TS. TS. Nguyeãn
Nguyeãn TroTroïïngng HieHieääpp
1
Lòch söû
1872 Ivanovski tìm ra vi sinh vaät gaây beänh “Ñoám thuoác laù”
1875 Beijerinck coù keát quûa töông töï =>” Virus qua loïc”
2
1898 F. Loeffler tìm ra virus gaây lôû moàm vaø long moùng ôû traâu boø
Virus laø nhoùm vi sinh vaät gaây beänh nhoû nhaát, kích thöôùc thay ñoåi töø 15-300 nm, gaàn baèng Chlamydia, Mycoplasma
3
Virus beänh baïi lieät chæ baèng kích thöôùc ribosome
Ñaëc tröng chính cuûa Virus
4
(cid:1)Khoâng phaûi laø teá baøo, chæ chöùa RNA hoaëc DNA (sôïi ñôn hoaëc sôïi ñoâi) (cid:1)Kyù sinh noäi baøo baét buoäc (cid:1)Tuøy thuoäc hoøan toøan vaøo boä maùy toång hôïp Protein vaø naêng löôïng cuûa TB kyù chuû
Caáu truùc:
(cid:1)Acid nucleic (RNA hoaëc DNA)+ capsid (aùo protein)= nucleocapsid
(cid:1)Moät soá nucleocapsid ñöôïc boïc trong maøng bao (enveloppe, caáu taïo bôûi lipid hay lipoprotein)
(cid:1)Moät soá virus coù gai (spike): chuùa caùc enzym giuùp virus taán coâng TB chuû (VR cuùm, Sôûi)
5
(cid:1)Tieåu phaàn virus hoøan chænh goïi laø virion
(cid:1)Maøng bao caáu truùc bôûi 2 lôùp lipid (coù ñaëc tính gioáng maøng TB chuû theå) vaø protein mang ñaëc tính cuûa virus
(cid:1)Capsid cuûa herpes ñöôøng sinh duïc coù 162 capsomere, cuûa adenovirus coù 252 capsomere. Beàn vôùi nhieät, pH vaø caùc thay ñoåi cuûa moâi tröôøng.
(cid:1)Moät soá virus nhö cuùm, sôûi… maøng bao coøn coù gai chöùa caùc enzym trôï giuùp virus taán coâng, coù theå laøm cho khoâng thaáy roõ daïng cuûa capsid.
6
(cid:1)ÔÛ moät soá virus, protein capsid bieät hoùa thaønh caùc enzym trôï giuùp vieäc xaâm nhaäp vaøo teá baøo kyù chuû. Kích thích taïo ñaùp öùng mieãn dòch trong thôøi gian maéc beänh.
Virus khoâng maøng baøo Virus coù maøng baøo
Hình xoaén (helix, helical virus)
Hình khoái 20 maët (icosahedron, icosahedral virus)
(b)
Virus ñoám thuoác laù
Coronavirus
Virus baïi lieät
Virus herpes simplex
Virus daïi (a)
(c)
Phoái hôïp caû 2 daïng naøy (complex virus)
Virus ñaäu muøa
Thöïc khuaån theå (bacteriophage)
7 Virus ñaäu cuùm
HÌNH DAÏNG
8
PHAÂN LOÏAI
(cid:2)Theo hình daïng vaø kích thöôùc
(cid:2)Theo khaû naêng gaây beänh
(cid:2)Theo ñaëc tính genome
(cid:3)Chöùùa DNA hay RNA
(cid:3)Sôïi ñôn (ss) hay ñoâi (ds)
(cid:3)Coù capsid hay khoâng
9
(cid:3)Chu kyø sao cheùp (coù hoaëc khoâng coù RNA trung gian cho DNA virus
Virus ADN
Virus ARN
Virus ARN ↔↔↔↔ ADN
Boä gen
ds ADN
ss ARN
ds ARN
trong virion ss ADN
ss ARN (Retrovirus)
ds ADN (Hepadnavirus)
Phaân loïai theo ñaëc tính genome cuûa virus
Nhoùm 1: DNA sôïi keùp (dsDNA)
Nhoùm 3: chöùùa RNA sôïi ñôn (ssRNA) Nhoùm 5: retrovirus chöùa RNA sôïi ñôn nhöng sao cheùp qua DNA trung gian
Nhoùm 2: DNA sôïi ñôn (ssDNA)
Nhoùm 4: chöùùa RNA sôïi keùp (dsRNA)
10
Nhoùm 6: HBV chöùùa DNA trong virion nhöng coù RNA trong khi sao cheùp
Phaân loïai theo khaû naêng gaây beänh cuûa virus
(cid:2) Nhoùm gaây beänh treân da, nieâm maïc
Poxvirus, paramyxovirus, herpesvirus
(cid:2) Nhoùm gaây beänh ñöôøng hoâ haáp
Influenza virus, adenovirus
(cid:2) Nhoùm gaây beänh ôû noäi quan, maùu
Dengue fever, HIV (AIDS), enterovirus (HAV), HBV
(cid:2) Nhoùm gaây beänh ôû TKTW
11
Enterovirus, lyssavirus (beänh daïi)
Hoï
Chi
Nhoùm lieân quan
Acid nucleic
Ba o
Beänh nhieãm quan troïng
Varicellovirus
ADN
+
Traùi raï (varicella)
Da, nieâm maïc
Herpesvirida e
Beänh Herpes
Alphaherpesvi rinae
Orthopoxvirus
Ñaäu muøa (variola)
ADN
Poxviridae
+
ARN
+
Morbillivirus Rubulavirus
Paramyxoviri dae
Sôûi (measle, rougebole) Quai bò (mumps)
Cuùm (influenza)
ARN
+
Influenzavirus A, B
Ñöôøng hoâ haáp
Orthomyxovir idae
Rhinovirus
Caûm laïnh (cold)
ARN
0
Picornavirida e
Coronavirus
+
ARN
SARS
Coronavirida e
0
Adenoviridae
ADN
Vieâm ñöôøng hoâ haáp
Mastadenovir us
12
Enterovirus
Noäi quan,
Picornaviridae
ARN
+
Coxsackie, ECHO …
Hepatovirus
Sinh duïc, Maùu
Vieâm gan sieâu vi A (HAV)
Flavivirus
Flaviviridae
ARN
+
Soát Dengue, soát vaøng da
vieâm
Virus gan C
Vieâm gan sieâu vi (HCV)
Coronavirus
Coronaviridae
ARN
+
Vieâm ruoät (viralgastroenterotitis)
Lentivirinae
Retroviridae
ARN
AIDS
+
Lyssavirus
Rhaboviridae
ARN
Beänh daïi(rabies, rage)
+
Heä TKTW
Bunyaviridae
ARN
+
Vieâm naõo (arboviral encephalitis)
Enterovirus
Picornaviridae
ARN
Beänh bai lieät(polio)
0
13
Sao cheùp virus goàm 3 giai ñoïan chính
-Nhieãm khôûi ñaàu
1.Ñính (Gaén)
2.Xaâm nhaäp
3.Boû capsid
-Sao cheùp vaø bieåu hieän genome
4.Sao cheùp boä gen
5.Bieåu hieän gen (=toång hôïp protein virus)
-Phoùng thích virion tröôûng thaønh töø teá baøo kyù chuû nhieãm
6.Hôïp nhaát (laép raùp) laïi thaønh tieåu phaàn virus
7.Tröôûng thaønh
14
8.Phoùng thích (Naûy choài)
Virrus coù voû boïc chöùa ADN
Maøng bao cuûa virus baùm vaøo vaø hôïp nhaát vôùi maøng teá baøo chuû
Sao cheùp vaø bieåu hieän genome virus:
Xaâm nhaäp
Protein cuûa virus coù theå cheøn vaøo maøng teá baøo chuû vaø maøng nhaân
Vôùi dsDNA virus thì xaûy ra trong nhaân hay trong TB chaát
Dòch maõ
Maát voû boïc
Capsomer vaøo nhaân vaø bao laáy acid nucleic
Phieân maõ
Nhaân
Vôùi ssDNA virus thì xaûy ra trong nhaân, taïo sôïi keùp ADN trung gian tröôùc khi taïo mARN (Vd parvovirus).
