Khám b nh nhân b nh máuệ ệ
KHÁM B NH NHÂN B NH MÁUỆ Ệ
M c têu ụ
1. Bi t cách h i b nh và phát hi n các tri u ch ng lâm sàng c a các b nh máuế ỏ ệ ệ ệ ứ ủ ệ
th ng g p.ườ ặ
2. N m đc các k thu t thăm khám các c quan t o máu.ắ ượ ỹ ậ ơ ạ
3. Hi u đc ý nghĩa các xét nghi m đ có ch đnh thích h p.ể ượ ệ ể ỉ ị ợ
4. Phân tích đc các k t qu xét nghi m.ượ ế ả ệ
I. M ĐU Ở Ầ
Cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t, đc bi t là các ti n b trongớ ự ể ủ ọ ỹ ậ ặ ệ ế ộ
lĩnh v c ch n đoán, các b nh lý v máu ngày càng đc phát hi n nhi u h n .Doự ẩ ệ ề ượ ệ ề ơ
ch c năng đc bi t c a t ch c này mà bi u hi n b nh lý r t đa d ng ,khôngứ ặ ệ ủ ổ ứ ể ệ ệ ấ ạ
nh ng trong N i khoa mà đôi khi các tri u ch ng kh i đu l i x y ra cácữ ộ ệ ứ ở ầ ạ ả ở
chuyên khoa khác nh Tai mũi h ng,Ngo i khoa ho c Ph khoa. ư ọ ạ ặ ụ
Trong các b nh v máu, vai trò c a các xét nghi m r t quan tr ng, có tínhệ ề ủ ệ ấ ọ
ch t quy t đnh ch n đoán. Tuy v y vi c khám nghi m lâm sàng cũng r t c nấ ế ị ẩ ậ ệ ệ ấ ầ
thi t nh m phát hi n các d u hi u g i ý đ có h ng ch n đoán s b t đó chế ằ ệ ấ ệ ợ ể ướ ẩ ơ ộ ừ ỉ
đnh các xét nghi m thích h p đ có đc ch n đoán nhanh và ít t n kém choị ệ ợ ể ượ ẩ ố
b nh nhân.ệ
I.KHÁM LÂM SÀNG
1 H i b nh ỏ ệ
Là m t khâu quan tr ng không nh ng ch th c hi n trong l n khám đuộ ọ ữ ỉ ự ệ ầ ầ
tiên mà trong c quá trình ch n đoán,vi c khai thác b nh s m t cách c n th n,tả ẩ ệ ệ ử ộ ẩ ậ ỉ
m ,có ph ng pháp đôi khi cũng đã giúp ch n đoán đc m t s b nh,đc bi t làỉ ươ ẩ ượ ộ ố ệ ặ ệ
các b nh di truy n . ệ ề
1.1 Lý do vào vi nệ
1.2 B nh sệ ử
-Kh i b nh t lúc nào, ti n tri n nhanh hay ch m.ở ệ ừ ế ể ậ
-Các tri u ch ng kèm theo: s t, xu t huy t,thi u máu,ng a, vàng da, đauệ ứ ố ấ ế ế ứ
x ng,kh p, s t cân, đ m hôi đêm.ươ ớ ụ ổ ồ
-Các ph ng pháp đã đi u tr tr c lúc vào vi n và hi u qu c a đi u tr . Đcươ ề ị ướ ệ ệ ả ủ ề ị ặ
bi t khai thác k các thu c đã dùng, li u l ng và th i gian s d ngệ ỹ ố ề ượ ờ ử ụ
(chloramphenicol có th gây suy t y, các thu c đc t bào ho c c ch mi n d chể ủ ố ộ ế ặ ứ ế ễ ị
dùng kéo dài s gây suy t y ho c các b nh máu ác tính.)ẽ ủ ặ ệ
Khám b nh nhân b nh máuệ ệ
-H i v ngh nghi p có ti p xúc v i tác nhân v t lý (phóng x ) ho c hóaỏ ề ề ệ ế ớ ậ ạ ặ
ch t đc hay không ấ ộ
1.3 Ti n sề ử
1.3.1 B n thân ả
