Khám lâm sàng b máy tiêu hoáộ
KHÁM LÂM SÀNG B MÁY TIÊU HÓAỘ
M c tiêu ụ
1. Bi t đc cách h i b nh khi b t đu thăm khám b máy tiêu hóa.ế ượ ỏ ệ ắ ầ ộ
2. Xác đnh t ng quan gi i ph u c a các c quan .ị ươ ả ẩ ủ ơ
3. N m v ng k thu t khám lâm sàng các c quan tiêu hóaắ ữ ỷ ậ ơ
I. ĐI C NGẠ ƯƠ
B máy tiêu hóa b t đu t mi ng đn hâ môn, g m ng tiêu hóa và cácộ ắ ầ ừ ệ ế ụ ồ ố
tuy n tiêu hóa. Mi ng và h u môn có th khám tr c ti p, ph n còn l i n m trong ế ệ ậ ể ự ế ầ ạ ằ ổ
b ng. Mu n thăm khám ph i k t h p h i b nh, khám lâm sàng và c n lâm sàng.ụ ố ả ế ợ ỏ ệ ậ
II. H I B NHỎ Ệ
D a vào d u ch c năng có th g i ý ch n đoán trong 1 s tr ng h p đi nự ấ ứ ể ợ ẩ ố ườ ợ ể
hình.
1 Đau
Có các tính ch t sau:ấ
1.1 V trí xu t hi nị ấ ệ
Th ng v , h s n ph i, h s n trái.ượ ị ạ ườ ả ạ ườ
1.2 H ng lanướ
Lên ng c, ra sau l ng, lên vai ph i, sau x ng c.ự ư ả ươ ứ
1.3 Di n bi n c n đauễ ế ơ
Đt ng t, kéo dài âm , t ng c n, chu k , đnh k .ộ ộ ỉ ừ ơ ỳ ị ỳ
1.4 Ki u đauể
Xo n th t, qu n, c ng t c ho c d d i nh dao đâm.ắ ắ ặ ắ ứ ặ ữ ộ ư
1.5 T th ch ng đau đc bi tư ế ố ặ ệ
G i ng c, g p đùi vaò b ng, n m s pố ự ậ ụ ằ ấ
1.6 Y u t nh h ng đn c n đauế ố ả ưở ế ơ
B a ăn, r u, thu c kháng viêm nh Aspirin,ữ ượ ố ư corticoides, thu c trung hòaố
toan.
1.7 Tri u ch ng kèm theoệ ứ
Bu n nôn, nôn , h i, đi ti n r i lo n phân, s t, chán ăn, vàng da, g y.ồ ợ ơ ạ ệ ố ạ ố ầ
Khám lâm sàng b máy tiêu hoáộ
2. Nôn
Là hi n t ng các ch t ch a trong d dày b t ng ra ngoài b ng đngệ ượ ấ ứ ạ ị ố ằ ườ
mi ng, thu ng kèm theo bu n nôn, l m gi ng; ch t nôn có máu, th c ăn, nôn v t,ệ ờ ồ ợ ọ ấ ứ ọ
nôn khan g p trong các b nh tiêu hóa; ng đc; viêm màng não, tăng áp s não, thaiặ ệ ộ ộ ọ
nghén.
3.Oẹ
Do co th t c a l ng ng c và c hoành khi đt đn cao đi m s đy cácắ ủ ồ ự ơ ạ ế ể ẽ ẩ
thành ph n trong d dày ra ngoài và gây ra nônầ ạ
4. Ợ
Là hi n t ng a lên mi ng n c và h i trong d dày, th c qu n do d dày,ệ ượ ứ ệ ướ ơ ạ ự ả ạ
tâm v và th c qu n co th t không đng th i kèm co th t c hoành và c thànhị ự ả ắ ồ ờ ắ ơ ơ
