Bài giảng Sinh lý máu - BS. Nguyễn Văn Thịnh

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 1

1. Moâ taû thaønh phaàn cuûa maùu

2. Moâ taû chöùc naêng töøng loaïi huyeát caàu

3. Trình baøy coâng thöùc maùu

4. Trình baøy phaân loaïi nhoùm maùu vaø sô

ñoà truyeàn maùu

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 2

 Chaát loûng, löu thoâng trong heä tuaàn hoaøn

 Chieám 1/13 trong löôïng cô theå.

 Taïo ra caùc loaïi dòch khaùc

 Chöùc naêng:

 Dinh döôõng

 Hoâ haáp

 Ñaøo thaûi

 Baûo veä

 Ñieàu nhieät

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 3

Eosin

Tieåu caàu

BC Mono

HUYEÁT CAÀU

Baïch caàu

BC haït

Neutro

Hoàng caàu

BC Lympho

Baso

Glucid

Protein

Nöôùc

Lipid

HUYEÁT TÖÔNG

Chaát tan

Hormone

Vitamine

Khí

Khoaùng

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 4

 Hình ñóa, loõõm 2 maët, khoâng nhaân

 Soá löôïng: 3,8M - 4,3M/mm3 maùu

 Ñöôïc taïo ra ôû tuûy ñoû

 Bò huûy ôû laùch, voõng noäi moâ

 Soáng khoaûng 100-120 ngaøy

 Chöùc naêng: vaän chuyeån oxy, chaát d.döôõng

 Nguyeân lieäu: saét, acid folic, acid amin

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 5

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 6

Hemoglobin

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 7

 Kích thöôùc lôùn, khoâng maøu

 Coù nhaân

 Soá löôïng: 6K – 8K/mm3 maùu

 Tuoåi thoï töø vaøi giôø ñeán 3 ngaøy

 Coù tính xuyeân maïch baèng chaân giaû

 Chöùc naêng: baûo veä

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 8

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 9

1. Trung tính:  Thöïc baøo  Taêng cao trong nhieãm truøng caáp 2. Öa baze:  Chöùa heparin, tham gia ñoâng maùu  Taêng trong beänh maïn tính 3. Öa acid:  Dieät KST + phaù huûy phöùc hôïp KN-KT  Taêng trong beänh dò öùng

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 10

 Moät maûnh vôõ cuûa teá baøo trong tuûy ñoû

 Hình ña giaùc, khoâng nhaân, khoâng maøu

 Soá löôïng: 200K – 350K/mm3 maùu

 Tuoåi thoï töø 8 ñeán 11 ngaøy

 Bò tieâu dieät ôû laùch

 Chöùc naêng: ñoâng maùu

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 11

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 12

Co maïch

Giai ñoaïn thaønh maïch

Hoùa chaát trung gian

Giai ñoaïn tieåu caàu

Nuùt tieåu caàu

Daây chuyeàn ñoâng maùu

Giai ñoaïn ñoâng maùu

Giai ñoaïn tan cuïc maùu

Taïo plasmin

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 13

Yeáu toá X

Tieáp xuùc collagen

Thrombolastin moâ Phospholipid moâ

X hoaït hoùa

Phospholopid moâ

Ca+ Yeáu toá V

Prothrombin

Thrombin

Ca+

Fibrinogen

Fibrin S

Ca+

Yeáu toá X

Fibrin I

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 14

 Thôøi gian maùu chaûy: 3-4 phuùt

 Thôøi gian maùu ñoâng: 7-10 phuùt

“Ñoâng baûy chaûy ba”

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 15

KHAÙNG THEÅ

NHOÙM

KNGUYEÂN

Bình thöôøng Sau TX KN

Rh+

D

Khoâng Khoâng

Rh-

Khoâng Khoâng Anti-D

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 16

 Khaùng nguyeân naèm treân beà maët

hoàng caàu

 Khaùng theå naèm trong huyeát thanh

 Khaùng theå thuoäc loaïi töï nhieân

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 17

Nhoùm K.nguyeân K. Theå Truyeàn Nhaän

A

A

-B A, AB A, O

B

B

-A B, AB B, O

AB A, B Khoâng AB

A, B, AB, O

O Khoâng

O

-A -B

A, B, AB, O

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 18

 Nguyeân taéc cô baûn: Khaùng nguyeân vaø khaùng theå töông öùng khoâng tieáp xuùc nhau

