(Veterinary Immunology )

4.1. Khái niệm  C¸c c¬ quan tham gia qu¸ trinh ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu gäi lµ c¬ quan miÔn dÞch, cßn gäi lµ c¬ quan lympho vì trong c¸c c¬ quan nµy tÕ bµo lympho chiÕm chñ yÕu.  C¬ quan miÔn dÞch cã nhiÖm vô s¶n sinh, duy tri, huÊn luyÖn, biÖt ho¸ vµ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c tÕ bµo lympho.

 C¸c c¬ quan miÔn dÞch chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá so víi träng l îng cña c¬ thÓ (ë ng êi 1/60) nh ng cã mét vai trß v« cïng quan träng trong cuéc ®Êu tranh sinh tån.  VÒ mÆt tæ chøc, ng êi ta chia c¬ quan lympho lµm hai

lo¹i:

- C¬ quan lympho trung t©m - C¬ quan lympho ngo¹i vi.

4.2. C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn miÔn dÞch  C¸c c¬ quan lympho trung t©m (C¬ quan lympho tiªn ph¸t, biÖt

ho¸)

 C¸c c¬ quan lympho trung t©m xuÊt hiÖn sím trong ®êi sèng

cña ph«i.

 Ho¹t ®éng cña chóng kh«ng cÇn sù cã mÆt cña kh¸ng nguyªn.  Ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan lympho trung t©m phô thuéc vµo viÖc th êng xuyªn ® îc cung cÊp c¸c tÕ bµo gèc tõ tuû x ¬ng.  C¸c c¬ quan nµy cã nhiÖm vô biÖt ho¸ c¸c tÕ bµo gèc thµnh tÕ

bµo lympho B, lympho T chÝn.

 C¸c tÕ bµo lympho sau khi rêi c¬ quan lympho trung t©m

kh«ng quay trë l¹i ®©y nữa.

 C¬ quan lympho trung t©m gåm cã:

- Tuû x ¬ng - TuyÕn øc - Bursal fabricius

Tuû x ¬ng (Bone marrow)  Tuû x ¬ng gåm mét hÖ thèng phøc t¹p c¸c huyÕt qu¶n vµ

tæ chøc t¹o m¸u.

 NhiÖm vô cña tuû x ¬ng t¹o ra c¸c tÕ bµo gèc tiÒn th©n

- Dßng hång cÇu, dßng b¹ch cÇu, tiÓu cÇu - Nguyªn bµo lympho - Nguyªn ®¹i thùc bµo.

cña c¸c tÕ bµo m¸u:

 Tû lÖ tÕ bµo lympho trong tuû x ¬ng cã thÓ ®¹t tíi 20%.  Mét ®iÒu cÇn chó ý: ë ®éng vËt cã vó vµ ng êi hiÖn nay ng êi ta ®· chøng minh ® îc r»ng tÕ bµo lympho B ® îc biÖt ho¸ ë tuû x ¬ng.

(Hồng cầu)

(Bạch cầu)

(Tiểu cầu)

Một số hình ảnh tế bào máu

Eosinophil

Neutrophil

Monocyte

Neutrophil

Lymphocytes

Monocyte

Lymphocytes

Basophil

CÁC TẾ BÀO CỦA HỆ THỐNG MIỄN DỊCH

TB tiền thân dạng bạch huyết

TB tiền thân dạng tuỷ

(Bạch cầu hạt)

(Bạch cầu trung tính)

(Bạch cầu ái toan)

(Bạch cầu ái kiềm)

TuyÕn øc (Thymus)  TuyÕn øc n»m ngay sau x ¬ng øc, gåm hai thuú lín.  TuyÕn øc lµ c¬ quan lympho xuÊt hiÖn sím nhÊt trong thêi

kú bµo thai.

 Träng l îng cña tuyÕn thay ®æi víi tuæi, ph¸t triÓn tèi ®a ë tuæi thµnh thôc, sau ®ã tho¸i triÓn dÇn nh ng kh«ng mÊt hoµn toµn.

VÝ dô: TuyÕn øc ë ng êi : - ë trÎ s¬ sinh cã träng l îng - ë tuæi dËy thi - ë ng êi giµ

10 - 15g 30 - 50g <15g

 ë loài chim tuyÕn øc t¹o thµnh 2 chuçi däc hai bªn cæ.  TuyÕn øc lµ c¬ quan lympho biÓu m«, ® îc t¹o nªn bëi c¸c

tÕ bµo d¹ng lympho vµ c¸c tÕ bµo biÓu m«.

Tuyến ức ở gia cầm

TuyÕn øc ë ng êi

Tuyến giáp

Tuyến ức

 VÒ ph ¬ng diÖn m« häc.  TuyÕn øc gåm hai thuú, mçi thuú chia thµnh nhiÒu tiÓu thuú.  Mçi tiÓu thuú chia lµm 2 vïng:

- Vïng vá ë ngoµi - Vïng tuû ë trong.

