Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học sức khỏe: Phần thứ hai - NGND.GS. BS.Hoàng Tử Hùng

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC SỨC KHOẺ

www.hoangtuhung.com

PHẦN THTHỨỨ HAI

PHƯƠNG PHÁÁP KHOA H PHƯƠNG PH

P KHOA HỌỌCC

www.hoangtuhung.com

P KHOA HỌỌCC

PHƯƠNG PHÁÁP KHOA H PHƯƠNG PH (SCIENTIFIC METHOD)* (SCIENTIFIC METHOD)*

•• Phương

trong nghiên khoa hhọọcc llàà mmộộtt loloạạtt qui qui trtrììnhnh chuchuẩẩnn khoa hhọọcc đđểể llààmm chocho

(reliable) vvàà không khoa hhọọcc trong

phòng ththíí nghi

*DARBY, M.L., BOWEN, D.M., Research Method for Oral Health Professionals, www.hoangtuhung.com

The Mosby Co., 1980.

Phương phpháápp khoa nghiên ccứứuu khoa đưđượợcc ddùùngng trong tin thuthu ththậậpp đưđượợcc llàà ththííchch hhợợpp (relevant), (relevant), thông tin thông không thiên (unbiased) thiên vvịị (unbiased) tin ccậậyy (reliable) đđáángng tin răng trong ssứứcc khokhoẻẻ răng Phương phpháápp khoa •• Phương phương phpháápp đưđượợcc titiếếnn hhàànhnh:: mimiệệngng ccóó ththểể llàà ccáácc phương nghiệệmm Trong phòng –– Trong –– TrênTrên ththựựcc đđịịaa –– LâmLâm ssààngng

CHU/qui TRÌNH NGHIÊN CỨỨU U CHU/qui TRÌNH NGHIÊN C SSÁÁU BƯU BƯỚỚCC

(statement): 11-- NhNhậậnn didiệệnn vvàà phpháátt bibiểểuu (statement):

(Problem/ Solution) –– VVấấnn đđềề ccầầnn gigiảảii quyquyếếtt (Problem/ Solution) (Question/ Answer) –– CâuCâu hhỏỏii ccầầnn gigiảảii đđáápp (Question/ Answer) (cid:1)(cid:1) HHììnhnh ththàànhnh ý ý tưtưởởngng (Problem formulation) (Problem formulation)

www.hoangtuhung.com

22-- HHììnhnh ththàànhnh gigiảảii phpháápp đđểể gigiảảii quyquyếếtt hay hay gigiảảii đđáápp, ,

phương phpháápp……)) ccầầnn:: (Observable) –– QuanQuan ssáátt đưđượợcc (Observable) (Measurable) –– ĐoĐo đđạạcc đưđượợcc (Measurable) –– CCóó ttíínhnh kkếế ththừừaa ((hihiểểuu bibiếếtt vvàà phương

CHU/qui TRÌNH NGHIÊN CỨỨUU CHU/qui TRÌNH NGHIÊN C

33-- Thu Thu ththậậpp ddữữ kikiệệnn (Data collection) (Data collection) đđểể

–– gigiảảii quyquyếếtt vvấấnn đđềề –– TrTrảả llờờii câucâu hhỏỏii

KiKiểểmm đđịịnhnh gigiảả thi thiếếtt

(Analysis and 44-- PhânPhân ttííchch & & bibiệệnn gigiảảii (Analysis and

www.hoangtuhung.com

Interpretation) Interpretation) CCáácc ssốố liliệệuu thuthu ththậậpp đưđượợcc..

CHU/qui TRÌNH NGHIÊN CỨỨUU CHU/qui TRÌNH NGHIÊN C

(formulation of conclusions) 5. 5. HHììnhnh ththàànhnh kkếếtt luluậậnn (formulation of conclusions)

vvềề vvấấnn đđềề nghiên nghiên ccứứuu..

(Verification), 6. 6. XXáácc minhminh (Verification), (Rejection), BBáácc bbỏỏ (Rejection), (Modification) ThayThay đđổổii (Modification)

**ChuChu trtrììnhnh (cycle):

(cycle): ccóó ththểể llặặpp llạạii hohoặặcc ởở mmứứcc caocao hơnhơn

Qui Qui trtrììnhnh: : ccóó ththểể kkếếtt ththúúcc sausau đđợợtt nghiên

nghiên ccứứuu

www.hoangtuhung.com

GiGiảả thuy thuyếếtt đãđã đđặặtt rara hohoặặcc nêunêu lýlý thuy thuyếếtt mmớớii. .

