Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Bản thể luận Phật giáo qua Kinh Viên Giác, Kinh Hoa Nghiêm, Kinh Lăng Nghiêm

Ạ Ọ

Ộ Ố Đ I H C QU C GIA HÀ N I

ƯỜ

Ạ Ọ

Ọ

Ộ

TR

NG Đ I H C KHOA H C XàH I VÀ NHÂN VĂN

ĐINH QUANG HỔ Ả (THÍCH QU NG TÙNG)

Ả

Ậ

Ể

Ậ B N TH  LU N PH T GIÁO

TRONG KINH VIÊN GIÁC, KINH HOA NGHIÊM, KINH

LĂNG NGHIÊM

Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS

ố

Mã s : 62.22.80.05

Ế Ọ

Ậ

Ế

TÓM T T Ắ LU N ÁN TI N SĨ TRI T H C

2

Ộ HÀ N I – 2016

ượ ạ c hoàn thành t i:

ườ ộ Tr

ạ ọ ộ Công trình đ ạ ọ ọ ng Đ i h c Khoa h c Xã h i và Nhân văn ố Đ i h c Qu c gia Hà N i

ọ

ẫ

Ng

ườ ướ i h

ng d n khoa h c:

ị

ễ PGS.TS. Nguy n Th  Thúy Vân

ệ

ả

Ph n bi n 1:

ệ

ả

Ph n bi n 2:

ệ

ả

Ph n bi n 3:

ẽ ượ ậ ệ ạ ả ộ ồ ạ ọ ấ ố Lu n án s   đ c b o v  t ấ i H i đ ng ch m c p Đ i h c Qu c gia

ọ ạ ế ấ ậ ch m lu n án ti n sĩ h p t i…………………………………….

ờ ồ Vào h i      gi ,  ngày    tháng    năm 2016

ể ể ậ ạ Có th  tìm hi u lu n án t i:

ư ệ ố ệ Th  vi n Qu c gia Vi t Nam

3

ư ệ ạ ọ ố ộ Trung tâm Thông tin ­ Th  vi n, Đ i h c Qu c gia Hà N i

M  Đ UỞ Ầ

ấ ứ ế ủ ề t c a đ  tài nghiên c u

ả ể ậ ơ ả ủ ữ ộ ộ

1. Tính c p thi B n th  lu n là m t trong nh ng n i dung c  b n c a tri ượ ế ọ ề ậ ế ể ấ ậ luôn đ t h c đ  c p đ n b t lu n theo quan đi m, tr c các nhà tri

ể ậ ề ả ể ấ ữ ệ

ạ ộ ở ế ọ   t h c ườ   ng ư   phái nào. Nh ng quan ni m v  b n th  lu n có th  r t khác nhau, nh ng ỉ ự t u trung l

i theo cách này hay cách khác,  ớ ữ ệ ề ệ ằ ả ậ    trình đ  lý lu n hay ch  là ự ồ ạ   i i cho s  t n t i vi c lý gi

ờ ạ nh ng quan ni m r i r c thì đ u nh m t ắ ộ ủ ự ệ ồ ở hi n th c trên lát c t c i ngu n, kh i nguyên c a nó.

ể ậ ứ ề ả ể ạ ậ

ế ọ   Nghiên c u v  b n th  lu n ph t giáo đ  làm rõ khía c nh tri t h c ể ữ ộ ự ủ ớ ị

ế ề ị ủ ươ ườ ọ

ng giáo hóa m i ng ố ể i hi u bi ỉ ủ ủ c a m t tôn giáo l n, khai thác nh ng giá tr  tích c c c a quan đi m này   ậ   ằ ể đ  ho ng d t v  giá tr  c a giáo lý ph t ộ   giáo luôn là m i quan tâm không ch  c a các nhà tu hành trong giáo h i

ọ ở ủ ậ ả ề ph t giáo mà c a đông đ o các nhà khoa h c ự  nhi u lĩnh v c khác nhau.

ồ ộ ậ ạ ộ

ộ ữ ừ ứ ấ

ự ữ ệ

ừ ừ ể ậ ộ ỉ

ấ ủ ườ ượ ữ ậ ộ ọ Kinh Viên giác, Kinh Hoa Nghiêm và Kinh Lăng Nghiêm là nh ngữ   ừ   ể ủ ộ b  kinh đ  s  trong kho tàng kinh đi n c a ph t giáo thu c phái đ i th a. ộ Đây là nh ng b  kinh hàm ch a  n i dung tính “nh t th a viên giáo”,   ữ   không thiên l ch gi a các pháp môn tu hành, không có s  phân cách gi a ế ạ đ i th a và ti u th a, mà ch  có “ki n tính thành Ph t”. Ba b  kinh này   ở th

c đánh giá là nh ng b  kinh quan tr ng nh t c a Ph t giáo,  ậ ng đ ứ ị ề ự ấ

ố đó Đ c Ph t mu n khai th  v  t ườ ườ ủ ớ ọ ự ẵ i” c a m i ng i. Con ng gi ề    tính Viên giác, v  “Nh t chân pháp ộ

i ai cũng có s n trong mình s  giác ng ỉ ữ ự ệ ư ộ ả ể ờ ổ viên mãn nh  m t b n th  không đ i mà s  hi n h u trên cõi đ i ch  là

