Bài giảng Pháp luật đại cương: Bài 1 - GV. Nguyễn Thị Tuyết Mai

Bài 1

M T S V N Đ C

V NHÀ N

Ộ Ố Ấ Ề

Ề Ơ B N Ả Ư CỚ

GV. Nguy n Th Tuy t Mai ễ ế ị

TÀI LI U THAM KH O

Ả

Ệ

ớ

1) Giáo trình Lý lu n chung v Nhà n ậ ệ ề ọ ậ

ư c và Pháp lu t - Khoa NN&PL H c vi n CTQG H Chí Minh-Nxb LLCT, Hà n i, 2004; ộ ồ

2) Giáo trình Lý lu n chung v Nhà n ậ ề ư c và ớ

ậ ậ ố ộ

Pháp lu t – Khoa Lu t, ĐH Qu c gia Hà N i, NXB ĐHQG Hà n i, 2005; ộ

ư c và pháp lu t - ậ ớ

ậ ậ ộ

3) Giáo trình Lý lu n nhà n Trư ng ĐH Lu t Hà N i-Nxb CAND, Hà n i, ộ ờ 2005.

N i dung

ộ

ư cớ ồ ờ

đ i nhà n ư cớ ư cớ ư cớ

ư cớ ư c ớ

- Ngu n g c ra ố - B n ch t c a nhà n ấ ủ ả ưng c a nhà n - Đ c trặ ủ - Ch c nứ ăng c a nhà n ủ - Các ki u nhà n ể - Hình th c nhà n ứ - B máy nhà n ư cớ ộ

đ i nhà n

I- Ngu n g c ra ồ ố

ờ

ư cớ

1. Các quan đi m phi mác-xít lý gi i v ngu n ả ề ồ

g c ra ư cớ

ể đ i nhà n Thuy t “Th n h c ờ ầ ọ ”: NN do Thư ng ợ đ sáng t o ế ạ

ố ế ra

T n t ồ ạ i trong m i xã h i ộ ọ

H quệ ả

ự ụ ề ự

S ph c tùng quy n l c NN là đương nhiên

ả ủ ế ờ ớ

ộ ữ

ự ạ

Ý chí

S tho ả ự thu nậ

NHÀ NƯ CỚ

Ý chí

S tho ả ự thu nậ

đ i là k t qu c a ế ư cớ : Nhà nư c ra Thuy t kh ế ế ư c ớ đư c ký k t gi a nh ng con m t kh ữ ế ợ nhiên không có ngư i s ng trong tr ng thái t ờ ố nhà nư c.ớ

ộ

ệ ư ng ợ

ớ xã h i mang tính l ch s . ử ế ự

CN Mác-Lênin: Nhà nư c là m t hi n t ị ộ Nguyên nhân d n ẫ đ n s ra ừ ớ

đ i c a nhà ờ ủ trong lòng xã h i c ng ộ ộ

ch c

ổ ứ

ỷ

ế đ s h u chung v ề

ế tư li u s n xu t và s n ph m lao

: Ch ả

ấ

đ ng.ộ ả

ộ ch c d

nư c n y sinh t ả s n nguyên thu . ỷ ả 1.1 Xã h i c ng s n nguyên thu và t ả ộ ộ Th t c – B l c ộ ạ ị ộ - Cơ s kinh t ở ệ ả - Đ i s ng xã h i: Xã h i c ng s n nguyên ợ ổ ứ ư i hình th c Th t c.

ộ ở ữ ẩ ộ ộ ứ

ờ ố thu ỷ đư c t

ị ộ

ớ

C u trúc XH: Huy t th ng ố ế ấ

Th t c ị ộ

ề ự ề ự

Quy n l c: Quy n l c Xã h iộ

Tù trư ngở Th t c…. ị ộ

BÀO T CỘ

BÀO T CỘ

Th lĩnhủ Quân sự

H i ộ đ ng ồ th ị t cộ

B L CỘ Ạ

ộ ạ

ị ộ ra đ i c a nhà n

ộ ộ

ủ

1.2 T ch c th t c – b l c tan rã và s ổ ứ ự ư cớ ờ ủ Quá trình phát tri n c a xã h i c ng ể ỷ đã làm cho l c lự ư ng ợ ăng su t ấ ể

ấ

ộ

ộ

s n nguyên thu ả s n xu t ngày càng phát tri n, n ả lao đ ng ngày càng cao. ầ ả ộ ớ

