Ễ Ễ
SINH LÝ SINH LÝ Ệ Ộ Ế Ệ Ộ Ế H N I TI T H N I TI T NGUY N TRUNG KIÊN NGUY N TRUNG KIÊN
Ụ
ỤM C TIÊU M C TIÊU
ề ề ượ ượ ệ c các khái ni m v hormon, ệ c các khái ni m v hormon,
ượ ượ ặ ặ
ủ ủ ể ể
ủ ủ
ụ ụ ế ề ế ề ạ ộ ạ ộ
Trình bày đ 1.1. Trình bày đ mô đích, receptor. mô đích, receptor. ể ạ c đ c đi m Phân lo i hormon và nêu đ ể ạ c đ c đi m 2.2. Phân lo i hormon và nêu đ ế ợ ổ t, chung trong quá trình sinh t ng h p, bài ti ế ợ ổ chung trong quá trình sinh t ng h p, bài ti t, ụ ậ v n chuy n, tác d ng c a hormon. ụ ậ v n chuy n, tác d ng c a hormon. ơ ế Trình bày các c ch tác d ng c a hormon. ơ ế 3.3. Trình bày các c ch tác d ng c a hormon. ơ Trình bày các c ch đi u hoà ho t đ ng ơ 4.4. Trình bày các c ch đi u hoà ho t đ ng ệ ộ ế t h n i ti ệ ộ ế h n i ti t
ơ ể ơ ể
ề ề
ứ ứ Đi u hoà ch c năng c th Đi u hoà ch c năng c th
ấ ấ
ế ươ ế ươ
ng ng
ấ ấ
ạ ạ
ơ ế ầ C ch th n kinh: C ch th n kinh: ơ ế ầ ệ ầ H th n kinh H th n kinh ệ ầ ơ ế ể ị C ch th d ch: C ch th d ch: ơ ế ể ị ệ ộ ế H n i ti t H n i ti ệ ộ ế t ộ ồ ầ Thành ph n và n ng đ các ch t trong huy t t Thành ph n và n ng đ các ch t trong huy t t ộ ồ ầ ấ ẩ Áp su t th m th u Áp su t th m th u ấ ẩ ộ ị ể Th tích d ch n i bào, ngo i bào Th tích d ch n i bào, ngo i bào ị ể ộ pH pH
Ế Ộ Ế Ế Ộ Ế
1. TUY N N I TI T 1. TUY N N I TI T
Ộ Ế Ộ Ế
Ế Ế
Ạ Ạ
Ế Ế
Ế Ế
TUY N N I TI T TUY N N I TI T
TUY N NGO I TI T TUY N NGO I TI T
ể ể
ặ ặ
Đ c đi m h n i ti Đ c đi m h n i ti
ệ ộ ế ệ ộ ế t t
ỏ ỏ c nh c nh
ộ ế ộ ế
t riêng t riêng ơ ơ
ứ ứ ư ư ả ằ N m r i rác N m r i rác ả ằ ướ Kích th Kích th ướ ạ ề Nhi u lo i: Nhi u lo i: ạ ề ơ C quan n i ti ơ C quan n i ti ế bào trong c quan Đám t ế bào trong c quan Đám t ộ ế ứ ơ t C quan làm ch c năng n i ti ộ ế ứ ơ t C quan làm ch c năng n i ti ộ ế ơ t mà ch c năng ch a rõ C quan n i ti ộ ế ơ t mà ch c năng ch a rõ C quan n i ti
2. HORMON 2. HORMON
2.1. Khái ni mệ 2.1. Khái ni mệ Hormon Hormon Mô đích Mô đích Receptor Receptor
2.1.1. Hormon 2.1.1. Hormon
ổ ổ
ể ể
Hormon chung (General Hormon chung (General
ộ ế ộ ế
ế t ế t
t bài ti t bài ti ọ ọ
ế ế ụ ụ
ế ế
bào bào
ệ Quan ni m c đi n: ệ Quan ni m c đi n: hormon): : hormon) ọ Trung gian hoá h c Tuy n n i ti ọ Trung gian hoá h c Tuy n n i ti ố Máu phân ph i Tác d ng sinh h c trên t ố Máu phân ph i Tác d ng sinh h c trên t đíchđích
ệ ệ
ạ ạ ế ế
ị ị
ế ế
t bài ti t bài ti ọ ọ
ụ ụ
Trung gian hoá : : Trung gian hoá Không – Không ế bào ế bào
ệ Quan ni m hi n nay: ệ Quan ni m hi n nay: ọ : : Trung gian hoá h c – ấ ọ Không do Trung gian hoá h c – + + Ho t ch t sinh h c Ho t ch t sinh h c ọ ấ ọ Không do ụ ố ế Máu phân ph i Tác d ng ộ ế t t bài ti tuy n n i ti Máu phân ph i Tác d ng ế ộ ế ụ ố tuy n n i ti t t bài ti ế ọ bào đích sinh h c trên t ế ọ bào đích sinh h c trên t ươ Hormon đ a ph + + Hormon đ a ph ng (Local hormon) ươ ng (Local hormon) ộ ọ ế – ế tuy n n i ti Không do tuy n n i ti t ọh c – ế ộ ế Không do t h c – máu phân ph iố Tác d ng sinh h c trên t cượ máu phân ph iố cượđ Tác d ng sinh h c trên t đ đíchđích
ơ ế ậ ơ ế ậ C ch c n ti C ch c n ti
ế ế t t
C ch t C ch t
ơ ế ự ế ơ ế ự ế t t
ti ti
Tóm l Tóm l
iạ iạ
ộ ộ ấ ấ
c bài ti c bài ti ặ ặ ơ ơ ị ị
Hormon: Hormon: ế ọ ượ t Là m t ch t trung gian hoá h c đ ế ọ ượ t Là m t ch t trung gian hoá h c đ ộ ộ vào trong d ch c th b i m t ho c m t ộ ộ vào trong d ch c th b i m t ho c m t bào và có tác d ng sinh h c trên mô nhóm t nhóm t bào và có tác d ng sinh h c trên mô đíchđích
