07/16/13
các th th đ c c l y t ượ ấ ừ bào niêm m c ru t. S ự ạ ế i phóng s t x y ra
ụ ể ặ ộ ắ ả
bào niêm m c ru t.
1. H p thu (tt) ấ • S t d ng heme đ ắ ạ bi t trong màng t ệ b gãy vòng porphyrin gi ả ẻ bên trong t ạ ế
ộ
c chuy n
ắ
ượ
ể
thành s t hóa tr II đ đ
• S t không g n heme ph i đ ả ắ c h p thu ấ
ể ượ
ắ
ị
bào, chúng có
ế
đ
→khi đã vào bên trong t ng đi gi ng nhau. ố
ườ
1
07/16/13
ng fructose, các
ườ
ầ ạ
ấ ắ
ng khác
Tăng Tăng ấh p thu ấ h p thu
Acid ascorbic HCl d dày ở ạ Các thành ph n t o h p ch t s t hòa tan: đ ợ đ ườ Th t ị Cá Th t gia c m
ầ
ị
ỏ ứ
ếc ch ế Ứ c ch Ứ ấh p thu ấ h p thu
ố
ấ ạ
ấ
ắ
ợ
Tannates Cám Lòng đ tr ng Calcium EDTA M t s thu c: antacids, tetracycline, cholestyramine,... ộ ố Đ t sét, tinh b t ộ ấ Các ch t t o h p ch t s t không hòa tan: phosphats, phytates, oxalates,.... 2
07/16/13
ớ
ạ ậ
ệ
i t
• T bào khe tá tràng nh y c m v i nhu ả ế c u s t c a c th và l p ch ng trình ể ươ ơ ầ ắ ủ thông tin đ n th i đi m thích h p cho vi c ợ ể ờ ế bào ru t. h p thu s t t ắ ạ ế
ấ
ộ
• Y u t ế
ạ
ể
ố ậ
ị
ể
ậ
ấ
ắ
ế
ỉ
v n chuy n kim lo i hóa tr hai (DMT1: Divalent Metal Transporter 1) b n ả ch t là m t protein, nó v n chuy n s t ộ bào đ nh vi nhung xuyên qua màng vào t mao b ng c ch ghép đôi proton. ế
ằ
ơ
3
07/16/13
th c ăn:
ấ
ng u ng h ng ngày, t ằ
ớ ượ
ạ
ứ
Y u t sau khi cung c p m t l ng ộ ượ ế ố ứ bào s t b ng đ ế ằ ắ ố ườ ng s t b niêm m c ru t s đ kháng v i l ắ ổ ộ ẽ ề sung sau đó. Hình th c này còn g i là ọ mucosal block
ề
ố
ự ữ s h p thu s t ự ấ c đi u ch nh b i tình tr ng th a ho c ạ
đi u hòa d tr : ề
ắ ặ
ừ
ỉ
đ thi u s t trong c th
Y u t ế ượ ế
ở ơ ể
ắ
Y u t ế
ề
ố
ầ y u t
ế ộ
ồ ớ ấ ứ ồ ấ
ắ
4
đi u hòa sinh h ng c u: ố này không đáp ng v i b t c n ng đ nào c a s t. Nó ch đi u ch nh h p thu s t khi c ơ ỉ th c n t o h ng c u
ủ ắ ể ầ ạ
ứ ỉ ề ầ
ồ
07/16/13
ữ
ợ
ằ
ắ
ầ
ồ
ng h p Đóng vai trò đ m trong nh ng tr ườ ệ cân b ng s t gi a h ng c u và đ i th c bào ự ạ ữ b r i lo n
ị ố
ạ
ấ
ả phá h y (trong tr s t đ
+ S n xu t h ng c u v ấ ồ ườ ủ c huy đ ng t ắ ượ
t quá t c đ ầ ộ ố ượ ng h p m t máu c p), ấ ợ n i d tr ừ ơ ự ữ
ộ
ượ
ấ
ặ
t quá s n xu t, s t ắ ả c chuy n sang d tr đ ự ữ ể
ể
+ Phá h y v ủ th ng d s đ ư ẽ ượ dùng cho sau này
5
07/16/13
i hai d ng: d ng hòa
i d
ắ ự ữ
ồ ạ ướ
ạ
S t d tr trong mô t n t ạ tan ferritin và d ng không hòa tan hemosiderin
ạ
ộ
ắ
ắ
ộ
ượ
ạ
+ Ferritin là m t protein n i bào, s t g n v i ớ c tìm th y ấ ở ng và nhau thai→t ng ổ
ơ ươ
ụ
ự
apoferritin t o thành ferritin. Ferritin đ đ i th c bào, t y, tim, c , x h p heme
ạ ợ
+ Các t
ế
ấ ferritin có
ộ
th đ ể
ượ
n i mô, hemosiderin→ít đ
bào h p thu ferritin vào h th ng võng thành c dùng cho nhu c u chuy n hóa. ầ
ệ ố c d hóa ị ể
ượ
6
07/16/13
• S l
ắ ổ
ố ượ
ơ
ể ụ ữ
x
t y ủ
ng s t t ng c ng trong c th là ộ 50mg/kg (đàn ông), 35mg/kg (ph n ). các kho d tr (nh Trong đó: 10 – 20% ự ữ ư ở và ng lách, ferritin: gan, ươ hemosiderin).