Sao cheùp
Laép raùp
Phoùng thích:
(cid:1)Virus ly giaûi (haàu heát virus khoâng maøng bao) (cid:4)TB nhieãm vôõ bung vaø giaûi phoùng virus.
Virus chui ra khoûi voû nhaân hay maøng teá baøo
Hôïp nhaát: taát caû caùc thaønh phaàn taäp hôïp vôùi nhau ñeå taïo virion tröôûng thaønh ôû vò trí ñaëc bieät trong TB
15
(cid:1)Vôùi virus coù maøng bao thì virus naûy maàm qua maøng TB kyù chuû vaø ra khoûi TB hoaëc vaøo boùng noäi baøo tröôùc khi phoùng thích.
Söï nhaân leân ôû DNA virus coù maøng bao
Ñính (Gaén)
(cid:1)Protein ñính virus gaén vaøo thuï theå ñaëc hieäu cuûa TB
(cid:1)Thuï theå virus treân beà maët TB laø Protein, glycoprotein hoaëc goác carbonhydrat treân glycoprotein
(cid:1)Laø quùa trình töï ñoäng: ñoäng hoïc gaén thuï theå ñöôïc kieåm soùat bôûi ñaëc tính hoùa hoïc vaø nhieät ñoäng hoïc cuûa caùc phaân töû tham gia
16
(cid:1)Pha ñính coù aûnh höôûng chính treân söï gaây beänh cuûa virus vaø xaùc ñònh thôøi gian nhieãm cuûa virus
17
Söï gaén cuûa thöïc khuaån theå (phage)
Xaâm nhaäp vaøo
(cid:1)Xaûy ra trong thôøi gian ngaén thöôøng laø vaøi phutù
(cid:1)Laø quaù trình phuï thuoäc naêng löôïng
(cid:1)Caùc cô cheá:
(cid:3)Thöïc baøo (endocytosis): cô cheá phoå bieán nhaát
(cid:3)Hôïp nhaát (fusion): chæ coù ôû virus maøng bao
18
(cid:3)Bôm (injection): ôû haàu heát bacteriophage
Toång hôïp sôïi (-), sau ñoù sôïi (+) ñöôïc phieân maõ (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)mRNA
Toång hôïp sôïi (+), sau ñoù sôïi (+) phieân maõ (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)mRNA
Phieân maõ ngöôïc sôïi RNA (+) (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4) DNA ñôn(cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)ds DNA ñoâi trung gian
Phieân maõ sôïi (+)
Sôïi DNA ñôn ban ñaàu phieân maõ (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)mRNA
-
Phieân maõ sôïi (-) (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)mRNA
Sôïi RNA coù theå ñöôïc duøng tröïc tieáp (coù nghóa +)
Sôïi RNA (+) ñöôïc söû duïng laøm mRNA
19
Vieäc taïo mRNA cuûa caùc loïai virus
RNA virus
DNA ñôn
DNA ñoâi
20
Cheøn vaøo taïo provirus
21
Taùc ñoäng cuûa Virus nhieãm treân TB kyù chuû
CHAÅN ÑOÙAN
(cid:5)Khoù khaên do : virus caàn TB kyù chuû ñeå sinh saûn
(cid:5)Caùc böôùc caàn thöïc hieän
(cid:1)Phaân laäp virus
(cid:1)Gaây nhieãm treân TB nuoâi caáy
(cid:1)Tinh khieát hoùa
22
(cid:5)Thöïc khuaån theå (phage): ñöôïc xem nhö moät moâ hình ñeå nghieân cöùu caùc giai ñoïan phaùt trieån cuûa virus
Phöông phaùp tröïc tieáp
(cid:2)Caáy phoâi: Caáy virus
23
vaøo tröùng coù phoâi
(cid:2)Caáy teá baøo: TB ñöôïc taùch khoûi moâ vôùi caùc enzym, nuoâi trong dung dòch dinh döôõng sau ñoù caáy virus vaøo (cid:1)Thöôøng duøng laø TB thaän khæ, thaän thoû, phoâi ngöôøi (cid:1)Hoaëc caùc TB ung thö: coå töû cung (TB Hela), ung thö moâ löôõi (KB) hoaëc TB bò ung thö hoùa trong quaù trình nuoâi caáy nhö TB thaän chuoät con (BHK), TB thaän khæ (Vero)… (cid:1)Kính hieån vi ñieän töû: xem xeùt tröïc tieáp maãu moâ hay/hoaëc maãu moâ ñaõ ñöôïc phong phuù baèng nuoâi caáy.