Vïng vá:

 ChiÕm phÇn lín khèi l îng cña tuyÕn  ChiÕm 90% tæng sè tÕ bµo lympho trong tuyÕn.  Đ©y lµ những tÕ bµo lympho ch a chÝn.

Vïng tuû:

 ChiÕm 10% tæng sè tÕ bµo lympho t¹i tuyÕn øc.  Đ©y lµ những tÕ bµo lympho chÝn, chuÈn bÞ rêi tuyÕn øc.  ë vïng tuû c¸c tÕ bµo biÓu m« ®øng riªng rÏ hay tô thµnh ®¸m nh hình cñ hành gäi lµ tiÓu thÓ Hassal cho ®Õn nay ch a râ ý nghÜa cña nã

 Về mặt sinh lý học: Tuyến ức có 3 chức năng

• Chức năng tạo lympho

Tế bào tuyến ức được hình thành từ lớp biểu mô của tuyến ức và từ các tế bào nguồn chuyển xuống từ tuỷ xương. Các tế bào này dưới ảnh hưởng của các yếu tố nội tiết tại tuyến trở thành một dòng tế bào có chức năng riêng gọi là tế bào lympho phụ thuộc tuyến ức hay Lympho T.

• Chức năng nội tiết

Tuyến ức tiết ra hocmon Thymosin 1, Thymosin 4, thymulin, thymopoietin các hocmon này tham gia vào quá trình kích thích tạo lympho và quá trình biệt hóa của lympho T.

• Chức năng miễn dịch

Tuyến ức là cơ quan có thẩm quyền miễn dịch của cơ thể, là nơi diễn ra quá trình phát triển, biệt hóa chọn lọc tế bào lympho T

Tuyến ức hoạt động theo hai phương thức

Ho¹t ®éng t¹i tuyÕn øc

 Cã sù chuyÓn tÕ bµo lympho ch a biÖt hãa thµnh tÕ bµo lympho T cã receptor víi kh¸ng nguyªn (TCR - T cell receptor).

 Qu¸ trình nµy diÔn ra chñ yÕu t¹i vïng vá, trªn bÒ mÆt c¸c tÕ bµo lympho T dÇn dÇn xuÊt hiÖn c¸c dÊu Ên mµng CD (Cluster of Differenciation) nh CD2, CD4, CD8, TCR,...

 C¸c CD cã vai trß quan träng trong viÖc nhËn diÖn kh¸ng

nguyªn vµ trình diÖn kh¸ng nguyªn .

 Sau khi xuÊt hiÖn ®Çy ®ñ c¸c CD trªn bÒ mÆt, lympho T

ch a biÖt hãa trë thµnh lympho T chÝn

 Chọn lọc tế bào lympho T:

 Chän läc d ¬ng tÝnh: chØ cho phÐp những tÕ bµo cã 2

• Kh«ng nhËn biÕt thµnh phÇn cña b¶n th©n lµ

®Æc tÝnh sau cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn:

kh¸ng nguyªn.

• NhËn biÕt ® îc c¸c ph©n tö MHC cña b¶n th©n.

 Chän läc ©m tÝnh: TÊt c¶ những tÕ bµo lympho qua tuyÕn

Những tÕ bµo nh thÕ này sÏ bÞ hñy bá theo c¬ chÕ gäi lµ chÕt theo ch ¬ng trình (Apoptosis). Khi ®ã nh©n tÕ bµo c« ®äng, vì thµnh m¶nh nhá, tÕ bµo bÞ chia thµnh nhiÒu m¶nh vµ bÞ tÕ bµo ®¹i thùc bµo tiªu ngay t¹i tuyÕn.

øc kh«ng ®¹t ® îc 2 ®Æc tÝnh trªn tøc lµ.

 ChØ cßn 5% tÕ bµo lympho T rêi khái tuyÕn øc

Hoạt động ở xa tuyến ức

• Tế bào tuyến ức còn tiết ra các yếu tố dịch thể như thymosin, thymopoietin theo máu và thể dịch đến các cơ quan lympho ngoại vi.

• Tại các vùng phụ thuộc tuyến ức, ở đó các yếu tố dịch thể này tác động đến các tế bào lympho T cư trú để hoàn tất quá trình biệt hóa của chúng.

Bursal Fabricius

 Tói Fabricius n»m phÝa trªn cña æ nhíp.

 Tói Fabricius chØ cã ë loµi chim

 ë gµ 2 - 3 tuÇn tuæi, kÝch th íc cña tói to b»ng h¹t l¹c

 Ho¹t ®éng cña tói m¹nh nhÊt vµo lóc 3 th¸ng tuæi, th¸ng

thø 4 b¾t ®Çu teo, tíi th¸ng 11 - 12 thì mÊt h¼n.

lympho biÓu m«, qu¸ trình biÖt hãa tÕ bµo diÔn ra ë ®©y

• Gièng nh tuyÕn øc, tói Fabricius còng cã cÊu t¹o d¹ng

kh«ng bÞ ¶nh h ëng bëi c¸c kÝch thÝch tõ bªn ngoµi.