7
07/16/13
• D tr s t gi m, có th đ a đ n thi u h t s t.
ự ữ ắ
ụ ắ
ể ư
ế
ế
ả
ứ
ấ ắ
ấ
ể
ế
• N u th c ăn không cung c p đ y đ ch t s t, ầ ủ bào ru t gia tăng s ự ộ t c s t d tr ự ữ ả ắ
ứ
ấ
c th báo đ ng, các t ộ h p thu s t c a th c ăn và t ắ ủ c huy đ ng. đ ộ
ế ơ ấ ượ
• N u tình tr ng thi u s t kéo dài, l
ạ
ế
ế
ượ ệ
ả
ẹ
ng ferritin ắ trong máu gi m, kéo theo các tri u ch ng: ứ móng tay d gãy, x p, tóc m ng manh, d ễ ỏ r ng, m t m i, u o i, sa sút trí tu ụ
ể ả
ễ ỏ
ệ
ệ
8
07/16/13
Chuy n hóa s t g n nh khép kín, c th r t ti
ắ ầ
ắ
ư ỏ ắ
ả
t ki m s t nh ng m i ỗ ệ c b t, da b tróc ra ướ
ư ị
ọ
ể ngày có m t l và niêm m c ru t.
ơ ể ấ ế ng nh s t đào th i qua m hôi , n ồ ộ ượ ộ ạ
ng
ng thành l
i tr
nam
ắ
ấ
ở
Ở ườ ưở (65kg) và 0,8mg/ngày
ả t qua:
ượ n (55kg). S t bài ti ở ữ
ng s t m t đi vào kho ng 0,9mg/ngày ế
ắ
• Phân: 0,6mg/ngày
• Da: 0,2mg/ngày
• N c ti u: 0,1mg/ngày
ướ
ể
• Kinh nguy t: 0,5mg/ngày ệ
→Không có cách chuyên bi
ể
t đ lo i tr s t th a ra kh i c th . Vì v y ậ ệ ể ạ ừ ắ ng s t trong c th thông qua s đi u ch nh hâp thu s t ắ ở ơ ể
ỏ ơ ỉ
ừ ự ề
ắ
ố ượ
đi u s l ề ru t.ộ
9
07/16/13
1. Ngu n s t trong th c ăn
ứ
ồ
ắ
d ng heme và non-heme.
Trong th c ăn s t ứ
ắ ở ạ
ủ
+ Heme thành ph n c a hemoglobin và myoglobin do đó h p thu s t này 20- ắ
ỷ ệ ấ
ị
ầ có trong th t, cá và máu. T l 30%.
ủ ế
ủ
ố
l
ỷ ệ ấ
ơ
ế
ứ ơ ể
ưở
ạ
ắ
ả
+ S t non-heme ch y u trong ngũ c c, rau c và ắ h p thu ít h n (5%) và tùy theo s các lo i h t có t ạ ạ ự có m t c a các ch t h tr hay c ch trong kh u ẩ ỗ ợ ấ ặ ủ ng ph n và tình tr ng s t trong c th cũng nh h ầ i h p thu s t t ắ ớ ấ
10
07/16/13
1. Ngu n s t trong th c ăn (tt) ứ ồ ắ
Có th chia các lo i kh u ph n th ể ầ ẩ ạ ườ ng g p thành 3 lo i: ạ ặ
• Kh u ph n có giá tr sinh h c ơ
ầ ắ ấ ị
ọ th pấ (h p thu s t kho ng 5%): ng th t ủ ả ượ ố ị
ch đ ăn đ n đi u, ch y u là ngũ c c, c , còn l ủ ế ng vitamin C< 25mg. ho c cá <30gr ho c l ệ ặ ượ ẩ ế ộ ặ
ầ ấ
• Kh u ph n có giá tr sinh h c ọ trung bình (h p thu s t ắ 30-90gr th t (cá) ho c 25- kho ng 10%): ch đ ăn có t ừ 75mg vitamin C.
• Kh u ph n có giá tr sinh h c
ẩ ả ị ế ộ ặ ị
ọ cao (h p thu s t kho ng 15%): ắ ầ ấ ị
ả ch đ ăn có > 90gr th t (cá) ho c > 75mg vitamin C. ẩ ế ộ ặ ị
c cung c p và →N u kh u ph n có đ 2 tiêu chu n trên s đ ủ ẽ ượ ầ ẩ ấ
11
ế ng ẩ i c l ượ ạ
07/16/13
H p ch t s t
S t nguyên t
Lo iạ
ấ ắ
ợ
ắ
ố
% s tắ
mg/viên
mg/viên
Ferrous
sulfate
300
60
20
(7H2O)
Ferrous
sulfate
200
74
37
(Anhydride)
60
30
200
Ferrous sulfate (khô 1
H2O)
12
36
300
Ferrous gluconate
33
66
200
Ferrous fumarate
12
07/16/13
1. S t huy t thanh 1. S t huy t thanh ế ế ắ ắ
Bình th ng n ng đ s t: 112 ± 11µg/100ml huy t ườ ộ ắ ế ồ
Tăng:
thanh.
