Bài giảng Thuốc thanh nhiệt

THUỐC THANH NHIỆT

Ñònh nghóa -Taùc duïng loaïi tröø nhieät ñoäc, laäp laïi caân baèng aâm döông -Sinh nhieät  taïo ra naêng löôïng caàn thieát cho caùc quaù trình chuyeån hoùa cuûa caùc cô quan trong cô theå -Taø nhieät  gaây beänh taät trong cô theå

-Taø nhieät  soát cao, mieäng khaùt, muoán uoáng nhieàu nöôùc maùt Naëng  meâ saûng, phaùt cuoàng, maïch hoàng saùc, thöïc, xuaát huyeát, phaùt ban Ngöôøi haùo, gaày, da khoâ, mieäng khaùt Tieåu tieän noùng, saéc vaøng, ñaïi tieän bí taùo Ñau noùng trong xöông, muïn nhoït, sang lôû…

•Lyù nhieät  2 nhoùm chính •- Thöïc nhieät : hoûa ñoäc, nhieät ñoäc caùc beänh • nhieãm khuaån, truyeàn nhieãm : nhieãm truøng tieát • nieäu, tieâu hoùa, truùng naéng gaây soát cao, say • naéng •- Huyeát nhieät : do can taâm hoûa vöôïng, do dò •öùng, nhieãm khuaån, gaây roái loaïn thaønh maïch, hao toån taân dòch, nhieãm ñoäc thaàn kinh bieán chöùng trong giai ñoaïn toaøn phaùt cuûa beänh truyeàn nhieãm

THUỐC THANH NHIỆT

Phaân loaïi •1. Thanh nhieät giaûi thöû •2- Thanh nhieät giaûi ñoäc •2. Thanh nhieät giaùng hoûa •3. Thanh nhieät taùo thaáp •4. Thanh nhieät löông huyeát

•Tính chaát chung •- Vò ñaéng hoaëc ngoït, tính haøn •- Deã gaây neâ treä, maát taân dòch •- Lieàu löôïng thay ñoåi theo khí haäu •- Khi duøng neân phoái hôïp caùc thuoác khaùc

CHUÙ YÙ

@Thuoác haøn, vò ñaéng  taùo, maát taân dòch + thuoác döôõng aâm @Thuoác haøn, vò ngoït  neâ treä, khoù tieâu + thuoác kieän tyø @Thuoác ñaéng, haøn  noân möûa + göøng, uoáng noùng

CHUÙ YÙ

@Khoâng duøng khi beänh coøn ôû bieåu

@Thaän troïng khi duøng cho ngöôøi tyø vò

hö nhöôïc, tieâu chaûy, aên khoâng ngon

@Khoâng duøng cho beänh nhaân thieáu

maùu, maát maùu sau sinh, xuaát huyeát do

döông hö, chaân haøn giaû nhieät

THANH NHIEÄT GIAÛI THÖÛ •-Thanh tröø thöû TAØ ra khoûi cô theå •- Bieåu hieän soát cao, choaùng vaùng, ñau ñaàu •- Say choaùng, baát tænh, ñoå moà hoâi, maát ñieän giaûi •- Thuoác coù vò ngoït, nhaït, tính löông, haøn •- Sinh taân chæ khaùt •- Caùc vò thuoác : Haø dieäp, Taây qua, Ñaäu quyeån

TAÂY QUA

BAÏC HAØ

ÑAÄU QUYEÅN

THANH NHIỆT GIAÛI ÑOÄC

tröø nhieät ñoäc - Taùc duïng loaïi trong cô theå do chöùc naêng gan suy yeáu khoâng thaûi ñoäc ra ngoaøi ñöôïc

•- Do dò öùng caùc hoùa chaát, coân truøng caén

•- Vò ñaéng, tính haøn

THANH NHIEÄT GIAÛI ÑOÄC

-Soát cao do nhieãm truøng -Caùc tröôøng hôïp ban sôûi, muïn nhoït, vieâm taáy, ñau nhöùc -Caàn phoái hôïp thuoác lôïi tieåu, nhuaän traøng, giaûi bieåu, löông huyeát -Kim ngaân, boà coâng anh, lieân kieàu, daáp caù, xuyeân taâm lieân, xaï can, rau sam, maàn töôùi, löôõi raén…