Xã h i tr i qua ba l n phân công lao ị

đ ng xã h i l n trong l ch s : ử ộ

3 l n phân công lao đ ng xã ầ ộ

h iộ

ầ

ầ

ứ

ứ

L n th hai ầ Th công nghi p ệ ủ

L n th nh t ứ ấ Chăn nuôi tách tr ng tr t ọ

ồ

L n th ba Thương nghi p ệ ra đ iờ

ữ

Giàu>

Tư h u hoàn toàn CN>

Tư h u(MN) ữ CN>

đđ iờiờ ớc ra Nhu caàu Nhà nNhà nưư c ra ớ

Nhà nư c ra

ớ

đ i, theo Ph.Ăngghen, có 3 ờ

hình th c nhà n ứ

: ư c ớ đi n hình ể

3 hình th c nhà n ứ

ư c ớ đi n hình ể

Nhà nư c ớ Rôma

Nhà nư c ớ Giécmanh

Nhà nNhà nưư c ớc ớ AtenAten

ăng, các

ả

ưng, ch c nứ

ấ đ c trặ 2. B n ch t, ki u, hình th c và b máy nhà n ộ ứ

ể

ư cớ

ả

ấ ủ

ư c ớ

2.1 B n ch t c a nhà n - Tính giai c p: ấ - Tính xã h i:ộ

Đ nh nghĩa nhà n

ị

ư cớ

ư ng ch nh m ế

t Có b máy c ằ ỡ ộ ch c và qu n lý xã h i ộ ả ổ ứ

ệ ợ ủ ố

B o v l tr trong XH có giai c p i ích c a giai c p th ng ấ đ i kháng ấ ố ả ị

ậ ự t y u c a Duy trì tr t t c u thi ầ ụ ụ ộ ế ế ủ đ i s ng c ng ộ ờ ố xã h i và ph c v nhu đ ngồ NN là m tộ t ch c ổ ứ đ c bi t ệ ặ c a ủ quy n ề l cự chính trị

2.2. Đ c tr ng c b n c a NN

ơ ả ủ

ư

ặ

Thi ế ậ công c ng ộ

t l p quy n l c ề ự t đ c bi ệ ặ

Có ch ủ quy n qu c gia ố ề

Phân chia & qlý dân cư theo các đơn v ị Hchính, lãnh thổ

Quy đ nh và thu

Ban hành pháp lu t ậ & Qlý XH b ng PLu t ậ ằ

ị ế ư i ớ các lo i thu d ạ hình th c b t bu c ộ ứ ắ

Nhà nư cớ

ạ

ư c:ớ Là nh ng m t ho t ữ ư c nh m th c hi n các ự

ặ ệ

ằ

ớ ư c.ớ ư c nhà n

ớ

2.3 Ch c nứ ăng c a nhà n ủ đ ng c ơ b n c a nhà n ộ ủ ả ụ đ t ra tr nhi m v ặ ệ Có 2 ch c nứ ăng cơ b n:ả

ăng đ i n i:

ặ

ư c trong n i b

ạ đ ng ch ố ộ là nh ng m t ho t ữ ủ ộ ư b o ả ộ ộ đ t nấ ư c nh ớ ế ăn hoá – xã gìn

ế đ kinh t ộ ị ch ng ầ ử ố

,v ế đ , gi đ i ch ộ ố

ữ

- Ch c nứ y u c a nhà n ớ ủ ế ế đ chính tr , ch v ch ộ ệ h i, tr n áp các ph n t ộ ấ xã h i… tr t t ộ ậ ự - Ch c nứ ăng đ i ngo i:

ạ th hi n vai trò c a nhà n

ủ ộ

ế ậ

ố trong quan h v i các n ệ ớ ư ch ng xâm l gi ố m i quan h ngo i giao h p tác qu c t

…

ư c ớ ể ệ ư c, các dân t c trên th ế ớ t l p bên ngoài, thi ư c t ợ ừ ố ế ợ

i nhớ ố

ệ

ạ

ư cớ

ớ

ữ

ệ

ấ

2.4 Các ki u nhà n ể - Khái ni m:ệ ể ặ

Ki u nhà n ủ

ể ể ệ

ấ

ệ ồ ạ

ơ ư c là t ng th nh ng d u hi u c ư c, th hi n b n ch t giai c p ấ ả ư c ớ i, phát tri n c a nhà n

ổ ớ đi u ki n t n t ế

- xã h i nh t ộ

ủ ể ấ đ nh. ị

xã h i có giai c p là

ứ

ế

ấ

ộ

b n, ả đ c thù c a nhà n và nh ng ữ ề trong m t hình thái kinh t ộ - Các ki uể : Tương ng v i 4 hình thái kinh t 4 ki u nhà n