Phöông phaùp giaùn tieáp
(cid:2)Phaûn öùng coá ñònh boå theå (xem laïi phaàn xoaén khuaån Giang mai)
(cid:2)Phaûn öùng öùc cheá ngöng tập hoàng caàu (xem laïi phaàn xoaén khuaån Giang mai)
24
(cid:2)Phaùt hieän acid nucleic cuûa virus baèng PCR hay Real-time PCR
Hoàng caàu bò ngöng keát
PÖ öùc cheá ngöng taäp hoàng caàu (Hemaglutination- Inhibition, HAI test)
Virus
Sau ñoù cho Hoàng caàu vaøo
HC moät soá suùc vaät coù theå ngöng keát vôùi virus töông öùng
Hoàng caàu khoâng bò ngöng keát(cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4) (+) 25
HT beänh nhaân
Neáu trong huyeát thanh beänh nhaân coù KT seõ keát hôïp virus
26
Phaûn öùng ELISA tìm khaùng theå cuûa HIV
ELISA phaùt hieän khaùng theå Antibody detection ELISA Coäng hôïp laø Khaùng KT gaén men
Cô chaát sinh maøu (TMB, OPD…)
Huyeát thanh beänh nhaân
Gieáng ELISA gaén KN ñaëc hieäu
KT gaén vaøo KN vaø bò toùm baét treân gieáng
Coäng hôïp Khaùng KT gaén men – KT-KN
Xuaát hieän maøu, nhôø vaäy coù theá phaùt hieän vaø ñònh löôïng ñöôïc KT döïa vaøo trò soá OD
27
Minh hoïa phaûn öùng ELISA tröïc tieáp vaø giaùn tieáp
28
D:\molecular diagnostic\animation\ELISA-direct-indirect.avi
Virrus coù voû boïc chöùa ADN
Maøng bao cuûa virus baùm vaøo vaø hôïp nhaát vôùi maøng teá baøo chuû
Trò lieäu Virus: Khaùng sinh khoâng coù taùc duïng do virus kyù sinh noäi baøo baét buoäc, khoâng coù caáu truùc caàn thieát cho söï taêng tröôûng chuyeån hoùa
X
Xaâm nhaäp
Protein cuûa virus coù theå cheøn vaøo maøng teá baøo chuû vaø maøng nhaân
Dòch maõ
Chaát öùc cheá virus baùm vaøo thuï theå treân beà maët TB kyù chuû
Maát voû boïc
Capsomer vaøo nhaân vaø bao laáy acid nucleic
Phieân maõ
Nhaân
X
Sao cheùp
Laép raùp
Chaát öùc cheá toång hôïp acid nucleic (DNA hay RNA)
X
Chaát öùc cheá enzym protease
Virus chui ra khoûi voû nhaân hay maøng teá baøo
29
TRÒ LIEÄU BEÄNH DO VIRUS
(cid:2)ÖÙùc cheá virus baùm vaøo thuï theå treân beà maët TB kyù chuû: Ví duï Amantadine baùm caïnh tranh nhöõng vò trí treân beà maët TB kyù chuû caàn cho vieäc gaén virus (M2 ion chanel Inhibitor)(cid:6) Amantadine, Rimantadine: ngaên caûn virus cuùm keát hôïp vôùi beà maët TB kyù chuû (1960)
(cid:2)ÖÙc cheá toång hôïp acid nucleic (DNA hay RNA) thoâng qua öùc cheá CHOÏN LOÏC enzym DNA, RNA polymerase hay reverse transcriptase cuûa virus
30
(cid:1)Caáu truùc töông töï nucleosid: (analogue structure) ñöôïc thu nhaän nhö moät baz nitô sai caáu truùc trong quaù trình keùo daøi chuoãi cuûa virus
(cid:1)Khoâng coù caáu truùc gioáng nucleosid: öùc cheá baèng caùch gaén leân vò trí taùc ñoäng cuûa enzym (chuû yeáu treân enzym reverse transcriptase)
Zidovudine (AZT)
31
Acyclovir
(cid:2)Acyclovir khi xaâm nhaäp vaøo TB bò nhieãm virus seõ ñöôïc phosphorylation bieán thaønh acyclovir-monophosphate bôûi thymidin kinase cuûa virus, gaáp 3000 laàn nhieàu hôn quaù trình bôûi thymidine kinase teá baøo ngöôøi&ñoäng vaät (TBN&ÑV). (cid:2)Sau ñoù daïng monophosphate bieán thaønh daïng triphosphate coù hoïat tính, bôûi enzym kinase cuûa TBN&ÑV.
32
(cid:2)Acyclo-triphosphate ñöôïc thu nhaän nhö 2-deoxyguanosine triphosphate (dGTP) aùi löïc maïnh gaáp 100 laàn treân enzym DNA polymerase virus so vôùi TBN&ÑV(cid:4) chaám döùt taùc duïng keùo daøi chuoãi DNA virus
Cô cheá taùc ñoäng thuoác khaùng virus analogue
Trò lieäu BEÄNH DO VIRUS
structure: Acyclovir,
Lamivudine, Zalcitudine Zidovudin (ddC:
(cid:2)Analogue (AZT),Stavudine, didesoxycytosine)
(cid:2)Non-nucleosid reverse transcriptase inhibitor (NNRTI):
Delaviridine, Efavirenz, Nevirapine
(cid:2)Protease inhibitor: thöôøng laø oligopeptide gaén leân vò trí taùc ñoäng cuûa protease virus
(Invirase®), Indinavir (Crixivan®), Ritonavir
Saquinavir (Norvir®, Kaletra®), Nelfinavir (Viracept®)
33
(cid:2)Söû duïng huyeát thanh mieãn dòch chöùa caùc khaùng theå chuyeân bieät choáng virus (IgG, IgM…) ñeå phoøng ngöøa, trò lieäu…
Trò lieäu
(cid:2)Interferon
(cid:1)Baûn chaát Protein
(cid:1)Saûn xuaát vaø tieát ra bôûi caùc TB ñöôïc kích thích bôûi söï nhieãm virus
34
(cid:1)Coù khaû naêng öùc cheá söï sao cheùp virus trong TB, kích thích hoïat ñoäng mieãn dòch nhö taêng khaû naêng thöïc baøo cuûa ñaïi thöïc baøo
35
Vaccin: (cid:1)Virus cheát döôùi taùc ñoäng cuûa caùc taùc nhaân Lyù, Hoùa… (cid:1)Virus soáng giaûm ñoäc löïc do chuyeån qua MT nuoâi caáy nhieàu laàn