KIM NGÂN HOA

-Teân: Lonicera japonica -Caprifoliaceae -BPD : hoa chöa nôû maøu traéng -TVQK:ngoït, ñaéng, haøn, Pheá, vò, taâm -TPHH : glycosid (lonicerin), saponin -TDDL : khaùng khuaån, öùc cheá naám da -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thanh thaáp nhieät ôû vò traøng Giaûi bieåu, giaûi nhieät Saùt truøng Löông huyeát, chæ huyeát

KIM NGÂN HOA

CD : - chöõa muïn nhoït, maãn ngöùa, dò öùng, -kieát lî, -vieâm amygdale, vieâm hoïng, -ñau maét ñoû -Caûm ho -Tieåu tieän ra maùu KK: hö haøn, nhieàu moà hoâi, muïn nhoït ñaõ vôõ, coù muû LD : 12-20g hoa saáy khoâ, saéc uoáng

KIM NGÂN HOA

BOÀ COÂNG ANH

–

officinale

lôïi

-Teân:Taraxacum Asteraceae -BPD : toaøn thaân -TVQK: ngoït, ñaéng, haøn, Can, tyø, vò -TPHH : glycosid ñaéng : taraxacine -TDDL : lôïi maät, nhuaän tröôøng, öùc cheá vi khuaån kieát lî löông thanh nhieät giaûi ñoäc, - CN : huyeát, taùn keát, thaáp thoâng laâm, thanh can nhieät, giaûi ñoäc, thoâng nhuõ, chæ thoáng, kieän vò chæ aåu

BOÀ COÂNG ANH

CD : -Chöõa muïn nhoït, maãn ngöùa, dò öùng, vieâm tuyeán vuù, vieâm ruoät, vieâm gan vaøng da -Ñau maét ñoû -Tieåu buoát, tieåu gaét, ñau hoïng, taét tia söõa, aên uoáng khoâng tieâu, buïng chöôùng -LD : 8-20g thaân laù saáy khoâ, saéc uoáng -KK : aâm hö, hö haøn, ung nhoït ñaõ vôõ muû

BỒ CÔNG ANH

BOÀ COÂNG ANH

LIEÂN KIEÀU

-Teân: Forsythia suspensa – Oleaceae -BPD: quaû -TVQK: ñaéng, cay, haøn, Taâm, ñôûm, tam tieâu, ñaïi tröôøng -TPHH : saponin, alcaloid -TDDL : lôïi nieäu, cöôøng tim, choáng noân, taêng söùc beàn mao maïch. ÖÙc cheá tröïc khuaån lî, thöông haøn, muû xanh, ho gaø, ho lao, tuï caàu khuaån, virus vaø naám da

LIEÂN KIEÀU

-CN:  Thanh nhieät giaûi ñoäc, tieâu thuõng, taùn keát, tröø muû -CD : chöõa muïn nhoït, traøng nhaït, giaûi bieåu nhieät Soát cao, meâ saûng -LD : 12-20g quaû saáy khoâ, saéc uoáng

LIÊN KIỀU

DIẾP CÁ

-Teân: Houttuynia cordata - Saururaceae -BPD : phaàn treân maët ñaát -TVQK: cay, chua, haøn, Pheá -TPHH : tinh daàu, ancaloit, flavon, muoái Kali -TDDL : lôïi nieäu, öùc cheá tuï caàu, vi khuaån -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thanh thaáp nhieät ôû ñaïi traøng, baøng quang Thanh can minh muïc Baøi nuøng Lôïi thaáp thoâng laâm

CD : -chöõa pheá nhieät coù muû, -vieâm khí quaûn, ho ra maùu, -tieâu chaûy, kieát lî, tró, -soát reùt, -vieâm baøng quang, bí tieåu, -ñau maét ñoû, maét gheøn, vieâm nhieãm LD : 12-20g saáy khoâ, saéc uoáng

Dieáp caù

XAÏ CAN -Teân: Belamcanda chinensis -Iridaceae -BPD : thaân reã -TVQK: ñaéng, cay, haøn, Pheá, can -TPHH : glycosid (belamcandin) -TDDL : khaùng khuaån -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Taùn huyeát, tieâu ñôøm, giaùng khí Thoâng kinh hoaït laïc Lôïi tieåu tieän

CD : - chöõa haàu hoïng söng ñau, - ung nhoït - vieâm hoïng haït, vieâm hoïng maïn tính, - caûm ho nhieät, ho coù ñôøm, khoù thôû - tieåu tieän bí keát - ñau buïng kinh, chöôùng ñaày buïng KK: hö haøn, phuï nöõ coù thai LD : 4-12g

