Khám da, niêm m c và c quan ph thu cạ ơ ụ ộ
KHÁM DA, NIÊM M C VÀ C QUAN PH THU CẠ Ơ Ụ Ộ
M c tiêu h c t pụ ọ ậ
1. Trình bày đc m t s thay đi b nh lý v màu s c da và nguyên nhân c aượ ộ ố ổ ệ ề ắ ủ
chúng
2. Trình bày đc cách khám phù và k đc các nguyên nhân gây phù th ngượ ể ượ ườ
g p.ặ
3. K đc m t s nguyên nhân th ng g p c a 2 lo i phát ban và c a cácể ượ ộ ố ườ ặ ủ ạ ủ
thay đi v lông tóc móng.ổ ề
I. THAY ĐI V MÀU S C DA, NIÊM M CỔ Ề Ắ Ạ
1. Vàng da, niêm m c ạ
Lúc đu bi u hi n k t m c m t, niêm m c d i l i, da lòng bàn tay, bànầ ể ệ ở ế ạ ắ ạ ướ ưỡ
chân, th ng có n c ti u vàng đm. Tr ng h p n ng thì vàng da rõ toàn thân.ườ ướ ể ậ ườ ợ ặ
Vàng da do tăng bilirubin th ng g p trong các b nh lý viêm gan, t c m tườ ặ ệ ắ ậ
ho c huy t tán. Phân bi t v i vàng da do nhi m đc carotene trong đó lòng bàn tayặ ế ệ ớ ễ ộ
bàn chân vàng nhi u nh ng k t m c m t không vàng.ề ư ế ạ ắ
2. Da, niêm m c b c màuạ ạ
Thi u máu, th c ch t là thi u Hb : da nh t màu, niêm m c m t, môi nh tế ự ấ ế ạ ạ ắ ạ
màu, th ng kèm theo các tri u ch ng hoa m t, chóng m t, mau m t, đánh tr ngườ ệ ứ ắ ặ ệ ố
ng c, tim có ti ng th i tâm thu c năng...ự ế ổ ơ
3. S m daạ
Có th g p trong các h i ch ng Addison, Riehl. Trong h i ch ng suy vể ặ ộ ứ ộ ứ ỏ
th ng th n, ng i b nh b s m da vùng kín l n vùng h , s m da rõ các n p g pượ ậ ườ ệ ị ạ ẫ ở ạ ở ế ấ
kèm c m giác m t nh c, huy t áp th p...ả ệ ọ ế ấ
4. Xanh tím
4.1. Đnh nghĩaị
Xanh tím là tình tr ng xu t hi n khi l ng Hb kh trên 5 g/dL, d n đn tìnhạ ấ ệ ượ ử ẫ ế
tr ng xanh tím c a da và /ho c niêm m c.ạ ủ ặ ạ
4.2. Phân lo i và nguyên nhânạ
4.2.1. Xanh tím trung ngươ
Do kém bão hòa máu đng m ch, SaO2 d i 85% ộ ạ ướ
-Suy hô h p : thông khí ph nang gi m, khu ch tán Oấ ế ả ế 2 gi m : viêm ph i, phùả ổ
ph i, b nh ph i t c ngh n m n (COPD). COPD th ng kèm tăng huy t c u.ổ ệ ổ ắ ẽ ạ ườ ế ầ
-Tim b m sinhẩ
- B t th ng Hb : Met Hb, Sulfhemoglobinấ ườ
4.2.2. Xanh tím ngo i biênạ
- Gi m cung l ng tim trong s cả ượ ố
Khám da, niêm m c và c quan ph thu cạ ơ ụ ộ
- B nh m ch máu ngo i biên (t c đng m ch ho c co m ch)ệ ạ ạ ắ ộ ạ ặ ạ
4.3. Cách khám
- Th i gian xu t hi n, ti p xúc thu c, hóa ch t.ờ ấ ệ ế ố ấ
- Quan sát môi, móng tay chân, niêm m c ạ
- Ngón tay dùi tr ng kèm xanh tím : tim b m sinh, áp xe ph iố ẩ ổ
- Nghe ph i : b nh ph i, phù ph i, tim b m sinh.ổ ệ ổ ổ ẩ
-Làm khí máu, đo SaO2, đi n di Hb, đo n ng đ Met-Hbệ ồ ộ
II. TÌNH TR NG DA VÀ T CH C D I DA Ạ Ổ Ứ ƯỚ
1. M t n cấ ướ
- Da khô, nhăn nheo, đàn h i da gi m (d u Casper), m t trũngồ ả ấ ắ
- Khát n c, ti u ít ho c vô ni u, m ch nhanh, huy t áp gi mướ ể ặ ệ ạ ế ả
- Nh c đu, l m , co gi t, hôn mêứ ầ ơ ơ ậ
- Hct tăng
- Nguyên nhân : tiêu ch y c p n ng, nôn nhi u, s t cao, thu c l i ti u ả ấ ặ ề ố ố ợ ể
- C n phân bi t m t n c n i bào và m t n c ngo i bàoầ ệ ấ ướ ộ ấ ướ ạ
2. Phù
2.1. Đi c ngạ ươ
- S ng n ph n m m do n c trong mô kư ề ầ ề ứ ướ ẻ