ệ ụ ỳ ượ ừ ả ể c sinh ra t

di u d ng, tu  duyên đ ượ ườ ợ ể ộ i tìm đ ng c các pháp môn tu hành thích h p đ  giác ng  là tr  v  t

ườ ế ấ h t chân pháp gi i tính Viên giác. Khi con ng i ti n đ

i N ể ứ ệ ượ ượ ớ c t ả ế ớ ượ ọ ự ố ị    b n th  thanh t nh  đó. Khi con ở ề ự  ớ  thì đó là  ượ   c ng và ng th  gi i đã v t lên m i s  đ i đãi, b n th  t c là hi n t

4

ố ệ ẳ ạ ượ ự ự ệ ề ặ ố ạ l c   s   t

i,   tuy t   đ i   bình   đ ng,   đ t   đ ữ ặ ư ậ do   tuy t   đ i   v   m t   tâm   ự ư ưở  t

ớ linh.v.v.. V i nh ng t ờ ể ả ả ộ ng nh  v y nên các b  kinh này m c dù là s ậ ế ị ồ ủ ứ ữ i nh ng l chuy n t

i thuy t gi ng c a Đ c ph t cho các v  B  tát và ườ ể ạ ế ư ậ

ủ ế ấ ạ ậ ề ng tu t p đ  đ t đ n Viên giác, nh ng trong đó   ề ả   t lý sâu xa c a Đ o Ph t liên quan đ n v n đ  b n chúng sinh trên con đ ế ạ l

i bao hàm nhi u tri ể ậ ế ọ t h c.

th  lu n trong tri ể ầ ế ọ ữ ế ậ   ủ t lý c a Ph t

Đ  góp ph n làm rõ tính tri ệ ữ t h c trong nh ng tri ế ủ ề ậ ạ ớ ề i,   v   con

ỉ ằ ữ ườ ị ọ Giáo   thông   qua   nh ng   quan   ni m   c a   đ o   ph t   v   th   gi ậ ậ ủ ư ưở ng i, nh m ch  ra nh ng giá tr  h c thu t c a t t

ươ ỉ ừ ệ ạ ọ ph ng di n tôn giáo, l

ể ậ ả ậ ạ ấ ọ ch  t ạ ọ h c, tôi m nh d n ch n v n đ :

ng ph t giáo không   ế   t i là nhà tu hành đang theo h c ngành tri ề   “B n th  lu n Ph t giáo qua Kinh   Viên Giác, Kinh Hoa Nghiêm, Kinh Lăng Nghiêm” làm công trình nghiên  ứ ủ c u c a mình.

ụ ụ ứ ệ 2. M c đích và nhi m v  nghiên c u

ụ 2.1. M c đích ủ ụ ơ ở ệ ố ữ ấ ậ ề   M c đích c a lu n án là trên c  s  h  th ng hóa nh ng v n đ  lý

ể ậ ể ậ ề ả ậ ả ế ọ lu n chung v  b n th  lu n và b n th  lu n trong tri

ự ể ệ ể ậ ề ả ể ậ lu n án phân tích s  th  hi n quan đi m v  b n th  lu n trong tri

ậ ậ t h c ph t giáo,   ế ọ   t h c ừ ph t giáo qua Kinh Viên giác, Kinh Hoa nghiêm, Kinh Lăng nghiêm, t

ị ủ ữ ữ ể ỉ đó ể   ch  ra nh ng giá tr  c a nh ng quan đi m này trong kho tàng kinh đi n

ậ Ph t giáo.

ụ

ộ ố ấ ể ậ ề ả ề ậ

2.2. Nhi m vệ ệ ố ­ H  th ng hóa m t s  v n đ  lý lu n chung v  b n th  lu n và ể ậ ậ ả b n th  lu n Ph t giáo.

ớ ệ ề ­ Gi i thi u v  Kinh Viên giác, Kinh Hoa nghiêm, Kinh Lăng nghiêm và

ể ệ ể ậ ề ả ệ ậ ộ phân tích quan ni m v  b n th  lu n Ph t giáo th  hi n qua các b  Kinh này.

