H i ch ng nhi m trùngộ ứ ễ
H I CH NG NHI M TRÙNGỘ Ứ Ễ
M c tiêuụ
1.Nêu đc nh ng đi u c n thi t khi h i b nh s m t b nh nhân nhi m trùng.ượ ữ ề ầ ế ỏ ệ ử ộ ệ ễ
2.Ap d ng vào th c hành khám th c th m t b nh nhân có nhi m trùng.ụ ự ự ể ộ ệ ễ
3.Ch đnh các xét nghi m c n làm bênh nhân nhi m trùng.ỉ ị ệ ầ ở ễ
4.Phát hi n đc h i ch ng ác tính c a nh ng b nh nhi m trùng.ệ ượ ộ ữ ủ ữ ệ ễ
Nh các b nh lý khác, v i nh ng b nh lý nhi m trùng đ có m t ch n đoánư ệ ớ ữ ệ ễ ể ộ ẩ
chính xác c n ph i th c hi n đy đ theo trình t : H i b nh s , khám th c th vàầ ả ự ệ ầ ủ ự ỏ ệ ử ự ể
nh ng xét nghi m c n lâm sàng.ữ ệ ậ
I. H I B NH SỎ Ệ Ử
Trong b nh lý nhi m trùng, h i b nh c n ph i t m , toàn di n, đc bi t l u ýệ ễ ỏ ệ ầ ả ỉ ỉ ệ ặ ệ ư
đn 4 đi m sau:ế ể
1. Nh ng tri u ch ng nào làm cho ng i b nh khó ch u ph i đi khámữ ệ ứ ườ ệ ị ả
b nh ?ệ
Nh ng tri u ch ng này có th thu c h hô h p, tiêu hoá, th n kinh, ti t ni uữ ệ ứ ể ộ ệ ấ ầ ế ệ
hay nh ng tri u ch ng toàn thân. Trong s nh ng tri u ch ng toàn thân có 3 bi uữ ệ ứ ố ữ ệ ứ ể
hi n th ng g p và có giá tr trong b nh nhi m trùng là:ệ ườ ặ ị ệ ễ
- S t : Là tri u ch ng chính khi n b nh nhân có h i ch ng nhi m trùng đn khámố ệ ứ ế ệ ộ ứ ễ ế
b nh, c n theo d i nhi t đ nhi u l n đ ghi nh n bi u đ nhi t đ nh m phátệ ầ ỏ ệ ộ ề ầ ể ậ ể ồ ệ ộ ằ
hi n các d ng s t.ệ ạ ố
- Rét run: Th ng là d u kh i đu c a b nh lý nhi m trùng, rét run ch th ng th yườ ấ ở ầ ủ ệ ễ ỉ ườ ấ
trong nh ng s t kh i đu đt ng t. N u rét run tái di n nhi u l n c n ph i nghĩữ ố ở ầ ộ ộ ế ễ ề ầ ầ ả
đn ch n đoán nhi m trùng huy t.ế ẩ ễ ế
- Đ m hôi: Xu t hi n khi th n nhi t gi m. Trong lúc s t, đ m hôi nhi u có thổ ồ ấ ệ ậ ệ ả ố ổ ồ ề ể
h ng đn m t s ch n đoán: b nh Hodgkin, Brucellose ...ướ ế ộ ố ẩ ệ
2. Ti n s cá nhânề ử
Đc bi t là ti n s nhi m trùngặ ệ ề ử ễ
Ph n l n nh ng b nh lý nhi m trùng đu có tính mi n d ch nh trong b nhầ ớ ữ ệ ễ ề ễ ị ư ệ
s i, có th vĩnh vi n ho c ch ng n h n, nh b nh lao ho c nh ng b nh do t c uở ể ễ ặ ỉ ắ ạ ư ệ ặ ữ ệ ụ ầ
sau khi đc ch a lành vài tháng, ho c vài năm có th b b nh tr l i n u có sượ ữ ặ ể ị ệ ở ạ ế ự
xâm nh p c a vi trùng m i.ậ ủ ớ
3. Tiêm ch ngủ
Tùy lo i tiêm ch ng có th cho mi n d ch vĩnh vi n (nh vaccin u n ván)ạ ủ ể ễ ị ễ ư ố
ho c ch cho mi n d ch t m th i.ặ ỉ ễ ị ạ ờ
H i ch ng nhi m trùngộ ứ ễ
4. Đng vào c a nhi m trùngườ ủ ễ