ủ

ớ ư c:ớ ể + Nhà nư c ch nô ớ + Nhà nư c phong ki n ớ

+ Nhà nư c tớ ư s nả ế + Nhà nư c XHCN ớ

- Quy lu t thay th : ậ ậ

ể ự ậ

ớ

ế S thay th ki u pháp lu t ế ể ộ ơn là quy ằ ế t y u, g n li n v i quy lu t phát tri n và ậ ậ ấ ế ể xã h i. Cách ộ ế ế ủ ế đó. i s thay th này b ng ki u pháp lu t khác ti n b h lu t t ề ắ thay th c a các hình thái kinh t m ng là con ẫ ớ ự ờ đư ng d n t ạ



Nhà nư c XHCN ớ

Nhà nư c TSớ

Nhà nư c PKớ

Nhà nư c CNớ

ấ ệ ư c: ớ ch c và ph ứ ổ ứ ị ủ

ớ

ề ự

ứ ấ ự ổ

ị ệ ữ ớ ậ ậ ộ ố

ứ ự ệ

2.5 Hình th c nhà n ứ Là cách th c t ương pháp th c ự hi n quy n l c chính tr c a giai c p th ng tr . ị ề ự ố =>Hình th c nhà n ư c bao g m 3 y u t : ứ ế ố ồ ch c ể là cách th c t - Hình th c chính th : ứ ứ ổ ứ i ị ở ơ quan nhà nư c t c quy n l c chính tr ớ ố cao. - Hình th c c u trúc nhà n ch c ư cớ : là s t ứ đơn v hành chính – ãnh th nhà nư c thành các ổ và xác l p m i quan h gi a các b ph n v i ớ nhau. - Ch ế đ chính tr ộ hi n quy n l c chính tr c a m t giai c p. ị: là cách th c, bi n pháp th c ộ ề ự ị ủ ệ ấ

HÌNH TH C NHÀ N Ứ Ư CỚ

HÌNH TH C Ứ C U TRÚC

HÌNH TH C Ứ CHÍNH THỂ

Ấ

CH ĐẾ Ộ CHÍNH TRỊ

C NG Ộ HOÀ

QUÂN CHỦ

ĐƠN NH TẤ

LIÊN BANG

DÂN CHỦ

TUY T Ệ Đ IỐ

H N Ạ CHẾ

QUÍ T CỘ

DÂN CHỦ

PH N Ả DÂN CHỦ

H ng y giáo ch Benedict XVI ủ

ồ

Benedict v y chào và m m ẫ ỉ ụ

ừ

ng t ộ ớ

i hô l n.

ớ c hai tay i, ông gi ộ ố ườ ơ ả ạ

c i v i các đám đông t ườ ớ t p d c con đ ườ ọ ậ Vatican v i căn h cũ c a ủ ông. “Giáo hoàng muôn năm”, m t s ng Đáp l lên chào.

2.6- B máy nhà n

ộ

ư cớ

a - Khái ni mệ

H th ng CQNN

ệ ố T TW ừ đ a ph ị đ n ế ương

Đư c t ợ ổ ứ

B ộ máy Nhà nư cớ

ch c và ho t ữ ạ đ ngộ ắ

Thành cơ chế đ ng b ộ ồ nh m ằ th c hi n ệ ự ch c nứ ăng nhi m vệ ụ theo nh ng nguyên t c chung, th ng nh t ấ ố

ư c C ng hoà ộ

ớ

b - B máy Nhà n ộ t Nam XHCN Vi

ệ

ơ

đ nh các c ị

Có hai tiêu chí cơ b n xác

ứ năng c a các c

ủ

ả quan trong BMNN: 1, Theo tiêu chí tr t t tính ch t, ch c ấ ấ

ậ ự hình thành, v trí, ị ơ quan; 2, Theo tiêu chí c u trúc hành chính lãnh ẩ

ề

ạ

ổ

th và ph m vi th m quy n ả

trong b ng sau: ả

Đư c mô t ợ

CQ hµnh chÝnh NN

1 2

CQ xÐt xö

CQ KiÓm s¸t

TAND tèi cao

KSND tèi cao

Trung ­¬ng

CQ quyền lực - Quèc héi - UB th­êng vô Quèc héi

- ChÝnh phñ - Bé, CQ ngang Bé, CQ thuéc CP

TAND c¸c cÊp

VKSND c¸c cÊp

ÑÞa ph­¬ng

- HÑND c¸c cÊp

UBND c¸c cÊp; caùc Së, Phßng, Ban

H p Qu c h i ố ộ

ọ