ể ở ể ở ụ ụ ế ế ọ ọ
ị ị ọ ọ
ớ
t: t:
ấ ả ế t c t ấ ả ế t c t bào bào
2.1.2. Mô đíchđích 2.1.2. Mô ủ ộ ự Mô ch u s tác đ ng c a hormon g i là mô Mô ch u s tác đ ng c a hormon g i là mô ủ ộ ự đíchđích ệ v i receptor ặ Mô đích có tính ớ v i receptor đ c hi u Mô đích có tính đ c hi u ệ ặ ệ ặ Đ c bi Đ c bi ệ ặ ữ Có nh ng hormon có mô đích là t ữ Có nh ng hormon có mô đích là t ơ ể trong c th (GH, T ơ ể trong c th (GH, T
ể ể t này là mô đích cho t này là mô đích cho
t khác t khác
33TT44)) ộ ế ế Có th tuy n n i ti ộ ế ế Có th tuy n n i ti ộ ế ế ủ hormon c a tuy n n i ti ộ ế ế ủ hormon c a tuy n n i ti ế Tuy n yên ACTH V th Tuy n yên ACTH V th ế
ỏ ượ ỏ ượ ậ ậ ng th n ng th n
2.1.3. Receptor 2.1.3. Receptor
ở ở
ậ ậ
ầ ầ
ớ
ệ ệ
mô đích mô đích ệ v i hormon ớ v i hormon ệ
t) t)
ế ế
ề ề
ỉ ỉ
ố bào. Đi u ch nh s ố bào. Đi u ch nh s
ạ ạ
ả ả
ặ ặ
ng tăng ho c gi m tu theo lo i hormon ng tăng ho c gi m tu theo lo i hormon
ế Thành ph n ti p nh n hormon Thành ph n ti p nh n hormon ế ặ Receptor có tính Receptor có tính đ c hi u (chuyên bi đ c hi u (chuyên bi ặ ấ ả B n ch t: protein B n ch t: protein ấ ả ố ượ S l ng: 2.000100.000/t S l ố ượ ng: 2.000100.000/t ỳ ượ l ỳ ượ l ị V trí: ịV trí:
ngươ ngươ
bàoế Màng t Màng t bàoế Trong bào t Trong bào t Trong nhân Trong nhân
Hormon tan Hormon tan cướ trong n cướ trong n
Hormon tan Hormon tan trong lipid trong lipid
2.2. Phân lo iạ 2.2. Phân lo iạ
3 lo i:ạ3 lo i:ạ Hormon lipid Hormon lipid Hormon acid amin Hormon acid amin Hormon peptid Hormon peptid
2.2.1. Hormon lipid 2.2.1. Hormon lipid
ấ ủ ấ ủ ẫ ẫ
Hormon acid béo: là các d n xu t c a acid Hormon acid béo: là các d n xu t c a acid béobéo Hormon steroid: là các d n xu t c a steroid Hormon steroid: là các d n xu t c a steroid
ấ ủ ấ ủ ẫ ẫ
Nhân Cyclopentanoperhydrophenanthrene Nhân Cyclopentanoperhydrophenanthrene
2.2.2. Hormon acid amin 2.2.2. Hormon acid amin
ẫ ẫ ấ ủ ấ ủ
Là d n xu t c a các acid amin: Là d n xu t c a các acid amin: Acid amin tyrosin: HO CH
Acid amin tyrosin: HO CH22CHCOOH CHCOOH
TT33TT44 Catecholamin Catecholamin
Acid amin tryptophan: melatonin, serotonin Acid amin tryptophan: melatonin, serotonin Acid amin histidin: histamin Acid amin histidin: histamin Acid amin glutamic: GABA Acid amin glutamic: GABA
NHNH22
ế ế
2.2.3. Hormon peptid 2.2.3. Hormon peptid Là các hormon có các liên k t peptid: Là các hormon có các liên k t peptid:
NH + HOCRR22NHNH22 COOHRR11NH + HOC COOH H O H O
COOHRR11N CO COOH
N CORR22NHNH22 + H + H22OO H OH O
ế ế
ế ế
ầ ầ
ằ ằ
ỗ ỗ
ố ố
N u 2 chu i: liên k t nhau b ng c u n i disulfur N u 2 chu i: liên k t nhau b ng c u n i disulfur
SS
ộ ố ộ ố
ạ ạ
ố M t s hormon có thêm g c carbohydrat t o thành M t s hormon có thêm g c carbohydrat t o thành ố glycoprotein: FSH, TSH, LH, HCG, Erythropoietin glycoprotein: FSH, TSH, LH, HCG, Erythropoietin
SS
Qui Qui
cướ cướ
1 acid amin 1 acid amin 220 acid amin 220 acid amin 21100 acid amin 21100 acid amin >100 acid amin >100 acid amin
: acid amin : acid amin : peptid : peptid : polypeptid : polypeptid : protein : protein
ổ ổ
ợ ợ
ế ế
2.3. Sinh t ng h p và bài ti 2.3. Sinh t ng h p và bài ti
t hormon t hormon
2.3.1. Hormon peptid: 2.3.1. Hormon peptid:
Preprohormon Prohormon Preprohormon Prohormon
Hormon Hormon
Prohormon Prohormon
Hormon Hormon
2.3.2. Hormon acid amin 2.3.2. Hormon acid amin
