PHƯƠNG PHÁP Nghiên Cứu Khoa Học SỨC KHOẺ
NGND., GS. BS. Hoàng Tử Hùng htuhung@yahoo.com
www.hoangtuhung.com
PHẦN THỨ NHẤT
MỞ ĐẦU
www.hoangtuhung.com
www.hoangtuhung.com
DÀN BÀI
• Khoa học, Phân loại khoa học • Nghiên cứu khoa học, Phân loại nghiên cứu
khoa học
• Đề tài, Nhiệm vụ, Thành tựu NCKH • Mục tiêu, Mục đích, Đặc điểm của một đề tài
NCKH,
• Ba công việc chủ yếu, • Các văn bản khoa học
www.hoangtuhung.com
KHOA HỌC • Khoa học là hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội và tư duy, là hệ thống tri thức về những qui luật phát triển khách quan của tự nhiên, xã hội và tư duy. Nguyễn Văn Lê: Phương pháp luận NCKH, NXB Trẻ, 1997
• Khoa học là hệ thống tri thức về mọi loại qui luật của
Vũ Cao Đàm: Phương pháp luận NCKH, NXB KHKT, 1999
vật chất và sự vận động của vật chất, những qui luật của tự nhiên, xã hội và tư duy.
• Khoa học là hệ thống tri thức về các qui luật của
Hoàng Đình Phu: Khoa học và công nghệ với các giá trị văn hóa, nxb KHKT, 1998 www.hoangtuhung.com
tự nhiên, xã hội và tư duy.
TRI THỨC KHOA HỌC vs TRI THỨC KINH NGHIỆM
• Hiểu biết được tích lũy một cách ngẫu nhiên. • Đúng đắn nhưng không
bản chất
• Tích lũy có hệ thống • Đã được khái quát từ số liệu, sự kiện ngẫu nhiên: mối liên hệ bản chất. • Được tổ chức thành các • Là một trong những cơ
bộ môn khoa học (discipline) sở để hình thành tri thức khoa học
www.hoangtuhung.com
Thí dụ: oi bức • Tăng độ ẩm không khí • Trời sắp mưa
PHÂN LOẠI KHOA HỌC
1.Theo đối tượng nghiên cứu:
– TRIẾT HỌC
– K. H. Tự nhiên: Toán, Lý, Hóa, Sinh học …
- K.H. Xã hội: Ngôn ngữ, Lịch sử, Dân tộc, Văn
hóa…
www.hoangtuhung.com
- K. H.tư duy: Logic học, Tâm lý học…
PHÂN LOẠI KHOA HỌC
2. Theo phương pháp hình thành cơ sở lý thuyết
của môn khoa học: – Tiền nghiệm: dựa trên các tiên đề : hình học… – Hậu nghiệm: dựa trên thực nghiệm, quan sát: Y
học, thiên văn học…
– Phân liệt: do sự phân chia đối tượng nghiên cứu: lịch sử-khảo cổ học; nhân học văn hóa-nhân học hình thái; chữa răng-nội nha...
www.hoangtuhung.com
– Tích hợp: do sự giao thoa: hóa sinh, nhân học răng.
TIÊU CHÍ CỦA BỘ MÔN KHOA HỌC
- Có đối tượng nghiên cứu - Có hệ thống lý thuyết (khái niệm, phạm trù,
qui luật):
. Thừa kế . Phát triển riêng
- Có hệ thống phương pháp luận:
. Lý thuyết về phương pháp . Hệ thống các phương pháp
- Có mục đích ứng dụng - Có lịch sử nghiên cứu
www.hoangtuhung.com
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
• Là hoạt động có mục tiêu xác định,
được tiến hành dựa trên phương pháp khoa học để phát triển tri thực khoa học.
• Là một hoạt động xã hội để tìm kiếm những điều
khoa học chưa biết nhằm: – Phát hiện bản chất để phát triển nhận thức khoa
học.
– Sáng tạo phương pháp, phương tiện mới.
www.hoangtuhung.com
PHÂN LOẠI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
- Định tính - Định lượng
1. Phân loại theo chức năng: 1.1. Nghiên cứu mô tả: đưa ra hệ thống tri thức về nhận
dạng sự vật : - Hình thái - Động thái - Tương tác
1.2. Nghiên cứu giải thích: đưa ra tri thức về sự hình
thành, qui luật chi phối sự vật: - nguồn gốc, - Phát triển, - Qui luật chi phối các quá trình
www.hoangtuhung.com
1.3. Nghiên cứu dự báo 1.4. Nghiên cứu sáng tạo
PHÂN LOẠI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
thể.