TRÌNH NGHIÊN CỨỨU U QUQUÁÁ TRÌNH NGHIÊN C (Research process) (Research process)

www.hoangtuhung.com

KKẾẾ HOHOẠẠCH NGHIÊN C

CH NGHIÊN CỨỨU U

II-- HHììnhnh ththàànhnh kkếế hohoạạchch nghiên

(Research plan) (Research plan) nghiên ccứứuu

nghiên ccứứuu đưđượợcc?)?)

nghiên ccứứuu ccụụ ththểể công ccủủaa nghiên

nghiên ccứứuu

1.1. NhNhậậnn didiệệnn vvấấnn đđềề ((ccóó ththểể nghiên 2.2. ĐĐọọcc ttààii liliệệuu 3.3. NêuNêu vvàà hhììnhnh ththàànhnh vvấấnn đđềề nghiên 4.4. ƯƯớớcc lưlượợngng mmứứcc đđộộ ththàànhnh công 5.5. TiTiếếpp ttụụcc đđọọcc ttààii liliệệuu 6.6. BBắắtt đđầầuu hhììnhnh ththàànhnh gigiảả thuy

thuyếếtt

www.hoangtuhung.com

KKẾẾ HOHOẠẠCH NGHIÊN C

CH NGHIÊN CỨỨUU

7.7. LLựựaa chchọọnn ccááchch titiếếpp ccậậnn ((baobao ggồồmm thi

thiếếtt kkếế

nghiên ccứứuu)) nghiên

8.8. NhNhậậnn didiệệnn ququầầnn ththểể vvàà mmẫẫuu 9.9. ChChọọnn phương

phương phpháápp vvàà kkỹỹ thuthuậậtt thuthu ththậậpp ddữữ

kikiệệnn / / ssốố liliệệuu

10.10. ChChọọnn vvàà phpháátt tritriểểnn phương

phương titiệệnn thuthu ththậậpp ddữữ

kikiệệnn

11. 11. LLậậpp kkếế hohoạạchch phân

phân ttííchch ddữữ kikiệệnn

www.hoangtuhung.com

KKẾẾ HOHOẠẠCH NGHIÊN C

CH NGHIÊN CỨỨUU

nghiên ccứứuu thămthăm dòdò

Thu Thu ththậậpp ddữữ kikiệệnn ((ththừừa/thi

a/thiếếuu, , phphùù hhợợpp?, ?, ……))

nghiên ccứứuu ((khkhảả thi

thi?, ?, ththííchch hhợợpp?) ?)

12.12. TiTiếếnn hhàànhnh nghiên –– –– CCááchch titiếếpp ccậậnn nghiên –– ––

ng/nguỵỵ bibiệệnn?, ?, đđúúngng?, ?,

Phương phpháápp, , ddụụngng ccụụ ((đđúúngng, , đđủủ?...)?...) Phương PhânPhân ttííchch ddữữ liliệệuu ((ththííchch đđááng/ngu đđủủ?,?,……))

II. ThThựựcc hihiệệnn kkếế hohoạạchch nghiên II.

nghiên ccứứuu TiTiếếnn hhàànhnh Thu Thu ththậậpp ddữữ kikiệệnn PhânPhân ttííchch, , bibiệệnn gigiảảii vvàà chuchuẩẩnn bbịị bbááoo ccááoo

www.hoangtuhung.com

XXÁÁC ĐC ĐỊỊNH VNH VẤẤN ĐN ĐỀỀ

CCÓÓ THTHỂỂ NGHIÊN C

NGHIÊN CỨỨU ĐƯU ĐƯỢỢCC

11-- XXáácc đđịịnhnh vvấấnn đđềề ccóó ththểể nghiên nghiên ccứứuu đưđượợcc

khăn vvàà

–– VVấấnn đđềề nghiên

nghiên ccứứuu llàà mmộộtt phpháátt bibiểểuu hohoặặcc mmộộtt câucâu chưa bibiếếtt gigiữữaa ccáácc bibiếếnn

hhỏỏii vvềề mmốốii liênliên hhệệ chưa (variables) ttứứcc gigiữữaa ccáácc đđặặcc điđiểểmm llààmm tiêutiêu điđiểểmm chocho (variables) nghiên ccứứuu nghiên

www.hoangtuhung.com

(Researchable problem) llàà giaigiai đođoạạnn khkhóó khăn (Researchable problem) quan trtrọọngng nhnhấấtt quan