Virus gaây beänh ñaäu muøa: VARIOLA
(cid:2)Ñaëc ñieåm:
(cid:7)Thuoäc hoï Poxviridae (nguoàn laây nhieãm töø chim, ñoäng vaät coù vuù vaø coân truøng)
(cid:7)Lôùn, hình vieân gaïch hoaëc tröùng, DNA virus
(cid:2)Truyeàn nhieãm: ngöôøi- ngöôøi do tieáp xuùc vôùi chaát baøi tieát töø veát thöông ôû da, ñöôøng hoâ haáp hay qua duïng cuï bò nhieãm
36
(cid:7)Chaån ñoùan: Nuoâi ñöôïc trong phoâi tröùng gaø (gaây nhöõng noát boïc treân maøng ñeäm) vaø nhieàu TB nuoâi caáy in-vitro khaùc (cid:4) soi KHV/ kính hieån vi ñieän töû, thöû keát tuûa mieãn dòch
(cid:2)Phoøng beänh:
töø
gaây ñaäu
37
Vaccin ñaõ coù laâu (Jenner, 1798) laø virus soáng boø, khoâng gaây beänh ôû ngöôøi (cid:8) Vaccin raát coâng hieäu vaø söï chuûng ngöøa toøan theá giôùi ñaõ giuùp tieâu dieät beänh ñaäu muøa
Beänh Sôûi: measles virus (cid:2)Ñaëc ñieåm: Hoï paramyxovirus, chi Morbillivirus, ssRNA (-) thaúng (cid:2)Chaån ñoùan: (cid:1)Döïa treân trieäu chöùng laâm saøng (cid:1)Khaúng ñònh: phaân laäp virus töø tieåu trong nöôùc hoïng khoûang môùi bò nhieãm 5 ngaøy (cid:4) nuoâi caáy treân TB ña nhaân lôùn
hoaëc
38
(cid:8)PP khaùng theå huøynh quang tröïc tieáp treân caën nöôùc tieåu hoaëc hoïng (cid:8)PÖ öùc cheá ngöng taäp hoàng caàu
Sinh beänh hoïc cuûa nhieãm virus sôûi
39
Beänh quai bò: MUMPS VIRUS
ñieåm: Hoï
(cid:1)Ñaëc paramyxovirus, ssRNA (-)
beänh
(cid:1)Virus gaây qua ñöôøng hoâ haáp, nöôùc boït töø ngöôøi beänh sang ngöôøi laønh, ñoâi khi thaønh dòch, thöôøng ôû nôi ñoâng ngöôøi (tröôøng hoïc, traïi lính…)
40
Chaån ñoùan: phaân laäp sôùm töø nöôùc boït, hoïng hoaëc caùc vò trí nhieãm khaùc (dòch naõo tuûy, nöôùc tieåu), nuoâi caáy treân TB thaän khæ, phoâi tröùng gaø
Sinh beänh hoïc cuûa nhieãm virus quai bò
41
Beänh caûm (Cold)
42
(cid:1)Rhinovirus, adenovirus, parainfluenza, syncytial virus, coxackie virus. (cid:1)Truyeàn nhieãm do tieáp xuùc tröïc tieáp (khoâng khí, nöôùc boït ...) hay giaùn tieáp do vaät duïng. (cid:1)Beänh nheï, töï heát nhöng phaûi ngöøa boäi nhieãm vi khuaån. Khoâng coù mieãn dòch ñaùng keå.
Beänh cuùm (Flu): INFLUENZA VIRUS
Ñaïi cöông Hoï Orthomyxoviridae, coù maøng bao, ssRNA. 3 nhoùm huyeát thanh chính A, B vaø C döïa vaøo KN ribonucleoprotein. Truyeàn nhieãm do tieáp xuùc tröïc tieáp (khoâng khí, nöôùc boït ...) hay giaùn tieáp do vaät duïng.
(cid:1)Virus cuùm nhoùm A ñöôïc nghieân cöùu nhieàu nhaát vaø coù khuynh höôùng thay ñoåi khaùng nguyeân ñaùng keå. Virus cuùm nhoùm B coù tính khaùng nguyeân oån ñònh hôn vaø buøng phaùt coù tính ñòa phöông. Nhoùm C gaây beänh raát ít.
(cid:1)Virus cuùm A, B: coù Haemagglutinin vaø Neuraminidase
(cid:1)Virus cuùm C chæ coù 7 maãu RNA, khoâng coù Neuraminidase. Hemagglutinin cuùm C gaén vaøo thuï theå TB khaùc vôùi type A, 43 B
Caáu truùc virus cuùm A
(cid:6)Virus cuùm A, B: Hemagglutinin (glycoprotein ñaëc hieäu) ngöng taäp HC suùc vaät (chim, gaø, heo) phuø hôïp, giuùp virus gaén vaøo mucoprotein treân TB hoâ haáp (HH) ngöôøi
7
44
(cid:1)Baát hoaït thuï theå mucoprotein töï do ñöôïc tieát trong ñöôøng HH, khoâng gaén vaøo hemagglutinin cuûa virus(cid:4)giuùp virus gaén tröïc tieáp vaøo TBHH nhieàu hôn. (cid:1)Dung hôïp maøng bao virus vôùi maøng TBHH cho virus ñi vaøo. (cid:1)Hoã trôïï giaûi phoùng caùc tieåu phaàn virus môùi ra khoûi teá baøo nhieãm(cid:4)taêng khaû naêng nhieãm TB HH khaùc.
(cid:6)Neuraminidase (glycoside hydrolase) ñöôïc boïc trong maët ngoøai cuûa maøng bao vaø laø “nhöõng gai” khaép beà maët virion
Sao cheùp virus cuùm A
45
Lòch söû beänh cuùm treân theá giôùi
(cid:5)Hippocrates (460-370 B.C.), thầy thuốc Hy Lạp cổ đại, ông tổ nghề y, trong ghi chép của mình đôi khi nhắc đến các triệu chứng như cúm. Tuy vậy cho đến năm 1580, chưa từng có dịch cúm nào được ghi nhận trên thế giới.
(cid:5)Thế kỷ 18, thế giới chứng kiến ba đại dịch cúm và hai đại dịch khác. Mặc dù các bác sĩ đã làm hết sức bên các bệnh nhân- như minh họa trong bức tranh này, tại một bệnh viện thời đó - họ không hiểu được bản chất của virus cúm. Một số người còn cho rằng bệnh lây qua quan hệ tình dục
46
Lòch söû beänh cuùm treân theá giôùi
(cid:5)Năm 1957 đánh dấu dịch cúm châu Á. Nhờ các tiến bộ khoa học, dịch bệnh nhanh chóng được xác định, các biện pháp y tế cần thiết được triển khai, trong đó có việc sử dụng vắc xin. Tuy vậy số lượng người chết vì cúm vẫn ở mức 2 triệu.
