XÃ H I H C T I PH MỘ Ọ Ộ Ạ
I. KHÁI NI M V XHH T I PH M :Ệ Ề Ộ Ạ
A. Khái ni m :ệ Ngòai vi c nghiên c u XH nh 1 ch nh th v i quyệ ứ ư ỉ ể ớ
lu t, ch c năng, c u trúc, quan h . Còn nghiên c u t ng khía c nh,ậ ứ ấ ệ ứ ừ ạ
ph ng di n c a XH đó, sau đó đi sâu vào t ng b ph n => này sinh raươ ệ ủ ừ ộ ậ
XHH chuyên ngành : Hi n có trên 200 chuyên ngành XHH, lĩnh v c đ iệ ự ờ
s ng XH có nhi u v n đ đ c quan tâm : nông thôn, văn hóa … t iố ề ấ ề ượ ộ
ph m.ạ
XHH t i ph m là nói chung : th gi i chia ra ngành XHH hành vi dộ ạ ế ớ ị
th ng (hành vi b t bình th ng c a cá nhân) XHH t i ph m : (XHHườ ấ ườ ủ ộ ạ
chuyên ngành còn chia ra làm nhi u ngành nh ), XHH t n n XH (XHHề ỏ ệ ạ
v ma túy, XHH m i dâm…)ề ạ
XHH t i ph m là m t trong nh ng chuyên ngành c a XHH. Do vaiộ ạ ộ ữ ủ
trò, ý nghĩa c a nó mà môn XHH t i đã nói lên vai trò, ý nghĩa c a nó. Màủ ộ ủ
môn XHH t i ph m đ c đ a vào gi ng d y : có khuynh h ng cho r ngộ ạ ượ ư ả ạ ướ ằ
t i ph m là hi n t ng xu t hi n t khi có XH lòai ng i và nó còn cóộ ạ ệ ượ ấ ệ ừ ườ
khuynh h ng tăng lên theo s phát tri n kinh t XH là n i lo chung c aướ ự ể ế ỗ ủ
m i đ t n c.ỗ ấ ướ
n c ta : T i ph m h c làm ch m s phát tri n kinh t XH, sỞ ướ ộ ạ ọ ậ ự ể ế ự
phá h ai r t l n, phát tri n qu c gia ph i g n đ u tranh ch ng t i ph m :ọ ấ ớ ể ố ả ắ ấ ố ộ ạ
Xác đ nh v trí, vai trò c a XHH t i ph m.ị ị ủ ộ ạ
Xã h i h c t i ph m nghiên c u v s l ch l c XH.ộ ọ ộ ạ ứ ề ự ệ ạ
* L ch l c XHệ ạ : Là nh ng bi u hi n b t bình th ng bi u hi n saiữ ể ệ ấ ườ ể ệ
l ch so v i chu n m c XH, bi u hi n đi ng cl i s mong đ i c a XH.ệ ớ ẩ ự ể ệ ượ ạ ự ợ ủ
KHó có XH nào, n c nào t hào r ng là an ninh nh t, cho nên ph i quanướ ự ằ ấ ả
tâm đ n v n đ t i ph m ti m n.ế ấ ề ộ ạ ề ẩ
B. Phân bi t XHH t i ph m v i t i ph m h c và lu t h c : ệ ộ ạ ớ ộ ạ ọ ậ ọ (r tấ
quan tr ng) nghiên c u v t i ph m không ch XHH t i ph m mà cònọ ứ ề ộ ạ ỉ ộ ạ
nhi u môn khoa h c khác, ngay c XHH cũng v y. Có s khác bi t gi aề ọ ả ậ ự ệ ữ
XHH t i ph m khác t i ph m h c khác lu t h c.ộ ạ ộ ạ ọ ậ ọ
a. Khía c nh nghiên c u c a t i ph m h c : thu t ng t i ph mạ ứ ủ ộ ạ ọ ậ ữ ộ ạ
h c v n xu t phát t g c Latinh : Grinen (t i ph m) t HyL p là LoGosọ ố ấ ừ ố ộ ạ ừ ạ
(Anh. Logy : Khoa h c) => Khoa h c nghiên c u v tình hình t i ph m,ọ ọ ứ ề ộ ạ
1
nh ng bi u hi n v t i ph m, nghiên c u bi n pháp đ u tranh phongữ ể ệ ề ộ ạ ứ ệ ấ
ch ng t i ph m. Bi u hi n c a t i ph m : xác đ nh theo lu t hình s .ố ộ ạ ể ệ ủ ộ ạ ị ậ ự
Bi n pháp : Khung hình ph t theo lu t hình s .ệ ạ ậ ự
T i ph m h c :ộ ạ ọ C th , rõ ràng, c ng r n, nguyên t c. m i ng iụ ể ứ ắ ắ ọ ườ
bình đ ng tr c pháp.ẳ ướ
Phân bi t v i XHH t i ph m :ệ ớ ộ ạ Remarry (Tái hôn).
