1
BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:
DƯỢC HỌC:
CÁC THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM
2
MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ:
Sau khi học xong chuyên đề “Dược học: Các thuốc chống trầm
cảm”, người học nắm được những kiến thức có liên quan như: Tác dụng
chung; Phân loại thuốc chống trầm cảm; Cơ chế tác dụng của thuốc
chống trầm cảm; Chuyển hóa thuốc; Chỉ định điều trị và chống chỉ định;
Thời gian cần thiết khi sử dụng thuốc chống trầm cảm; Hội chứng cai
thuốc chống trầm cảm; Liều lượng thuốc; Vấn đề không đáp ứng với các
thuốc chống trầm cảm; Hội chứng Serotonine; Theo dõi và đề phòng
biến chứng.
3
NỘI DUNG
I. TÁC DỤNG CHUNG
- Mỗi thuốc chống trầm cảm có tác dụng trên khoảng 65% các trường
hợp trầm cảm không loạn thần.
- Tác dụng chủ yếu là chống trầm cảm, tăng khí sắc (nên còn được gọi
là các thuốc chống trầm cảm - Antidepressants). Ngoài ra thuốc còn có tác
dụng hoạt hoá tâm thần vận động (psychomotor activity).
- Các thuốc chống trầm cảm không gây khoái cảm và kích thích. Thuốc
chỉ có tác trên bệnh nhân trầm cảm mà không có tác dụng hoặc rất ít tác dụng
trên người không bị trầm cảm.
- Tuỳ từng thuốc, còn có tác dụng điều trị các triệu chứng bệnh lý khác
(do căng thẳng hoặc ức chế cảm xúc gây ra...): lo âu, hoang sợ, ám ảnh...
- Việc chọn lựa thuốc chống trầm cảm cho mỗi cá thể cần dựa vào:
+ Tác dụng phụ vốn rất khác nhau ở từng loại thuốc.
+ Nguy cơ tác dụng tương hỗ giữa các thuốc.
+ Nguy cơ tự sát.
+ Ưu thế tác dụng của thuốc.
II. PHÂN LOẠI THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM
1. MAOI (Monoamino oxydase inhibitor): Iproniazide, niamide,
Indopane... là các MAOI cổ điển (1952).
Có 4 loại đang được dùng phổ biến ở Mỹ hiện nay là:
+ Selegiline
+ Tranylcypromine (Parnate)
+ Phenelzine (Nardil)
+ Marplan
4
Các chất chuyển hoá của MAOI cổ điển này khi kết hợp với một số
thuốc hướng thần khác (Imipramin, reserpine, babiturate) và một số loại thức
ăn giàu tyramin, giàu chất lên men, bia, rượu… sẽ gây ra nhiều tai biến
(những cơn tăng huyết áp do tyramine ...). Do vậy, hiện nay các thuốc này ít
được sử dụng.
MAOIs mới (RIMAs): Brofaromine (Consonar); moclobemide
(Aurorix) là loại thuốc ức chế có hồi phục (reversible inhibitor) men
monoaminooxidase. Là loại có ít độc tính và đang bắt đầu được phổ biến rộng
rãi.
2. Thuốc chống trầm cảm 3 vòng (Tricyclic Antidepressant) (1957).
- Loại có tác dụng yên dịu, giải lo âu: Amitriptiline, Elavil, Laroxyl,
Triptizol...
- Loại chỉ có tác dụng hoạt hoá, kích thích mạnh: Melipramin,
Imipramin, Nortriptiline, Tofranil.
- Loại trung gian (Anafranil) có tác dụng ức chế tái hấp thu chọn lọc
serotonin song cấu trúc hoá học lại giống chống trầm cảm 3 vòng .
3. Loại không 3 vòng, không IMAO.
- SSRI (Selective serotonin reuptake inhibitor)
- Mianserine (Athymil)
- Maprotiline (Ludiomil)
- Vilixazine (vivalan)
SSRI là loại thuốc chống trầm cảm mới (1984), bắt đầu sử dụng rộng
rãi trên thế giới.
III. CƠ CHẾ TÁC DỤNG CỦA THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM
- Các Monoamin não như Serotonine, Dopamine (DA) và
catecholamine khác như Noradrealine (NA) được coi là có vai trò quan trọng
5
trong bệnh sinh các rối loạn trầm cảm. Khi luồng thần kinh truyền từ neuron
này đến neuron khác, các amin não trong các túi tích trữ hoặc ngoài túi của
neuron trước sinapse được giải phóng vào khe synapse và đến gắn vào các vị
trí tiếp nhận đặc hiệu của neuron sau synapse.
- Ở khe synapse:
+ 1 phần các amin não đó bị phá huỷ bởi COMT (Catechol - O - Methyl
Trasnferase) (men chuyển hoá ngoài tế bào)
+ 1 phần được tái hấp thu trở lại nơron trước synapse và bị khử hoạt
tính bởi MAO (men chuyển hoá trong tế bào).
- Các thuốc MAOI: ức chế quá trình dị hoá bởi MAO của các amin bị
tái hấp thu trở lại nơron trước synapse làm tăng lượng amin não giải phóng
trở lại khe synapse dẫn đến tăng dẫn tuyến thần kinh: tăng khí sắc...
- Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng (TCA): Có tác dụng kìm hãm
neuron trước synapse tái hấp thu các amin não từ khe synapse, do đó hàm
lượng monoamin ở khe synapse tăng lên, tăng gắn với vị trí tiếp nhận ở nơron
sau synapse ..., tăng khí sắc.
- SSRI: Có tác dụng ức chế tái hấp thu chọn lọc serotomin từ khe
synapse.
- SNRI (Selective noradrenaline reuptale inhibitor) (1994) có tác dụng
ức chế tái hấp thu chọn lọc noradrenaline.
- Mianserin: là chất đối kháng a-adrenergic trước synapse và
serotonergic sau synapse.
IV. CHUYỂN HOÁ THUỐC
1. MAOI mới
Sau khi uống (moclobemide) được hấp thu hoàn toàn qua đường tiêu
hoá vào máu hoà tan trong mỡ và phân bố nhanh trong cơ thể, gắn với
