Bài giảng Viêm – ThS.BS. Quách Thanh Lâm

VIEÂM

1

Ths.BS. Quaùch Thanh Laâm BM. Mieãn Dòch - Sinh Lyù Beänh Khoa Y, ÑH Y Döôïc TP HCM

MUÏC TIEÂU

1. Trình baøy ñöôïc vai troø cuûa heä thoáng boå theå, heä thoáng

ñoâng maùu vaø heä thoáng kinin trong vieâm

söï hình thaønh dòch vieâm

2. Trình baøy ñöôïc cô cheá cuûa roái loaïn vaän maïch vaø cô cheá

3. Trình baøy ñöôïc hieän töôïng baïch caàu xuyeân maïch vaø söï

4. Veõ ñöôïc sô ñoà söï toång hôïp caùc chaát gaây hoùa öùng ñoäng 5. Giaûi thích ñöôïc toån thöông toå chöùc trong vieâm 6. Neâu moái quan heä giöõa oå vieâm vaø toaøn thaân vaø trình baøy

2

thöïc baøo

ñöôïc yù nghóa sinh hoïc cuûa phaûn öùng vieâm.

 vi khuaån,  vaät lyù, hoaù hoïc,  cô hoïc, sinh hoïc

Toån thöông teá baøo

Hoaïi töû toå chöùc

Vieâm

3

• Vieâm laø moät phaûn öùng phöùc taïp / toån thöông teá baøo • Bieåu hieän : • söng, ñoû, noùng, ñau, roái loaïn chöùc naêng

QUAN NIEÄM

Laâm saøng

Cuïc boä-toaøn thaân

Vieâm laø moät phaûn öùng coù haïi vì:

Vieâm gaây soát, ñau... Sinh lyù beänh hoïc

Virchow: vieâm laø phaûn öùng taïi choã Ngaøy nay: Vieâm laø phaûn öùng toaøn thaân coù bieåu hieän taïi choã

Vieâm thuoäc MDKÑH lieân quan

chaët cheõ vôùi MDÑH

Vieâm laø moät phaûn öùng coù lôïi nhaèm loaïi tröø yeáu toá gaây beänh, söûa chöõa toån thöông. Coù haïi khi vieâm trôû thaønh quaù möùc

4

Quaù trình vieâm (Inflammatory process)

5

Teá baøo vaø heä thoáng protein huyeát tuông

Teá baøo

Boå theå

Ñoâng maùu

Kinin huyeát töông

6

Globulin mieãn dòch

Protein huyeát töông

Teá baøo Mast

Teá baøo mast giöõ vai troø khôûi phaùt phaûn öùng vieâm

Haït (histamine, serotonine, ...)

Histamin: hoùa chaát trung gian töï nhieân trong vieâm Daõn tieåu ÑM, daõn tieåu TM --> maùu ñeán moâ  Taêng tính thaám NCF (Neutrophilic Chemotactic Factor): thu huùt BCTT: thöïc baøo ECF (Eosinophilic Chemotactic Factor): thu huùt BCAT: ñieàu hoøa

7

(histaminase, arylsulphatase B) Toång hôïp PG, LT: taêng tính thaám, thu huùt BC

Vieâm Caáp

Toån thöông vaät lyù

Toån thöông hoùa hoïc

IgE -khaùng nguyeân

Haït

Maøng teá baøo

Toång hôïp

Phoùng haït

Leukotriens

Prostaglandins

ECF

Histamin

NCF

Xuaát tieát

Thöïc baøo

Thöïc baøo

Xuaát tieát

Xuaát tieát

Ñau

8

Teá baøo mast

HEÄ THOÁNG ECOSANOID

Men Phospholipase A2

Thuï theå

Maøng teá baøo

Hoùa höôùng ñoäng Thöïc baøo

Coticoids

NSAIDs

Arachidonic acid

Ñöôøng chuyeån hoùa Lipooxygenase

Ñöôøng chuyeån hoùa Cyclooxygenase

-, OH-)

PGE1, PGE2 Taêng tính thaám Thromboxane Co maïch,ngöng taäp TC

LTB4: Baùm dính & hoùa höôùng ñoäng BC phoùng thích men Superoxydes (H2O2, O2 LTC4, LTD4, LTE4:  Tính thaám