47
(cid:5)Năm 1918 chứng kiến đại dịch cúm nghiêm trọng nhất lịch sử thế giới, thậm chí còn được cho là đại dịch kinh hoàng nhất trong các loại bệnh dịch. Khoảng 50 triệu người chết, trong đó riêng ở Tây Ban Nha có 8 triệu, vì thế dịch cúm này mang tên cúm Tây Ban Nha. Trong ảnh, bệnh nhân cúm nằm la liệt trong một bệnh viện ở Kansas, Mỹ
48
Phaân laäp (cid:3)Cuùm A ñöôïc phaân laäp laàn ñaàu naêm 1933 baèng nuoâi caáy trong muõi choàn söông (choàn furoâ) gaây beänh hoâ haáp soát (cid:3)Hieän nay virus thöôøng ñöôïc nuoâi trong tuùi maøng oái cuûa phoâi gaø, teá baøo thaän cuûa khæ. Chaån ñoùan (cid:3)Döïa vaøo söï gaén hoàng caàu vôùi teá baøo nhieãm chöùa hemagglutinin hoaëc öùc cheá ngöng taäp hoàng caàu bôûi virus ñaõ phoùng thích vaøo dòch ngoaïi baøo (cid:4)Hieän nay ñaõ phaùt hieän cuùm A coù 15 loaïi Haemagglutinin (H1 → H15) vaø 9 loaïi Neuraminidase (N1 → N9) quan troïng nhaát laø type H5N1vaø H1N1 (cid:4)Chaån ñoùan khaúng ñònh cuùm A H1N1, phaân bieät caùc cuùm A khaùc laø Real-time RT-PCR
Phoøng beänh:
(cid:1)Taåy ueá khu vöïc
(cid:1)Vaccin virus cheát töø caùc chuûng lieân quan gaàn nhaát, chöùc virion nguyeân veïn hoaëc phaàn taùch tieåu ñôn vò cuûa KN hemagglutinin
Trò lieäu
49
(cid:1)Khoâng ñaëc hieäu (cid:4) chaêm soùc trieäu chöùng vaø phoøng ngöøa bieán chöùng (ñaëc bieät boäi nhieãm vi khuaån)
(cid:1)Amantadine hydrocloride: moät amin ñoái xöùng (M2 ion chanel inhibitor) coù hieäu quûa ñöôïc vaøi tuaàn, öùc cheá virus baùm, boû capsid hoaëc phieân maõ RNA ban ñaàu cuûa virus (cid:4) uoáng khi nghi ngôø bò cuùm cao trong 4-5 ngaøy (khoâng taùc duïng treân cuùm A)
50
Trọng lượng cơ thể (Kg)
Liều phòng ngừa (dùng 10 ngày)
≤15 kg
30 mg x1 lần/d
>15-23 kg
45 mg x1 lần/d
Tamiflu (Oseltamivir): ÖÙc cheá Neuraminidase baèng caùch tranh chaáp phaûn öùng taùch lieân keát sialic acid
>23-40 kg
60 mg x1 lần/d
>40 kg
75 mg x1 lần/d
Phoøng ngöøa:
(cid:1)Ngöôøi lôùn, treû em> 13 tuoåi: 75 mg/ngaøyx 10 ngaøy. (cid:1)Neân uoáng 2 ngaøy tröôùc khi ñi vaøo vuøng dòch. (cid:1)Treû em< 1 tuoåi: chöa nghieân cöùu. (cid:1)Treû em> 1 tuoåi vaø theo Kg (xem baûng)
51
Tác dụng phụ: – Buồn nôn, khó chịu, – Nổi mẫn đỏ, rối loạn gan, giảm tiểu cầu – Rối loạn nhân cách, co giật, ảo giác, sảng, dẫn đến tổn thương do tai nạn (rất ít)
52
Increasing occurrences of bird-to-human transmission (?)
53
Chim hoang dã là những ký chủ tự nhiên chính của tất cả các phân nhóm virus cúm A và được cho là nguồn gốc của virus cúm A cho các loài động vật khác.
Hầu hết các virus cúm trên chim gây nhiễm trùng nhẹ hoặc không triệu chứng (cid:7)Một số virus cúm gia cầm nhóm A (ví dụ, một số chủng của virus H5 và H7) có thể gây ra bệnh tật lan rộng và tử vong trong một số loài hoang dã đặc biệt là gia cầm như gà và gà tây.
54
Virus cúm A được tìm thấy ở nhiều động vật khác nhau, bao gồm cả vịt, gà, lợn, cá voi, ngựa, và hải cẩu và con người.
Heo nhiễm bệnh có triệu chứng như ở người, ví dụ như ho, sốt và chảy nước mũi.
Virus cúm gia cầm
Heo có khả năng mắc bệnh do virus cúm gia cầm, cúm heo lẫn cúm người, chúng có khả năng nhiễm virus cúm từ các loài khác nhau cùng một lúc (ví dụ như vịt và người).
Nếu điều này xảy ra, các gene của các virus này có thể phối hợp với nhau để tạo nên một loại virus mới.
Virus cúm heo
Virus cúm người
55
Influenza H5N1 virus causes severe pneumonia in humans
10/02/2004
06/02/2004
05/02/2004
56
mortality exceeds 50 % (based on reported cases)
Influenza H5N1 is associated with multiple organ dysfunction
• Hepatitis • Renal dysfunction • Diarrhoea • Encephalitis/encephalopathy • Lymphopenia, thrombocytopenia, hypoglycaemia
57
58
59
Tình hình cuùm A H1N1
(cid:2)Theo thông báo số 71 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đến ngày 17/10/2009, toàn thế giới đã ghi nhận 414.945 trường hợp dương tính với cúm A(H1N1), trong đó có 4.999 trường hợp tử vong.
60
(cid:2)Theo báo cáo của các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur, tính đến 17h00 ngày 29/10/2009, Việt Nam đã ghi nhận 10.568 trường hợp dương tính, 36 trường hợp tử vong. (cid:2)Đối tượng tử vong tại VN đa số là: (cid:8)Phụ nữ có thai đặc biệt là phụ nữ ở giai đoạn 3 tháng cuối của thai kỳ (cid:8)Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi là đối tượng dễ cảm nhiễm với cúm (cid:8)Những người mắc bệnh mạn tính (bệnh tim mạch, hen, lao phổi, tiểu đường, béo phì, suy dinh dưỡng, bệnh nhân AIDS, bệnh hệ thống...),
61
Laâm saøng cuùm A H1N1
Đieàu trò cuùm A H1N1
* Trẻ em dưới 12 tháng: •< 3 tháng: 12 mg x 2 lần/ngàyx 5d •3-5 tháng: 20 mg x 2 lần/ngàyx 5d •6-11 tháng: 25 mg x 2 lần/ngàyx 5d
Oseltamivir (toát nhaát trong voøng 48h ñaàu)
* Người lớn và trẻ em trên 13 tuổi: 75mg x 2 lần/ngàyx 5d * Trẻ em từ 1-13 tuổi: tuỳ theo trọng lượng cơ thể •<15 kg: 30 mg x 2 lần/ngàyx 5 d •16-23 kg: 45 mg x 2 lần/ngàyx 5d •24-40 kg: 60 mg x 2 lần/ngàyx 5d •> 40 kg: 75 mg x 2 lần/ngày x 5d + Zanamivir: dạng hít định liều Sử dụng trong các trường hợp: Không có oseltamivir, trường hợp chậm đáp ứng hoặc kháng với oseltamivir. Liều dùng: •Người lớn và trẻ em trên 7 tuổi: 2 lần xịt 5mg x 2 lần/ngày. •Trẻ em: Từ 5-7 tuổi: 2 lần xịt 5 mg x 1 lần/ngày. + Trường hợp nặng có thể kết hợp oseltamivir và zanamivir. + Trường hợp đáp ứng chậm với thuốc kháng virus: thời gian điều trị có thể kéo dài đến khi xét nghiệm hết virus. - Cần theo dõi chức năng gan, thận để điều chỉnh liều lượng cho phù hợp. 62
63
Tiêu chuẩn hết bệnh cúm A H1 N1: a) Nơi không có xét nghiệm Real time RT-PCR: - Sau khi hết sốt 3 ngày. -Tình trạng lâm sàng ổn định b)Nơi có xét nghiệm Real time RT-PCR: - Sau khi hết sốt 3 ngày. - Tình trạng lâm sàng ổn định. - Xét nghiệm lại Real time RT-PCR virus cúm A (H1N1) vào ngày thứ tư âm tính. Trong trường hợp xét nghiệm lại vào ngày thứ tư vẫn dương tính thì xét nghiệm lại vào ngày thứ sáu.
