Chương 3 Phương pháp nghiên cứu định tính thuộc bài giảng phương pháp nghiên cứu khoa học, cùng tìm hiểu chương học này với các nội dung sau: phương pháp và công cụ nghiên cứu định tính; vấn đề, mục tiêu và lý thuyết trong nghiên cứu định tính; tổng kết và sử dụng lý thuyết trong nghiên cứu định tính.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học: Chương 3
- Chương 3:
PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH
4 June 2014 20
- 3.1.1. Phương pháp và công cụ nghiên cứu định tính
3.1. NC định tính trong XD lý thuyết KH
– Nghiên cứu định tính là phương pháp tiếp cận nhằm tìm cách
mô tả và phân tích đặc điểm của nhóm đối tượng từ quan điểm
của nhà nghiên cứu.
– Dữ liệu trong nghiên cứu định tính thường phổ biến hơn dưới
dạng chữ (mô tả tính chất, đặc điểm…) hơn là dạng số (mô tả
các giá trị đo lường hoặc thứ nguyên…).
– Nghiên cứu định tính dựa trên một chiến lược nghiên cứu linh
hoạt và có tính biện chứng.
– Phương pháp này cho phép phát hiện những chủ đề quan trọng
mà các nhà nghiên cứu có thể chưa bao quát được trước đó.
Trong nghiên cứu định tính, một số câu hỏi nghiên cứu và
phương pháp thu thập thông tin được chuẩn bị trước, nhưng
chúng có thể được điều chỉnh cho phù hợp khi những thông tin
mới xuất hiện trong quá trình thu thập.
3.1.2. Vấn đề, mục tiêu và lý thuyết trong NC định tính
3.1.3. Tổng kết và sử dụng lý thuyết trong NC định tính
4 June 2014 21
- 3.1.1. Phương pháp và công cụ nghiên cứu định tính
– Phương pháp nghiên cứu định tính được phát triển và sử dụng
đầu tiên trong các nghiên cứu nhân chủng học. Để có được
3.1. NC định tính trong XD lý thuyết KH
những thông tin sâu, các nhà nhân chủng học thường sử dụng
các kỹ thuật như phỏng vấn phi cấu trúc, thu thập lịch sử đời
sống, thảo luận nhóm và nghiên cứu trường hợp. Thoạ ttiên,
những kỹ thuật này được phát minh nhằm thu thập những
thông tin mô tả, phi định lượng.
– Ngày nay, các kỹ thuật đó được sử dụng rộng rãi không chỉ
trong phạm vi của nhân chủng học mà còn ở nhiều ngành,
nhiều lĩnh vực khác nhau.
Khác biệt nào giữa NCĐT và NCĐL?
– Phương pháp nghiên cứu định lượng sử dụng một bảng hỏi đã
chuẩn bị trước theo một cơ cấu nhất định cho mọi đối tượng
nghiên cứu. Đáng lưu ý nhất là những sai số không do chọn
mẫu, ví dụ người được hỏi trả lời không đúng các câu hỏi vì
không nhớ hoặc do hiểu sai hoặc cố tình nói dối.
– Nghiên cứu định tính cho phép các nghiên cứu viên hạn chế
các sai số ngữ cảnh bằng cách sử dụng các kỹ thuật phỏng vấn
và tạo ra một môi trường phỏng vấn mà trong đó đối tượng cảm
thấy thoải mái nhất.
4 June 2014 22
- Khác biệt nào giữa NCĐT và NCĐL?
3.1. NC định tính trong XD lý thuyết KH
– Các phương pháp NCĐT và NCĐL có thể kết hợp để bổ sung
lẫn cho nhau:
– NCĐT có thể hỗ trợ cho NCĐL bằng cách xác định các chủ đề
phù hợp với phương pháp điều tra.
– NCĐL có thể hỗ trợ cho NCĐT bằng cách khái quát hóa các
phát hiện ra một mẫu lớn hơn hay nhận biết các nhóm cần
nghiên cứu sâu
– NCĐT có thể giúp giải thích các mối quan hệ giữa các biến số
được phát hiện trong các NCĐL
4 June 2014 23
- Định tính Định lượng
3.1. NC định tính trong XD lý thuyết KH
• Chủ đề nghiên cứu mới và • Chủ đề nghiên cứu đã được
chưa được xác định rõ. xác định rõ và đã quen thuộc.
• Nghiên cứu thăm dò, khi chưa • Khi những vấn đề cần đo
nắm được những khái niệm và lường khá nhỏ hay đã từng
các biến số. được giải quyết.