ự ữ ẵ Catecholamin: d tr s n trong các túi Catecholamin: d tr s n trong các túi ự ữ ẵ TT33TT44::
TT33TT44 Thyroglobulin Thyroglobulin
2.3.3. Hormon steroid 2.3.3. Hormon steroid
ươ ươ ơ ng tr n ơ ng tr n i n i bào t i n i bào t
ổ ổ ạ ạ
ệ ệ
LDL) LDL) ồ ồ ố ố
ữ ữ ể ể ạ ạ
ạ ạ
ố ợ ở ướ ộ T ng h p T ng h p l ợ ở ướ ộ l ấ ề D ng ti n ch t D ng ti n ch t ề ấ ặ Nguyên li u: Cholesterol ho c Acetyl CoA Nguyên li u: Cholesterol ho c Acetyl CoA ặ ủ ế ừ ấ (Cholesterol cung c p ch y u t ủ ế ừ ấ (Cholesterol cung c p ch y u t ộ Các hormon steroid có chung m t ngu n g c, Các hormon steroid có chung m t ngu n g c, ộ do quá trình chuy n hoá t o nh ng hormon do quá trình chuy n hoá t o nh ng hormon khác nhau (m ch nhánh khác nhau, nhân khác nhau (m ch nhánh khác nhau, nhân ốgi ng nhau) gi ng nhau)
ậ ậNh n xét Nh n xét
ợ ợ ổ ổ
ế ế
Hormon peptid và catecholamin: t ng h p và Hormon peptid và catecholamin: t ng h p và ự ữ ẵ t nhanh d tr s n, bài ti ự ữ ẵ d tr s n, bài ti t nhanh và hormon steroid: t ng h p và Hormon T33, T, T44 và hormon steroid: t ng h p và Hormon T ự ữ ướ ạ i d ng ti n ch t, bài ti d tr d ự ữ ướ ạ d tr d i d ng ti n ch t, bài ti
ề ề ấ ấ ợ ổ ợ ổ ậ ế t ch m ế ậ t ch m
ể ể
ậ ậ
2.4. V n chuy n hormon trong máu 2.4. V n chuy n hormon trong máu
ể ể
ạ ạ
ụ ụ ự ữ ễ ự ữ ễ
ệ ệ
ặ ặ
ậ ậ
ị ọ ở ậ th n ị ọ ở ậ th n
ậ ạ 2 d ng v n chuy n: 2 d ng v n chuy n: ạ ậ ự ạ do: d ng tác d ng D ng t ự ạ do: d ng tác d ng D ng t ạ ế ợ ạ D ng k t h p: d ng d tr (d phân ly) ạ ế ợ ạ D ng k t h p: d ng d tr (d phân ly) ể ậ 2 protein v n chuy n: 2 protein v n chuy n: ể ậ ể ậ Protein v n chuy n đ c hi u: Globulin ể ậ Protein v n chuy n đ c hi u: Globulin ể ậ Protein v n chuy n chung: Albumin ể ậ Protein v n chuy n chung: Albumin ế ợ ạ Ý nghĩa d ng k t h p: Ý nghĩa d ng k t h p: ế ợ ạ ể V n chuy n ể V n chuy n Tránh b l c Tránh b l c ự ữ ệ D tr (đ m) ự ữ ệ D tr (đ m)
Ơ Ế Ơ Ế
Ủ Ủ
Ụ Ụ 3. C CH TÁC D NG C A HORMON 3. C CH TÁC D NG C A HORMON
ụ ụ ề ề ấ ấ
ệ ố ệ ố ụ ụ ủ ế ủ ế
ơ ế Hai c ch : ơ ế Hai c ch : ơ ế C ch tác d ng thông qua ch t truy n tin C ch tác d ng thông qua ch t truy n tin ơ ế th haiứth haiứ ơ ế C ch tác d ng trên h th ng gen c a t C ch tác d ng trên h th ng gen c a t ơ ế bàobào
ụ ụ
ơ ế ơ ế ấ ấ
ứ ứ
ề ề
3.1. C ch tác d ng thông qua 3.1. C ch tác d ng thông qua ch t truy n tin th hai ch t truy n tin th hai
ế ế
ề Truy n tin Truy n tin ề T bào n i ti T bào n i ti
ộ ế t ộ ế t
ế
ếT bào đích T bào đích ChCh t tất tấ ruy n tin th nh t ứ ấ ề ruy n tin th nh t ứ ấ ề ChCh t tất tấ ruy n tin th hai ứ ề ruy n tin th hai ứ ề
ướ ướ c: peptid và catecholamin c: peptid và catecholamin
Hormon tan trong n Hormon tan trong n Receptor nằằm trên màng t Receptor n m trên màng t
ế ế bào bào
AA A’A’ BB
DD
B’B’ CC C’C’
D’D’
Đáp ng ứĐáp ng ứ sinh lý sinh lý
ộ ộ ấ ấ ứ ứ
ế ế
ộ ộ ữ ữ ụ ụ
ư ề Cùng m t ch t truy n tin th hai nh ng các Cùng m t ch t truy n tin th hai nh ng các ư ề bào hormon khác nhau tác đ ng trên các t bào hormon khác nhau tác đ ng trên các t đích khác nhau gây ra nh ng tác d ng khác đích khác nhau gây ra nh ng tác d ng khác nhau. nhau. Lý do: Lý do:
ố ượ ố ượ ấ ấ ả ả ố ố ệ ủ ặ Tính đ c hi u c a receptor ặ ệ ủ Tính đ c hi u c a receptor ệ B n ch t, s l ệ B n ch t, s l ng h th ng ng h th ng
ấ ấ
ặ ặ ợ ợ