Tìm hi u m t XH c a t i ph m :ể ặ ủ ộ ạ
XHH : Nghiên c u m i quan h xã h i.ứ ố ệ ộ
XHH t i ph m : Nghiên c u m i quan h đ a đ y ng i ta đã đ nộ ạ ứ ố ệ ư ẩ ườ ế
hành vi ph m t i, nghiên c u môi tr ng, hoàn c nh, đi u ki n đ a đ yạ ộ ứ ườ ả ề ệ ư ẩ
d n d8át ng i ta đ n t i ph m. ẫ ườ ế ộ ạ
XHH t i ph m : Tìm hi u nguyên nhân, lý do đ a ng i ta đ nộ ạ ể ư ườ ế
hành vi t i ph m (t i ph m h c cũng tìm hi u nguyên nhân đ x lý xộ ạ ộ ạ ọ ể ể ứ ử
ph t), XHH t i ph m nh m giúp ng i ta không x ng i ph m t i màạ ộ ạ ằ ườ ử ườ ạ ộ
còn giúp đ .ỡ
VD 1 : Có 1 anh TN đ t nh p vào ngôi nhà l y c p 3 t n g o, anh taộ ậ ấ ắ ấ ạ
b b t đ a đ n CA, truy t ra tòa có th ch a án 3 năm tù : Đây chính là t iị ắ ư ế ố ể ị ộ
ph m h c, xác đ nh hành vi ph m t i, đ a ra hình th c x ph t.ạ ọ ị ạ ộ ư ứ ử ạ
Anh TN t t nghi p đ i h c có hi u bi t, cho r ng ăn c p là hành viố ệ ạ ọ ể ế ằ ắ
x u xa, ph m t i, anh TN có m già y u b nh t t, anh r t th ng và cóấ ạ ộ ẹ ế ệ ậ ấ ươ
hi u v i m . Nhà nghèo, thi u g o, quá túng anh vào 1 nhà hàng xóm ănế ớ ẹ ế ạ
c p g o, b b t, nh ng đ c tha và giúp, đó là XHH t i ph m. Nghiên c uắ ạ ị ắ ư ượ ộ ạ ứ
hoàn c nh môi tr ng đi đ n ph m t i làm cho ng i ta đ i thái đ , t kả ườ ế ạ ộ ườ ổ ộ ừ ẻ
t i ph m thành k t i nghi p, t sai thành đúng.ộ ạ ẻ ộ ệ ừ
VD 2 : Đánh ch t k c p, cho r ng ch t v y là x ng đáng, đó chínhế ẻ ắ ằ ế ậ ứ
là t i ph m h c, có ng i cho bi t đó là 1 k vì hoàn c nh mà ph m t iộ ạ ọ ườ ế ẻ ả ạ ộ
nên ng i ng i ta m i “t i nghi p”, đó là XHH t i ph m, vì bi t nguyênườ ườ ớ ộ ệ ộ ạ ế
nhân, hoàn c nh và t thái đ (thay đ i thái đ ).ả ỏ ộ ổ ộ
b. Khía c nh nghiên c u c a lu t h c :: Lu t h c là 1 khoa h cạ ứ ủ ậ ọ ậ ọ ọ
nghiên c u v pháp lu t, pháp lu t là b lu t c a NN và mang tính phápứ ề ậ ậ ộ ậ ủ
lý, m i qu c gia, NN t n t i nhi u b lu t khác nhau. Hi n pháp là Bỗ ố ồ ạ ề ộ ậ ế ộ
lu t c b n nh t , nh ng đi u chung nh t, trong đó có qui đ nh quy n, aiậ ơ ả ấ ữ ề ấ ị ề
vi ph m s ph m t i, ví d m i công dân có quy n t do c trú, ai viạ ẽ ạ ộ ụ ọ ề ự ư
ph m quy n này s ph m t i.ạ ề ẽ ạ ộ
2
Ngòai ra còn có B lu t hình s : g i tên nh ng hành vi ai ph mộ ậ ự ọ ữ ạ
ph i s là ng i ph m t i và có qui đ nh hình ph t t ng ng. Nhi u Bả ẽ ườ ạ ộ ị ạ ươ ứ ề ộ
lu t khác: T t ng hình s , thi hành an, hành chính, hôn nhân và gia đình).ậ ố ụ ự
II. S L C L CH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N TƠ ƯỢ Ị Ử Ể Ư