Xaï can

XUYEÂN TAÂM LIEÂN -Teân: Andrographis paniculata- Acanthaceae -BPD : Thaân laù -TVQK: ñaéng, haøn, Pheá, can, tyø -TPHH : glycosid ñaéng, tanin -TDDL : khaùng khuaån - CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thanh traøng chæ lî Thanh pheá chæ khaùi

CD : - chöõa ung nhoït, ñinh ñoäc, raén caén - vieâm ruoät, kieát lî, -vieâm amygdale, vieâm hoïng, ho lao, ho gaø -vieâm gan sieâu vi -vieâm ñöôøng tieát nieäu KK: tyø vò hö haøn LD : 4-16g

Xuyeân taâm lieân

BAÏCH HOA XAØ THIEÄT THAÛO -Teân: Oldenlandia corymbosa - Rubiaceae -BPD : phaàn treân maët ñaát -TVQK: ngoït, nhaït, maùt can, vò -TPHH : chöa roõ -TDDL : khaùng khuaån, öùc cheá naám da -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Hoaït huyeát giaûm ñau Thanh pheá hoùa ñôøm Lôïi nieäu thoâng laâm

CD : - chöõa vieâm ruoät thöøa, vieâm gan, hoaøng ñaûn, vieâm ruoät -muïn nhoït -veát thöông öù huyeát, söng ñau -ñau nhöùc khôùp -ho do pheá nhieät, vieâm hoïng -vieâm ñöôøng tieát nieäu, tieåu ít LD : 4-12g

Baïch hoa xaø

RAU SAM

-Teân: Portulaca oleracea - Portulacaceae -BPD : toaøn caây -TVQK: chua, haøn, Pheá, vò, ñaïi traøng -TPHH : protid, glucid, muoái K,P,Fe, vitamin -TDDL : khaùng khuaån -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thanh traøng chæ lî Thanh pheá chæ khaùi Löông huyeát, chæ huyeát

CD : - Chöõa lî, vieâm ñaïi traøng - Muïn nhoït söng ñau, vieâm da, lôû ngöùa - Lao, aùp xe phoåi, ho gaø - Sau khi sinh bò maát maùu nhieàu - Ñoå nhieàu moà hoâi sau khi sinh KK: tyø vò hö haøn, tieâu chaûy LD : 8-16g khoâ hoaëc 50-100g töôi

Rau sam

DIEÄP HAÏ CHAÂU

-Teân: Phyllanthus urinaria - Euphorbiaceae -BPD : thaân caây -TVQK: ñaéng, maùt, can pheá -TPHH : glycosid, polyphenol -TDDL : dòch chieát coù taùc duïng giaûi ñoäc gan treân chuoät nhaét gaây ñoäc baèng CCl4

taêng co boùp cô trôn töû cung, haï ñöôøng huyeát

-CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thoâng huyeát maïch Tröø thaáp

CD : -Chöõa muïn nhoït, ñinh raâu -Raén caén -Vieâm gan -Roái loaïn kinh nguyeät, ñau buïng kinh -Vieâm thaän, phuø thuõng, soûi tieát nieäu -Vieâm ruoät tieâu chaûy KK: phuï nöõ coù thai LD : 20-40g töôi

Dieäp haï chaâu

SAØI ÑAÁT

-Teân: Wedelia chinensis - Asteraceae -BPD : Thaân laù -TVQK: maën, ñaéng, maùt, Pheá, vò -TPHH : flavonoid -TDDL : khaùng khuaån, giaûm ñau, giaûm soát -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Chæ thoáng

CD : - Chöõa muïn nhoït, maãn ngöùa, dò öùng, lôû loùet, choác ñaàu, ñinh ñoäc - Soát cao, phaùt ban - Rôm saûy - Vieâm tai muõi hoïng - Vieâm baøng quang LD : 12-20g khoâ hoaëc 100g töôi

Saøi ñaát

CAM THAÛO NAM -Teân: Scoparia dulcis - Scrophulariaceae -BPD : toaøn caây treân maët ñaát -TVQK: ngoït, ñaéng, maùt, tyø, pheá, vò, can -TPHH : ancaloit -TDDL : khaùng khuaån - CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Nhuaän pheá chæ khaùi