C n ph i đc nghiên c u c n th nầ ả ượ ứ ẩ ậ
4.1. Truy n b nh b ng đng tiêu hoá (sò, c ...) da, niêm m c, m tề ệ ằ ườ ố ạ ắ
4.2.Truy n b nh gi a ng i v i ng iề ệ ữ ườ ớ ườ
Ng i thân, ng i xung quanh c a b nh nhân v a m c b nh, ho c b nhườ ườ ủ ệ ừ ắ ệ ặ ệ
nhân v a s ng vùng d ch t tr v .ừ ố ở ị ể ở ề
4.3.Truy nb nh t súc v t:ề ệ ừ ậ Ti p xúc v i chu t trong b nh xo n khu nế ớ ộ ệ ắ ẩ
(Leptospirose), v i mèo trong b nh Lympho-Reticulose.ớ ệ
II. KHÁM TH C THỰ Ể
C n khám đy đ, toàn di n nh ng đc bi t l u ý đn khám da, niêm m cầ ầ ủ ệ ư ặ ệ ư ế ạ
th t k .ậ ỹ
Khám da
Khám c n th n t ng ph n, không quên da đu. Khám da đ tìm nh ng h ng ban,ẩ ậ ừ ầ ầ ể ữ ồ
nh ng v t nhi m trùng, nang nhi m trùng, n t nhi m trùng, nh t m , đinh râu, h uữ ế ễ ễ ố ễ ọ ủ ậ
b i và các v t s o.ố ế ẹ
2. Khám niêm m cạ
Khám niêm m c vùng mi ng có th mang l i nhi u giá tr .ạ ệ ể ạ ề ị
- M t trong má: D u Koplickặ ấ
- L i: Viêm l i trong b nh tinh h ng nhi t (Scarlatine), viêm l i do dùng thu cưỡ ưỡ ệ ồ ệ ưỡ ố
kháng sinh.
- H u, h ng: Đ trong viêm h ngầ ọ ỏ ọ
3. Khám mô d i daướ
Tìm nh ng vùng nung m d i da.ữ ủ ướ
4. Khám b ngụ
R t có giá tr trong s t th ng hàn (d u óc ách h ch u ph i), khám b ngấ ị ố ươ ấ ố ậ ả ụ
cũng có giá tr trong các nguyên nhân nhi m trùng khác.ị ễ
5. Khám ph iổ
Ph i đc khám m t cách có h th ng vì nh ng b nh nhi m trùng có thả ượ ộ ệ ố ữ ệ ễ ể
kh i ngu n t ph i, m t khác sau khi nhi m khu n huy t, đc bi t là t c u vàng,ở ồ ừ ổ ặ ễ ẩ ế ặ ệ ụ ầ
tiêu đi m th phát ph i là th ng g p.ể ứ ở ổ ườ ặ
6. Khám tim m chạ
Ph i đc thăm khám hàng ngày vì có th ng t n tim m ch là m t b nhả ượ ươ ổ ạ ộ ệ
c nh n ng (h i ch ng ác tính). Có hai kh năng x y ra khi k t h p nh ng th ngả ặ ộ ứ ả ả ế ợ ữ ươ
t n tim và s t:ổ ở ố
H i ch ng nhi m trùngộ ứ ễ
- N u xu t hi n s t b nh nhân có s n b nh van tim ph i nghĩ ngay l p t c đnế ấ ệ ố ở ệ ẵ ệ ả ậ ứ ế
ch n đoán b nh Osler.ẩ ệ
- Trong giai đo n nhi m trùng huy t, n u xu t hi n m t ti ng th i b nh lý timạ ễ ế ế ấ ệ ộ ế ổ ệ ở
h ng t i ch n đoán viêm n i tâm m c c p.ướ ớ ẩ ộ ạ ấ
7. Khám h th n kinhệ ầ
m t b nh nhân có s t, khám th n kinh ph i l u ý kh o sát:Ở ộ ệ ố ầ ả ư ả
- N u có h i ch ng màng não thì ph i có ch đnh ch c d ch não tu .ế ộ ứ ả ỉ ị ọ ị ỷ
- Li t v n đng ki u ngo i biên g i ý ch n đoán viêm tu .ệ ậ ộ ể ạ ợ ẩ ỷ