T NG C A T I PH M :ƯỞ Ủ Ộ Ạ
T t ng : Ý ki n, quan đi m, t t ng, lý lu n, s nghiên c u vư ưở ế ể ư ưở ậ ự ứ ề
t i ph am có giá tr ).ộ ạ ị
L ch s : Đi i theo t ng giai đo n.ị ử ể ừ ạ
1. Th i Nguyên th y :ờ ủ Ng i kh ng đ nh còn xu t hi n XH loàiườ ẳ ị ấ ệ
ng i thì t i ph m xu t hi n, ban đ u nên con ng i đ u tranh thiênườ ộ ạ ấ ệ ầ ườ ấ
nhiên đ t n t i, nh n th c ng i còn h n ch , m c dù t i ph m xu tể ồ ạ ậ ứ ườ ạ ế ặ ộ ạ ấ
hi n ng i ta không nh n ra đ c.ệ ườ ậ ượ
2. Th i c đ i Hi L p : ờ ổ ạ ạ Giai đo n XH chi m h u nô l , ng i taạ ế ữ ệ ườ
nh n th y đã xu t hi n nghiên c u t i ph m xu t hi n 2 nhà Platon vàậ ấ ấ ệ ứ ộ ạ ấ ệ
Aristote (nhà tri t h c) dành s chú ý c a mình v t i ph m thông quaế ọ ự ủ ề ộ ạ
tri t h c nghiên c u nhìn nh n t i ph m, 2 ông có quan đi m chung vế ọ ứ ậ ộ ạ ể ề
t i ph m, coi t i ph m là b nh t t trong tâm linh c a con ng i, ch raộ ạ ộ ạ ệ ậ ủ ườ ỉ
đây là b nh c a Nhà n c, cho nên NN ph i có trách nhi m ch a tr cănệ ủ ướ ả ệ ữ ị
b nh này b ng cách đ t ra các B lu t. Đ n nay ý ki n này đ c các nhàệ ằ ặ ộ ậ ế ế ượ
t i ph m h c ngày nay đ ng ý, t i ph m là nh ng k có b nh v tinhộ ạ ọ ồ ộ ạ ữ ẻ ệ ề
th n, b nh tâm th n.ầ ệ ầ
* Platon : Cho r ng đ o lu t đ c ban hành ph i tác đ ng kìm ch ,ằ ạ ậ ượ ả ộ ế
ngăn c n, ngăn ch n các hành vi t i ph m, muôn nói s c m nh các đ oả ặ ộ ạ ứ ạ ạ
lu t, đi u này ngày nay có giá tr th c ti n, có k xem th ng pháp lu t,ậ ề ị ự ễ ẻ ườ ậ
thách th c pháp lu t), tác đ ng tâm lý đ i v i k có khuynh h ng ph mứ ậ ộ ố ớ ẻ ướ ạ
t i đ không dám th c hi n hành vi ph m ph m t i. Đ c bi t Platon choộ ể ự ệ ạ ạ ộ ặ ệ
r ng trong công tác đ u tranh v i t i ph m ph i h ng v t ng lai, đâyằ ấ ớ ộ ạ ả ướ ề ươ
là d báo t i ph m (không h ng v quá kh đ gi i quy t h u qu t iự ộ ạ ướ ế ứ ể ả ế ậ ả ộ
ph m), quan tâm ngăn ng a t i ph m. Đây là t t ng thiên tai có hàngạ ừ ộ ạ ư ưở
trăm năm tr c công nguyên.ướ
* Aristote : Cho r ng c ng ch v tâm lý có th phòng ng a đ cằ ưỡ ế ề ể ừ ượ
t i ph m (b ng tác đ ng tâm lý) đ o lu t ph i ph i làm sao giúp cho tinhộ ạ ằ ộ ạ ậ ả ả
th n th ng tr th xác, lý trí th ng nh t b n năng : ngăn ng a 1 trongầ ố ị ể ố ấ ả ừ
nh ng nguyên nhân c b n c a t i ph m là do thói quen và s thích hữ ơ ả ủ ộ ạ ở ư
h ng, đ c bi t ông cho r ng đó là nh ng đam mê, d c v ng kh ng khi pỏ ặ ệ ằ ữ ụ ọ ủ ế