CD : -Chöõa soát cao, phaùt ban, sôûi -Muïn nhoït lôû ngöùa, -Ngoä ñoäc saén (khoai mì) -Ho khan, vieâm hoïng -Ho coù ñôøm

LD : 30-100g

Cam thaûo nam

COÛ MAÀN TRAÀU

-Teân: Eleusine indica - Poaceae -BPD : Toaøn caây boû reã -TVQK: ngoït, maùt, Pheá, taâm, can, thaän -TPHH : glycosid (lonicerin), saponin -TDDL : khaùng khuaån, öùc cheá naám da -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Lôïi tieåu Löông huyeát

CD : - Chöõa cao huyeát aùp - Lao phoåi - Ho khan - Soát aâm æ veà chieàu ( soát trieàu nhieät) - Lao löïc nhieàu - Tieåu tieän vaøng, ít LD : 16-20g

Coû maàn traàu

RAU MAÙ

-Teân: Centella asiatica - Apiaceae -BPD : Daây laù -TVQK: ñaéng, nhaït, maùt, taâm, can, tyø -TPHH : glycosid (centelosid), saponin(asiaticosid) -TDDL : khaùng khuaån, laøm choùng laønh seïo leân da non, khaùng lao, khaùng huûi -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Tieâu vieâm Lôïi tieåu

CD : - Chöõa soát noùng, ngöôøi böùt röùt boàn choàn - Rôm saûy, maãn ngöùa - Boûng, veát thöông

LD : 30-40g töôi xay hoaëc giaõ laáy nöôùc hoaëc 12g laù khoâ

Rau maù

COÁI XAY

-Teân: Abutilon indicum - Malvaceae -BPD : hoa chöa nôû maøu traéng -TVQK: ngoït, ñaéng, bình, can, ñaïi tröôøng, baøng quang -TPHH : chaát nhaøy -TDDL : khaùng khuaån, öùc cheá naám da -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc, tröø thaáp Khai khieáu, hoaït huyeát

CD : - Chöõa caûm soát, ñau ñaàu döõ doäi - UØ tai - Soát, vaøng da - Tieåu khoù, nöôùc tieåu ñoû - Lôû ngöùa ngoaøi da, dò öùng - Kieát lî - Maét coù maøng moäng LD : 4-6g saéc uoáng

Coái xay

PHEØN ÑEN

-Teân: Phyllanthus reticulatus - Euphorbiaceae -BPD : Thaân, laù, reã -TVQK: nhaït, chaùt, maùt -TPHH : tanin -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Thu saùp Khöû öù chæ huyeát Sinh cô

CD : - Chöõa beänh ñaäu muøa - Tieåu khoù, tieåu ñuïc - Kieát lî, nhieät taû - Tieåu tieän ra maùu -Veát thöông lôû loeùt

LD : 20-40g voû thaân, saéc uoáng

GAI

-Teân: Boehmeria nivea - Urticaceae -BPD : Laù, reã -TVQK: ngoït, haøn -TPHH : tanin, acid chlorogenic, cafeic, quinic -TDDL : thoâng tieåu, lôïi maät, dieät naám vaø vi khuaån -CN : Thanh nhieät giaûi ñoäc Lôïi tieåu Tieâu vieâm Chæ huyeát, an thai

CD : -Chöõa caûm cuùm, sôûi, soát cao -Nhieãm truøng tieát nieäu, vieâm thaän, phuø -Tró, rong kinh, vieâm töû cung -Coù thai bò ñoäng, ñau buïng, doïa saåy thai -Chaán thöông do teù ngaõ, söng ñau -Ñinh nhoït, veát thöông, saâu boï ñoát, raén caén -LD : 10-30g saéc uoáng

GAI

-Thanh taâm nhieät, tröø phieàn

-Tieâu vieâm

-An thaàn, chæ khaùt, sinh taân

THANH NHIỆT GIAÙNG HOÛA Hoûa ñoäc xaâm phaïm phaàn khí -Taùc duïng haï hoûa : soát cao, khaùt nöôùc, phaùt cuoàng, meâ saûng, ra nhieàu moà hoâi, nöôùc tieåu vaøng saäm

THANH NHIEÄT GIAÙNG HOÛA

-Caàn phoái hôïp thuoác BOÅ DÖÔÕNG, AN THAÀN, GIAÛI ÑOÄC -Thay ñoåi thuoác cho phuø hôïp töøng loaïi beänh -Thaïch cao, chi töû, thaøi laøi, rau maù, coû maàn chaàu, coái xay, raâu meøo