VVấấnn đđềề ccóó ththểể nghiên ccứứuu đưđượợcc nghiên

trong khoa VVấấnn đđềề ccóó ththểể nghiên nghiên ccứứuu đưđượợcc trong khoa hhọọcc

ssứứcc khokhoẻẻ răng răng mimiệệngng llàà vvấấnn đđềề::

thuyếếtt mmớớii

phương phpháápp đang

đang ccóó quan ssáátt đưđượợcc vvàà đođo lưlườờngng đưđượợcc

1. 1. CCóó ý ý nghnghĩĩaa, , ggóópp phphầầnn vvààoo:: –– PhPháátt tritriểểnn mmộộtt lýlý thuy –– CungCung ccấấpp gigiảảii phpháápp hohoặặcc hihiểểuu bibiếếtt mmớớii –– KhKhẳẳngng đđịịnhnh hohoặặcc ccảảii titiếếnn phương

www.hoangtuhung.com

2. 2. VVấấnn đđềề phphảảii quan 3. 3. VVấấnn đđềề hhấấpp ddẫẫnn nhnhàà nghiên nghiên ccứứuu

GIGIẢẢ THUY

T KHOA HỌỌCC

THUYẾẾT KHOA H (SCIENTIFIC HYPOTHESIS) (SCIENTIFIC HYPOTHESIS)

GiGiảả thuy

thuyếếtt khoa

khoa hhọọcc ((gigiảả thuy

thuyếếtt nghiên nghiên ccứứuu, ,

–– LLàà kkếếtt luluậậnn gigiảả đđịịnhnh ccủủaa nhnhàà nghiên

nghiên ccứứuu đưađưa rara

nhnhằằmm khkhẳẳngng đđịịnhnh hay hay bbáácc bbỏỏ

–– LLàà tiêntiên đođoáánn nhnhữữngng nguyên

ttáácc gigiữữaa ccáácc bibiếếnn trong

tương nguyên lýlý vvềề mmốốii liênliên hhệệ//tương trong nhnhữữngng điđiềềuu kikiệệnn nhnhấấtt đđịịnhnh..

www.hoangtuhung.com

luluậậnn đđềề))

GIGIẢẢ THUY

THUYẾẾT KHOA H

T KHOA HỌỌCC

GiGiảả thuy thuyếếtt đđặặtt rara nhnhữữngng mmốốii liênliên hhệệ đđặặcc ththùù gigiữữaa ccáácc

theo ccááchch::

thuyếếtt trưtrướớcc khikhi

đưađưa rara gigiảả thuy

thuyếếtt thay

thay đđổổii..

bibiếếnn theo quan ssáátt đưđượợcc,, –– CCóó ththểể quan –– CCóó ththểể đođo lưlườờngng đưđượợcc,, (testable), vvàà –– CCóó ththểể kikiểểmm chchứứngng đưđượợcc (testable), –– PhPhùù hhợợpp vvớớii nhnhữữngng hihiểểuu bibiếếtt vvàà lýlý thuy

•• TTíínhnh gigiảả đđịịnhnh •• TTíínhnh đađa chichiềềuu •• TTíínhnh khkhảả bibiếếnn

www.hoangtuhung.com

CCáácc thuthuộộcc ttíínhnh ccủủaa gigiảả thuy thuyếếtt khoa khoa hhọọcc::

GIGIẢẢ THUY

THUYẾẾT KHOA H

HHììnhnh ththàànhnh T KHOA HỌỌCC

quan ssáátt 11-- DDựựaa trêntrên cơcơ ssởở quan

chưa đưđượợcc xxáácc nhnhậậnn ttíínhnh đđúúngng: : ThayThay ththếế..