c a con ng i m nh h n lý trí c a con ng i làm ng i ta ph m t i.ủ ườ ạ ơ ủ ườ ườ ạ ộ
3
* Giai đo n ph c h ng và th i kỳ ph c h ng ạ ụ ư ờ ụ ư (TK 15-17) th i kỳờ
tri t h c phát tri n, ph c h ng cũng là tr ng phái tri t h c, xu t hi nế ọ ể ụ ư ườ ế ọ ấ ệ
tr ng phái tri t h c : ch nghĩa xã h i không t ng (ngày nào đó XH cóườ ế ọ ủ ộ ưở
đ y đ c a c i v t ch t) đ i di n tiêu bi u nhóm này là Thomas Moore,ầ ủ ủ ả ậ ấ ạ ệ ể
Rober Owen, Sain Simon : 3 ng i này đ u dành quan tâm đ n t i ph m,ườ ề ế ộ ạ
nh ng có ý ki n khác nhau v t i ph m (tuy th ng nh t v tri t h c).ư ế ề ộ ạ ố ấ ề ế ọ
* Thomas Moore : Ng i đ u tiên công khai công ph m v i sườ ầ ẩ ớ ự
nghèo kh c a nhân dân lao đ ng, ông kh ng đ nh nguyên nhân t i ph mổ ủ ộ ẳ ị ộ ạ
là do ng i bóc l t ng i và s b n cùng hóa và s phân chia giai c p,ườ ộ ườ ự ầ ự ấ
ngu n g c m i đi u ác trong XH chính là s h u t nhân, ông ch ng minhồ ố ọ ề ở ữ ư ứ
không có kh năng đ u tranh v i t i ph m ch b ng hình ph t. Hình ph tả ấ ớ ộ ạ ỉ ằ ạ ạ
không th đ u tranh tr đ c t i ph m, ông đi đ n k t lu n, đ l ai bể ấ ừ ượ ộ ạ ế ế ậ ể ọ ỏ
các nguyên nhân ph m t i ph i c i t o l i các ch đ kinh t XH.ạ ộ ả ả ạ ạ ế ộ ế
Moore đã tìm ra m i quan h gi a kinh t v i t i ph m (đi u nàyố ệ ữ ế ớ ộ ạ ề
hi n nay đúng, c th VN hi n nay).ệ ụ ể ệ
* Simon : Th y m i quan h gi a t i ph m v i giáo d c, đ c b itấ ố ệ ữ ộ ạ ớ ụ ặ ệ
giáo d c đ o đ c (đi u này hòan tòan chính xác).ụ ạ ứ ề
* Owen : Cho r ng nên nên tìm ki m các nguyên nhân c a t i ph mằ ế ủ ộ ạ
không ph i chính ng i ph m t i mà chính môi tr ng mà k đóả ở ườ ạ ộ ở ườ ẻ
s ng, làm vi c chính là môi tr ng XH tác đ ng hành vi (g n m c thì đenố ệ ườ ộ ầ ự
- g n đèn thì sáng), đi u này đúng.ầ ề
M i ng i đ u đúng v i m i quan h t ng lĩnh v c .ỗ ườ ề ớ ố ệ ừ ự
4. K nguyên ánh sáng : th i kỳ tri t h c ánh sáng :ỷ ờ ế ọ Ch nghĩaủ
duy v t Pháp TK 18) : N i lên 2 tên tu i : Montesquienu và Beecaria : đ iậ ổ ổ ạ
di n ch nghĩa tri t h c TK 18, quan tâm đ n v n đ t i ph m, đ c bi tệ ủ ế ọ ế ấ ề ộ ạ ặ ệ
2 ông chú ý đ n tình hình t i ph m và nh ng hình th c đ u tranh, hìnhế ộ ạ ữ ứ ấ
phát đ i v i t i ph m.ố ớ ộ ạ
* Montesquieu : Tác gi lu n văn tri t h c pháp lu t n i ti ng “vả ậ ế ọ ậ ổ ế ề
tinh th n c a các l ai lu t”, ông đ a ra lu n đi m n i ti ng ngày nayầ ủ ọ ậ ư ậ ể ổ ế
th ng đ c s d ng”. Nhà làm lu t thông minh không h n ch quan tâmườ ượ ử ụ ậ ẳ ỉ