enzymenzym ế ổ ứ Đáp ng sinh lý: thay đ i tính th m màng t Đáp ng sinh lý: thay đ i tính th m màng t ế ổ ứ ơ ổ bào, co ho c dãn c , t ng h p protein, bài ơ ổ bào, co ho c dãn c , t ng h p protein, bài t ế t ếti ti
ứ ứ
ấ ấ
ề ề Các ch t truy n tin th hai Các ch t truy n tin th hai
AMPc hay GMPc AMPc hay GMPc CaCa++++Calmodulin Calmodulin Inositol triphosphat (IP
) và Diacylglycerol Inositol triphosphat (IP33) và Diacylglycerol
AMPc hay GMPc AMPc hay GMPc
(cid:0)
Adenyl cyclase (cid:0) Adenyl cyclase
(cid:0) (cid:0)
ATP (cid:0) (+)(+) 5'AMP ATP 5'AMP (cid:0) phosphodiesterase (cid:0) HormonReceptor (cid:0) phosphodiesterase HormonReceptor AMPc AMPc (cid:0) (+)(+) (cid:0) Protein kinase A Protein kinase A (cid:0) Phospho + Protein (cid:0) Phospho + Protein
(cid:0)
(cid:0) Phosphoryl hóa Phosphoryl hóa Phosphoprotein Phosphoprotein (cid:0) ứ Đáp ng sinh lý ứĐáp ng sinh lý
(cid:0)
CaCa++++Calmodulin Calmodulin
ở ổ ở ổ
HormonReceptor (cid:0) HormonReceptor
M c ng kênh Ca M c ng kênh Ca
++++
(cid:0)
(cid:0)
ế ế
vào t CaCa++++ vào t
bào Calmodulin bào Calmodulin
(cid:0)
CaCa++++
Calmodulin Calmodulin
(cid:0)
Calmodulin CaCa++++Calmodulin (cid:0) ạ ạHo t hóa enzym Ho t hóa enzym (cid:0) ứ Đáp ng sinh lý ứĐáp ng sinh lý
(cid:0)
Phospholipase C (cid:0) Phospholipase C
(cid:0) (cid:0)
) và Inositol triphosphat (IP33) và Inositol triphosphat (IP Diacylglycerol Diacylglycerol Phosphatidyl inositol 4,5Diphosphate (+)(+) Phosphatidyl inositol 4,5Diphosphate HormonReceptor (cid:0) HormonReceptor
ươ ươ
ế ế
ế ế
Inositol Triphosphat Diacylglycerol Inositol Triphosphat Diacylglycerol ng) (Khu ch tán vào bào t (Khu ch tán vào bào t ng)
( (
i màng t i màng t
Ở ạ t Ở ạ t
bào) bào)
MLNBT MLNBT
(+) (+)
Ty thể Ty thể
Protein kinase C Protein kinase C
CaCa++++ Protein (cid:0) Protein
(cid:0)
Phosphoryl Phosphoryl hóahóa Phosphoprotein Phosphoprotein (cid:0) ứ ứ
Protein CaCa++++Protein (cid:0) ứ ứĐáp ng sinh lý Đáp ng sinh lý
Đáp ng sinh lý Đáp ng sinh lý
(cid:0) (cid:0)
ệ ố ệ ố
ơ ế ơ ế
ươ ươ ặ ng ho c trong ặ ng ho c trong
ế ế
ụ ụ 3.2. C ch tác d ng trên h th ng 3.2. C ch tác d ng trên h th ng bàoế bàoế gen t gen t Hormon tan trong lipid: steroid và T33TT44 Hormon tan trong lipid: steroid và T ằ Receptor n m trong bào t Receptor n m trong bào t ằ bào nhân t bào nhân t
ARNARNmm
ARNARNVCVC
ADN (cid:0) ADN
(cid:0) ARNARNmm
ị ịD ch mã D ch mã
Sao mã Sao mã
protein protein
ứ ứĐáp ng sinh lý Đáp ng sinh lý
ậ ậNh n xét Nh n xét
ệ ố ệ ố
ứ ứ
ấ ấ
ụ ụ
Hormon peptid và Hormon peptid và catecholamin catecholamin ụ Tác d ng thông qua ụ Tác d ng thông qua ề ch t truy n tin th hai ề ch t truy n tin th hai ắ Tác d ng nhanh, ng n ắ Tác d ng nhanh, ng n
ậ ậ
Hormon steroid và Hormon steroid và TT33TT44 ụ Tác d ng trên h th ng ụ Tác d ng trên h th ng bàoế gen t bàoế gen t ụ Tác d ng ch m, dài ụ Tác d ng ch m, dài
Tóm l Tóm l
iạ iạ
Hormon peptid và Hormon peptid và catechomin catechomin
Hormon steroid và Hormon steroid và TT33TT44
N cướN cướ ự ữ Hormon Hormon ự ữ Nhanh Nhanh ạ ự D ng t do ạ ự D ng t do bàoế Màng t bàoế Màng t ứ ấ Ch t TT th hai ứ ấ Ch t TT th hai Nhanh, ng nắ Nhanh, ng nắ
LipidLipid ề ềTi n hormon Ti n hormon Ch mậCh mậ ế ợ ạ D ng k t h p ế ợ ạ D ng k t h p bàoế Trong t bàoế Trong t Gen Gen ậ ậCh m, dài Ch m, dài
TanTan ợ ổ T ng h pd tr ổ ợ T ng h pd tr tế Bài ti tế Bài ti VC trong máu VC trong máu Receptor Receptor ụ ơ ế C ch tác d ng ụ ơ ế C ch tác d ng ờ ờTh i gian tác Th i gian tác d ngụd ngụ