TRI MAÃU -Teân: Anemarrhena aspheloides - Liliaceae -BPD: thaân reã loaïi boû loâng beân ngoaøi -TVQK: ñaéng, haøn, tyø, vò, thaän -TPHH : saponin -TDDL : haï nhieät, gaây teâ lieät trung khu hoâ haáp, haï huyeát aùp öùc cheá tuï caàu, lieân caàu khuaån, tröïc khuaån

TRI MAÃU

-CN : thanh nhieät giaùng hoûa, tö aâm thoaùi chöng, sinh taân chæ khaùc -CD : chöõa soát cao, ra moà hoâi nhieàu, aâm hö hoûa vöôïng, thieáu taân dòch, vò taùo mieäng khaùt, neân phoái hôïp Sinh ñòa, huyeàn saâm -LD : 4-12g/ ngaøy, saéc uoáng -KK : tyø hö, tieâu chaûy, bieåu chöùng chöa heát

TRI MAÃU

CHI TÖÛ

-Teân: Gardenia florida - Rubiaceae -BPD: quaû chín phôi khoâ boû voû -TVQK:ñaéng, haøn, Taâm, pheá, can, ñôûm, tam tieâu -TPHH : glycosid :gardenin, tanin, tinh daàu -TDDL : haï huyeát aùp, taêng tieát dòch maät - CN :thanh nhieät giaùng hoûa, chæ huyeát, lôïi tieåu, tröø phieàn, giaûi ñoäc

CHI TÖÛ

CD : - Chöõa vieâm gan, vieâm tuùi maät, tieåu buoát, chaûy maùu cam, tieåu tieän ra maùu (sao ñen), muïn nhoït, maét ñoû, taâm hoûa boác gaây meâ cuoàng LD : 4-12g/ ngaøy, saéc uoáng KK : Ngöôøi suy nhöôïc, tyø hö, ñaïi tieän loûng

CHI TỬ

CHI TÖÛ

THAÏCH CAO

-Teân: Gypsum fibrosum -BPD: muoái canxi sunfat (CaSO42H2O) Thaïch cao soáng, thaïch cao nung -TVQK: Sinh TC :ngoït cay, haøn, pheá, vò, tam tieâu Ñoaïn TC : ngoït, cay, chaùt, haøn -TDDL : taùc duïng giaûi nhieät, öùc cheá trung khu moà hoâi, traán kinh, choáng co giaät

THAÏCH CAO

CN : Sinh TC : giaùng hoûa, sinh taân, chæ khaùt, thanh pheá, giaûi ñoäc, choáng vieâm Ñoaïn TC : thu lieãm, sinh cô, chæ huyeát CD : -Chöõa ho, vieâm pheá quaûn, vieâm hoïng -Veát thöông coù muû -LD : 12-40g/ ngaøy, saéc uoáng KK : Ngöôøi vò nhöôïc yeáu, döông hö

THAÏCH CAO

THANH NHIỆT TAÙO THAÁP

-Taùc duïng loaïi tröø nhieät ñoäc vaø laøm khoâ caùc chaát aåm thaáp trong cô theå

-Thaáp taø hoùa nhieät :can ñôûm thaáp nhieät, tyø vò thaáp nhieät, baøng quang thaáp nhieät

- Soát, mieäng khoâ, böùt röùt, tieåu khoù, kieát lî, tieâu chaûy, ñau buïng

•- Vò ñaéng, tính haøn

THANH NHIEÄT TAÙO THAÁP

-Khoâng duøng laâu daøi -Laøm giaûm khaû naêng tieâu hoùa -Laøm giaûm haáp thu, chaùn aên, khoù tieâu -Laøm hao toån taân dòch -Phoái hôïp caùc thuoác thanh nhieät, hoaït huyeát, haønh khí -Hoaøng baù, hoaøng lieân, hoaøng caàm, long ñôûm thaûo, nha ñaûm töû, nhaân traàn

HOAØNG BAÙ

-Teân: Phellodendron amurense – Rutaceae -BPD: voû thaân -TVQK: ñaéng, haøn, thaän, baøng quang, tyø -TPHH : ancaloit : panmatin, berberin -TDDL : baûo veä tieåu caàu, lôïi nieäu, haï aùp. ÖÙc cheá vi khuaån lî, ñaïi traøng, lieân caàu khuaån -CN : thanh nhieät taùo thaáp tö aâm giaùng hoûa Giaûi ñoäc tieâu vieâm