9

Protein huyeát töông

Heä thoáng boå theå

Dieät khuaån (phöùc hôïp taán coâng maøng) Gia taêng phaûn öùng vieâm:

Chieám 10% protein huyeát töông Ñöôøng coå ñieån, ñöôøng taét, ñöôøng lectin

Opsonin hoùa (C3b)

10

Phaûn veä toá (C3a, C5a) --> TB Mast phoùng haït Baát hoaït bôûi carboxy-peptidase B / HT Yeáu toá hoùa höôùng ñoäng (C5a, C567) --> thu huùt BC

11

• Heä thoáng ñoâng maùu

• Hoaït hoùa : collagen, protease, kallicrein, plasmin,

endotoxin.

Ngaên phaùt taùn Giöõ VK, vaät theå laï / nôi thöïc baøo maïnh Taïo khung cho söï söûa chöõa

• Fibrin thoaùt maïch, baét giöõ dòch vieâm, VK, vaät theå laï:

• Fibrinopeptid B: thu huùt BCTT,  tính thaám (phoái hôïp vôùi

12

Bradykinin)

• Heä thoáng kinin

• Hoaït hoùa: prekallicrein activator (yeáu toá XII:

Hageman)

• Baát hoaït bôûi kininase / HT vaø moâ

13

• Bradykinin (9a.a) Daõn maïch Gaây ñau (phoái hôïp vôùi PG) Co cô trôn Taêng tính thaám (phoái hôïp vôùi PGE) Taêng hoùa höôùng ñoäng

• Chaát trung gian gaây vieâm (Inflammatory mediators) •- Daõn maïch •- Co cô trôn •- Taêng tính thaám thaønh maïch •- Taêng hoùa höôùng ñoäng

14

Vieâm raát quan troïng ñeå baûo veä vaø coù nhieàu caùch khôûi phaùt Caùc hoaït chaát sinh hoïc coù theå gaây toån thöông cho tuùc chuû

Cô cheá baát hoaït vaø ñieàu hoøa

Caùc chaát öùc cheá

Taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc heä thoáng

Huûy hoaïi bôûi caùc enzyme / HT

15

Bieán ñoåi chuû yeáu trong phaûn öùng vieâm caáp

16

Roái loaïn tuaàn hoaøn Roái loaïn chuyeån hoùa Toån thöông toå chöùc Taêng sinh teá baøo

 Roái loaïn vaän maïch  Hình thaønh dòch vieâm  Baïch caàu xuyeân maïch  Thöïc baøo

17

Roái loaïn tuaàn hoaøn taïi oå vieâm

• (2) Huyeát töông vaø protein thoaùt maïch

• (3) BC di chuyeån ñeán nôi coù toån thöông

18

• (1) Daõn maïch

Roái loaïn vaän maïch

Co maïch

Thaàn kinh

Sung huyeát ñoäng maïch

Hình thaønh dòch vieâm

Sung huyeát tónh maïch

Histamine C3a, C5a Bradykinin LT, PG

Roái loaïn chuyeån hoùa

ÖÙ treä tuaàn hoaøn

Tình traïng nhieãm toan

Ñoä nhôùt Ma saùt Cheøn eùp

19

• Cô cheá

Hình thaønh dòch vieâm

• Caùc chaát gaây daõn maïch Histamine Bradykinin PG, LT (PGE1, PGE2, LTC4, LTE4) C3a, C5a

Taêng aùp löïc thuûy tónh Taêng tính thaám thaønh maïch

20

• Taïo khoaûng hôû giöõa caùc teá baøo noäi moâ •  Thoaùt protein (KT), fibrinogen, baïch caàu. • Dòch tieát (Rivalta+ve, Protein>2,5-3g/dl)

21

Baïch caàu xuyeân maïch

• BC baùm vaøo thaønh maïch vaø thoaùt ra khoûi loøng maïch

• - Chaát gaây hoùa höôùng ñoäng (chemotactic factors):

• - Hieän töôïng hoùa höôùng ñoäng (chemotaxis)

22

• N- formil- oligopeptid • C3a, C5a, C567 • Kallicrein, plasminogen activator • Fibrinopeptid • PG, LT • NCF, ECF töø TB mast