- Tr c đây đã m c b nh gì khác,các ph ng pháp đi u tr ( t/d ph u thu t c tướ ắ ệ ươ ề ị ẩ ậ ắ
b ỏ
m t ph n d dày gây b nh thi u máu h ng c u to...; ti n s s i m t g i ý cácộ ầ ạ ệ ế ồ ầ ề ử ỏ ậ ợ
b nh huy t tán b m sinh )ệ ế ẩ
- Chú ý ti n s xu t huy t nh ch y máu cam, l i răng ho c sau nh răng lâuề ử ấ ế ư ả ợ ặ ổ
c m máu, v t “ma c n” da ho c d b m tím lúc va ch m nh .Ch y máu kéoầ ế ắ ở ặ ễ ầ ạ ẹ ả
dài lúc r ng r nụ ố
- Vàng da tái di n nhi u l n.ễ ề ầ
- Hay b nhi m trùng ị ễ
Đi v i ph n : c n khai thác các r i lo n kinh nguy t nh rong kinh băngố ớ ụ ữ ầ ố ạ ệ ư
huy t. ế
1.3.2 Gia đình:
H i tình tr ng s c kh e, b nh t t c a anh ch em ru t, b m , chú bác, cô dì.ỏ ạ ứ ỏ ệ ậ ủ ị ộ ố ẹ
Trong 1 s tr ng h p c n ph i m i gia đình b nh nhân đn, ti n hành các xétố ườ ợ ầ ả ờ ệ ế ế
nghi m c n thi t đ ch n đoán các b nh lý di truy n nh : Hémophilie,ệ ầ ế ể ẩ ệ ề ư
Thalassémie...
2.Thăm khám th c thự ể
2.1 Da, niêm m c và c quan ph thu cạ ơ ụ ộ
2.1.1 Màu s cắ
- B c màu: trong thi u máu nói chung.ạ ế
- Vàng nh t: thi u máu tan máu.ạ ế
- Đ tía hay đ b m các đu chi, đc bi t là m t, trong b nh đa h ng c uỏ ỏ ầ ở ầ ặ ệ ở ặ ệ ồ ầ
(Vaquez).
- Thâm đen trong nhi m s c t s tễ ắ ố ắ
+ Phát hi n các d u xu t huy t, ban đ ho c u h t d i da, phì đi l i răng.ệ ấ ấ ế ỏ ặ ạ ướ ạ ợ
+ H th ng lông, tóc, móng: lông, tóc khô d r ng, móng tay d gãy trong thi uệ ố ễ ụ ễ ế
máu m n Đc bi t móng tay d t ho c n ng h n có hình thìa trong thi u máu doạ ặ ệ ẹ ặ ặ ơ ế
thi u s t m n tính.ế ắ ạ
2.2 Khám c quan t o máuơ ạ
2.2.1 H ch:ạThăm khám v h ch là m t b c quan tr ng trong ch n đoán khôngề ạ ộ ướ ọ ẩ
nh ng tr c m t b nh máu mà trong các b nh n i khoa nói chung.ữ ướ ộ ệ ệ ộ
Khám b nh nhân b nh máuệ ệ
-H ch ng ai biên:ạ ọ
+K thu t :ỹ ậ
-Nhìn: Các h ch r t l n có th th y đc,quan sát s thay đi màu s c da vùngạ ấ ớ ể ấ ượ ự ổ ắ ở
h ch, thâm nhi m, loét .ạ ễ
-S :C n ph i khám k m t cách h th ng t t c các nhóm h ch:ờ ầ ả ỹ ộ ệ ố ấ ả ạ
Nhóm h ch c :ạ ổ
Nghiêng đu b nh nhân v phía c n khám đc c đòn chũm chùng l i choầ ệ ề ầ ể ơ ứ ạ
d khám các tính ch t c a h ch,đc bi t là tính di đng.Dùng các ngón tay sễ ấ ủ ạ ặ ệ ộ ờ
d c theo bó m ch máu c nh-c đ phát hi n h ch.ọ ạ ả ổ ể ệ ạ
vùng này c n ph i tìm ki m các h ch d i hàm ,d i c m, tr c tai,vùngỞ ầ ả ế ạ ướ ướ ằ ướ