ủ ủ
ụ ụ
ể ể
ặ ặ
3.3. Đ c đi m tác d ng c a hormon 3.3. Đ c đi m tác d ng c a hormon
ệ ệ
ụ ụ
ộ ượ ộ ượ
ấ ng r t ấ ng r t
ả ả
ượ ượ
ờ ờ
ặ ặ ư ư ấ ấ
ấ ấ ề ề ộ ộ
ứ ứ
ề ề
ề ề
ộ ộ
ể ể ể ề ể ề
ủ ủ
ề ề
ộ ộ
ể ể
ấ ấ
ạ ạ
ượ ượ
ề ề
ớ Tác d ng đ c hi u trên mô đích v i m t l Tác d ng đ c hi u trên mô đích v i m t l ớ c năng th p. Tăng: u năng, gi m: nh c năng th p. Tăng: u năng, gi m: nh ơ ế Đi u hoà c p th i và lâu dài theo 2 c ch Đi u hoà c p th i và lâu dài theo 2 c ch ơ ế ộ ố ụ ể M t hormon có th tác d ng trên m t s mô đích M t hormon có th tác d ng trên m t s mô đích ể ộ ố ụ ể ủ ổ ạ t o nên đáp ng t ng th c a hormon ể ủ ổ ạ t o nên đáp ng t ng th c a hormon Nhi u hormon có th cùng đi u hoà m t quá trình Nhi u hormon có th cùng đi u hoà m t quá trình ộ M t hormon có th đi u hoà nhi u khâu c a m t M t hormon có th đi u hoà nhi u khâu c a m t ộ quá trình quá trình ớ ạ ộ ố ợ Ph i h p ho t đ ng v i protein Ph i h p ho t đ ng v i protein ớ ạ ộ ố ợ ả Hormon có b n ch t protein có th gây t o kháng Hormon có b n ch t protein có th gây t o kháng ả thểthể ụ Hormon có tác d ng đi u hoà ng Hormon có tác d ng đi u hoà ng ụ
c (feedback) c (feedback)
Ề Ề
Ạ Ộ Ạ Ộ
Ệ Ệ 4. ĐI U HOÀ HO T Đ NG H 4. ĐI U HOÀ HO T Đ NG H Ộ Ế Ộ Ế N I TI T N I TI T
ườ ườ
ồ ồ ỉ ỉ
ị ả ị ả
sau: sau:
ế ố ế ố ả ả
ướ ồ ướ ồ
ụ ụ
t căn b n do tr c vùng d t căn b n do tr c vùng d
ế i đ ituy n yên ế i đ ituy n yên
ọ ị t theo nh p sinh h c ọ ị t theo nh p sinh h c t do kích thích t do kích thích ơ ế t theo c ch feedback: ơ ế t theo c ch feedback:
ộ ấ ấ ng r t th p N ng đ hormon trong máu bình th ộ ấ ấ ng r t th p N ng đ hormon trong máu bình th ả ỷ ch kho ng vài picogram (1 picogram = 1/1.000 t ả ỷ ch kho ng vài picogram (1 picogram = 1/1.000 t ưở ế ng gram) đ n vài microgram/mL và ch u nh h ưở ế ng gram) đ n vài microgram/mL và ch u nh h ữ ủ c a nh ng y u t ữ ủ c a nh ng y u t ế ự S bài ti S bài ti ế ự ể ề đi u khi n ể ề đi u khi n ế ự S bài ti S bài ti ế ự ế ự S bài ti S bài ti ế ự ế ự S bài ti S bài ti ế ự Feedback âm Feedback âm Feedback d Feedback d
ngươ ngươ
ế ế ướ ồ ướ ồ
ế ế
ự ự 4.1. S bài ti 4.1. S bài ti vùng d vùng d
ụ ả ụ ả t căn b n do tr c t căn b n do tr c ề ề i đ ituy n yên đi u i đ ituy n yên đi u
khi nểkhi nể ề ượ ề ượ
ế ế ế ế c đi u hòa bài ti c đi u hòa bài ti i đ ituy n yêntuy n n i ti i đ ituy n yêntuy n n i ti ế t theo ế t theo ộ ế t. ộ ế t.
ồ ồ ế ế ế ế i đ ituy n yêntuy n giáp: i đ ituy n yêntuy n giáp:
ượ ượ ế ế ỏ ỏ i đ ituy n yênv th i đ ituy n yênv th ng ng
(cid:0)
ế ế ế ế
(cid:0) ộ ố M t s hormon đ ộ ố M t s hormon đ ướ ồ ụ tr c vùng d ướ ồ ụ tr c vùng d Ví d :ụVí d :ụ ụ Tr c vùng d Tr c vùng d ụ (cid:0) TSHTSH(cid:0) TRHTRH(cid:0) ụ Tr c vùng d Tr c vùng d ụ ậ ậth n: CRH th n: CRH ụ Tr c vùng d Tr c vùng d ụ ụ ụd c: GnRH d c: GnRH ướ ướ (cid:0) TT33TT44.. ồ ướ ồ ướ (cid:0) Cortisol. (cid:0) ACTHACTH(cid:0) Cortisol. ồ ướ i đ ituy n yêntuy n sinh ồ ướ i đ ituy n yêntuy n sinh (cid:0) hormon sinh d c.ụ (cid:0) FSH,LH FSH,LH(cid:0) hormon sinh d c.ụ
ự ự 4.2. S bài ti 4.2. S bài ti
ế ị ế ị t theo nh p sinh t theo nh p sinh h cọh cọ
ớ ớ
ế ế
ụ ụ
ả ượ ả ượ
ấ ị ấ ị
ộ ồ ộ ồ ượ ượ
c bài ti c bài ti
ộ t liên t c v i m t n ng đ ộ t liên t c v i m t n ng đ ế t ế t
ọ ọ
ạ ừ ạ ừ
c bài ti c bài ti ề ề ị ị
ượ ượ
ậ ậ
i đ i tuy n yên v th i đ i tuy n yên v th
ượ ượ
c bài ti c bài ti ổ ổ
ề ề
ờ ờ
sáng. sáng.