đ n các hình ph t đ i v i t i ph m mà ch y u quan tâm phòng ng a t iế ạ ố ớ ộ ạ ủ ế ừ ộ
ph m.ạ
* Beccaria : Tác gi t p lu n văn chính tr hình s chuyên ngành,ả ậ ậ ị ự
ông đã ph n đ i cái n n t pháp hình s tàn kh c c a ch đ phong ki nả ố ề ư ự ố ủ ế ộ ế
và ông đ a ra nh ng t t ng nhân đ o đ i v i n n t pháp hình s m iư ữ ư ưở ạ ố ớ ề ư ự ớ
4
và ông đã đ ng nh t v i Montesquieu, ông cho r ng phòng ng a t i ph mồ ấ ớ ằ ừ ộ ạ
s t t h n là tr ng tr nó, và ông đã đi đ n k t lu n r ng bi n pháp cẽ ố ơ ừ ị ế ế ậ ằ ệ ơ
b n là ph i hòan thi n cái vi c giáo d c và giáo d c là bi n pháp đúngả ả ệ ệ ụ ụ ệ
đ n nh t và cũng khó khăn nh t. Ông ph n đ i n n t pháp hình s tànắ ấ ấ ả ố ề ư ự
kh c c a ch đ phong ki n Châu Âu.ố ủ ế ộ ế
1. Đ giáo d c 1 ng i khác, đòi h i ph i có đ c tính t t, ng iể ụ ườ ỏ ả ứ ố ườ
giáo d c ph i là t m g ng sáng.ụ ả ấ ươ
2. Đ giáo d c ng i khác ph i có trình đ .ể ụ ườ ả ộ
3. Đòi h i 1 tính cách tuy t v i hi n nay hi m, đó là tính kiên nh n.ỏ ệ ờ ệ ế ẫ
III. KHÁI NI M V L CH L C XÃ H I :Ệ Ề Ệ Ạ Ộ (Sai l ch chu n m cệ ẩ ự
XH).
1. Khái ni m v l ch l c xã h i : ệ ề ệ ạ ộ là khái ni m ph n ánh b t kỳệ ả ấ
hành vi hay hành đ ng c a cá nhân hay nhóm XH t ra không phù h p v iộ ủ ỏ ợ ớ
s mong đ i c a XH.ự ợ ủ
Đinh nghĩa : L ch l cệ ạ laø haønh vi hay haønh ñoäng ñi
cheäch khoûi nhöõng ñieàu quy ñònh cuûa phaùp luaät ñi
cheäch khoûi nhöõng gia trò, chuaån möïc, qui taéc, qui
öôùc xaõ hoäi.
Ñònh nghóa : Leäch laïc xaõ hoäi laø haønh vi ñöôïc coi laø haønh vi
cheäch khoûi chuaån möïc cuûa nhoùm.
Ñònh nghóa : Haønh vi leäch laïc laø söï vi phaïm nhöõng chuaån
möïc vaên hoùa ñaõ ñöôïc coâng nhaän, ñöôïc thöøa nhaän (tuøy theo neàn
vaên hoùa moãi nöôùc).
2. Ñaëc ñieåm cuûa leäch laïc xaõ hoäi :
a. Leäch laïc xaõ hoäi dieãn ra ôû phaïm vi raát roäng, noù coù maët
moïi nôi tr6n theá gôùi, moïi ngoùc ngaùch cuûa xaõ hoäi, …..xaõ hoäi
dieãn ra ôû 1 caù nhaân, 1 nhoùm ngöôøi, caû 1 qquoác gia, 1 daân toäc,
leäch laïc xaõ hoäi ñoàng haønh vôùi moãi caù nhaân trong cuoäc soáng.
b. Leäch laïc xaõ hoäi dieãn ra ôû moïi caáp ñoä, thaáp ñeán cao, ñôn
giaûn ñeán phöùc taïp, thoâ sô ñeán tinh vi, beù ñeán lôùn, nhoû ñeán lôùn,
leäch laïc möùc ñoä cao nhaát laø gieát cheát con ngöôøi.
c. Leäch laïc coù nhieàu hình thöùc, nhieàu kieåu, phong phuù ña
daïng khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo töøng neàn vaên hoùa.
5