HOAØNG BAÙ -CD : chöõa ñau nhöùc xöông, söng khôùp, söng goái, nhöùc moûi, ñoå moà hoâi troäm, di tinh, tieåu ngaén, tieåu buoát, kieát lî, ñi caàu ra maùu, vieâm gan, vaøng da, vieâm tuùi maät, lôû ngöùa, muïn nhoït, tieát taû, kieát lî, ñaïi tieän ra maùu, … -LD : 4-16g/ ngaøy, saéc uoáng -KK: ngöôøi tyø hö, ñaïi tieän loûng, vò yeáu, aên uoáng khoâng tieâu

HOÀNG BÁ

HOAØNG BAÙ NAM

-Teân: Oroxylum indicum – Bignoniaceae -BPD: voû thaân vaø haït -TVQK: ñaéng, ngoït, tính maùt -TPHH : voû thaân vaø haït coù flavonoit, oroxylin Ancaloit, tanin. Haït coøn coù daàu beùo -TDDL :flavonoit coù taùc duïng khaùng khuaån, choáng dò öùng, taêng söùc ñeà khaùng

HOAØNG BAÙ NAM -CN : thanh pheá nhieät, lôïi haàu hoïng, thanh nhieät lôïi thaáp, chæ khaùi, giaûm ñau -CD : Chöõa vieâm hoïng caáp, maõn, khan coå, vieâm pheá quaûn caáp, ho gaø, ñau vuøng thöôïng vò  Voû thaân : chöõa vieâm gan vaøng da, vieâm baøng quang, vieâm hoïng, khoâ hoïng, ho khan, ban sôûi, hen pheá quaûn, dò öùng sôn vaø neán -LD : 1,5-3g haït, 5-10g voû/ ngaøy, saéc uoáng

Hoøang baù nam

TEÂ GIAÙC

-Teân: Rhinoceros desmarest – Rhinoceros bicornis- Rhinocerotidae -BPD: söøng teâ -TVQK: ñaéng, chua, maën, tính haøn  taâm, can, vò, thaän. -TDDL : cöôøng tim, luùc ñaàu co maïch, sau giaõn maïch, luùc ñaàu gaây taêng huyeát aùp, sau haï huyeát aùp

TEÂ GIAÙC -CN : thanh nhieät löông huyeát, chæ huyeát, thanh nhieät giaûi ñoäc, traùng thaän thuûy, thanh taâm hoûa Chöõa cuoàng nhieät meâ saûng Giaûi ñoäc do raén caén Chöõa thoå huyeát, phaùt ban, xuaát huyeát döôùi da, ngöôøi lo aâu, boàn choàn, maát nguû -LD : 2-50g duøng daïng saéc hoaëc maøi vôùi nöôùc ñeå uoáng KK: ngöôøi coù thai, khoâng thöïc nhieät

Teâ giaùc

Söøng Teâ giaùc

ÑÒA COÁT BÌ

-Teân: Lycium chinense – Solanaceae -BPD: voû reã phôi khoâ -TVQK: ngoït, ñaéng, tính haøn  can, thaän, pheá -TDDL : giaûi nhieät, haï huyeát aùp do giaõn maïch, haï ñöôøng huyeát -CN : Thanh pheá nhieät, chæ khaùi Döôõng thaän, boå tyø Thö can, chæ thoáng

ÑÒA COÁT BÌ

-CD: Chöõa ho, suyeãn Chöõa caùc chöùng aâm hö hoûa vöôïng Chöõa caùc chöùng beänh hö lao, aâm hö ñoå nhieàu moà hoâi Chöõa luùc noùng, luùc laïnh, ñau nhöùc trong xöông -LD : 4-12g -KK: khoâng duøng khi beänh coøn ôû bieåu

ÑÒA COÁT BÌ

HOAØNG LIEÂN

-Teân: Coptis teeta - Ranunculaceae -BPD: thaân reã -TVQK: ñaéng, haøn, Taâm, can, ñôûm, vò -TPHH : ancaloit : panmatin, berberin -TDDL : taêng khaû naêng thöïc baøo cuûa baïch caàu, taùc duïng khaùng khuaån roäng, lôïi maät, haï aùp, haï nhieät, öùc cheá tröïc khuaån lî - CN :thanh nhieät taùo thaáp, thanh can minh muïc, thanh traøng chæ lî, tröø thaáp, giaûi ñoäc, kieän vò, thanh taâm