b ng.ụ
5. R i lo n nu tố ạ ố .
Bi u hi n b nh lý c a h ng và th c qu nể ệ ệ ủ ọ ự ả
5.1 Nu t đauố
Trong viêm h ng, áp xe thành sau h ng. Nu t đau, nu t v ng sau x ng c.ọ ọ ố ố ướ ươ ứ
5.2 Nu t khóố
T nhão đn l ng, g p trong h p th c qu n, u b ng th c qu n, u tâm v , uừ ế ỏ ặ ẹ ự ả ỏ ự ả ị
trung th t chèn ép th c qu n..ấ ự ả
5.3 Trớ
Th c ăn xu ng ch h p không qua đc gây c m giác khó nu t đng th i điứ ố ỗ ẹ ượ ả ố ồ ờ
ng c tr l i lên mi ng- g p trong giãn th c qu n, u th c qu nượ ở ạ ệ ặ ự ả ự ả
5.4 Ngh n đc s c l ngẹ ặ ặ ỏ
G p trong li t màn h u.ặ ệ ầ
6. R i lo n v s ngon mi ngố ạ ề ự ệ
Thèm ăn ho c không mu n ăn, đy b ng, khó tiêu.ặ ố ầ ụ
7.R i lo n đi ti nố ạ ạ ệ
Tiêu ch y, táo bón, lả ỵ
8. Vàng da, m tắ
III. KHÁM LÂM SÀNG TIÊU HÓA
Quá trình khám chia làm hai ph n: Khám tiêu hóa trên và d i; Khám tiêuầ ướ
hóa gi a.ữ
1. Khám tiêu hóa trên và d iướ
Khám lâm sàng b máy tiêu hoáộ
1.1 Khám môi
-Bình th ng: màu h ng, cân x ng, m t.ườ ồ ứ ẩ ướ
-B nh lý:ệ
+Tím trong suy tim, tim b m sinh có tím, suy hô h p mãn, thi u oxy máu, s t rét ẩ ấ ế ố
+ Nh t nh t: trong thi u máu.ợ ạ ế
+ Môi khô trong s t cao, nhi m trùng.ố ễ
+ Herpes môi:trong nhi m virus, n t môi trong giang mai b m sinhễ ứ ẩ
1.2 Mi ngệ
Dùng đèn chi u và đè l i khám.ế ưỡ
-Bình th ng: niêm m c mi ng h ng nh n, t.ườ ạ ệ ồ ẵ ướ
-Bênh lý:
+Loét: trong b nh b ch c u c p, nhi m khu n, viêm mi ng( noma), thi u vitaminệ ạ ầ ấ ễ ẩ ệ ế
A,C,PP
+H t Koplik trong s i, s ng l ng sténon trong b nh quai bạ ở ư ỗ ố ệ ị
1.3 .L iưỡ
Có ch c năng v n đng, v giác và góp ph n vào phát âmứ ậ ộ ị ầ
-Bình th ng: H ng, t, gai l i rõ đu.ườ ồ ướ ưỡ ề
-B nh lý:ệ
+ Tr ng b n, đ, khô g p trong nhi m khu n, đc bi t trong th ng hànắ ẩ ỏ ặ ễ ẩ ặ ệ ươ
+ L i m t gai: trong thi u máu.ưỡ ấ ế
+Loét phanh l i: g p trong ho gà.ưỡ ặ
+ Thâm đen trong tăng urê máu, addison, niêm m c d i l i vàng trong m tạ ướ ưỡ ứ ậ
1.4. L i răngợ
Là ph n m n bám chung quanh và phía d i chân răng.ầ ề ướ
-Bình th ng:l i h ng, bóng t.ườ ợ ồ ướ
-B nh lý:ệ
+ Loét l i trong nhi m đc chì, th y ngân, thi u vitamin A,C,PP.ợ ễ ộ ủ ế
+ Viêm mũ chân răng, viêm mi ng( noma ).ệ
+Răng m c ch m trong b nh còi x ng, răng d r ng trong đái tháo đng, sâuọ ậ ệ ươ ễ ụ ườ
răng.
1.5.Khám h ng (H1)ọ
Là ngã ba gi a hô h p, tiêu hóa, và thông v i tai qua vòi Eustache nên khi bữ ấ ớ ị
b nh s nh h ng đn nu t, th và nghe.ệ ẽ ả ưở ế ố ở
Khám lâm sàng b máy tiêu hoáộ
B o b nh nhân há mi ng dùng đè l i nh nhàng n l i xu ng, phát âmả ệ ệ ưỡ ẹ ấ ưỡ ố
“a” s th y:ẽ ấ
- Trên là l i gà và màng h u.ưỡ ầ
- Hai bên là hai tuy n h nh nhân gi a c t tr c và sau.ế ạ ở ữ ộ ướ
- Phía sau là thành h ng.ọ
+Bình th ng: màng h u nâng lên trên l i gà nâng lên trên và ra sau.ườ ầ ưỡ
+B nh lý:ệ
* Li t màng h u m t ho c hai bên g p trong b nh b ch h u (d u vén màng)- gâyệ ầ ộ ặ ặ ệ ạ ầ ấ
s c lên mũi khi nu t.ặ ố