- Thi u máu tán huy t ế ế
- Thi u máu h ng c u to ế ầ ồ
- Thi u máu nguyên bào s t ắ ế
- Viêm gan c p tính ấ
Gi m: ả
- Các b nh Hodgkin, Sarcome l i,... ệ ướ
13
- Các b nh có kèm h i ch ng xu t huy t ế ộ ứ ệ ấ
- Các tr ng thái thi u máu nh c s t h ng c u ế ạ ượ ắ ồ ầ
nhỏ
07/16/13
2. Ferritin huy t thanh
ế
M c ferritin trong huy t thanh ph n ánh
ế
ả
ứ ự ữ ắ
d tr s t trong c th . ơ ể
ườ
ượ ở
ấ
ặ
t ạ ử ừ ổ
ứ ấ
ệ
ng ng ferritin ng, hàm l i bình th Ở ườ nam và trong huy t thanh là 70µg/lít ế n . Khi <12µg/lít g i là thi u d tr 35µg/lít ự ữ ế ọ ở ữ ch c r t n ng. Khi ferritin tăng s t trong t ổ ắ t n cao có th là d u hi u viêm ho i t ể ng gan th
ươ
14
07/16/13
3. Đ bão hòa transferin 3. Đ bão hòa transferin ộ ộ
H u h t s t trong huy t thanh đ u g n v i protein g n ề ế ắ ắ ớ ầ
ế ắ s t là transferin ắ
ắ ự ữ ẫ ắ
Khi l l ỷ ệ ng s t d tr đã c n mà v n ti p t c thi u s t ế 30% ừ ắ ế ụ ố ả
thì t xu ng th p h n 15%. ố ạ ượ transferin bão hòa v i s t gi m xu ng t ớ ấ ơ
N ng đ s t trong 100ml huy t thanh/l ộ ắ ượ ng s t h p ắ ấ
ế th c a 100ml huy t thanh : 0,4±0,2 ồ ụ ủ ế
Gi m trong thi u máu nh c s t. Tăng t ế ả ượ ắ ớ i 0,8 trong h i ộ
ch ng tán huy t. ứ ế
15
T l 0,8-1,0 bi u th s t trong c th ỷ ệ ể ị ứ ắ ơ ể
07/16/13
1. Thi u máu do thi u s t ắ 1. Thi u máu do thi u s t ắ
ế ế
ế ế
– Do m t máu nhi u l n (90%): ch y máu đ
ấ
ề ầ
ườ ụ ữ ố
ả ầ
ề
ng tiêu hóa, giun móc, trĩ, cháy máu cam nhi u l n,..., ph n r i lo n kinh ạ nguy t.ệ
ặ ở ẻ
ằ
tr sinh non, tr nuôi b ng s a bò, ph ụ ẻ ng g p 3 tháng cu i thai kỳ), c t b d dày
– Do cung c p thi u: g p ấ ặ
ữ ỏ ạ
ế ườ
ắ
ố
ữ
n có thai (th ru t,...ộ
– Do r i lo n phân ph i s t: g p trong viêm nhi m ho c các t ặ
ặ
ạ
ố
ễ
ổ bào liên võng trong các
ị
ế
ứ ch c ung th hay n i viêm nhi m gây thi u s t.
ch c b ung th ,... S t b hút vào các t t ổ
ư ư
ứ
ễ
ế
ắ
ố ắ ắ ị ơ
ứ
– Không rõ nguyên nhân: thi u Chlorose nguyên phát, ch ng xanh ph n tr tu i t
18-25 tu i.
m t,... Th
ng g p
ế ụ ữ ẻ ổ ừ
ặ ở
ướ
ườ
ổ
– Không có acid HCL
d dày: g p
ng
ở ạ
ặ ở
ườ
ụ ữ
i trung niên, ph n mã 16
kinh,...
07/16/13
2. Th a s t ừ ắ 2. Th a s t ừ ắ
ạ
ứ ắ
ề
ể
ắ
ắ
ố ả
ắ
ượ nhu mô các t
ạ
ọ
s t là do r i lo n h p thu s t có th do di truy n, ng s t cao trong máu gây bào n i t ng bào n i t ng đó b nh
ộ ạ ị ả
ế ộ ạ
ế
B nh ấ ệ có th do m c ph i, làm cho l ể ra tình tr ng l ng đ ng s t ắ ở ắ làm cho các ch c năng c a các t ủ ứ h
ngưở
s t t ứ ắ ự
ứ ắ
17
Nguyên nhân: B nh phát ệ s t tiên phát hay có tính gia đình Ứ ắ B nh s t gi m sinh h ng c u ả ệ ầ S d ng s t kéo dài nhi u năm ử ụ ồ ề ắ