• Khi cần thăm dò sâu, khi • Khi không cần thiết phải liên
muốn tìm hiểu mối quan hệ hệ những phát hiện với các
giữa những khía cạnh đặc biệt bối cảnh hoặc đối tượng.
của đối tượng. • Khi cần sự mô tả chi tiết bằng
• Khi cần tìm hiểu về ý nghĩa các con số cho một mẫu đại
hơn là tần số. diện
• Khi cần có sự linh hoạt trong • Khi cần khái quát hóa và so
hướng nghiên cứu để phát sánh kết quả trong quần thể
hiện những vấn đề mới và nghiên cứu
khám phá sâu một chủ đề nào
đó.
4 June 2014 24
- 3.2.1. Khái niệm và nội dung
•
3.2. Phương pháp GT
4 June 2014 25
- 3.2.2. Những điểm cần chú ý khi sử dụng PP GT
•
3.2. Phương pháp GT
4 June 2014 26
- 3.3.1. Khái niệm và nội dung
•
3.3. Phương pháp tình huống
4 June 2014 27
- 3.3.2. Những điểm chú ý trong quy trình XD
lý thuyết tình huống
•
3.3. Phương pháp tình huống
4 June 2014 28
- 3.3.3. Quy trình 8 bước của Eisenhardt (1989)
•
3.3. Phương pháp tình huống
4 June 2014 29
- 3.4.1. Bản chất dữ liệu trong nghiên cứu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Dữ liệu trong nghiên cứu định tính phần lớn là dưới
dạng thông tin mô tả, liệt kê các đặc tính, tính chất, hình
thức… và những nhận định.
• Các dữ liệu dạng số thường ít xuất hiện hơn và thông
thường không phải là “thứ nguyên”
• Dữ liệu trong nghiên cứu định tính thường có độ phân
tán khá lớn.
4 June 2014 30
- 3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Thu thập dữ liệu thứ cấp
– Dữ liệu thứ cấp là dữ liệu đã có sẵn.
– Các nguồn thu thập: Các báo cáo, các nghiên cứu, số liệu
thống kê, các tài liệu…đã được công bố.
(Các tạp chí về kinh tế; Các đề tài NCKH cấp Bộ, cấp Nhà nước;
Các dự án; Luận văn, luận án TS; Các bài tham luận tại Hội
thảo; Kết quả nghiên cứu thị trường ...)
– Phân loại nguồn dữ liệu và tiến hành thu thập theo yêu cầu.
• Thu thập dữ liệu sơ cấp
– Dữ liệu sơ cấp là dữ liệu dữ liệu chưa được công bố do người
nghiên cứu trực tiếp thu thập.
– Các nguồn thu thập: Từ thực tiễn nhờ các phương pháp quan
sát, khảo sát…
4 June 2014 31
- 3.4.2. Chọn mẫu trong nghiên cứu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Nghiên cứu toàn bộ: Nghiên cứu tất cả các phần tử có
trong tập hợp cần nghiên cứu.
• Nghiên cứu đại diện (nghiên cứu điển hình): Chỉ nghiên
cứu một lượng nhỏ các phần tử thuộc tập hợp. Một
lượng nhỏ các phần tử được gọi là mẫu.
• Mẫu là một bộ phận nhỏ các phần tử thuộc tập hợp
nghiên cứu mang tính đại diện cho tập hợp nghiên cứu.
• Vấn đề rất quan trọng khi chọn mẫu là đảm bảo tính đại
diện cho tập hợp nghiên cứu. Chọn lượng mẫu càng
lớn thì mức độ đại diện càng lớn, nhưng chi phí và tổ
chức nghiên cứu cũng sẽ cao và phức tạp hơn nhiều.
4 June 2014 32
- Mẫu phải có tính đại diện cao (số lượng, vị trí...)
Lượng mẫu phù hợp vào mức độ đồng đều của nhóm đối tượng
nghiên cứu, càng không đồng đều thì lượng mẫu càng phải lớn
Công thức lấy mẫu phổ biến thường là:
n a N
4 June 2014 33
- 3.4.2. Chọn mẫu trong nghiên cứu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
1. Chọn mẫu xác suất ngẫu nhiên: Có tính đại diện, cỡ
mẫu là một hàm số của độ tin cậy mong muốn.
– Chọn mẫu ngẫu nhiên đơn: Cho phép khái quát hóa kết quả từ
mẫu tới quần thể nghiên cứu mà nó đại diện.