ch m.ẩ
Nhóm h ch th ng đòn:ạ ượ
N m phía sau và ph n trong c a x ng đòn gánh, đôi khi đ d phát hi n cácằ ầ ủ ươ ể ễ ệ
h ch nh đcạ ỏ ặ
bi t trong các tr ng h p dicăn s m ta b o b nh nhân ho m nh vàiệ ườ ợ ớ ả ệ ạ
ti ng,h ch s đng vào tay ng i khám.ế ạ ẽ ụ ườ
Nhóm h ch nách:ạ
Đng tr c b nh nhân, tay ng i b nh đ d c thân hình ho c dang th ng raứ ướ ệ ườ ệ ể ọ ặ ẳ
tu v trí h ch ỳ ị ạ
c n khám. Bàn tay ng i khám đa sát vào thành s n đ khám các nhómầ ườ ư ườ ể
h ch khác nhau vùng nách nh nhóm h ch cánh tay ,vú ngoài.ạ ở ư ạ
Nhóm h ch mõm trên ròng r c.ạ ọ
Nhóm h ch b n: ạ ẹ
B nh nhân n m ng a ,chân d i h i g p l i và d ng ra ngoài,s d c theoệ ằ ử ướ ơ ậ ạ ạ ờ ọ
cung đùi và trong
vùng tam giác Scarpa,d c theo m ch máu đùi.ọ ạ
+K t qu :ế ả
Bình th ng:.ườ Ít khis th y h ch.Tuy nhiên m t s ng i bình th ng,có thờ ấ ạ ở ộ ố ườ ườ ể
s đc m t s h ch mà đc xem nh không b nh lý hay g p là vùng b n vàờ ượ ộ ố ạ ượ ư ệ ặ ở ẹ
vùng c v i các tính ch t sau:ổ ớ ấ
-Kích th c d i 1cm.ướ ướ
-Di đng ộ
-Không đau
-Mãn tính.
Khám b nh nhân b nh máuệ ệ
B nh lý: ệLúc s đc h ch,ta ph i mô t các đc tr ng c aờ ượ ạ ả ả ặ ư ủ h ch nh :ạ ư
-Hình dáng
-Kích th c ướ
-S l ngố ượ
-M t đ :R n ,ch c ,m m ho c lùng nhùng ậ ộ ắ ắ ề ặ
-Tính di đngộ
-Tính đi x ng ố ứ
Ch n đoán phân bi t:ẩ ệ
- vùng c :c n phân bi t v i các u m (m m ,đàn h i),u tuy n n c b t,u thanhỞ ổ ầ ệ ớ ở ề ồ ế ướ ọ
d ch,u nang tuy n giáp.ị ế
- vùng b n :Thoát v b nỞ ẹ ị ẹ
-H ch sâu:ạ ở
+U trong l ng ng c :Ch y u phát hi n b ng các k thu t ch n đoán hình nhồ ự ủ ế ệ ằ ỹ ậ ẩ ả
(X quang, Scanner). Tuy nhiên khi h ch r t l n có th có các d u hi u chèn épạ ấ ớ ể ấ ệ
trung th t (phù áo khoác)ấ
+U trong b ng và sau phúc m c:Ch n đoán phát hi n ch y u d a vào siêuổ ụ ạ ẩ ệ ủ ế ự
âm.N u h ch l n có th s đc ,đôi khi gây ra các bi n ch ng b ng báng, phù 2ế ạ ớ ể ờ ượ ế ứ ụ
chi d i do chèn ép .ướ
2.2.2 Lách
-K thu t :ỹ ậ
+ H i :C m giác n ng t c vùng h s n trái ,đôi khi đau t c sau khi ăn.ỏ ả ặ ứ ạ ườ ứ
+ Nhìn :Ít có giá tr ,ch khi nào lách r t l n (trong b nh b ch c u kinh ) có thị ỉ ấ ớ ệ ạ ầ ể
th y vùng h s n trái vòm cao lên.ấ ạ ườ
+ Gõ :T th :-B nh nhân cđ th đng ho c n m nghiêng bên ph i.ư ế ệ ể ứ ặ ằ ả
-Gõ nh nhàng t hõm nách đi xu ng,nên gõ trong th i k th ra đẹ ừ ố ờ ỳ ở ể