 Tói Fabricius cã cuèng th«ng víi trùc trµng, chøa c¸c nang

lympho vµ cã 2 vïng: - Vïng vá - Vïng tuû

 Tói Fabricius lµ n¬i diÔn ra qu¸ trình biÖt ho¸ cña tÕ bµo lympho

B.

 T¹i ®©y c¸c nguyªn bµo lympho ® îc biÖt ho¸ thµnh tÕ bµo

lympho B chÝn.

 Trªn bÒ mÆt c¸c nguyªn bµo lympho dÇn dÇn xuÊt hiÖn c¸c dÊu

Ên mµng: - DÊu Ên ph©n biÖt CD19, CD20.. - Receptor cña lympho B

(MIg :membran Immuno globulin)

 Lympho B chÝn ® îc t¹o ra ®i vµo m¸u, ®Õn c tró t¹i vïng

kh«ng phô thuéc tuyÕn øc cña c¬ quan lympho ngo¹i vi.

Tói fabricius

Bursa fabricius

 Ở ®éng vËt cã vó vµ ë ng êi không có túi Fabricius

 HiÖn nay ng êi ta chøng minh ® îc r»ng, n¬i biÖt ho¸ tÕ

 Tr íc ®©y chøc năng cña tói Fabricius ng êi ta cho r»ng do c¸c c¬ quan lympho t ¬ng ® ¬ng ®¶m nhËn, ®ã lµ ruét thõa, hÖ lympho ë m¶ng payer, h¹ch amidan, c¸c nang lympho n»m xen kÏ giữa c¸c cÊu tróc cña ® êng h« hÊp

bµo lympho B lµ tuû x ¬ng.

Vi dô:

 Ng êi bÞ suy gi¶m miÔn dÞch dßng lympho B

phôc håi.

 NÕu ghÐp tuû x ¬ng  miÔn dÞch dÞch thÓ ® îc

2. C¬ quan lympho ngo¹i vi  Lµ n¬i tiÕp nhËn, c tró chñ yÕu cña c¸c tÕ bµo lympho B,

lympho T, ®¹i thùc bµo.

 N¬i tiÕp nhËn th«ng tin kh¸ng nguyªn do tÕ bµo trình diÖn

 N¬i c¸c tÕ bµo lympho biÖt ho¸ s¶n xuÊt kh¸ng thÓ ®Æc

kh¸ng nguyªn ®em ®Õn,

hiÖu t ¬ng øng

 C¸c c¬ quan lympho ngo¹i vi bao gåm:

- H¹ch lympho - L¸ch - M« lympho d íi niªm m¹c

 H¹ch lympho

 H¹ch lympho lµ c¬ quan lympho

 H¹ch cã hình h¹t ®Ëu hoÆc trßn.

 Đ êng kÝnh 1- 25mm, ® îc bao bäc bëi 1 vá liªn kÕt.

 Bªn trong h¹ch chøa c¸c tÕ bµo lympho.

 H¹ch lympho n»m r¶i r¸c trªn ® êng ®i cña m¹ch b¹ch

huyÕt

 H¹ch tËp trung thµnh ®¸m h¹ch t¹i c¸c chç giao nhau cña m¹ch b¹ch huyÕt nh ë cæ, n¸ch, bÑn hay cửa ngâ vµo c¸c c¬ quan: H¹ch rèn thËn, mµng treo ruét.

 Hach lympho to lªn râ rÖt khi bÞ nhiÔm khuÈn, bÞ kh¸ng

nguyªn kÝch thÝch, bÞ u ¸c tÝnh.

H¹ch lympho chia thµnh nhiÒu thuú

 Mçi thuú ®ù¬c chia lµm 3 vïng liªn tiÕp : Vïng vá n«ng, vá s©u vµ vïng tuû. Mçi vïng cã chøc năng kh¸c nhau

 Lµ n¬i tËp trung c¸c tÕ bµo lympho B, c¸c tÕ bµo ph©n bè

Vïng vá n«ng:

 Vïng vá n«ng lµ vïng kh«ng phô thuéc tuyÕn øc.

rÊt dÇy, n»m s¸t nhau t¹o ra c¸c nang lympho.

lympho gäi lµ nang nguyªn ph¸t (TiÒn khëi).

 Tr íc khi cã sù kÝch thÝch cña kh¸ng nguyªn, c¸c nang

Vïng vá s©u:

 N»m ë kho¶ng giữa cña h¹ch, gåm c¸c tÕ bµo

- Lympho T

- Đ¹i thùc bµo.

 Vïng nµy gäi lµ vïng phô thuéc tuyÕn øc.

 C¸c tÕ bµo lympho T sau khi nhËn ® îc th«ng tin cña kh¸ng nguyªn, chóng ® îc biÖt ho¸ thµnh lympho T mÉn c¶m (Kháng thể tế bào).

 Ng êi ta thÊy sau khi KN x©m nhËp, 24 giê sau cã sù chuyÓn dÞch tÕ bµo lympho T thành tế bào T mÉn c¶m.