CD: -Chöõa kieát lî, tieâu chaûy, vieâm ruoät -Ngöôøi noùng, boàn choàn, maát nguû, phoàng roäp nieâm maïc -Ñau maét ñoû -Chaûy maùu cam, thoå huyeát -Ung nhoït -Meâ saûng phaùt cuoàng KK : tyø hö tieát taû, aâm hö phieàn nhieät LD : 4-8g

HOÀNG LIÊN

HOAØNG CAÀM

-Teân: Scutelllaria baicalensis – Lamiaceae -BPD: reã -TVQK: ñaéng, haøn, taâm, pheá, can, ñôûm, tieåu tröôøng, ñaïi tröôøng -TPHH : tinh daàu, flavonoit -TDDL : thanh nhieät taùo thaáp, thanh pheá nhieät, chæ lî, an thai -CD : chöõa pheá ung, vieâm pheá, taû lî, ñau buïng, thoå huyeát, ñi caàu ra maùu, ñoäng thai -LD : 4-12g/ ngaøy, saéc uoáng

HOAØNG CAÀM

-Teân: Scutelllaria baicalensis – Lamiaceae -BPD: reã -TVQK: ñaéng, haøn, taâm, pheá, can, ñôûm, tieåu tröôøng, ñaïi tröôøng -TPHH : tinh daàu, flavonoit -TDDL : thanh nhieät taùo thaáp, thanh pheá nhieät, chæ lî, an thai -CD : chöõa pheá ung, vieâm pheá, taû lî, ñau buïng, thoå huyeát, ñi caàu ra maùu, ñoäng thai -LD : 4-12g/ ngaøy, saéc uoáng

HOÀNG CẦM

NHAÂN TRAÀN -Teân: Adenosma caeruleum - Scrophulariaceae -BPD: Phaàn treân maët ñaát -TVQK: cay, ñaéng, haøn, Tyø, can, ñôûm, vò -TPHH : Tinh daàu -TDDL : choáng oxyt hoùa teá baøo -CN : Thanh nhieät lôïi thaáp, thoâng kinh hoaït laïc, phaùt taùn, giaûi bieåu, saùp nieäu

CD: -Chöõa vieâm gan, vaøng da, vieâm tuùi maät -Tieåu ít, tieåu ñoû -Kinh nguyeät khoâng ñeàu -Soát reùt, ñau ñaàu, ngaït muõi, chaûy nöôùc muõi -Tieåu ñuïc, tieåu laét nhaét

LD : 20-40g

NHAÂN TRAÀN

THANH NHIỆT LÖÔNG HUYEÁT

Nhieät ñoäc xaâm phaïm phaàn DINH, HUYEÁT

Soát cao

Maët ñoû, maét ñoû, löôõi ñoû, nöôùc tieåu ñoû

Meâ saûng, hoân meâ co giaät

Coù xuaát huyeát : ban chaån, muïn nhoït, lôû

ngöùa, da khoâ, ñaïo haõn, löôõi khoâ

THANH NHIEÄT LÖÔNG HUYEÁT

-Vò ñaéng, ngoït, tính haøn -Taùc duïng : haï nhieät, döôõng aâm sinh taân -Caàn phoái hôïp ñeå phaùt huy hieäu quaû (boå aâm, giaûi ñoäc, khaùng vieâm…) -Khoâng duøng treân beänh tieâu chaûy do tyø hö, hoaëc beänh ôû khí phaän -Baïch mao caên, huyeàn saâm, ñôn bì, sinh ñòa, xích thöôïc, coû möïc

BAÏCH MAO CAÊN

-Teân: Imperata cylindrica - Poaceae -BPD: thaân reã -TVQK: ngoït, haøn, taâm, pheá, tyø, vò -TPHH : glucose, fructose, acid höõu cô -CN : thanh nhieät lôïi tieåu, löông huyeát, chæ huyeát

BAÏCH MAO CAÊN

-CD : Chöõa noäi nhieät sinh phieàn khaùt Ho suyeãn, khoù thôû Ngöïc buïng ñaày chöôùng Tieåu tieän ra maùu, ho ra maùu Phuø thuõng, tieåu buoát, tieåu gaét Hoaøng ñaûn -LD : 12-40g/ ngaøy, saéc uoáng -KK: hö hoûa, tieåu nhieàu, coù thai