 Nguyeân taéc toái thieåu: Khaùng nguyeân trong maùu ngöôøi cho khoâng bò ngöng keát bôûi khaùng theå trong maùu ngöôøi nhaän

 Nguyeân taéc boå sung: khaùng nguyeân trong maùu ngöôøi nhaän khoâng bò ngöng keát bôûi khaùng theå trong maùu ngöôøi cho

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 19

A

O

AB

B

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 20

Coù KN A

Anti-A

Khoâng coù KN A

Y

Coù KN B

Anti-B

Khoâng coù KN B

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 21

Xeùt nghieäm maùu oâng X thaáy coù khaùng nguyeân B. Xeùt nghieäm maùu baø Y thaáy coù anti-A.

Maùu oâng X coù truyeàn ñöôïc cho

baø Y khoâng

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 22

 Maùu oâng X coù KN B  oâng X

nhoùm maùu B hoaëc AB

 Maùu baø Y coù Anti-A  baø Y

nhoùm maùu B hoaëc O

Truyeàn ñöôïc

B

Truyeàn khoâng ñöôïc

B O

Truyeàn khoâng ñöôïc

AB

Truyeàn khoâng ñöôïc

B O

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 23

Khaùi nieäm:

 Thieáu veà soá löôïng: HC<3.8M/mm3 maùu

 Thieáu veà chaát löôïng: Hb < 14g/100ml

 Thieáu veà tyû leä: Hct <38%

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 24

Nguyeân nhaân:

 Maát maùu:

Maát maùu caáp: chaán thöông, xuaát huyeát

tieâu hoùa, ho ra maùu …

Maát maùu maïn: loeùt daï daøy, u xô ..

 Thieåu döôõng: aên thieáu, thieáu yeáu toá noäi taïi

 Roái loaïn taùi taïo hoàng caàu: suy thaän maïn,

lao, nhieãm ñoäc, suy giaùp …

 Phaù huûy quaù möùc: soát reùt, cöôøng laùch, nhieãm truøng huyeát, truyeàn nhaàm maùu …

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 25

Phaân loaïi:

 Öu saéc: (do thieáu vit. B12): hoàng caàu to, Hb

taêng

 Nhöôïc saéc (do thieáu saét): hoàng caàu nhoû,

Hb giaûm

 Ñaúng saéc: beänh aùc tính, sau chaán thöông,

phaãu thuaät …

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 26

Trieäu chöùng:

 Meät, xanh xao  Chaùn aên, maéc oùi  Moùng tay deã gaõy, maát boùng  Tim ñaäp nhanh, yeáu, coù aâm thoåi  Khoù thôû  Nhöùc ñaàu, choùng maët, uø tai …  Giaûm trí nhôù, roái loaïn giaác nguû  Roái loaïn kinh nguyeät  Gan to, laùch to

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 27

Ñaïi cöông:

 Nguyeân nhaân: sieâu vi Dengue

 Trung gian truyeàn beänh: muoãi aedes

aegypti

 Thöôøng gaëp ôû treû töø 2-9 tuoåi

 Treû buï baãm deã bò soác hôn

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 28

Trieäu chöùng:

 Soát kieåu “soát xuaát huyeát”

 Veû maët löø ñöø

 Xuaát huyeát

 Soác

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 29

Xöû trí:

 Haï soát:

Lau maùt

Duøng thuoác

Uoáng nhieàu nöôùc

 Buø dòch

 Naâng theå traïng

 Phoøng ngöøa

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 30

Ñaïi cöông:

 Nguyeân nhaân: plasmodium

 Trung gian truyeàn beänh: muoãi ñoøn

anopheles

 Ngöôøi laø vaät chuû vónh vieãn

 Muoãi laø vaät chuû taïm thôøi

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 31

Laâm saøng:

 Côn soát reùt ñieån hình:

Laïnh run

Soát

Ñoå moà hoâi

 Soát reùt maïn tính:

Xanh xao

Gan, laùch to

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 32

Xeùt nghieäm maùu oâng X thaáy ñóa ......... vôõ hoàng caàu. Xeùt nghieäm maùu baø Y thaáy ........ khoâng vôõ hoàng caàu.

Ñeà chaün: Maùu oâng X coù theå truyeàn ñöôïc cho baø Y khoâng?

Ñeà leû: Maùu baø Y coù theå truyeàn ñöôïc cho oâng X khoâng?

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 33

1/10/2014 Dr.Thinh – Tay Ninh Medical Intermediate 34