 Qu¸ trình phát triÓn tÕ bµo kéo dài trong suèt tuÇn.

Vïng tuû:

 Gåm c¸c tÕ bµo lympho T, B, t ¬ng bµo, ®¹i thùc bµo. .

 VÒ mÆt sinh lý, h¹ch lympho cã những chøc năng sau:

- Lµ n¬i c tró cña tÕ bµo lympho T, lympho B chÝn

- NhËn c¸c kh¸ng nguyªn tõ m¹ch b¹ch huyÕt ® a ®Õn.

- Lµ n¬i s¶n xuÊt ra c¸c kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu :

+ Kh¸ng thÓ tÕ bµo

+ Kh¸ng thÓ dÞch thÓ.

 Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu theo dÞch b¹ch huyÕt rêi h¹ch, råi vµo m¸u

®i kh¾p c¬ thÓ.

H¹ch lympho

L¸ch L¸ch lµ c¬ quan n»m trong tuÇn hoµn m¸u VÒ cÊu t¹o m« häc: L¸ch gåm cã 2 lo¹i m«:

 Tuû ®á chiÕm 4/5 khèi l îng l¸ch, gåm nhiÒu xoang tÜnh m¹ch

chøa hång cÇu, b¹ch cÇu, tiÓu cÇu, lympho bµo.

 Chøc năng cña tuû ®á lµ n¬i thanh läc m¸u ®èi víi hång cÇu bÞ

huû ho¹i do tæn th ¬ng hoÆc do giµ, c¸c m¶nh tÕ bµo chÕt.

 Tuû tr¾ng lµ tæ chøc lympho, ® îc cÊu t¹o bëi c¸c tÕ bµo lympho

vµ nhiÒu tiÓu ®éng m¹ch xen kÏ.

 ë tuû tr¾ng c¸c tÕ bµo lympho ® îc chia lµm 2 vïng: • Vïng phô thuéc tuyÕn øc gåm c¸c tÕ bµo lympho T s¾p xếp däc

theo mÆt ngoµi cña tiÓu ®éng m¹ch.

• Vïng kh«ng phô thuéc tuyÕn øc gåm c¸c tÕ bµo lympho B víi c¸c nang lympho tiÒn ph¸t (khi ch a cã kh¸ng nguyªn kÝch thÝch).

Chøc năng sinh lý cña l¸ch :

+ Thanh läc m¸u

+ Lµ n¬i c tró cña tÕ bµo lympho T, lympho B

+ NhËn kh¸ng nguyªn vµo c¬ thÓ b»ng ® êng tÜnh

m¹ch

+ Lµ n¬i s¶n xuÊt kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu

Tæ chøc L¸ch

M« lympho niªm m¹c  Lµ c¸c m« lympho kh«ng cã vá liªn kÕt bao bäc.  N»m r¶i r¸c ë niªm m¹c: - Đ êng tiªu ho¸ - H« hÊp - Sinh dôc - TiÕt niÖu,....

 M« lympho niªm m¹c ® îc ph©n biÖt thµnh 2 lo¹i:

- M« lympho niªm m¹c tËp trung - M« lympho niªm m¹c ph©n t¸n

M« lympho niªm m¹c tËp trung

(OMALT: Organised Mucosa Associated Lymphoid Tissue)

 T¹i m« lympho niªm m¹c tËp trung c¸c tÕ bµo lympho t¹o thµnh nang lympho d íi niªm m¹c, mçi nang gåm cã c¸c tÕ bµo lympho B cã chøa c¸c ph©n tö IgA bÒ mÆt (SIgA), c¸c tÕ bµo trình diÖn kh¸ng nguyªn (APC), xung quanh cã tÕ bµo lympho TCD4, ®¹i thùc bµo n»m r¶i r¸c  M« lympho niªm m¹c tËp trung ® îc thÊy ë ruét, phÕ qu¶n, mòi vµ ® êng sinh dôc, ®a sè ®øng riªng lÎ thµnh tõng ®o¹n mét nh ng ®«i chç tËp trung thµnh mét tæ chøc lín nh h¹ch amidan, m¶ng payer hoÆc ruét thõa.

M« lympho niªm m¹c ph©n t¸n (DMALT: Diffuse Mucosa Associated...)  Đã lµ c¸c tÕ bµo lympho B, T vµ t ¬ng bµo tiÕt IgA n»m r¶i r¸c d íi niªm m¹c vµ trong gian bµo cña toµn bé niªm m¹c.

trong tuÇn hoµn.

 Đ©y lµ n¬i tiÕt IgA nhiÒu nhÊt.  Tæng sè tÕ bµo lympho ë ®©y nhiÒu h¬n ë h¹ch lympho vµ

 Mô lympho d íi niªm m¹c cã vai trß lín trong viÖc b¶o vÖ c¬ thÓ víi c¬ chÕ t¹o miÔn dÞch côc bé ®Æc biÖt lµ vai trß cña líp kh¸ng thÓ IgA .