–NCCB định hướng: điều tra tài nguyên –NC nền tảng: điều tra tài nguyên, địa chất, khí tượng …. –NC chuyên đề: sự ô nhiễm môi trường …..
2. Phân loại theo tính chất của các sản phẩm nghiên cứu: 2.1. Nghiên cứu cơ bản: khám phá, phát minh hệ thống lý thuyết có giá trị tổng quát. –NCCB thuần túy: nâng cao nhận thúc, chưa có ứng dụng cụ
www.hoangtuhung.com
.
2.2. Nghiên cứu ứng dụng: vận dụng kết quả NCCB tạo ra giải pháp mới: Công nghệ, Vật liệu, Tổ chức, quản lý
PHÂN LOẠI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Kết quả nghiên cứu ứng dụng không phải là ứng
dụng được, cần nghiên cứu triển khai:
3. NC triển khai: Triển khai thực nghiệm :
– Vận dụng kết quả NCCB và NCUD, đưa ra mẫu
khả thi về kỹ thuật.
www.hoangtuhung.com
3.1. Triển khai trong phòng thí nghiệm 3.2. Triển khai bán đại trà
ĐỀ TÀI NCKH Đề tài: là một hình thức tổ chức NCKH, đặc trưng bởi
Các hình thức tổ chức khác: Dự án: là đề tài có mục tiêu ứng dụng cụ thể, xác định:
một nhiệm vụ nghiên cứu do một người hoặc một nhóm người thực hiện.
www.hoangtuhung.com
- Đáp ứng nhu cầu kinh tế, xã hội được đặt ra - Có kỳ hạn - Có các nguồn lực
ĐỀ TÀI NCKH
Đề án: là văn kiện để trình một cấp quản lý hoặc tài trợ:
- Thành lập một tổ chức - Thành lập một hệ thống Sau đề án, có thể cần một loạt dự án, đề tài…..
Chương trình: là một nhóm đề tài hoặc dự án tập hợp
www.hoangtuhung.com
theo một mục tiêu xác định (không hoàn toàn phụ thuộc nhưng liên thuộc nhau) để đảm bảo nội dung và tiến độ đồng bộ.
NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
• Là chủ đề mà người (hoặc nhóm) NC thực hiện.
• Nhiệm vụ được đưa ra từ:
– Chủ trương phát triển kinh tế-xã hội của nhà nước. – Từ cơ quan cấp trên – Từ hợp đồng với các đối tác (doanh ngfhiệp, tổ
chức khác …)
www.hoangtuhung.com
– Người nghiên cứu tự đặt ra
THÀNH TỰU KHOA HỌC
Phát minh (Discovery)(phát hiện): Khám phá các qui luật, tính chất, hiện tượng của thế giới mà trước đó chưa biết, nhờ đó, làm thay đổi nhận thức.
Phát hiện: là khám phá những vật thể đang tồn
tại khách quan: vi khuẩn, sao …
(cid:1)Phát minh và phát hiện: làm thay đổi nhận
thức.
-
www.hoangtuhung.com
THÀNH TỰU KHOA HỌC
Sáng chế (Invention):
Là thành tựu khoa học kỹ thuật và công nghệ, là giải pháp kỹ thuật mới về nguyên lý, sáng tạo và áp dụng được.
(cid:1) Được cấp bằng sáng chế (patent) (cid:1)Có thể mua bán, cấp phép sử dụng
(Licence)
(cid:1) Được bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp
www.hoangtuhung.com
PHÂN BIỆT PHÁT HIỆN, PHÁT MINH, SÁNG CHẾ
Phát hiện, Phát minh
Bản chất: Nhận ra sự tồn tại Nhận ra qui luật
Sáng chế Tạo ra giải pháp KT mớí
Không
Ý nghĩa
Áp dụng để giải thích thế giới
Có
Ứng dụng: Không trực tiếp trong sản xuất, đời sống
Không
Có
Giá trị thương mại:
Bảo hộ pháp lý:
Bảo hộ tác phẩm viết (Luật quyền tác giả)
Bảo hộ quyền sở hữu
không bảo hộ các phát hiện, công nghiệp
phát minh.