- D ch phù là d ch th m t huy t t ng vào mô kị ị ấ ừ ế ươ ẻ
2.2. Khám phù
H i b nh : c m giác n ng mi m t bu i sáng, phù chân bu i chi u, cân n ng,ỏ ệ ả ặ ắ ổ ổ ề ặ
l ng n c ti u, thói quen ăn m n, ti n s d ng.ượ ướ ể ặ ề ử ị ứ
Khám: da căng bóng, m t các ch l i lõm đu x ng, n ngón tay vào vùngấ ổ ồ ầ ươ ấ
phù tìm d u lõm (Godet), phân b c a phù.ấ ố ủ
C n phân bi t phù toàn thân và khu trúầ ệ
- Phù khu trú :
+ Phù đu chi m t bên : t c tĩnh m ch ho c b ch huy t (huy t kh i tĩnh m chầ ộ ắ ạ ặ ạ ế ế ố ạ
sâu, t c m ch do u, giun ch ...)ắ ạ ỉ
+ Phù m t : phù d ng (phù mao m ch), t c TM ch trênở ặ ị ứ ạ ắ ủ
- Phù toàn thân :
+ Phù n mô m m c a h u h t các c quan trong c th .ề ề ủ ầ ế ơ ơ ể
+ Phù 2 chi d i , rõ nh t khi đng lâu ho c phù ph i : do timướ ấ ứ ặ ổ
+ Phù 2 mi m t , rõ nh t vào lúc th c d y bu i sáng : do th nắ ấ ứ ậ ổ ậ
+ Báng kèm phù hai chân và phù bìu dái : x gan , suy tim.ơ
2.3. Nguyên nhân
2.3.1. Suy tim
Khám da, niêm m c và c quan ph thu cạ ơ ụ ộ
Gi m l u l ng máu, gi m t i máu th n & tăng áp l c tĩnh m ch, v sauả ư ượ ả ướ ậ ự ạ ề
có tăng Aldosterone th phát.ứ
2.3.2. X gan ơ
- Tăng ALTM c aử
- Gi m t ng h p Albuminả ổ ợ
- Tăng áp l c trong b ng phù 2 chânự ổ ụ
2.3.3. H i ch ng Th n hộ ứ ậ ư
Gi m albumin máu làm gi m áp l c keo. ả ả ự
Gi m th tích máu h u hi u d n đn Na.ả ể ữ ệ ẫ ế ứ
2.3.4. Suy th nậ
Na đa vào l n h n Na th i ra.ư ớ ơ ả
2.3.5. Suy dinh d ngưỡ
Gi m Albumin (d i 25 g/l)ả ướ
2.3.6. Nguyên nhân hi m ế
- Phù chu k vô căn ph n tr . Phù trong thai k .ỳ ở ụ ữ ẻ ỳ
- Suy giáp : phù niêm tr c x ng chày, Godet (-)ướ ươ
- Thu c : Steroide, Estrogen, thu c dãn m ch.ố ố ạ
III. PHÁT BAN
1. H ng ban ồ
Bi n m t khi n phi n kính ho c móng tay vào.ế ấ ấ ế ặ
Nguyên nhân :
- Nhi m khu n : Th ng hàn, s t phát ban, th p kh p c p.ễ ẩ ươ ố ấ ớ ấ
- B nh h th ng : Lu-pút ban đ h th ngệ ệ ố ỏ ệ ố
- D ng da do thu cị ứ ố
2. Ban xu t huy t ấ ế
Không bi n m t khi n phi n kínhế ấ ấ ế
Nguyên nhân :
- Thành m chạ
- Ti u c u ể ầ
- R i lo n đông máu, ch y máuố ạ ả
IV. TÌNH TR NG LÔNG TÓC MÓNG Ạ
- R m lông n gi i trong c ng tuy n th ng th n, dùng nhi u d nậ ở ữ ớ ườ ế ượ ậ ề ẫ
xu t Androgen.ấ
- Lông tóc th a, d r ng, móng tay d gãy : r i lo n n i ti t (suy giáp,ư ễ ụ ễ ố ạ ộ ế
r i lo n ch c năng bu ng tr ng), b nh da đu (n m tóc), c th suy nh cố ạ ứ ồ ứ ệ ầ ấ ơ ể ượ
V. M T S DI CH NG NGOÀI DA Ộ Ố Ứ
- S o tràng h t do lao h ch cũ.ẹ ạ ạ
Khám da, niêm m c và c quan ph thu cạ ơ ụ ộ
- S o th n kinh liên s n : Zona th n kinh liên s nẹ ở ầ ườ ầ ườ
- S o m cũ c a thành b ng : ch n đoán t c ru t.ẹ ổ ủ ụ ẩ ắ ộ
- V t tiêm chích b nh nhân hôn mê : g i ý ng đc thu c phi n.ế ở ệ ợ ộ ộ ố ệ
Tài li u tham kh oệ ả
1. Bài gi ng tri u ch ng h c n i khoa. B môn N i, Đi H c Y Hà n i 1994ả ệ ứ ọ ộ ộ ộ ạ ọ ộ
2. Harrison’s principles of internal Medicine, 15th 2002.
3. L’essentiel medical de poche, 1997.