ế ế
ụ ụ ướ ướ
ế ế
ế ế
ư ư
ế ế
ụ ụ
ủ ủ
ụ ụ ỉ ả ỉ ả ủ ủ
ạ ộ ạ ộ ổ ổ
ạ ộ ạ ộ
ụ ụ
Hormon không ph i đ Hormon không ph i đ nh t đ nh mà có khi nhi u khi ít, có hormon đ nh t đ nh mà có khi nhi u khi ít, có hormon đ ụ gián đo n t ng lúc theo nh p sinh h c. Ví d : ụ gián đo n t ng lúc theo nh p sinh h c. Ví d : ế ướ ỏ ồ ụ Tr c vùng d ng th n: Tr c vùng d ỏ ướ ế ồ ụ ng th n: (cid:0) Cortisol. ACTH đ (cid:0) ACTHACTH(cid:0) CRHCRH(cid:0) ỳ ế t theo chu k cao Cortisol. ACTH đ ế ỳ t theo chu k cao ầ ả ổ ấ nh t vào bu i sáng và gi m d n vào bu i chi u, nên cortisol ổ ả ấ ầ nh t vào bu i sáng và gi m d n vào bu i chi u, nên cortisol ấ ế ượ ề t nhi u nh t lúc 9 gi c bài ti đ ấ ế ượ ề t nhi u nh t lúc 9 gi c bài ti đ ế ồ ụ ướ Tr c vùng d Tr c vùng d i đ i tuy n yên tuy n sinh d c: ụ ế ồ ướ i đ i tuy n yên tuy n sinh d c: (cid:0) hormon sinh d c. Sau khi sanh đ n tr (cid:0) FSH,LH FSH,LH(cid:0) GnRHGnRH(cid:0) ụ c hormon sinh d c. Sau khi sanh đ n tr ụ c ế ư ướ ồ ậ t GnRH nên tuy n yên không i đ i ch a ti d y thì, vùng d ư ế ướ ồ ậ t GnRH nên tuy n yên không i đ i ch a ti d y thì, vùng d ế ế t hormon sinh t FSH và LH, tuy n sinh d c ch a ti bài ti ế ế t FSH và LH, tuy n sinh d c ch a ti t hormon sinh bài ti Ở ổ ậ ụ d c. Ho t đ ng c a tr c này ch x y ra sau tu i d y thì. Ở ổ ậ ụ d c. Ho t đ ng c a tr c này ch x y ra sau tu i d y thì. ổ ữ n , sau tu i mãn kinh ho t đ ng c a tr c này cũng thay đ i. ổ ữ n , sau tu i mãn kinh ho t đ ng c a tr c này cũng thay đ i.
ế ế
ự ự 4.3. S bài ti 4.3. S bài ti
t do kích thích t do kích thích
ể ể
ặ ặ ầ ầ ậ ậ
ả ả ầ ầ ế t ế t
Tác nhân kích thích có th là th n kinh, Tác nhân kích thích có th là th n kinh, hormon khác ho c các tác nhân v t lý, hóa hormon khác ho c các tác nhân v t lý, hóa ụ ọ h c. Ví d : ụ ọ h c. Ví d : ộ ồ N ng đ glucose trong máu cao kích thích bài N ng đ glucose trong máu cao kích thích bài ồ ộ ế t insulin. ếti t insulin. ti Kích thích th n kinh giao c m gây bài ti Kích thích th n kinh giao c m gây bài ti PTH. PTH.
ơ ế ơ ế t theo c ch t theo c ch
ự ự 4.4. S bài ti 4.4. S bài ti
ươ ươ ặ ặ
ế ế feedback feedback ể ọ Quan tr ng, 2 ki u feedback: ể ọ Quan tr ng, 2 ki u feedback: ườ Feedback âm: th ườ Feedback âm: th Feedback d Feedback d
ủ ế ặ ng g p, ch y u ủ ế ặ ng g p, ch y u ờ ạ ng: ít g p, t m th i ạ ờ ng: ít g p, t m th i
ơ ế ơ ế
4.4.1. C ch feedback âm 4.4.1. C ch feedback âm
ượ ượ
c bài ti c bài ti
ứ ứ ứ ứ
ế ế
ẽ t ra s gây đáp ng sinh ẽ t ra s gây đáp ng sinh ẽ ủ bào đích, đ l n c a các đáp ng s ẽ ủ bào đích, đ l n c a các đáp ng s
bào n i ti bào n i ti
ộ ế t: ộ ế t: ộ ế ẽ ộ ế ẽ
bào n i ti bào n i ti
t s gia tăng t s gia tăng
ế ế
ể ư ể ư
ộ ế ẽ ả ộ ế ẽ ả ở ề ớ ạ ở ề ớ ạ
t s gi m bài t s gi m bài i h n bình i h n bình
ế Hormon sau khi đ Hormon sau khi đ ế ọ ộ ớ h c trên t ọ ộ ớ h c trên t ượ ở ế ể đ c theo dõi, ki m tra b i t ượ ở ế ể đ c theo dõi, ki m tra b i t ỏ ế ứ ế N u đáp ng quá nh , t ỏ ế ế ứ • N u đáp ng quá nh , t ấ ả t hormon. s n xu t và bài ti ả ấ t hormon. s n xu t và bài ti ế ớ ứ ế bào n i ti N u đáp ng quá l n, t ế ớ ứ ế • N u đáp ng quá l n, t bào n i ti ứ ế t hormon đ đ a đáp ng tr v gi ti ứ ế t hormon đ đ a đáp ng tr v gi ti ườ ườth th
ủ ế ủ ế
ậ ậ
ằ ằ
ế ề ế ề ị ị
ồ ồ
ng. ng. ơ ơ ằ ằ
Đây là c ch đi u hòa ch y u, nhanh nh y nh m Đây là c ch đi u hòa ch y u, nhanh nh y nh m ộ duy trì h ng đ nh n ng đ hormon. ộ duy trì h ng đ nh n ng đ hormon.