ế ệ ị ề ả   ạ   ­ Đánh giá ý nghĩa, giá tr  và h n ch  trong quan ni m v  b n

ế ọ ượ ể ệ ộ ậ t h c ph t giáo đ c th  hi n trong các b  Kinh này. ể ậ ủ th  lu n c a tri

5

ơ ở ậ ươ ứ 3. C  s  lý lu n và ph ng pháp nghiên c u

ậ

ơ ở 3.1. C  s  lý lu n ủ ơ ở ậ ủ ể ậ

ướ ủ ề ả Mác­ Lênin v  tôn giáo; các quan đi m c a Đ ng và nhà n c ta v

ứ ớ C  s  lý lu n c a lu n án là các quan đi m c a các nhà kinh điên   ề  ể ậ   ậ nghiên c u tôn giáo nói chung và Ph t Giáo nói riêng cùng v i Kinh, lu n

ậ Ph t giáo.

ươ ứ

3.2. Ph ậ ươ ệ

ng pháp nghiên c u  ử ụ Lu n án s  d ng các ph ậ ư ố ử ứ   ứ ủ ng pháp nghiên c u c a phép bi n ch ng ế   ế ụ ể ị ng đ n c  th ...k t

ươ ứ ổ ợ ấ duy v t nh  th ng nh t logic ­ l ch s ; đi t ớ ợ h p v i các ph ừ ừ ượ  tr u t ư ng pháp nghiên c u khác nh : phân tích, t ng h p, khái

quát hoá...

ố ượ ứ ạ 4. Đ i t ng và ph m vi nghiên c u

ố ượ ư ưở ể ậ ủ ả ế ọ ng b n th  lu n c a tri ậ   t h c Ph t 4.1. Đ i t ng nghiên c u: ứ  T  t

Giáo.

ạ ứ : Kinh Viên Giác, Kinh Hoa Nghiêm, Kinh 4.2. Ph m vi nghiên c u

Lăng nghiêm.

ớ ề ặ ọ ủ ậ 5. Đóng góp m i v  m t khoa h c c a lu n án

ệ ố ơ ả ữ ộ ộ

ể ậ ế ọ ề ả ủ ậ ­ Trình bày m t cách có h  th ng nh ng n i dung c  b n trong ệ quan ni m c a tri

ể ậ ­ Khái quát nh ng t ư ưở  t

t h c Ph t Giáo v  b n th  lu n.  ậ ả ữ ng b n th  lu n Ph t giáo qua Kinh Hoa ệ ả ặ ự ậ t là s  lu n gi i con

Nghiêm, Kinh Viên giác, Kinh Lăng nghiêm, đ c bi ườ ở ề ả ể ệ ể ủ ậ đ

ệ ớ ề ệ ng tr  v  b n th  c a Ph t Giáo th  hi n qua Kinh Viên giác. Quan ề i” trong Kinh Hoa nghiêm và quan ni m v

ấ ni m v  “Nh t chân pháp gi ườ ụ ủ “Chân Tâm th ng tr ” c a Kinh Lăng nghiêm.

ự ễ ủ ậ ậ 6. Ý nghĩa lý lu n và th c ti n c a lu n án

6.1. Ý nghĩa lý lu nậ

6

ậ ơ ả ầ ỏ ữ  nh ng t ư ưở  t

ng c  b n trong tri ạ ể ậ ề ả ữ ậ ị ỉ ế   t Lu n án góp ph n làm sáng t ế ủ   ể ọ h c Ph t Giáo v  b n th  lu n, đ  ch  ra nh ng giá tr  và h n ch  c a

ữ ể ộ nh ng quan đi m này trong xã h i ngày nay.

ự ễ 6.2. Ý nghĩa th c ti n

ậ ể ệ ả ọ

ứ ứ ữ ế Lu n án có th  dùng làm tài li u tham kh o cho sinh viên, h c viên ế ọ   ọ t h c, cao h c, nghiên c u sinh trong nh ng nghiên c u liên quan đ n tri

ọ ế ọ tôn giáo h c, tri ậ t h c Ph t Giáo.

ố ụ ủ ậ

ở ầ ụ ệ ả ậ ầ

7. B  c c c a lu n án ộ   ế Ngoài ph n m  đ u, k t lu n và danh m c tài li u tham kh o, n i ế ủ ươ ồ ng, 13 ti ậ dung c a lu n án g m 4 ch t.