Coû tranh = Baïch mao caên

COÛ MÖÏC

-Teân: Eclipta alba - Asteraceae -BPD: Toaøn thaân -TVQK: ngoït, chua, maùt, can, thaän -TPHH : ancaloit, tanin, flavon, caroten, tinh daàu, chaát ñaéng -TDDL : taêng thôøi gian Quick, taêng löôïng prothrombine, khoâng laøm taêng huyeát aùp - CN : thanh nhieät löông huyeát, tö aâm, boå thaän

COÛ MÖÏC

-CD : Chöõa xuaát huyeát, thoå huyeát, tieåu tieän ra maùu Rong kinh Ñau löng, raâu toùc baïc Raêng lung lay, choùng maët, uø tai -LD : 12-40g/ ngaøy, saéc uoáng -KK: tyø hö, tieâu chaûy, phaân soáng

SINH ÑÒA

-Teân: Rehmannia glutinosa – Scrophulariaceae -BPD: reã -TVQK: ngoït, ñaéng, haøn, taâm, can, thaän -TPHH : glycosid, manit, iridoit glycosid -TDDL : caàm maùu, cöôøng tim, haï ñöôøng huyeát - CN : thanh nhieät löông huyeát, döôõng aâm sinh taân, nhuaän taùo

SINH ÑÒA

-CD : Chöõa soát cao, mieäng khaùt, löôõi ñoû, Phaùt ban, thoå huyeát, Tieåu ñöôøng, taân dòch hao toån, huyeát nhieät gaây muïn nhoït maãn ngöùa Chaøm, eczema -LD : 12-40g/ ngaøy, saéc uoáng -KK: tyø hö, ñaày buïng, döông hö, thaáp nhieät

SINH ÑÒA

ÑÔN BÌ

-Teân: Paeonia suffruticosa – Ranunculaceae -BPD: voû reã (Maãu ñôn) -TVQK: ñaéng, cay, haøn, taâm, can, thaän -TPHH : glycosid, saponin, acid benzoic -TDDL : haï aùp, choáng vieâm khôùp - CN : thanh nhieät löông huyeát, hoaït huyeát, taùn öù, thoâng kinh

ÑÔN BÌ

-CD : Chöõa muïn nhoït, ban chaån, Thoå huyeát, roái loaïn kinh nguyeät, Beá kinh, söng nhöùc gaân cô Huyeát aùp cao, hoa maét, choùng maët KK : Tyø vò hö haøn, coù thai, maát maùu nhieàu -LD : 8-16g/ ngaøy, saéc uoáng

ÑÔN BÌ

HUYEÀN SAÂM

-Teân: Scrophularia buergeriana – Scrophulariaceae -BPD: Reã -TVQK: maën, maùt, pheá, vò, thaän -TPHH : ancaloid, steroid, acid beùo, ñöôøng -TDDL : laøm maïnh tim, haï huyeát aùp, haï ñöôøng huyeát, giaõn maïch - CN : thanh nhieät löông huyeát, tö aâm giaùng hoûa, ích tinh, taùn keát, nhuaän taùo, sinh taân

HUYEÀN SAÂM

CD : - Chöõa soát cao, -Söng hoïng, vieâm hoïng -Vieâm pheá quaûn -Lao haïch -Thöông haøn -Phaùt ban KK : tyø vò hö haøn, coù thai, tieåu tieän loûng -LD : 8-16g/ ngaøy, saéc uoáng

HUYEÀN SAÂM

XÍCH THÖÔÏC

-Teân: Paeonia lactiflora – Ranunculaceae -BPD: voû reã (Maãu ñôn) -TVQK: ñaéng, haøn, can -TPHH : acid benzoic, tanin, nhöïa, tinh boät, ñöôøng, saéc toá -TDDL :öùc cheá tröïc khuaån lî, muû xanh - CN : thanh nhieät löông huyeát, hoaït huyeát, chæ thoáng, thanh can

XÍCH THÖÔÏC

-CD : Chöõa chaûy maùu cam, huyeát nhieät, thoå huyeát Kinh nguyeät khoâng ñeàu Chaán thöông tuï maùu Ñau maét ñoû Muïn nhoït, söng ñau -LD : 6-12g/ ngaøy, saéc uoáng -KK : ngöôøi huyeát hö

XÍCH THÖÔÏC

BẠCH THƯỢC

XÍCH THÖÔÏC

Xích thược

Bài giảng Thuốc thanh nhiệt