Ví dụVí dụ
ề ề
ế ế
Đi u hòa bài ti Đi u hòa bài ti
t insulin: t insulin:
ả ả
() insulin () insulin
(cid:0)
ụ (cid:0) Đ o Langerhans (t y) ụ Đ o Langerhans (t y) (cid:0) (cid:0) đ (cid:0) ườ ườđ
ng máu ng máu
ơ ế ơ ế
ề ấ ề ấ
ể ể
C ch feedback có th nhi u c p: C ch feedback có th nhi u c p:
ự ự
(cid:0)
ắ Feedback () vòng c c ng n Feedback () vòng c c ng n ắ ướ ồ (cid:0) Feedback () vòng ng nắ i đ i Feedback () vòng ng nắ ướ ồ i đ i
Vùng d Vùng d
(cid:0)
Feedback () Feedback () vòng dài vòng dài
TRH TRH (cid:0) (+)(+) (cid:0) ế Tuy n yên Feedback () Tuy n yên Feedback () ế vòng ng nắ vòng ng nắ
(cid:0) (cid:0)
TSH TSH (cid:0) (+) (cid:0) (+) ế ếTuy n giáp Tuy n giáp
(cid:0) TT33, T, T44
(cid:0)
ế ế
(cid:0)
ế ế Tr c VDĐTuy n yênTuy n giáp Tr c VDĐTuy n yênTuy n giáp Vùng d Vùng d
(cid:0) (cid:0)
(cid:0)
ụ ụ ướ ồ (cid:0) TRH TRH i đ i ướ ồ i đ i (cid:0) (+)(+) (cid:0) ế TSH TSH ếTuy n yên Tuy n yên (cid:0) (+)(+) (cid:0) ế ếTuy n giáp Tuy n giáp
(cid:0) TT33, T, T44
ả ả
33TT44??
(cid:0) (cid:0)
(cid:0) (cid:0)
ứ ứ
(cid:0) (cid:0)
(cid:0) , TSH , TSH(cid:0) (cid:0) , TSH , TSH(cid:0) (cid:0) , TSH , TSH(cid:0)
(cid:0) , TRH , TRH(cid:0) (cid:0) , TRH , TRH(cid:0) (cid:0) (cid:0) , TRH , TRH(cid:0)
ế + u năng tuy n giáp nguyên phát: ế + u năng tuy n giáp nguyên phát: ế + u năng tuy n giáp th phát: ế + u năng tuy n giáp th phát: ế + u năng tuy n giáp tam phát: ế + u năng tuy n giáp tam phát:
TT33TT44 TT33TT44 TT33TT44
*Nh *Nh
(cid:0)
(cid:0) (cid:0) (cid:0)
(cid:0)
ứ ứ
c năng: c năng: ượ ượ ượ ượ ượ ượ
ế ế ế ế ế ế
ệ ế K t qu xét nghi m TRH, TSH, T ế ệ K t qu xét nghi m TRH, TSH, T Ư Ư* u năng: * u năng: Ư Ư Ư Ư Ư Ư ượ ượ + Nh + Nh + Nh + Nh + Nh + Nh
c năng tuy n giáp nguyên phát: c năng tuy n giáp nguyên phát: c năng tuy n giáp th phát: c năng tuy n giáp th phát: c năng tuy n giáp tam phát: c năng tuy n giáp tam phát:
(cid:0) (cid:0)
(cid:0) , TSH , TSH(cid:0) (cid:0) , TSH , TSH(cid:0) (cid:0) , TSH , TSH(cid:0)
(cid:0) , TRH , TRH(cid:0) (cid:0) , TRH , TRH(cid:0) (cid:0) (cid:0) , TRH , TRH(cid:0)
TT33TT44 TT33TT44 TT33TT44
(cid:0)
ụ ụ
Vùng d Vùng d
(cid:0)
(cid:0) (cid:0)
ACTH ACTH (cid:0) (+)(+) ỏ ỏ
(cid:0) (cid:0)
ế ỏ ế ế ỏ ế Tr c VDĐTuy n yênTuy n v Tr c VDĐTuy n yênTuy n v TTTT ướ ồ (cid:0) i đ i CRH CRH ướ ồ i đ i (cid:0) (+)(+) (cid:0) ế Tuy n yên ếTuy n yên (cid:0) ế Tuy n v TT Tuy n v TT ế
Cortisol Cortisol
ỏ ượ ỏ ượ
ệ 1. K t qu xét nghi m CRH, ACTH, Cortisol? ệ 1. K t qu xét nghi m CRH, ACTH, Cortisol? ỏ ượ ng th n ỏ ượ ng th n c năng v th c năng v th
ậ ậ ậ ng th n ậ ng th n ầ ầ
ế ế
ầ ầ
ầ ầ
ố ố
ả ế ả ế Ư u năng v th Ư u năng v th ượ Nh ượ Nh ố 2. U ng thu c corticoid: 2 l n hay 1 l n/ngày, n u 1 l n u ng ố 2. U ng thu c corticoid: 2 l n hay 1 l n/ngày, n u 1 l n u ng ổ
ố ố ổbu i nào? bu i nào?