22-- Không thuyếếtt

thuyếếtt chưa thuyếếtt đđúúngng nhưng thuyếếtt đđúúngng nhưng

nhưng chưa nhưng chưa

sung. chưa đđầầyy đđủủ: : BBổổ sung. chưa ttổổngng ququáátt: : TTổổngng ququáátt..

www.hoangtuhung.com

Không trtrááii vvớớii hihiểểuu bibiếếtt vvàà lýlý thuy –– LýLý thuy –– LýLý thuy –– LýLý thuy

33-- KiKiểểmm chchứứngng đưđượợcc nghiệệmm, , –– BBằằngng ththựựcc nghi thuyếếtt –– BBằằngng lýlý thuy –– VVấấnn đđềề ththờờii giangian, , ththờờii đđạạii

LLỰỰA CHA CHỌỌN N ““CHICHIẾẾN LƯN LƯỢỢCC”” NGHIÊN C ( ( CCáácc titiếếpp ccậậnn nghiên

NGHIÊN CỨỨUU Research approaches) nghiên ccứứuu -- Research approaches)

Phương titiệệnn

nghiên ccứứuu::

Chuyên ngngàànhnh

NhNhữữngng căncăn ccứứ đđểể llựựaa chchọọnn:: –– NhiNhiệệmm vvụụ, , VVấấnn đđềề NCNC –– NguNguồồnn llựựcc: : •• Phương •• NhânNhân llựựcc •• TTààii chchíínhnh –– NhNhàà nghiên •• Thiên •• NăngNăng llựựcc/ / KinhKinh nghi

Thiên hưhướớngng/ / Chuyên nghiệệmm

www.hoangtuhung.com

CCÁÁC PHƯƠNG PH

C PHƯƠNG PHÁÁP THP THỰỰC NGHI

C NGHIỆỆMM

11-- ĐĐịịnhnh nghnghĩĩaa vvàà phphạạmm vi vi ứứngng ddụụngng::

phương phpháápp thuthu ththậậpp ddữữ kikiệệnn ttừừ đđốốii tưtượợngng thay đđổổii mmộộtt thay đđổổii, ,

trong không phphảảii chchỉỉ llàà PP PP trong

nghiệệmm không

nghiệệmm: : ththựựcc nghi

nghiệệmm ttạạii ccộộngng đđồồngng, ,

LLàà phương trong điđiềềuu kikiệệnn đưđượợcc thay nghiên ccứứuu trong nghiên ccááchch ccóó chchủủ ýý ((mmộộtt ssốố thamtham ssốố bbịị thay khkhốốngng chchếế)) (cid:1)(cid:1)ThThựựcc nghi phòng ththíí nghi phòng trêntrên ththựựcc đđịịaa..

www.hoangtuhung.com

CCÁÁC PHƯƠNG PH

C PHƯƠNG PHÁÁP THP THỰỰC NGHI

C NGHIỆỆMM

nghiệệmm::

2. 2. PhânPhân loloạạii ththựựcc nghi •• Theo

phương phpháápp quan

quan ssáátt

thuyếếtt

Theo phương –– ThThựựcc nghi –– ThThựựcc nghi

nghiệệmm kikiểểmm chchứứngng gigiảả thuy nghiệệmm ccóó đđốốii chchứứng/nh

(song ng/nhóómm chchứứngng (song

•• Theo

song, đđốốii nghnghịịchch)) song, Theo ththờờii giangian quan –– ThThựựcc nghi –– ththựựcc nghi –– ThThựựcc nghi

quan ssáátt nghiệệmm ngngắắnn hhạạnn trung hhạạnn nghiệệmm trung nghiệệmm ddààii hhạạnn

www.hoangtuhung.com

CCÁÁC PHƯƠNG PH

C PHƯƠNG PHÁÁP THP THỰỰC NGHI

C NGHIỆỆMM

error method) (trial--andand--error method)

chương trtrììnhnh

3. 3. CCááchch ththứứcc titiếếnn hhàànhnh:: –– PP. PP. ““ththửử vvàà saisai”” (trial –– PP. PP. ththựựcc nghi