SARS VIRUS (Severe acute respiratory syndrome)
(cid:2)Virus gaây Hoäi chöùng vieâm phoåi caáp tính naëng thuoäc nhoùm beänh phoåi khoâng ñieån hình
(cid:2)Baét ñaàu töø thaùng 11/2002 taïi Hong Kong sau lan ra Canada, Singapore, Taiwan, Haønoäi (VN) nhöng chuû yeáu hoøanh haønh ôû Trung quoác
64
(cid:2)Töø thaùng 11/2002 ñeán 07/2003 coù khoûang 8445 tröôøng hôïp vôùi 812 ngöôøi cheát
65
Taùc nhaân laø Coronavirus, hoï Coronaviridae, ssRNA (+) Nhoùm 1: chuû yeáu gaây vieâm phoåi , ruoät treân heo
(cid:2)Nhoùm 2: gaây beänh treân boø, chuoät vaø ñoäng vaät coù vuù khaùc nhö ngöôøi
66
(cid:2)Nhoùm 3: chuû yeáu gaây beänh treân chim choùc. Tröôùc kia coronavirus ngöôøi chæ gaây vieâm phoåi nheï
(cid:7)Laây truyeàn deã daøng baèng ñöôøng hoâ haáp
(cid:7)Virus tìm thaáy ôû phaân (cid:4) laây truyeàn qua thöùc aên, nöôùc uoáng nhieãm
Trieäu chöùng
(cid:7)Soát >38oC lieân tuïc sau thôøi gian uû beänh töø 2-10 ngaøy coù theå keát hôïp vôùi run, ñau cô, ñau ñaàu, choùang sau ñoù thì ho, tieâu chaûy (thöôøng trong dòch beänh), noân möûa…
(cid:7)Baát thöôøng veà huyeát hoïc, giaûm lympho baøo
67
(cid:7)Tæ leä töû vong khoûang 10%, thoáng keâ naêm 2003 cho thaáy tæ leä naøy<1% khi beänh nhaân <24tuoåi, 6% khi BN töø 25-66T, 15% khi BN töø 45-65 vaø >50% khi BN treân 65T
Chaån ñoùan: X-quang ñoùng vai troø quan troïng trong chaån ñoùan beänh SARS cuøng vôùi thanh hoïc (ELISA), huyeát mieãn dòch huøynh quang.
X-quang beänh nhaân SARS
PCR raát ñaëc hieäu nhöng ñoä nhaïy chöa cao, coù theå phaùt hieän virus trong maùu, chaát thaûi ñöôøng hoâ haáp vaø phaân
68
Ñieàu trò (cid:1)Khaùng sinh khoâng coù taùc duïng, chuû yeáu ñieàu trò trieäu chöùng, haï soát, thôû oxy (cid:1)Coù theå söû duïng thuoác khaùng virus nhö Ribavirin nhöng coâng hieäu khoâng roõ (cid:1)Naêm 2004 vaccin ñang thöû nghieäm taïi Trung quoác
Beänh daïi: RABIES VIRUS
69
Ñaëc ñieåm: Rhabdoviridae, ssRNA Khaû naêng gaây beänh (cid:3)Laø beänh ôû thuù nhöng coù theå laây sang ngöôøi do bò suùc vaät caén hay caøo. Suùc vaät hay maéc beänh daïi laø choù, meøo, soùc, choàn. (cid:3)Virus sinh saûn nôi xaâm nhaäp, roài theo daây thaàn kinh ñeán heä TKTW. Chaån ñoaùn. (cid:3)Duøng mieãn dòch huyønh quang, soi kính hieån vi ñieän töû moâ naõo. (cid:3)Caáy moâ naõo nhieãm vaøo chuoät ñang coøn buù. (+) neáu chuoät cheát trong 3-10 ngaøy, quan saùt thaáy virus sinh saûn trong naõo raát nhieàu.
70
Ñieàu trò: Beänh khoâng coù thuoác ñaëc trò, tæ leä töû vong raát cao.
71
Phoøng beänh: Choù phaûi ñöôïc tieâm phoøng. (cid:8)Sau khi bò suùc vaät caén phaûi röûa saïch veát thöông ngay, phaûi baét giöõ suùc vaät laïi ñeå theo doõi trong 10 ngaøy xem coi coù bò daïi hay khoâng. (cid:8)Vì thôøi gian uû beänh khaù daøi neân coù theå tieâm vaccin ngay töø luùc ñaàu ñeå trò lieäu. Sau thôøi gian theo doõi neáu suùc vaät maéc beänh, phaûi tieâm ngay huyeát thanh trò lieäu.
Beänh baïi lieät: POLIOVRUS
72
Ñaïi cöông: hoï Picornaviridae. Capsid 20 maët ñoái xöùng: 4 protein capsid (VP1-4), moãi protein capsid coù 60 baûn sao. Coù moät sôïi ñôn ARN döông, kích thöôùc 7,5-8,0 kb.
lieät gaây baïi
73
(cid:2)Khaû naêng gaây beänh (cid:2)Virus baïi lieät, xaâm nhaäp qua ñöôøng mieäng, sinh soâi roài vöôït teá baøo tieâu hoùa ñi vaøo tuûy soáng, phaù huûy caùc nôron thaàn kinh gaây baïi lieät. (cid:2)Ñieàu trò. Khoâng coù thuoác ñaëc trò. (cid:2)Phoøng beänh (cid:2)Duøng vaccin loaïi virus cheát IPV (coøn goïi laø vaccin Salk, daïng tieâm döôùi da) hoaëc vaccin uoáng OPV chöùa virus soáng giaûm ñoäc (vaccin Sabin, daïng uoáng ). (cid:2)WHO: 2005 thanh toaùn virus baïi lieät treân toaøn caàu (cid:2) 2005 ñeán 2010: ngöng chuûng ngöøa beänh baïi lieät.