* Hai tuy n h nh nhân bình th ng không v t qúa tr tr c, khi s ng to có m ,ế ạ ườ ượ ụ ướ ư ủ
gi m c g p trong viêm m , b ch h u ho c viêm tuy n x teo.ả ạ ặ ủ ạ ầ ặ ế ơ
* Thành sau h ng xung huy t đ r c ho c có h t trong viêm h ng.ọ ế ỏ ự ặ ạ ọ
H1
D a vào c năng và c n lâm sàngự ơ ậ
Khám lâm sàng b máy tiêu hoáộ
- Đau: ki u nóng rát đáy c , sau x ng c, tăng khi nu t g p trong viêm, loét th cể ở ổ ươ ứ ố ặ ự
qu n.ả
-.Nu t ngh n: do co th t h p.ố ẹ ắ ẹ
- Nu t v ng: c m giác th c ăn b v ng vào ch b t n th ng- giai đo n đu c aố ướ ả ứ ị ướ ỗ ị ổ ươ ạ ầ ủ
ung th - nu t ngh n lúc đu th c ăn đc sau v i c th c ăn l ng.ư ố ẹ ầ ứ ặ ớ ả ứ ỏ
- Tr : g p trong túi th a th c qu n.ớ ặ ừ ự ả
- C n lâm sàng: Roi th c qu n có baryte, soi th c qu n, đo áp l c th c qu n…ậ ự ả ự ả ự ự ả
1.7. Khám hâ môn và tr c tràngụ ự
- T th khám h u môn: b nh nhân n m ph ph c, hai chân qu h i d ng, môngư ế ậ ệ ằ ủ ụ ỳ ơ ạ
cao, đu th p, ng i khám đng đi di n quan sát, dùng tay banh h u môn, b oầ ấ ườ ứ ố ệ ậ ả
b nh nhân r n đ giãn c vòng, quan sát niêm m c bên trong.ệ ặ ể ơ ạ
+ Bình th ng: da h u môn nhăn, n p nhăn m m m i, niêm m c h ng u t.ườ ậ ế ề ạ ạ ồ ớ
+ B nh lý: H u môn hăm, loét tr em sau l , kém v sinh, dò h u môn, n t h uệ ậ ở ẻ ỵ ệ ậ ứ ậ
môn, trĩ ngo i, sa tr c tràng, áp xe quanh h u môn.ạ ự ậ
- Khám tr c tràng: T th b nh nhân nh khám h u môn ho c n m ng a, hai chânự ư ế ệ ư ậ ặ ằ ữ
co dang r ng, ho c n m nghiêng chân trên co, chân d i du i, th y thu c dùngộ ặ ằ ướ ỗ ầ ố
ngón tay mang găng th m parafin, đa nh nhàng và t t vào h u môn sâu 10-ấ ư ẹ ừ ừ ậ
12cm, thăm lòng tr c tràng, niêm m c thành tr c sau, bên, túi cùng sau, bên.ự ạ ướ
+ Bình th ng: Lòng tr c tràng r ng, niêm m c tr n,m m, nam gi i phía tr c cóườ ự ỗ ạ ơ ề ở ớ ướ
ti n li t tuy n, ph n ph i h p v i m t tay thành b ng s th y đc m tề ệ ế ở ụ ữ ố ợ ớ ộ ở ụ ẽ ấ ượ ộ
ph n t cung.ầ ử
+ B nh lý: trĩ n i, ti n li t tuy n l n, u tr c tràng, viêm màng b ng, thai ngoài tệ ộ ề ệ ế ớ ự ụ ử
cung v , báng.ỡ
Th ng n i hai gai ch u tr c trên, hai đng th ng qua đi m gi a hai cungẳ ố ậ ướ ườ ẳ ể ữ
đùi chia b ng thành 9 vùng:ụ
2. Khám tiêu hóa gi aữ
Mu n khám ph i bi t v trí và nh t là hình chi u c a nó lên thành b ng, vìố ả ế ị ấ ế ủ ụ
v y c n ph i bi t phân khu vùng b ng.ậ ầ ả ế ụ
2.1. Phân khu vùng b ngụ
Gi i h n là c hoành, d i là hai cánh ch u, sau là c t s ng và c l ng, haiớ ạ ơ ướ ậ ộ ố ơ ư
bên là cân và c thành b ng. D a vào đng n i hai b s n, đng - Th ng v :ơ ụ ự ườ ố ờ ườ ườ ượ ị
g m thùy trái c a gan, m t ph n m c tr c d dày, tâm v , môn v , m c n i gan dồ ủ ộ ầ ặ ướ ạ ị ị ạ ố ạ
dày, tá tràng, t y, đám r i d ng, đo n đu đng m ch, tĩnh m ch ch b ng.ụ ố ươ ạ ầ ộ ạ ạ ủ ụ
- H su n ph i: thùy gan ph i, túi m t góc đi tràng ph i, tuy n th ng th n, c cạ ờ ả ả ậ ạ ả ế ượ ậ ự
trên th n ph i.ậ ả
- H s n trái: lách, d i dày, góc đi tràng trái, đuôi t y, tuy n th ng th n trái vàạ ườ ạ ạ ụ ế ượ ậ
c c trên th n trái.ự ậ