23

• Hieän töôïng hoùa höôùng ñoäng

BC baùm vaøo thaønh maïch - Thuï theå hoùa höôùng ñoäng (chemotactic receptor)/teá baøo noäi moâ maïch maùu - Phaân töû baùm dính (selectins, integrins) döôùi taùc ñoäng cuûa cytokin (IL1, IL8, TNF) Vaän ñoäng cuûa BC nhôø söï co thaét sôïi actin  giaû tuùc (pseudopodia)

24

25

Teá baøo thöïc baøo

BC trung tính

BC aùi toan EBP (Eosinophilic Basic Protein) Ñieàu hoøa

BC ñôn nhaân Ñaïi thöïc baøo Sinh saûn Lieân keát Tieát GM-CSF (Granulocyte Monocyte- Colony Stimulating Factor) Kích thích taùi sinh tb

26

pH trung tính 37-390C Opsonin hoùa

Moâi tröôøng thöïc baøo

Tieâu dieät Cheát Toàn taïi

Cobalamin binding protein Apolactoferrin H2O2, O2-, OH-

Lysozyme Hydrolase Elastase Collagenase

27

28

• Vieâm thuoäc MDKÑH lieân quan chaët cheõ vôùi MDÑH

Roái loaïn chuyeån hoùa glucid Chuyeån hoùa kî khí ÖÙ ñoïng acid lactic  pH giaûm

• Roái loaïn chuyeån hoùa lipid

Roái loaïn chuyeån hoùa glucid daãn ñeán RLCH lipid ÖÙ ñoïng acid beùo vaø theå ceton

• Roái loaïn chuyeån hoùa protid

ÖÙ ñoïng acid amine, polypeptid

29

Roái loaïn chuyeån hoùa

Toån thöông toå chöùc

• Nguyeân phaùt • Thöù phaùt: RLCH, enzyme/BC • Moâ ñöôïc baûo veä bôûi enzyme antiprotease (1

• dieät khuaån • huûy hoaïi antiprotease • toån thöông moâ, hoaït hoùa collagenase, elastase.

30

macroglobulin vaø 1 antitrypsin) • Döôùi taùc ñoäng cuûa myeloperoxydase • Cl- + H202  HOCl (Hypochlorous acid)

Taêng sinh teá baøo

– Baïch caàu – Tb noäi moâ, Tb heä lieân voõng – Sôïi baøo, sôïi collagene, sôïi fibrine / moâ haït – Toå chöùc xô

31

• Tuøy töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình vieâm:

Bieåu hieän cuûa vieâm

Toan (pH töø 6,5-5,5) Söng, ñoû, noùng, ñau, roái loaïn chöùc naêng

• Bieåu hieän taïi choå

32

• Toaøn thaân Soát  baïch caàu  protein / huyeát töông: fibrinogene, CRP, haptoglobin, 1 antitrypsin, ceruloplasmin  protein / ht  hoàng caàu keát cuoän   VS

Taùc ñoäng qua laïi giöõa toaøn thaân vaø phaûn öùng vieâm

AÛnh höôûng toaøn thaân

• Thaàn kinh

• Noäi tieát (vai troø cuûa glucocorticoid)

• Heä thoáng teá baøo ñôn nhaân thöïc baøo  neáu keùm seõ gaây

33

Nhieãm truøng taùi ñi taùi laïi Nhieãm truøng lan traøn treân toaøn cô theå

• AÛnh höôûng cuûa phaûn öùng vieâm

Vieâm gaây hoaïi töû toå chöùc: hang lao Dòch vieâm gaây cheøn eùp: traøn dòch maøng phoåi, maøng tim BC gaây toån thöông moâ laønh: vieâm khôùp, vieâm caàu thaän

Khi phaûn öùng vieâm quaù möùc

Khi söûa chöõa toån thöông

Co ruùt: phoûng Bieán daïng: valve tim Thöïc baøo: Gout: BC phoùng thích enzyme gaây vieâm caáp Nhieãm buïi silic: BC phoùng thích enzyme gaây xô phoåi 34

• YÙ nghóa sinh hoïc

35

Vieâm laø phaûn öùng coù lôïi Khi phaûn öùng quaù möùc coù theå gaây nhieàu roái loïan Phaûi theo doõi Naâng theå traïng Giuùp loaïi tröø vi khuaån, loaïi boû dò vaät Can thieäp kòp thôøi khi caàn thieát