Nghiên cứu 20 SV trong lớp (chọn bất kỳ không phân biệt
tuổi, giới tính, quê quán...)
– Chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng hoặc mẫu chùm: Tăng mức độ
khái quát hóa cho từng phân nhóm cụ thể hay từng vùng cụ thể.
Nghiên cứu 20 SV, trong đó:
Chọn 10 nam, 10 nữ
Chọn mỗi tỉnh 1 người
Khu vực miền núi phía Bắc
4 June 2014 34
- 3.4.2. Chọn mẫu trong nghiên cứu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
2. Chọn mẫu không ngẫu nhiên hay chọn mẫu có mục
đích: Chọn các trường hợp có nhiều thông tin cho
nghiên cứu sâu.
– Chọn đối lập hay chọn lệch
Lựa chọn người yêu Chọn SV nam và nữ hoặc chỉ một giới
– Chọn với cường độ mạnh
Tình hình uống rượu trong SV Chọn các SV nam
– Chọn mẫu với mức độ đa dạng tối đa
Nhu cầu đối với smartphone? Chọn cả già, trẻ, nam nữ
– Chọn mẫu đồng nhất
Tần suất di siêu thị Các bà nội trợ (đã nghỉ hưu)
– Chọn trường hợp điển hình
Nghiên cứu các doanh nghiệp có từ 3 thương hiệu trở lên
4 June 2014 35
- Công cụ thu thập dữ liệu định tính
Nghiên cứu định tính
Phỏng vấn sâu Thảo luận nhóm Quan sát
4 June 2014 36
- 3.4.3. Công cụ thu thập dữ liệu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Phỏng vấn sâu (Phỏng vấn chi tiết):
– Áp dụng khi cÇn biÕt vÒ quan ®iÓm, kinh nghiÖm tõng c¸ nh©n,
– Gi¶m thiÓu ¶nh hëng cña ngêi kh¸c lªn ®èi tîng
– Linh ho¹t vµ năng ®éng
– ĐÒ tµi ®îc ®Ò cËp b»ng c©u hái më
– Phỏng vấn không cấu trúc: Giống như nói chuyện. Có thể sử
dụng một danh mục chủ đề khi phỏng vấn. Có thể thay đổi thứ
tự của các chủ đề.
– Phỏng vấn bán cấu trúc: Dựa vào danh mục chủ đề, vẫn có thể
thay đổi thứ tự. Có thể là: Phỏng vấn sâu, Nghiên cứu trường
hợp.
– Phỏng vấn cấu trúc hoặc hệ thống: Phỏng vấn tất cả đối tượng
với câu hỏi như nhau. Số liệu thu được có thể là các con số
hoặc đo đếm được.
4 June 2014 37
- 3.4.3. Công cụ thu thập dữ liệu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Phỏng vấn sâu (Phỏng vấn chi tiết):
– ChuÈn bÞ mét cÊu tróc s¬ lîc víi néi dung vµ ®Ò tµi liªn quan
– Kü năng t¬ng t¸c vµ giao tiÕp tèt, biÕt c¸ch l¾ng nghe
– ThÝch thó trong viÖc th¶o luËn víi ngêi kh¸c
– Kh«ng tho¶ m·n víi mét c©u tr¶ lêi, mong muốn tìm hiÓu nhiÒu
chi tiÕt h¬n
Phỏng vấn
viên
4 June 2014 38
- 3.4.3. Công cụ thu thập dữ liệu định tính
3.4. Dữ liệu và thu thập dữ liệu định tính
• Thảo luận nhóm (Phỏng vấn nhóm bàn tròn):
– Thảo luận nhóm tập trung: Thường từ 6-8 người có cùng đặc
điểm…
– Mục đich: Kh¸m ph¸ vÊn ®Ò; Tìm hiÓu ý tëng;
– Thường áp dụng khi thiÕt kÕ SP míi; xác định th¸i ®é ®èi víi
th«ng ®iÖp qu¶ng c¸o; xây dựng căn cø thiÕt kÕ nghiªn cøu ®Þnh
lîng; …
– Thảo luận nhóm không chính thức: Nhóm uống trà, gia đình.
– Lùa chän kü cµng thành viên tham gia nhóm;
– T¬ng ®èi ®ång nhÊt về phong c¸ch sèng, nghÒ nghiÖp, tÇng
líp x· héi,…để gi¶m thiÓu xung kh¾c & kh¸c biÖt x· héi
– Kh«ng quen biÕt nhau
– Tho¶i m¸i trình bµy ý kiÕn, quan ®iÓm
4 June 2014 39
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