VIRUS GAÂY BEÄNH VIEÂM GAN
dsADN voøng
ssARN thaúng
ssARN thaúng
? HAV HBV HCV HGV HEV
ssARN voøng
74
HDV
HAV
Ñaëc ñieåm (cid:1)Ngöôøi laø kyù chuû töï nhieân, moät soá loaøi linh tröôûng nhaïy vôùi virus (cid:1)Khoâng maøng bao, ssARN, khoái ñoái xöùng ñöôøng kính 27 nm (cid:1)Khoâng bò voâ hoaït bôûi ether, oån ñònh ôû -200C vaø pH thaáp Chaån ñoaùn (cid:1)Tìm IgM ñaëc hieäu vôùi virus/Huyeát thanh giai ñoaïn beänh caáp (cid:1)KHV ñieän töû mieãn dòch treân phaân, nuoâi caáy TB Phoøng beänh
75
ISG (Immune serum globulin) saûn xuaát töø huyeát töông Trò lieäu: khoâng ñaëc hieäu(cid:4) chuù yù ñeán dinh döôõng vaø nghæ ngôi
Geographic Distribution of HAV Infection
76
HBV
Caùc daïng tieåu phaân Dane chuïp qua KHV ñieän töû
77
Ñaëc ñieåm: dsADN caáu truùc voøng, coù maøng bao Virion hoaøn chænh (tieåu phaàn Dane): hình caàu 32 nm, goàm maøng bao quanh loõi 27 nm. Loõi laø nucleocapsid chöùa genome DNA goàm khoûang 3.000 nucleotid vaø DNA polymerase vöøa coù hoïat tính phieân maõ ngöôïc vöøa hoïat tính sao cheùp DNA Coù caùc khaùng nguyeân -Beà maët HBsAg (hepatitis surface antigen) -Loõi HBcAg (hepatitis B core antigen) -Voû bao HBeAg (hepatitis B enveloppe antigen): glycopeptid, M phaân töû thaáp Chu kyø soáng (xem phaàn ñieàu trò)
Chaån ñoaùn (cid:1)Trieäu chöùng: vaøng da, nöôùc tieåu vaøng, gan söng to… (cid:1)Gia taêng caùc enzym ALAT vaø ASAT (Alanin vaø Aspartic
amino transferase) (cid:1)Tìm KT choáng khaùng nguyeân HBs (HBS Ab: Antibody anti-
HBs), khaúng ñònh baèng söï hieän dieän KN (HBsAg) trong HT
beänh nhaân
Phoøng ngöøa (cid:1)Vaccin HBsAg taùi toå hôïp saûn xuaát töø naám men
(Engerix-B) hoaëc TB ñoäng vaät. (cid:1)Tieâm 3 laàn caùch moät thaùng, nhaéc laïi sau moät
78
naêm. Treû sô sinh bò nhieãm töø meï: chuûng 24h, 1
thaùng vaø 6 thaùng sau sinh
Acute Viral Hepatitis A, B and C/NANB by Year, United States, 1952-2000
45
40 35
n o i t a l u p o p
30
Total
0 0 0
,
0 0 1
25 20
r e p
Hepatitis A
15
Hepatitis B
10 5
Hepatitis C/ NANB
0
s e s a c d e t r o p e R
4 5
6 5
8 5
2 6
4 6
6 6
8 6
2 7
4 7
6 7
8 7
2 8
4 8
6 8
8 8
2 9
4 9
6 9
8 9
2 5 9 1
0 6 9 1
0 7 9 1
0 8 9 1
0 9 9 1
0 0 0 2
Year
79
Geographic Distribution of HBV Infection
80
Outcome of HBV Infection
Infection
Asymptomatic
Symptomatic acute hepatitis B
Chronic infection
Resolved Immune
Chronic infection
Resolved Immune
Asymptomatic
Asymptomatic
Cirrhosis Liver cancer
Cirrhosis Liver cancer
81
Hepatitis B – Clinical Features
• Incubation period:
Average 60-90 days Range 45-180 days
• Clinical illness
<5 yrs, <10% >5 yrs, 30%-50%
(jaundice):
0.5%-1%
• Acute case-fatality rate:
• Chronic infection:
<5 yrs, 30%-90% >5 yrs, 2%-10%
15%-25%
• Premature mortality from chronic liver disease:
82
Hepatitis B viral antigens and antibodies detectable in the blood following acute infection 83
Trò lieäu
(cid:1)Tröôùc kia duøng huyeát thanh ngöôøi maéc beänh maõn tính
taùch HBsAb
(cid:1)Hieän nay duøng Interferon+ thuoác khaùng virus NRTI
(Lamivudine coù taùc duïng toát)
(cid:1)Treû sô sinh duøng Ig khaùng HBV+ vaccin
84
(cid:1)Bieán chöùng xô gan, ung thö gan (gaàn 10%)
Chu kyø soáng cuûa HBV Taùc ñoäng cuûa Lamivudine
Naåy choài
Moät phaàn sôïi ñoâi DNA
Taùi xaâm nhaäp
Sôïi ñôn DNA
Moät phaàn sôïi ñoâi DNA
DNA polymerase vöøa coù hoïat tính phieân maõ ngöôïc vöøa hoïat tính sao cheùp DNA
85
Sôïi ñoâi hoøan chænh (covalently closed circular DNA- cccDNA) ñoùng vai troø khuoân maãu(cid:4)phieân maõ
Xaâm nhaäp
VIRUS GAÂY HOÄI CHÖÙNG SUY GIAÛM MIEÃN DÒCH
HIV (Human Immunodefiency Virus)
Sô löôïc lòch söû
Naêm 1981, Trung taâm CDC (Myõ) laàn ñaàu tieân phaùt hieän beänh vieâm phoåi do Pneumocystis carnii treân 5 beänh nhaân ñoàng tính nam
Naêm 1982, CDC duøng thuaät ngöõ GRID (Gay related immune defiency) ñeå moâ taû caùc trieäu chöùng lieân quan(cid:4) sau ñoåi laø AIDS (Acquired immune defiency syndrome)
86
Naêm 1983, Luc Montagnier vaø cs (vieän Pasteur Paris) tìm ra virus taùc nhaân, ñaët teân laø LAV (Lymphoadenopathy- associated virus)
VIRUS GAÂY HOÄI CHÖÙNG SUY GIAÛM MIEÃN DÒCH
HIV (Human Immunodefiency virus)
(cid:9)
(cid:1)Moät naêm sau Robert Gallo vaø cs (CDC, Atlanta) cuõng tìm ra taùc nhaân ñaët teân laø HTLV-III (Human T lymphotropic virus type III)
☺
Raát nhieàu tranh caõi quanh vieäc ai laø ngöôøi khaùm phaù?