nghiệệmm theo

theo chương

4. 4. ƯuƯu điđiểểm/Nm/Nhưhượợcc điđiểểmm:: •• UyUyểểnn chuy

phương áánn titiếếnn hhàànhnh ((ttááchch

chuyểểnn vvềề ccáácc phương ccáácc bibiếếnn gâygây nhinhiễễuu, , CCóó ththểể llặặpp llạạii))

không giangian, ,

•• ChChủủ đđộộngng vvềề điđiềềuu kikiệệnn ththựựcc nghi

nghiệệmm ((không

www.hoangtuhung.com

ththờờii giangian, , hohoàànn ccảảnhnh didiễễnn rara ssựự kikiệệnn……)) Không phphùù hhợợpp vvớớii ththựựcc titiễễnn lâmlâm ssààngng, , ccộộngng •• Không đđồồngng……

CCÁÁC PHƯƠNG PH THTHỰỰC NGHI

P KHÔNG C PHƯƠNG PHÁÁP KHÔNG C NGHIỆỆMM

11..ĐĐịịnh nh nghnghĩĩaa vvàà phphạạmm vi vi ứứngng ddụụngng LLàà phương

quan phương phpháápp thuthu ththậậpp ddữữ liliệệuu hohoặặcc quan thay đđổổii không chchủủ đđộộngng ttáácc đđộộngng llààmm thay ssáátt mmàà không ngunguồồnn, , ssựự vvậậtt nghiên nghiên ccứứuu..

trong nghiên (cid:1)(cid:1) ĐưĐượợcc áápp ddụụngng trong nghiên ccứứuu xãxã hhộộii hhọọcc, ,

www.hoangtuhung.com

thămthăm dòdò dưdư luluậậnn, , điđiềềuu tratra ttììnhnh hhììnhnh ssứứcc khokhoẻẻ……

CCÁÁC PHƯƠNG PH KHÔNG THỰỰC NGHI KHÔNG TH

C PHƯƠNG PHÁÁP P C NGHIỆỆMM

phương phpháápp không không ththựựcc nghi nghiệệmm

chuyên giagia ((phphỏỏngng vvấấnn, , HHộộii đđồồngng: : ttấấnn (brainstorming) công nãonão (brainstorming) công

Phương phpháápp trtrắắcc nghi

nghiệệmm

đông ((bbảảngng câucâu hhỏỏii, , trtrựựcc titiếếpp, qua

, qua điđiệệnn

, Email, Internet……))

–– Phương –– PhPhỏỏngng vvấấnn đđáámm đông thothoạạii, Email, Internet

2. 2. PhânPhân loloạạii ccáácc phương –– QuanQuan ssáátt khkhááchch quan quan Phương phpháápp chuyên –– Phương

không ththựựcc nghi nghiệệmm

KhKhóó loloạạii trtrừừ ccáácc yyếếuu ttốố nhinhiễễuu Không llặặpp llạạii đưđượợcc Không

www.hoangtuhung.com

3. 3. NhưNhượợcc điđiểểmm ccủủaa PP PP không •• ••

NHNHÀÀ NGHIÊN C

NGHIÊN CỨỨU U

(RESEARCHER) (RESEARCHER)

lãnh vvựựcc nnààoo đđóó,,

khuynh hưhướớngng mumuốốnn bibiếếtt, ,

(the man of ideas), con ngưngườờii ccủủaa nhnhữữngng ý ý tưtưởởngng (the man of ideas),

(Intellectual)* LLÀÀ MMỘỘT TRT TRÍÍ THTHỨỨCC (Intellectual)* •• LLàà ngưngườờii ccóó hihiểểuu bibiếếtt rrộộngng vvàà sâusâu vvềề lãnh •• LLàà ngưngườờii ccóó khuynh •• LLàà con •• LLàà ngưngườờii mmàà tưtư duyduy llàà laolao đđộộngng vvàà llàà tiêutiêu khikhiểểnn,,