4.3. C¸c tÕ bµo cã thÈm quyÒn miÔn dÞch

Sù ho¹t ®éng cña hÖ thèng miÔn dÞch thùc chÊt lµ sù ho¹t ®éng vµ t ¬ng t¸c giữa c¸c tÕ bµo cã thÈm quyÒn miÔn dÞch:

øc, h¹ch lympho, m¸u,...

4.3.1- TÕ bµo lympho  TÕ bµo lympho ph©n bè rÊt réng trong tuû x ¬ng, tuyÕn

 Trong m¸u ngo¹i vi tÕ bµo lympho chiÕm 20 - 30% tæng sè

b¹ch cÇu.

- Lympho B - Lympho T.

 TÕ bµo lympho chiÕm 1% träng l îng c¬ thÓ.  TÕ bµo lympho ® îc chia lµm 2 quÇn thÓ chÝnh:

4.3.1.1 . TÕ bµo lympho T

 Những nguyªn bµo lympho T ® îc phát triÓn, biÖt ho¸ t¹i tuyÕn øc vµ chÞu sù kiÓm so¸t cña tuyến này ® îc gäi lµ tÕ bµo phô thuéc tuyÕn øc hay tÕ bµo lympho T.

 TÕ bµo lympho T chiÕm ®a sè trong tæng sè tÕ bµo lympho ë c¸c c¬ quan lympho, chiÕm 70% trong tæng sè tÕ bµo lympho ë m¸u ngo¹i vi.

 Tª bµo lympho T lµ mét quÇn thÓ hçn t¹p, nhê kh¸ng thÓ ®¬n dßng ®èi víi c¸c dÊu Ên bÒ mÆt cña lympho T, ng êi ta chia lympho T theo 2 nhãm:

 TiÓu quÇn thÓ lympho T cã dÊu Ên bÒ mÆt CD4, cã chøc năng hç trî miÔn dÞch cho tÕ bµo lympho B: TCD4 hay nhóm Th (helper).

 TiÓu quÇn thÓ lympho T cã dÊu Ên bÒ mÆt CD8, cã chøc năng

øc chÕ vµ g©y ®éc tÕ bµo gồm :

* Tc = Cytotoxin * Ts = Suppressor

250 - 800 TCD8/mm3

 Trong m¸u ngo¹i vi cña ng êi cã 450 - 1250 TCD4/mm3; Tû lÖ:

TCD4/TCD8 = 1,4 - 2,3

Ví dụ: Ng êi nhiÔm HIV khi: TCD4/TCD8 = 0,5 - 1 thì sẽ chuyển sang AIDS

+ Nguån gèc:

TÕ bµo lympho T cã nguån gèc tõ tuû x ¬ng (nguyªn bµo lympho)

+ N¬i biÖt ho¸:

TÕ bµo lympho T ® îc biÖt ho¸ t¹i tuyÕn øc

+ N¬i c tró

TÕ bµo lympho T c tró t¹i c¸c vïng phô thuéc tuyÕn øc ë c¬ quan lympho ngo¹i vi:

- L¸ch - H¹ch lympho - M« lympho d íi niªm m¹c

TÕ bµo lympho T

C¸c dÊu Ên mµng cña tÕ bµo lympho T

Trªn bÒ mÆt tÕ bµo lympho T cã c¸c dÊu Ên ph©n biÖt vµ Receptor víi kh¸ng nguyªn.

 Là những phân tử cã b¶n chÊt lµ glucoprotein.

DÊu Ên ph©n biÖt CD (Cluster of differenciation- dÊu Ên ph©n biÖt).

 Đ©y lµ những kh¸ng nguyªn bÒ mÆt cña tÕ bµo lympho,

® îc x¸c ®Þnh nhê kh¸ng thÓ ®¬n dßng.

 HiÖn nay ng êi ta tim thÊy 166 lo¹i kh¸ng nguyªn nµy.

 Một sè tÕ bµo lympho T chØ xuÊt hiÖn ë c¸c giai ®o¹n nhÊt ®Þnh trong qu¸ trinh phát triÓn biÖt ho¸ của tế bào lympho T.

C¸c dÊu Ên ph©n biÖt cña lympho T:

 CD2: Cã ë mäi tÕ bµo lympho T (chÝn vµ ch a chÝn)

 CD3: Cã ë tÕ bµo lympho T chÝn, có vai trß tiÕp xóc víi siªu

kh¸ng nguyªn , truyÒn th«ng tin kh¸ng nguyªn vµo trong tÕ

bµo lympho

 CD4: Cã mÆt ë tÕ bµo lympho T hç trî (Th)

DÊu Ên CD4 lµ yÕu tè chÝnh ®Ó TCD4 nhËn biÕt MHC líp II

vµ kÕt hîp víi nã.

 CD8: Cã mÆt ë tÕ bµo lympho T g©y ®éc: (Tc)

DÊu Ên CD8 lµ yÕu tè chÝnh ®Ó lympho Tc nhËn biÕt vµ kÕt

hîp víi MHC líp I.