III. KHÁM XÉT C N LÂM SÀNGẬ
Nói chung có 2 nhóm khám xét chính:
- Xét nghi m đ phát hi n vi khu n gây b nh đó là lo i xét nghi m vi trùng h c.ệ ể ệ ẩ ệ ạ ệ ọ
- Xét nghi m đ phát hi n nh ng thay đi th d ch và t bào xu t hi n khi nhi mệ ể ệ ữ ổ ể ị ế ấ ệ ễ
trùng, đó là nh ng xét nghi m v huy t h c, huy t thanh h c v ph n ng da.ữ ệ ề ế ọ ế ọ ề ả ứ
1. Xét nghi m vi trùng h cệ ọ
Tu theo đnh h ng trên lâm sàng đ quy t đnh l y b nh ph m làm xétỳ ị ướ ể ế ị ấ ệ ẩ
nghi m vi trùng h c.ệ ọ
1.1. C y máuấ
L u ý c y máu khi ch a dùng kháng sinh là t t nh t, vi khu n có th m c sauư ấ ư ố ấ ẩ ể ọ
72 gi . K t qu c y máu s cho ch n đoán ch c ch n vi trùng gây b nh, m t khácờ ế ả ấ ẽ ẩ ắ ắ ệ ặ
có th làm kháng sinh đ giúp cho đi u tr t t h n.ể ồ ề ị ố ơ
C y các b nh ph mấ ệ ẩ
Tu theo c quan g i ý nhi m khu n có th l y m nh t, h ng, đàm, ỳ ơ ợ ễ ẫ ể ấ ủ ở ọ ở ọ
n c ti u, phân, d ch não tu .ướ ể ị ỷ
B nh ph m đc c y đ tìm vi khu n gây b nh, cũng có th soi t i nhu mệ ẩ ượ ấ ể ẩ ệ ể ươ ộ
gram cho m t g i ý s m v vi khu n gây b nh.ộ ợ ớ ề ẩ ệ
2. Xét nghi m huy t h cệ ế ọ
Làm xét nghi m công th c máu, đc bi t là công th c b ch c u, tìm ký sinhệ ứ ặ ệ ứ ạ ầ
trùng s t rét, xét nghi m t c đ l ng máu.ố ệ ố ộ ắ
3. Xét nghi m huy t thanh h cệ ế ọ
Trong các b nh nhi m trùng, b t đu t tu n th hai ho c tu n th ba sệ ễ ắ ầ ừ ầ ứ ặ ầ ứ ẽ
xu t hi n trong huy t thanh c a b nh nhân nh ng kháng th , vì v y có th d a vàoấ ệ ế ủ ệ ữ ể ậ ể ự
đnh l ng l ng kháng th này đ ch n đoán b nh.ị ượ ượ ể ể ẩ ệ
T t nh t là làm xét nghi m hai l n, l n đu sau 2, 3 tu n m c b nh, l n haiố ấ ệ ầ ầ ầ ầ ắ ệ ầ
sau l n đu 10 ngày. N u l ng kháng th l n hai cao h n l n đu thì có giá trầ ầ ế ượ ể ầ ơ ầ ầ ị
ch n đoán. Huy t thanh ch n đoán th ng đc dùng trong b nh th ng hàn (ph nẩ ế ẩ ườ ượ ệ ươ ả
H i ch ng nhi m trùngộ ứ ễ
ng Widal )trong b nh xo n khu n Leptospirose (ph n ng Martin và Petit) trongứ ệ ắ ẩ ả ứ
b nh do nhi m liên c u (đnh l ng ASLO).ệ ễ ầ ị ượ
4. Ph n ng bìả ứ
Th ng đc dùng nh t là:ườ ượ ấ
- Ph n ng bì đi v i tuberculine (IDR) trong b nh lao.ả ứ ố ớ ệ
- Ph n ng Dick đ ch n đoán b nh tinh h ng nhi t, Scarlatine.ả ứ ể ẩ ệ ồ ệ
- Ph n ng Shick (trong b nh b ch h u)ả ứ ệ ạ ầ
- Ph n ng bì Frei (trong b nh Nicolas Favre)ả ứ ệ
IV.H I CH NG ÁC TÍNH C A NH NG B NH NHI M TRÙNGỘ Ứ Ủ Ữ Ệ Ễ
