhưng hay thay đổi theo
kích thước. Tĩnh mạch gan trái chia gan trái ra làm 2 phần: phần giữa và phần
bên.
- Thùy đuôi (Caudate Lobe): thùy đuôi ở vị trí phía sau đối với phân
giữa của thùy trái nó được viền bởi tĩnh mạch chủ dưới ở phía sau và dây
chằng tĩnh mạch ở phía trước.
4
2. Mạch máu
Các tĩnh mạch gan được tham khảo là phải, trái và giữa, các tĩnh mạch
gan đi qua các phân đoạn gan. Tĩnh mạch gan giữa đi trong rãnh thùy chính
chia thành thùy gan phải và gan trái. Các tĩnh mạch gan tăng kích thích khi
chúng đổ về tĩnh mạch chủ dưới và cơ hoành, và hướng của máu chảy trong
các tĩnh mạch gan là từ gan về tĩnh mạch chủ dưới để về tâm nhĩ phải. Động
mạch gan phát sinh là một nhánh của thân chậu (Coeliac) và khi đi vào gan ở
rốn gan theo tĩnh mạch cửa và ống mật chung.
Tĩnh mạch cửa chính được hình thành ở đoạn nối của tĩnh mạch mạc
treo trên (Superior Mesenteric Vein) và tĩnh mạch lách (Splenic Vein). Tĩnh
mạch cửa chính chia thành nhánh phải và trái. Các tĩnh mạch cửa phân phối
máu từ các cơ quan tiêu hóa đến gan, máu chảy bình thường về phía gan.
3. Đường mật
- Túi mật: nằm ở dưới bờ dưới thùy gan phải áp vào mặt trước của thân
phải. Túi mật có thể lạc chỗ, ở thấp dưới gan, bờ dưới gan trái hay nằm sâu
vào trong gan. Túi mật có thể bị gấp khúc.
- Ống mật: Các ống mật đi khắp gan để tạo thành ống gan phải và gan
trái. Các ống gan phải và gan trái chắp nối lại thành ống gan chung. Ống gan
chung nối với ống mật từ túi mật để tạo thành ống mật chủ.
Ống mật chủ đi ngang phía sau đầu tụy sau đó vào bóng vater rồi đổ
vào tá tràng. Bình thường OMC nhỏ hơn 7mm, tăng lên theo tuổi, trung bình
tờ 4 - 8 mm.
5
II. TRIỆU CHỨNG HỌC SIÊU ÂM
1. Tình trạng bình thường
1.1. Chất lỏng thuần nhất
Chất lỏng thuần nhất khi chất lỏng đồng chất không chứa hạt rắn, hạt
treo hoặc mảnh tổ chức đó là mật, nước tiểu, nước ối. Trái lại máu có thể tạo
thành hình ảnh siêu âm chuyển động trong dòng máu tuần hoàn.
1.2. Chất lỏng không thuần nhất
Khi chất lỏng các hạt rắn, các mảnh tổ chức hay hạt treo cho hình ảnh
siêu âm “vùng có độ đậm khác nhau”. Ví dụ như mật đặc, abcès, u máu, hoại
tử hoặc xuất huyết, các nang sán.
1.3. Tổ chức mềm
Tổ chức thường hoặc bệnh lý có cấu trúc đại thể thuần nhất có thể là:
- Các nhu mô: gan, thận, lách, tụy.
- Nhau thai.
1.4. Tổ chức rắn
Đó là những vùng đậm - đặc có trở kháng âm cao như xương, sụn,
canxi hóa, sỏi, sẹo.
1.5. Chất khí
Bình thường gặp chất khí trong ống tiêu hóa với lượng khí thay đổi. Có
thể gặp sau nội soi, phẫu thuật ổ bụng, ổ mủ có túi hơi.
2. Tình trạng bệnh lý
Khi tiến hành khảo sát gan, nhịn ăn không phải là yêu cầu bức thiết
nhưng nếu khảo sát đường mật thì cần nhịn ăn trước khi làm siêu âm ít nhất là
8 tiếng. Vì sẽ làm căng đầy túi mật và giảm tối đa lượng hơi có trong ống tiêu
hóa.