Receptor cña lympho T víi kh¸ng nguyªn

(TCR: T cell receptor).  Cã 2 lo¹i: TCR1 vµ TCR2 • TCR1:

TCR1 có ở 5% c¸c lympho T Có vai trò nhËn biÕt kh¸ng nguyªn mµ kh«ng cÇn sù kÕt hîp cña kh¸ng nguyªn víi MHC.

TCR2 có ở 95% c¸c lympho T, nó nhËn biÕt kh¸ng nguyªn khi siªu KN +MHC cña tÕ bµo APC . TCR2 ® îc xÕp vµo hä Globulin, Cấu trúc gåm 2 chuçi polypeptit Alpha vµ Beta

• TCR2:

Chøc năng cña tÕ bµo lympho T

1. Chøc năng nhËn biÕt kh¸ng nguyªn

 Do tÕ bµo lympho Th vµ Tc ®¶m nhËn

 Đa sè c¸c kh¸ng nguyªn x©m nhËp vµo c¬ thÓ ® îc tÕ bµo lympho Th vµ Tc nhËn biÕt khi chóng ® îc trình diÖn bëi c¸c tÕ bµo APC trong khu«n khæ kÕt hîp víi ph©n tö MHC

2. Chøc năng hç trî miÔn dÞch  Do tÕ bµo lympho Th cã CD4 ®¶m nhËn.  Sau khi nhËn ® îc th«ng tin kh¸ng nguyªn, TCD4 ® îc ho¹t ho¸, tiÕt ra c¸c yÕu tè miÔn dÞch hoµ tan (lymphokin) ®Ó kÝch thÝch c¸c tÕ bµo kh¸c tham gia ®¸p øng miÔn dÞch.

VÝ dô: C¸c Lymphokin: •

•

IL - 2, IL - 4, IL - 5, IL - 6 sÏ c¶m øng c¸c tÕ bµo lympho B để B chuyÓn thµnh t ¬ng bµo tiÕt KT dÞch thÓ. IL - 2: Ho¹t ho¸ tÕ bµo NK (Natural killer) thµnh tÕ bµo diÖt chúng tìm diÖt tÕ bµo ung th , tÕ bµo nhiÔm virus.

•

• MAF (Macrophage activated Factor) yÕu tè ho¹t ho¸ ®¹i thùc bµo có tác dụng lµm cho qu¸ trinh thùc bµo cña ĐTB lµ hoµn chØnh . IL - 2 ho¹t ho¸ lympho Tc

 Do nhãm tÕ bµo TCD8 ®¶m nhËn, ®ã lµ c¸c d íi nhãm Tc (C =

cytotoxic - cã ®éc tÝnh víi tÕ bµo). Đ©y lµ nhãm lympho T g©y

®éc tÕ bµo.

 Đèi t îng cña nã lµ những tÕ bµo mang kh¸ng nguyªn néi

sinh:

TÕ bµo bị

- NhiÔm virus

- Vi khuÈn néi bµo

- TÕ bµo ung th .

 Tc g©y ®éc tÕ bµo b»ng chÊt ®éc do chóng tiÕt ra.

3. Chøc năng lo¹i trõ kh¸ng nguyªn

4. Chøc năng ®iÒu hoµ miÔn dÞch  Do nhãm tÕ bµo lympho T øc chÕ (Ts:T Suppressor) ®¶m nhËn  Lympho Ts cã vai trß: • Giữ cho ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu diÔn ra ë møc cÇn thiÕt,

tr¸nh ph¶n øng cã h¹i cho c¬ thÓ.

• Kìm h·m dßng tÕ bµo lympho Th chèng l¹i c¸c kh¸ng nguyªn cña b¶n th©n. Nhê ®ã ë c¬ thÓ binh th êng kh«ng cã ®¸p øng tù miÔn dÞch.

5- Chøc năng tiÕt ra c¸c lymphokin  Do tÕ bµo Th vµ Tc ®¶m nhËn, trong ®ã Tc tiÕt ra:

TNF: Tumor necrosis Factor (yÕu tè g©y ho¹i tö) YÕu tè ho¹t ho¸ ĐTB 6- Chøc năng nhí miÔn dÞch

4.3.1.2 .TÕ bµo lympho B

 Lµ quÇn thÓ tÕ bµo lympho, ho¹t ®éng phô thuéc tuû x ¬ng

vµo Bursal Fabricius (loài chim), (Đéng vËt cã vó vµ ng êi).

 C¸c tÕ bµo lympho B chØ chiÕm 5 - 15% trong

tæng sè lympho tuÇn hoµn.

 D íi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö, tÕ bµo lympho B cã bÒ mÆt xï xi ®ã lµ do có các phân tử globulin bÒ mÆt (SIg :Surface Immuno globulin).