gi m vùng trong c a ph iả ủ ổ
+ S :Đây là k thu t hay dùng nh t đ xác đnh lách to.B nh nhân đc khám ờ ỹ ậ ấ ể ị ệ ượ ở
2 t th :ư ế
-N m ng a :-Trên m t ph ng c ng,b nh nhân n m th ng không t a g i.ằ ử ặ ẳ ứ ệ ằ ẳ ự ố
-Th y thu c ng i bên ph i,b o b nh nhân th nhe nhàng đu đn.Bàn tay đtầ ố ồ ả ả ệ ở ề ặ ặ
ph ng ,các ngón tay tr i trên vùng h s n trái.ẳ ả ạ ườ
- cu i k hít vào,c c d i c a lách có th di đng đng vào các ngón tay c aỞ ố ỳ ự ướ ủ ể ộ ụ ủ
ng i khám.ườ
-N m nghiêng:ằ
Khám b nh nhân b nh máuệ ệ
-Chi d i g p l i, cánh tay choàng qua đuướ ậ ạ ầ
-Th y thu c bên trái, các ngón tay g p l i làm thành móc đ s c c d i c aầ ố ở ậ ạ ể ờ ự ướ ủ
lách lúc b nh nhân hít sâu. ệ
-K t qu :ế ả
+Bình th ng:ườ
-Lách không s đc,ngo i tr tr con ho c khi lách b saờ ượ ạ ừ ở ẻ ặ ị
-Có th xác đnh gi i h n c a lách b ng cách gõ vùng đc c a lách đi t x ngể ị ớ ạ ủ ằ ụ ủ ừ ươ
s n 9 đn 11 trên đng nách sau.ườ ế ườ
+B nh lý :ệ
-Gõ:Vùng đc tăng ụ
-S : N u lách to ít:Có th s đc c c du i c a lách cu i k hít vào sâu.ờ ế ể ờ ượ ự ớ ủ ở ố ỳ
Trong các tr ng h p lách to v a và r t to thì có th nh n bi t nh 4 đc tínhườ ợ ừ ấ ể ậ ế ờ ặ
sau:
.B tr c có hình khuy t (eo) h ng xu ng d i và vào trong.ờ ướ ế ướ ố ướ
.Di đng theo nh p thộ ị ở
.R t nôngấ
.Không có d u ch m th t l ngấ ạ ắ ư
Ngoài ra tìm các bi n đi x ng nh : bi n d ng x ng m t trong b nhế ổ ở ươ ư ế ạ ươ ặ ệ
Thalassémie, bi n d ng kh p g i hay g p trong Hémophilie. n các x ng d t,ế ạ ớ ố ặ Ấ ươ ẹ
đc bi t là x ng c r t đau là 1 d u hi u hay g p trong b nh b ch c u c p,ặ ệ ươ ứ ấ ấ ệ ặ ệ ạ ầ ấ
b nh Kahler.ệ
II C N LÂM SÀNGẬ
1.Huy t đế ồ
Đây là xét nghi m th ng nh t và c b n v i ng i th y thu c lâm sàng .ệ ườ ậ ơ ả ớ ườ ầ ố
Huy t đ đc th c hi n b ng cách l y máu ngo i vi đ :ế ồ ượ ự ệ ằ ấ ở ạ ể
-Đm các thành ph n h u hình c a máu(h ng c u ,b ch c u,ti u c u),ế ầ ữ ủ ồ ầ ạ ầ ể ầ
-Xác đnh công th c máu và t l ph n trăm các các t bào trong m i dòng.ị ứ ỉ ệ ầ ế ỗ
-T l huy t s c t và th tích h ng c u.ỉ ệ ế ắ ố ể ồ ầ
-Nghiên c u v m t hình thái,kích th c c a các t bào máu.ứ ề ặ ướ ủ ế
1.1 H ng c uồ ầ
1.1.1 S l ngố ượ
- ng i l n bình th ng thay đi t 3,8 đn 5,4 tri u/mmỞ ườ ớ ườ ổ ừ ế ệ 3 (3,8-5,4 x
1012/l).Có s khác bi t gi a nam và n .(Nam :4,1-5,4 và N : 3,8-4,9)ự ệ ữ ữ ữ