•• LLÀÀ CON NGƯ

CON NGƯỜỜI I ““ccóó ý ý ththứứcc ccộộngng đđồồngng vvàà phpháátt huyhuy ttíínhnh

nhân, , llààmm chchủủ tri

khoa hhọọcc vvàà công

tri ththứứcc khoa

công nghnghệệ năng ththựựcc hhàànhnh gigiỏỏii, , ttáácc

www.hoangtuhung.com

ttííchch ccựựcc ccáá nhân hihiệệnn đđạạii, , ccóó tưtư duyduy ssáángng ttạạoo, , kkỹỹ năng phong công phong

công nghi

nghiệệpp, , ccóó ttíínhnh ttổổ chchứứcc vvàà kkỷỷ luluậậtt…”…”*

*

NHNHÀÀ NGHIÊN C

NGHIÊN CỨỨUU

quan ssáátt

1. 1. PhPhảảii quan

quan ssáátt vvàà bibiếếtt quan

quan vvàà bbằằngng trtríí nãonão

–– BBằằngng gigiáácc quan –– CCáácc ssựự vvậậtt, , hihiệệnn tưtượợngng hhààngng ngngààyy ““phphảảii coicoi công

công viviệệcc

quan trtrọọngng bbậậcc nhnhấấtt, , quan

quan ssáátt llàà cơcơ

llààmm hhààngng ngngààyy llàà quan bbảảnn ccủủaa khoa –– ““SSựự kikiệệnn llàà không 2. 2. PhPhảảii thưthườờngng xuyên

khoa hhọọcc…”…”((TTTTTTùùngng)) khoa hhọọcc”” không khkhíí ccủủaa khoa xuyên hhọọcc ttậậpp đđểể đđổổii mmớớii nhnhậậnn ththứứcc

Không chocho llàà mmììnhnh ““đãđã bibiếếtt hhếếtt mmọọii viviệệcc”” Không chocho llàà ““điđiềềuu mmììnhnh bibiếếtt vvàà chchỉỉ điđiềềuu mmììnhnh bibiếếtt llàà đđúúngng””

–– Không –– Không –– ĐĐừừngng nghnghĩĩ llàà mmọọii viviệệcc đãđã đưđượợcc gigiảảii quyquyếếtt hhếếtt ccảả rrồồii””

((TTTTTTùùngng))

–– HHọọcc ggìì, , ởở đâuđâu, , aiai, , nhưnhư ththếế nnààoo ?????? www.hoangtuhung.com

NHNHÀÀ NGHIÊN C

NGHIÊN CỨỨUU

chưa?,?,

không??

chưa?, ?, ĐĐủủ chưa NhưNhư ththếế nnààoo?, ?, TTạạii saosao?,?, CCóó ccááchch nnààoo khkháácc không trong ttậậpp ththểể vvàà ccộộngng đđồồngng khoa

3.Ph3.Phảải i ttííchch ccựựcc, , ssáángng ttạạoo, , chchủủ đđộộngng, , ccóó ddũũngng ccảảmm vvàà ddũũngng khkhíí khoa khoa hhọọcc Luôn đđặặtt câucâu hhỏỏii ĐĐúúngng chưa Luôn

nhân--TTậậpp ththểể

MMốốii liênliên hhệệ CCáá nhân thông tin ThuThuộộcc ttíínhnh thông

tin ccủủaa khoa

khoa hhọọc/Giao

c/Giao lưulưu

khoa hhọọcc 4.L4.Lààm m viviệệcc trong

5.Ph5.Phảải i kiênkiên trtrìì, , chchíínhnh trtrựựcc;;

www.hoangtuhung.com

không mmặặcc ccảảmm ttựự titi, , ttựự tôntôn không

NHNHÀÀ NGHIÊN C

NGHIÊN CỨỨU, TU, TÓÓM TM TẮẮT T

quan ssáátt 1.Ph1.Phảải i quan quan ssáátt vvàà bibiếếtt quan

2.Ph2.Phảải i thưthườờngng xuyên xuyên hhọọcc ttậậpp đđểể đđổổii mmớớii nhnhậậnn ththứứcc

3.Ph3.Phảải i ssáángng ttạạoo chchủủ đđộộngng, , ddũũngng ccảảm/~khm/~khíí khoa khoa hhọọcc

4.L4.Lààm m viviệệcc trong trong ttậậpp ththểể vvàà ccộộngng đđồồngng khoa khoa hhọọcc

www.hoangtuhung.com

5.Ph5.Phảải i kiênkiên trtrìì, , chchíínhnh trtrựực,không c,không mmặặcc ccảảmm ttựự titi / / ttựự

tôntôn

www.hoangtuhung.com