87
Naêm 1986, thoáng nhaát vôùi teân HIV (VIH), coâng nhaän ngöôøi Phaùp khaùm phaù ra virus naøy(cid:4)giaûi Nobel naêm 2008
HIV
(cid:7)ds ARN
(cid:7)Laø retrovirus, coù enzym reverse transcriptase
(cid:7)Coù aùi löïc vôùi thuï theå CXCR4 (treân TB lympho T CD4) vaø
CCR5 (treân Macrophage) do HIV coù glycoprotein 120 (gp
120) cuûa lôùp voû, seõ laøm cho 2 maøng hôïp nhaát vaøo nhau
(cid:7)ARN cuûa virus ñöôïc phoùng thích vaøo teá baøo chuû cuøng
vôùi reverse transcriptase, sau ñoù virus seõ nhaân ñoâi
88
(cid:7)HIV sinh saûn coù theå cho 80-90 virion
maøng bao virus
gp: glycoprotein p: protein
89
Sô ñoà caáu truùc cuûa HIV-1
90
Quaù trình xaâm nhaäp, nhaân ñoâi cuûa HIV
ADN virus gaén ADN nhaân teá baøo lympho T (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4) Hoaït ñoäng cuûa heä mieãn dòch bò ngaên chaën
ÔÛ ngöôøi bình thöôøng: ~ 600-700 teá baøo CD4 /µµµµl
Beänh söû töï nhieân khoâng coù ñieàu trò
91
Ñieàu trò vôùi HAART (highly active antiretroviral therapy)
ÔÛ ngöôøi beänh : giaûm daàn coøn 0
92
Bieåu hieän laâm saøng vaø sinh beänh hoïc cuûa nhieãm HIV
Baûn thaân HIV khoâng gaây ra beänh, beänh nhieãm do vi khuaån cô hoäi xaâm nhaäp khi heä mieãn dòch cô theå bò suy yeáu
93
Caùc ñöôøng laây truyeàn HIV
94
Dieãn tieán beänh: Giai ñoaïn I: sô nhieãm. Huyeát thanh (-) Giai ñoaïn II: nhieãm truøng khoâng trieäu chöùng. Coù theå coù nhöõng xaùo troän veà sinh hoïc. Ví duï huyeát thanh (+). Giai ñoaïn III: vieâm haïch baïch huyeát toaøn thaân keùo daøi. Giai ñoaïn IV: phöùc hôïp caän AIDS (AIDS related complex) IV-A - Beänh toaøn thaân: meät moûi, suùt caân, ñoå moà hoâi ñeâm, soát nheï, tieâu chaûy keùo daøi. IV-B - Beänh veà thaàn kinh: ñau daây thaàn kinh, yeáu, lieät, maát caûm giaùc .... IV-C - Caùc beänh nhieãm cô hoäi: C1 - Beänh nhieãm cô hoäi chuû yeáu: vieâm phoåi (do Pneumocystis carnii), nhieãm do Cryptococcus neoformans, nhieãm do Cytomegalovirus ... . C2 - Beänh nhieãm cô hoäi khaùc: naám ôû mieäng (Candida albicans), Zona, Herpes, Crytosporidium ... IV-D - Ung thö thöù phaùt: thöôøng laø Kaposi Sarcome IV-E - Caùc bieåu hieän khaùc: tuøy theo töøng ngöôøi ...
Cryptosporidium sp./ s.thieát ruoät non
Toxoplasma
Pneu. Carni/ vieâm phoåi gondii/ moâ naõo
Cryptococcus neoformans/ moâ gan
C. albicans / moâ tim Histoplasma capsulatum moâ gan
Mycobacteria
Giun löôn
95
Moät soá taùc nhaân gaây beänh cô hoäi cho beänh AIDS
96
Soá ngöôøi nhieãm HIV ñeán naêm 2006
Chaån ñoaùn HIV (cid:1)ELISA ñeå saøng loïc (chuû yeáu tìm khaùng theå khaùng gp41, gp120 (cid:1)WESTERN-BLOT ñeå khaúng ñònh vì xaùc ñònh cuøng luùc nhieàu protein caáu truùc cuûa HIV
Gp160 hoaëc gp120 (env)
Gp41 (env)
p24 (gag)
(-) (-) (-)
97
(+): 2, 3, 5, 6
98
99
Chaån ñoaùn HIV (cid:1)PCR tìm ADN virus (giai ñoïan cöûa soå)
TRÒ LIEÄU HIV (cid:5)Chöa coù thuoác ñaëc trò do HIV troán trong caùc TB nhieãm hoaëc trong TB thaàn kinh, naõo (cid:5)Do enzym RT phieân maõ ngöôïc deã coù sai soùt (cid:4)ñoät bieán
(cid:5)Trò lieäu theo nhieàu phoái hôïp khaùc nhau (Cocktail) traùnh söï ñeà khaùng (cid:2)Chaát öùc cheá toång hôïp acid nucleic thoâng qua öùc cheá enzym RT
(cid:1)Caáu truùc töông töï nucleosid (nucleosid analogue reverse transcriptase inhibitor: NARTI hay NRTI)
100
(cid:1)ÖÙc cheá RT nhöng khoâng coù caáu truùc gioáng nucleosid (Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor: NNRTI)
(cid:7)NRTI: Abacavir, Didanosine (videx®), Emtricitabine (FTC), Lamivudine (3TC, Epivir®), Stavudine (d4T), Tenofovir, Zidovudine (Retrovir®, AZT)
Zidovudine (AZT)
Inhibitor: Saquinavir
Indinavir (Invirase®), (Norvir®, Kaletra®), Nelfinavir
101
(cid:7)NNRTI: Delaviridine, Efavirenz, Nevirapine (cid:7)Protease (Crixivan®), Ritonavir (Viracept®)
(cid:2)Thöôøng duøng phoái hôïp 2 NRTI+ 1PI
toång coäng/ngaøy)+ didanosine
☺Zidovudine (600mg (400mg toång coäng/ ngaøy)+ Indinavir (2400mg/ ngaøy)
(80mg/ngaøy)+ didanosine+ Nelfinavir
☺Stavudine (2500mg/ngaøy)
☺Zidovudine+ Lamivudine (300mg/ngaøy)+ Ritonavir (1200mg/ngaøy)
☺Stavudine+ Lamivudine+ Saquinavir (3600mg/ngaøy)
(cid:2)Coù theå duøng 2NRTI+ 1 NNRTI (Delaviridine, Efavirenz, Nevirapine)
102
(cid:2)Duøng Real-time PCR ñeå xem hieäu quûa ñieàu trò
103
Ngaên chaën söï baùm cuûa HIV vaøo TB CD4: CD4 hoøa tan
Caùc phöông phaùp trò lieäu HIV khaùc coù theå keát hôïp
(cid:1)Ngaên ngöøa beänh nhieãm cô hoäi: khaùng sinh, khaùng virus
X
NRTI hay NNRTI
(cid:1)Phoøng beänh: giaùo duïc yù thöùc tình duïc an toøan
(cid:1)Ñang thöû nghieäm vaccin (glycoprotein beà maët)
Protease Inhibitor
X
X
Interferon: Giaûm söï ñaâm choài cuûa HIV
104