ơ ế ơ ế
ươ ươ
4.4.2. C ch feedback d 4.4.2. C ch feedback d
ng ng
ươ ươ ng r t ít g p. ng r t ít g p.
ặ ặ ẽ ẽ ấ ấ ươ ươ
ư ư ồ ồ ấ ự ng s làm m t s ấ ự ng s làm m t s ạ ấ i r t ạ ấ i r t
ờ ờ
ể ể ơ ế C ch feedback d C ch feedback d ơ ế ấ ề ả V b n ch t feedback d V b n ch t feedback d ấ ề ả ộ ủ ị ổ n đ nh c a n ng đ hormon nh ng l ủ ị ổ ộ n đ nh c a n ng đ hormon nh ng l ế ầ t c n thi ế ầ t c n thi ỉ ả Ch x y ra trong m t th i gian ng n sau đó Ch x y ra trong m t th i gian ng n sau đó ỉ ả ạ quay l ạ quay l ộ ộ i ki u feedback âm bình th i ki u feedback âm bình th ắ ắ ườ ng. ườ ng.
ữ ữ
ệ ệ
ỳ ỳ
ơ ơ
ả ả
ươ ươ
ng x y ra vào gi a chu k kinh nguy t gây ng x y ra vào gi a chu k kinh nguy t gây
Ví dụVí dụ
(cid:0) (cid:0)
Feedback (+) Feedback (+)
(cid:0) (cid:0) (cid:0)
Estrogen (cid:0) Estrogen
ế C ch feeback d C ch feeback d ế phóng noãn: phóng noãn: ướ ồ (cid:0) GnRH (cid:0) i đ i Vùng d ướ ồ i đ i Vùng d GnRH (cid:0) (+)(+) (cid:0) LH (cid:0) ế ếTuy n yên Tuy n yên LH (cid:0) (+)(+) (cid:0) ứ ồ Bu ng tr ng Bu ng tr ng ứ ồ
ươ ươ
ơ ể ị ơ ể ị
ả ả
ơ ể ng x y ra khi c th b stress giúp c th ơ ể ng x y ra khi c th b stress giúp c th
ơ ơ ố
(cid:0) (cid:0) (cid:0)
ế C ch feedback d C ch feedback d ế ốch ng stress: ch ng stress: Vùng d Vùng d
(cid:0) (cid:0)
(cid:0) Feedback (+) Feedback (+)
(cid:0) (cid:0)
CRH (cid:0) ướ ồ (cid:0) i đ i ướ ồ CRH i đ i (cid:0) (+)(+) (cid:0) ế ếTuy n yên Tuy n yên (cid:0) ỏ ượ V th V th ỏ ượ
ACTH (cid:0) ACTH (cid:0) (+)(+) ậ (cid:0) ng th n ậ ng th n
Cortisol (cid:0) Cortisol
(cid:0) (cid:0)
ganở ganở
ị ị ậ ậ ng: mô đích ng: mô đích
ố
ụ ụ ố ố ượ ạ c l ượ ạ c l i hormon i hormon
ể ể
5. THOÁI HOÁ HORMON 5. THOÁI HOÁ HORMON Ố ỐCH NG VÀ KHÁNG HORMON CH NG VÀ KHÁNG HORMON Thoái hoá: Thoái hoá: Hormon steroid: Hormon steroid: Hormon peptid: mô đích, th n, gan Hormon peptid: mô đích, th n, gan ươ Hormon đ a ph ươ Hormon đ a ph Ch ng hormon và kháng hormon: ốCh ng hormon và kháng hormon: Ch ng hormon: tác d ng ng Ch ng hormon: tác d ng ng Kháng hormon: kháng th kháng hormon Kháng hormon: kháng th kháng hormon
ƯƠ ƯƠ
Ứ Ứ
6. PH 6. PH
NG PHÁP NGHIÊN C U NG PHÁP NGHIÊN C U
Ộ Ế Ộ Ế N I TI T N I TI T
ặ ặ ấ ủ ấ ủ ế ế
ế ế ứ ứ ằ ằ ố ố
ạ ạ ỹ ỹ
ấ ấ
ụ ụ ị ị ễ ễ ỳ ỳ ổ ể C đi n: C đi n: ổ ể ế ắ ỏ C t b tuy n ế ắ ỏ C t b tuy n ế t xu t c a tuy n Ghép tuy n ho c tiêm chi ế Ghép tuy n ho c tiêm chi t xu t c a tuy n ứ ạ Nghiên c u các r i lo n ch c năng b ng LS ứ ạ Nghiên c u các r i lo n ch c năng b ng LS và CLS và CLS ậ ạ ệ Hi n đ i: các k thu t nh y và chính xác cao Hi n đ i: các k thu t nh y và chính xác cao ệ ạ ậ ạ ư nh RIA, ch p hình phóng x , đo nh p nháy ạ ư nh RIA, ch p hình phóng x , đo nh p nháy ỏ l ng, mi n d ch hu nh quang… ỏ l ng, mi n d ch hu nh quang…
