Bài giảng chuyên đề: Khám bệnh về máu

BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:<br /> <br /> KHÁM BỆNH VỀ MÁU<br /> <br /> Biên soạn: Lại Thị Thanh Thảo (Bộ Môn Nội, ĐHYD TPHCM)<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ:<br /> Sau khi học xong chuyên đề “Khám bệnh về máu”, người học nắm<br /> được những kiến thức có liên quan như: Bệnh sử, Tiền căn, và Khám<br /> bệnh về máu.<br /> <br /> 2<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> Khi khám bệnh nhân nghi ngờ có bất thường về máu, cần thực hiện một<br /> cách tỉ mỉ việc hỏi bệnh sử, tiền căn và thăm khám một cách có hệ thống để<br /> dự đoán nguyên nhân và đề ra các xét nghiệm cận lâm sàng nhằm xác định<br /> tình trạng bệnh lý bệnh nhân đang có.<br /> I. BỆNH SỬ<br /> 1. Thiếu máu<br /> 1.1. Thiếu máu cấp<br /> - Thời gian xuất hiện triệu chứng thiếu máu < 2 tuần.<br /> - Biểu hiện tình trạng thiếu oxy mô cấp, do giảm khối lượng tuần hoàn<br /> cấp. Khi thiếu máu cấp mức độ trung bình đến nặng, các triệu chứng thiếu<br /> máu sẽ biểu hiện tương đối rõ ràng:<br /> + Da xanh xao, niêm mạc hồng nhạt hay nhợt nhạt. Da ẩm lạnh, vã mồ<br /> hôi.<br /> + Biểu hiện thiếu oxy não cấp: chóng mặt, hoa mắt, xây xẩm khi thay<br /> đổi tư thế, ù tai.<br /> + Tri giác thay đổi: bứt rứt, lơ mơ, hôn mê.<br /> + Thay đổi về tim mạch: mệt, hồi hộp, đánh trống ngực.<br /> + Giảm tưới máu thận: thiểu niệu, vô niệu.<br /> - Lưu ý hỏi bệnh sử về các yếu tố liên quan đến nguyên nhân gây thiếu<br /> máu cấp:<br /> + Chảy máu các lỗ tự nhiên: ói ra máu, tiêu phân đen, tiêu ra máu (xuất<br /> huyết tiêu hóa), rong kinh, rong huyết, tiểu máu. Chấn thương gây vỡ tạng<br /> đặc như gan, lách, thận, gãy xương lớn (xương chậu, xương đùi, vết thương<br /> mạch máu)…<br /> <br /> 3<br /> <br /> + Các triệu chứng liên quan đến tán huyết: có những đợt rùng mình, ớn<br /> lạnh, đau lưng, da xanh, niêm nhợt, vàng da, tiểu màu xá xị (tiểu Hb), lách<br /> to… sau khi truyền máu, truyền dịch nhược trương, bị rắn độc cắn, nhiễm ký<br /> sinh trùng sốt rét.<br /> + Các triệu chứng của nhiễm trùng huyết nặng (ức chế tủy xương): sốt<br /> cao, vẻ mặt nhiễm trùng.<br /> 1.2. Thiếu máu mãn<br /> - Thời gian xuất hiện triệu chứng thiếu máu 2 tuần. Triệu chứng lâm<br /> sàng phụ thuộc vào mức độ bù trừ của các cơ quan đối với tình trạng thiếu<br /> oxy mạn, tùy vào mức độ ảnh hưởng của thiếu máu lên hoạt động thể lực<br /> hằng ngày.<br /> + Tim mạch: hồi hộp, đánh trống ngực, khi thiếu máu nặng có biểu hiện<br /> suy tim như mệt, khó thở phải nằm đầu cao…<br /> + Hô hấp: khó thở, nhịp thở nhanh, nông<br /> + Thần kinh: giảm trí nhớ, kém tập trung, hay quên, ngủ gà, chóng<br /> mặt…<br /> + Tiêu hóa: ăn chậm tiêu, chán ăn…<br /> + Da niêm: da xanh xao, niêm mạc nhợt, lưỡi mất gai, viêm lưỡi (thiếu<br /> B12); móng mất bóng, móng lõm, da khô, dễ gãy, tóc dễ rụng…<br /> + Sinh dục: nam giảm ham muốn tình dục, bất lực, nữ thiểu kinh, vô<br /> kinh…<br /> + Cơ xương khớp: đau khớp không điển hình, mỏi cơ vào cuối ngày.<br /> - Lưu ý hỏi bệnh sử về các yếu tố liên quan đến nguyên nhân gây thiếu<br /> máu mãn:<br /> + Giảm sản xuất hồng cầu:<br /> <br /> 4<br /> <br /> § Tổn thương tế bào máu gốc: suy tủy thật sự, suy tủy tiêu hao (bạch<br /> cầu cấp, bạch cầu mãn, ung thư hạch, K di căn...).<br /> § Thiếu cung cấp nguyên liệu tạo hồng cầu như sắt, acid folic, vitamine<br /> B12. Hỏi chế độ dinh dưỡng, thành phần thức ăn hằng ngày.<br /> + Do tăng phá hủy hồng cầu (tán huyết mãn): bệnh nhân có những đợt<br /> tán huyết cấp lặp đi lặp lại xảy ra ngày càng gần nhau hơn (rùng mình, ớn<br /> lạnh, đau lưng, da xanh, niêm nhợt, vàng da, lách to).<br /> + Do mất máu rỉ rả: từ đường tiêu hóa (tiêu phân đen), đường tiết niệu sinh dục (rong kinh, rong huyết, tiểu máu…).<br /> + Do cơ chế phối hợp (các cơ chế trên): thường gặp trong các bệnh lý<br /> nội khoa kinh niên như viêm gan mãn, suy thận mãn, viêm đa khớp, ung<br /> thư…<br /> 2. Xuất huyết da niêm<br /> Hỏi hoàn cảnh xuất hiện xuất huyết da niêm như xảy ra do chấn thương<br /> hay tự nhiên, ngay sau chấn thương hay một thời gian sau chấn thương. Khai<br /> thác các tính chất của xuất huyết da niêm:<br /> + Vị trí: da, niêm mạc, cơ, khớp<br /> + Kích thước, hình dạng, bờ, gồ lên bề mặt da.<br /> + Màu sắc của sang thương xuất huyết da niêm: đỏ tươi, đỏ sậm, tím,<br /> xanh, vàng. Sự thay đổi màu sắc theo thời gian.<br /> + Xuất huyết các ổ tự nhiên: chảy máu chân răng, chảy máu mũi, chảy<br /> máu tai, niêm mạc đường tiêu hóa (ói ra máu, tiêu phân đen, tiêu ra máu),<br /> niêm mạc đường tiết niệu (tiểu máu), niêm mạc đường sinh dục (rong kinh,<br /> rong huyết).<br /> + Xuất huyết các cơ quan nội tạng: não, trong ổ bụng…<br /> <br /> 5<br /> <br />