Qu¸ trình biÖt ho¸ cña lympho B tõ tÕ bµo gèc thµnh t ¬ng bµo ® îc chia lµm 2 giai ®o¹n:

1 - Giai ®o¹n biÖt ho¸ ban ®Çu

 Tõ tÕ bµo gèc biÖt ho¸ thµnh lympho B chÝn qua

c¸c b íc sau:

 Tõ tÕ bµo gèc thành tiÒn B:

• Trªn bÒ mÆt tÕ bµo lympho xuÊt hiÖn c¸c dÊu Ên

CD19, CD20, MHC líp II

• DÊu Ên CD10 chØ xuÊt hiÖn t¹m thêi.

 Tõ tiÒn B thành B chÝn

 Trong qu¸ trình biÖt ho¸ ë giai ®o¹n B chÝn, ngoµi c¸c dÊu Ên CD19, CD20, MHC líp II. Trên bề mặt lympho B cßn xuÊt hiÖn các phân tử globulin miÔn dÞch bề mặt víi các lớp SIgM, SIgD , SIgG, SIgA.

trß lµ Receptor cña lympho B víi KN.

 Mçi tÕ bµo lympho cã: 0,5 - 1,5.105 ph©n tö SIg, cã vai

 Sau ®ã lympho B chÝn, vµo tuÇn hoµn m¸u ®Õn c tró t¹i vïng kh«ng phô thuéc tuyÕn øc cña c¸c c¬ quan lympho ngo¹i vi.

vµ sù hç trî cña lympho T.

 Giai ®o¹n nµy kh«ng cã sù kÝch thÝch cña kh¸ng nguyªn

2- Giai ®o¹n ho¹t hãa:

 Ph¶i cã sù kÝch thÝch cña kh¸ng nguyªn và sù hç trî cña

lympho T với c¸c Lymphokin do lympho T tiết ra

 Lóc nµy lympho B chÝn chuyển thành t ¬ng bµo vµ tiÕt KT

dÞch thÓ ®Æc hiÖu.

 ĐÆc tr ng ë giai ®o¹n nµy: lympho B chÝn mÊt dÇn SIg vµ

tiÕt Ig ra ngoµi.

C¸c dÊu Ên mµng cña lympho B  Trªn bÒ mÆt tÕ bµo lympho B cã c¸c dÊu Ên mµng luôn thay

®æi trong qu¸ trinh biÖt ho¸.

 ViÖc nhËn biÕt các dÊu Ên mµng sẽ x¸c ®Þnh ® îc tÕ bµo

lympho B ®ang ë giai ®o¹n phát triển nµo.

 DÊu Ên ph©n biÖt:

+ CD19, CD20 cã trªn tÕ bµo lympho B ch a chÝn vµ

chÝn.

+ C¸c receptor cña lympho B:

- Receptor víi bæ thÓ: ® îc gäi lµ CR1, CR2

(Complement Receptor) ( CR1 còng gäi lµ CD35, CR2 gäi lµ CD21)

- Receptor víi Interleukin:

IL - 2, IL - 4, IL - 5, IL - 6.

Quá trinh biệt hoá lympho B

Chøc năng cña Lympho B 1- Chøc năng chñ yÕu cña c¸c tÕ bµo lympho B lµ chuyÓn thµnh t ¬ng bµo tiÕt kh¸ng thÓ dÞch thÓ ®Æc hiÖu

2- Lµ tÕ bµo trinh diÖn kh¸ng nguyªn cho tÕ bào

lympho T hç trî

Vai trß tiÕt kh¸ng thÓ dÞch thÓ cña lympho B

Vai trß lµ tÕ bµo APC của lympho B (giới thiệu KN)

4.3.1.3. Những tÕ bµo miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu

Những tÕ bµo nµy kh«ng cã mét tÝnh ®Æc hiÖu nµo ®èi víi kh¸ng nguyªn nh ng l¹i giữ vai trß chñ yÕu trong viÖc trình diÖn kh¸ng nguyªn, trong viÖc ®Ò kh¸ng chèng l¹i vi sinh vËt b»ng hiÖn t îng thùc bµo vµ ph¶n øng viªm

 TÕ bµo trinh diÖn kh¸ng nguyªn: APC

 Lµ những tÕ bµo cã kh¶ năng giíi thiÖu KN cho tÕ bµo

(APC: Antigen Presenting Cell)

miÔn dÞch: lympho T, B.

 Kh¸ng nguyªn ® îc giíi thiÖu trong khu©n khæ siªu

KN+MHC cña tÕ bµo APC.

1-TÕ bµo trinh diÖn kh¸ng nguyªn cho TCD4  APC lo¹i nµy cã 2 ®Æc tÝnh cÇn thiÕt lµ:

bµo.

 Cã kh¶ năng xö lý c¸c KN ngo¹i bµo mà nó đã thùc

 Trªn bÒ mÆt tÕ bµo cã c¸c ph©n tö MHC líp II. C¸c APC lo¹i nµy gåm cã: C¸c ®¹i thùc bµo, tÕ bµo lympho B.

D íi t¸c dông cña các cytokin các tế bào này tăng biÓu lé phÇn tö MHC líp II nên tăng ®¸p øng miÔn dÞch.