1. Nguyên nhân
B t k do vi khu n hay virus gì cũng đu có th kh i phát thành h i ch ng ác tính.ấ ỳ ẩ ề ể ở ộ ứ
2. Nh ng y u t thu n l iữ ế ố ậ ợ
Có hai y u t t o thu n l i xu t hi n h i ch ng ác tính:ế ố ạ ậ ợ ấ ệ ộ ứ
2.1. Nh ng y u t gây b nh nguy hi m đc bi tữ ế ố ệ ể ặ ệ
Ví d : trong m t vài d ch cúm, virus này có th d n đn h i ch ng ác tính.ụ ộ ị ể ẫ ế ộ ứ
2.2. C đa c a ng i b nh: đóng m t vai trò quan tr ngơ ị ủ ườ ệ ộ ọ
Ng i b nh b ki t s c, thi u dinh d ng, ít b b nh nhi m trùng tr c đó.ườ ệ ị ệ ứ ế ưỡ ị ệ ễ ướ
3. C ch sinh b nhơ ế ệ
Do g n nh ng đc t c a vi khu n ho c c a virus lên h th ng th n kinh,ắ ữ ộ ố ủ ẩ ặ ủ ệ ố ầ
đc bi t trên h th n kinh th c v t.ặ ệ ệ ầ ự ậ
4. Th ng t n v m t gi i ph uươ ổ ề ặ ả ẫ
Nh ng th ng t n gi i ph u liên quan đn th ng t n h th ng th n kinh,ữ ươ ổ ả ẫ ế ươ ổ ệ ố ầ
th ng t n này không ph thu c vào lo i vi khu n gây b nh. Th ng t n đcươ ổ ụ ộ ạ ẩ ệ ươ ổ ặ
tr ng do tình tr ng dãn m ch nh ng m ch máu n i t ng và th m chí làm v m chư ạ ạ ữ ạ ộ ạ ậ ỡ ạ
máu.
5. Nh ng tri u ch ng lâm sàngữ ệ ứ
Nh ng tri u ch ng lâm sàng liên quan tr c ti p t i nh ng th ng t n hữ ệ ứ ự ế ớ ữ ươ ổ ở ệ
th n kinh và nh ng th ng t n n i t ng, h u h t t t c n i t ng trong c th đuầ ữ ươ ổ ộ ạ ầ ế ấ ả ộ ạ ơ ể ề
b m t ch c năng. Nh ng tri u ch ng chính bao g m:ị ấ ứ ữ ệ ứ ồ
5.1. Tim m chạ
Nh p nhanh, r i lo n nh p, h huy t áp.ị ố ạ ị ạ ế
5.2. Hô h pấ
Khó th , r i lo n nh pở ố ạ ị
H i ch ng nhi m trùngộ ứ ễ
5.3. Tiêu hoá
Nôn, a ch y, đau b ng, gan l n, xu t huy t ru t.ỉ ả ụ ớ ấ ế ộ
5.4. Th n kinhầ
M t m i, l m , hôn mê, co gi t.ệ ỏ ơ ơ ậ
5.5. Da
Da nh t nh t, ban xu t huy t, ch m xu t huy t, đi m nhi m trùng.ợ ạ ấ ế ấ ấ ế ể ễ
5.6. Th nậ
Thi u ni u, albumin ni u, tr ni u, đái máu vi th , tăng ure máu.ế ệ ệ ụ ệ ể
5.7. Máu
Thi u máu, tăng b ch c u, r i lo n ch c năng đông máu.ế ạ ầ ố ạ ứ
Tài li u tham kh oệ ả
1. Giáo trình n i c s 1, B môn n i, Tr ng Đi H c Y Hu .ộ ơ ơ ộ ộ ườ ạ ọ ế
2. H i ch ng nhi m trùng, Tri u ch ng h c n i,B môn n i, Tr ng Đi H c Y Hàộ ứ ễ ệ ứ ọ ộ ộ ộ ườ ạ ọ
N i.ộ
3.Maurice Bariety (1990), Maladies infectieuses et parasitaires, Sémiologie médicale,
Masson, pp. 36-52.
4..Francois Aubert et Philippe Guittard (1995), Bacteriologie et Pathologie
infectieuse, l
essentiel médical de poche, ellipses, p.p 430 -431.