Sự tồn tại:
Không giới hạn www.hoangtuhung.com
Cho đến khi có giải pháp mới thay thế
CÔNG NGHỆ VS KỸ THUẬT
• Technology ?= Engineering
• Technology: ý nghĩa xã hội của kỹ thuật
• Engineering: ý nghĩa kinh tế, tự nhiên của
kỹ thuật
www.hoangtuhung.com
CÔNG NGHỆ
Là ứng dụng thành quả khoa học vào việc giải quyết các
vấn đề thực tiễn.
Công nghệ có 4 thành phần “THIO” - Kỹ thuật (Technoware): máy móc, thiết bị, vật tư
…/phương tiện.
- Con người (Humanware): kiến thức, kỹ năng, thái độ,
khả năng tiếp thu … /hành động
- Thông tin (Inforware): bí quyết, qui trình, thông tin thị
trường…/giải pháp.
- Tổ chức-Quản lý (Orgaware): tổ chức và quản lý hoạt
động công nghệ, dịch vụ …?hoạt động.
-> Công nghệ có ý nghĩa tổng hợp, có đặc trưng xã hội www.hoangtuhung.com
KỸ THUẬT (Technique)
Kiến thức, kinh nghiệm hoặc kỹ năng được áp dụng vào các quá trình sản xuất hoặc các lĩnh vực khác của đời sống, gồm các yếu tố:
- vật chất và vật thể (máy móc, thiết bị)
- Tác nghiệp, vận hành của con người
www.hoangtuhung.com
(cid:1) Nghĩa hẹp hơn công nghệ
MỤC ĐÍCH VÀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Mục đích (Aim, Purpose): Trả lời câu hỏi - Nhằm mục đích gì ? - Phục vụ cho ai/cái gì ?
Mục tiêu (objective): Trả lời câu hỏi - Làm được gì ?
-> Là đích phải đạt được của hoạt động NCKH trong
www.hoangtuhung.com
một đề tài cụ thể.
- Mục tiêu phải rõ ràng, cụ thể - Mục đích có thể chưa rõ ràng, cụ thể
ĐẶC ĐIỂM CỦA NCKH
1. Tính mới 2. Tính tin cậy (kiểm chứng được) 3. Tính kế thừa 4. Tính rủi ro (Thành - Bại) 5. Tính khách quan (không cảm tính/~tình) 6. Tính thông tin (được phổ biến) 7. Tính cá nhân 8. Tính “Phi kinh tế”
www.hoangtuhung.com
BA CÔNG VIỆC CHỦ YẾU CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NCKH là Sử dụng phương pháp khoa học để:
1. Thu thập: - Thông tin đã có - Dữ liệu cần có
càng đầy đủ, cập nhật càng tốt.
2. Xử lý dữ liệu
www.hoangtuhung.com
3. Phân tích, diễn giải
TÀI LIỆU KHOA HỌC (Văn bản KH)
1. Bài báo và Bản báo cáo khoa học, để: - Công bố tạp chí chuyên ngành về kết quả công trình. - Công bố ý tưởng khoa học - Đề xướng hoặc tham gia tranh luận
2. Thông báo khoa học: - Thông báo ngắn về hoạt động nghiên cứu
(Không cần nêu luận cứ, luận chứng)
www.hoangtuhung.com
3. Tổng luận khoa học: Mô tả toàn bộ thành tựu và tồn tại của một công trình
NCKH.
TÀI LIỆU KHOA HỌC
4. Chuyên khảo khoa học: Ấn phẩm đặc biệt, không định kỳ, xuất bản theo kế hoạch của một chương trình, dự án hoặc nhóm nghiên cứu liên quan đến một hướng NC :
- gồm nhiều bài viết - của một tác giả hoặc nhiều tác giả (nhưng không phải là một “tập thể tác giả”)
www.hoangtuhung.com
– Tính mới – Tính hệ thống – Tính hoàn thiện về lý thuyết
5. Tác phẩm khoa học: Là một tổng kết có hệ thống về một hướng nghiên cứu :
TÀI LIỆU KHOA HỌC
6. Kỷ yếu khoa học: Công bố hoạt động và các công trình của Hội nghị khoa
học hoặc cơ quan KH.
7. Sách giáo khoa:
- Tính hệ thống - Tính cơ bản, hiện đại, thực tế - Tính sư phạm
8. Báo cáo kết quả nghiên cứu:
www.hoangtuhung.com
- Ghi nhận từng giai đoạn của một NC (tiến độ) - Công bố kết quả và mở rộng diễn đàn khoa học - Báo cáo cơ quan quản lý, nhà tài trợ