2- TÕ bµo trinh diÖn kh¸ng nguyªn cho TCD8  C¸c tÕ bµo APC lo¹i nµy lµ những tÕ bµo cã biÓu lé MHC líp I, đó là tất cả c¸c tÕ bµo cã nh©n trong c¬ thÓ (VD: các tế bào bạch cầu)

5. Qu¸ trình ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu

Kh¸i niÖm chung

 Khi KN x©m nhËp vµo c¬ thÓ, c¬ thÓ huy ®éng c¸c c¬ quan, tÕ

bµo miÔn dÞch s¶n sinh KT ®Æc hiÖu ®Ó lo¹i trõ KN.

 Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu cã thÓ lµ:

- KT dÞch thÓ hoµ tan trong dÞch tiÕt cña c¬ thÓ - Kh¸ng thÓ tÕ bµo.

 Chia ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu thµnh ®¸p øng miÔn dÞch

dÞch thÓ vµ ®¸p øng miÔn dÞch tÕ bµo.

 иp øng miÔn dÞch theo h íng dÞch thÓ, hay tÕ bµo phô thuéc

chñ yÕu vµo:

- TÝnh chÊt cña kh¸ng nguyªn - Ho¹t ®éng cña quần thể tÕ bµo lympho.

C¸c giai ®o¹n cña qu¸ trình ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu:

 Qu¸ trình ®¸p øng miÔn dÞch ®Æc hiÖu rÊt phøc t¹p, tu©n theo mét quy luËt chÆt chÏ. Nã cã thÓ chia lµm 4 giai ®o¹n:

 Giai ®o¹n 1 • Lµ giai ®o¹n ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ thµnh thôc cña

c¸c tÕ bµo miÔn dÞch:

- Tõ nguyªn bµo lympho  lympho T chÝn - Tõ nguyªn bµo lympho  Lympho B chÝn - C¸c tÕ bµo APC cã biÓu lé MHC

 Giai ®o¹n 2

• Lµ giai ®o¹n nhËn diÖn kh¸ng nguyªn

 Víi KN phô thuéc tuyÕn øc.

Kh¸ng nguyªn lo¹i nµy gồm:

o KN ngo¹i lai ® îc lympho TCD4 nhËn diÖn:

Khi KN vµo c¬ thÓ, chúng sÏ bÞ c¸c tÕ bµo APC cã MHC líp II b¾t nuèt (ĐTB ...), KN ® îc thùc bµo và bị xö lý thµnh siªu KN (có kích cỡ 12 - 24 a.a).

o Siªu KN + MHC líp II cña tÕ bµo APC được ® a lªn bÒ mÆt tÕ bµo APC và ® îc c¸c tÕ bµo lympho TCD4 nhËn diÖn.

 Víi KN kh«ng phô thuéc vµo tuyÕn øc:

SIg mµng.

 Khi vµo c¬ thÓ, ® îc c¸c tÕ bµo lympho B nhËn diÖn nhê

 Chóng th êng lµ những KN cã b¶n chÊt polysacarit, hay

protein.

 Giai ®o¹n 3

• Lµ giai ®o¹n c¶m øng gåm qu¸ trinh ho¹t ho¸, t ¬ng

t¸c vµ ghi nhí.

• Trong giai ®o¹n nµy, c¸c tÕ bµo miÔn dÞch sau khi

tiÕp xóc víi KN chóng ® îc ho¹t ho¸, s¶n sinh KT

®Æc hiÖu.

Qu¸ trinh ho¹t ho¸ vµ t ¬ng t¸c cña lympho T

TÕ bµo APC trình diện KN cho TCD8

+ Trong trường hợp KN không phụ thuộc tuyến ức:

 Khi KN không phụ thuộc tuyến ức vào cơ thể, được tế bào

APC bắt nuốt, tiêu biến thành siêu KN. Lympho B nhận diện

trực tiếp nhờ globulin miễn dịch bề mặt: SIg.

 Tế bào lympho B được hoạt hoá phát triển thành tương bào

tiết KT dịch thể đặc hiệu. Qúa trình này không có sự tham

gia của tế bào lympho T.

Trường hợp KN phụ thuộc tuyến ức

Giai đoạn 4 : Giai đoạn hiệu ứng (Giai đoạn kết thúc)

 Là giai đoạn cuối cùng của quá trinh đáp ứng miễn

dịch đặc hiệu.

 Là giai đoạn có sự kết hợp giữa KN + KT đặc hiệu.

 Đây là giai đoạn quan trọng, quyết định kết quả của quá trinh đáp ứng miễn dịch, có 2 trường hợp xảy ra:

 Sự kết hợp giữa KN + KT làm KN mất tác dụng gây bệnh, tạo ra trạng thái miễn dịch cho cơ thể , là đáp ứng miễn dịch sinh lý.

 Sự kết hợp giữa KN + KT. Làm mất tác dụng gây bệnh của KN, nhưng gây ra tổn thương cho cơ thể gây ra trạng thái bệnh lý, đây là đáp ứng miễn dịch bệnh lý