ƯƠ CH NG 1

Ổ Ứ Ế T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U LIÊN QUAN Đ N

Ậ Ề Đ  TÀI LU N ÁN

ậ ữ ứ ề

ộ ố ự ế ể

ạ ng lu n ư ưở  t Kimura Taiken:  Đ i th a

ừ Ph tậ   giáo t ườ ị ả ng lu n ư ưở  t giáo t ậ   và  Ti u th a   ể ộ Công trình “Tri i d ch là Thích Qu ng Đ . ậ , ng

1.1. Nh ng công trình nghiên c u v  Ph t Giáo nói chung ư ủ   M t s  công trình tiêu bi u liên quan đ n lĩnh v c này nh  c a ừ Ph tậ   ế ọ   t h c ậ ươ ủ ạ Đ o Ph t và

ủ ị và tôn giáo ph ệ ờ ố đ i s ng hi n đ i ng đông” c a   Diane Morgan, Công trình   ạ   c a K. Sri Dhammananda

ậ ể ữ ặ ắ ủ (Thích Tâm Quang d ch), ủ ế ẫ

ị ứ ứ ệ ạ công trình: “T  di u đ

Chân Tính d ch,   ầ ể Ph t l c ọ XIV, Tr n Tr ng Kim v i

ậ công trình Nh ng đi m đ c s c c a Ph t giáo  c a Lâm Th  M n (Thích ạ ế” c a Đ c Đ t – Lai L t Ma ủ   ậ ụ    Ph t h c ậ ọ ,  ươ ế ọ ử ị Ph t giáo t h c ph ớ 3 công trình tiêu bi u là  ễ   (2010),   Nguy n Đăng Th c

ụ L ch s  tri ữ ề ị ề ậ

ơ ả ủ ữ ặ ậ ng đông ,  ử   (t p 3) ….đ u là các công trình trình bày nh ng nét khái quát v  l ch s ,  Ngoài ra, còn ph i kả ể

ế ọ ộ ố ữ ậ ạ ố

ố Đ i tho i gi a Tri ồ ữ ư ị t h c và Ph t giáo   Ph tậ ể giáo lý và nh ng đ c đi m c  b n c a ph t giáo. ư ế đ n m t s  công trình nh : Cu n “ ủ c a Jean Francois Revel và Matthieu Ricard do H  H u H ng d ch,

7

ữ ề ấ ễ ủ giáo nh ng v n đ  Tri t h c

ứ ạ ị ậ Đ c Ph t và Ph t

ằ ướ ươ ị d ch,  ủ c a Ban Ho ng pháp Trung

ượ ầ ố B c đ u h c Ph t   ư Ấ ủ ng, Cu n   ườ th

ng Thích Thanh T ,  ệ ừ Con đ ủ ị ể ạ ạ Tôn giáo khái ni m và l ch s ế ọ  c a Ngô Văn Doanh và Nguy n Hùng H u ậ   ậ ọ ơ ả   ậ pháp do Ph m Kim Khánh d ch,  Ph t h c c  b n ậ c a Hòa ủ ọ   ậ  c a Pháp s   n Thu n, ậ   ậ   Tìm hi u Đ o Ph t ng thành Ph t ử c a Thích Nguyên H nh,

ỳ ế ọ ệ ậ ơ ị Tri

ữ ễ ở

ủ c a Khantipalo do T  kheo Thích Ch n Thi n d ch,   ủ c a Nguy n Duy Hinh..v..v…nh ng công trình này, tùy  ề ư ể t h c Ph t giáo   ộ ế ậ    góc đ  ti p c n ữ   ấ và cách phân tích có th  khác nhau, nh ng nhìn chung đ u cung c p nh ng

ế ứ ơ ả ệ ố ề ậ ớ ư ộ  cách là m t tôn giáo,

ể ệ ế ọ ữ ờ ki n th c c  b n và có h  th ng v  ph t giáo v i t ồ đ ng th i th  hi n nh ng t ư ưở  t ng tri

ữ t h c. Đây là nh ng công trình có ưở ả ậ ị ị ả ể ọ ể ng và tri n khai lu n án đ nh h

giá tr  tham kh o quan tr ng đ  tác gi ứ ủ ộ n i dung nghiên c u c a mình. ứ ề ị ử ậ ệ ệ ậ Vi t nam có  “

ễ ủ Nghiên c u v  l ch s  Ph t giáo Vi ấ ả ọ ộ

ư ủ ệ ậ ử ậ ” c a Nguy n Lang, nhà xu t b n Văn h c Hà n i, 1994; “ s  lu n ễ ử s  ph t giáo Vi t Nam”

ư ưở ậ t Nam ph t giáo L chị   ấ ả     do Nguy n Tài Th  (ch  biên), nhà xu t b n ệ   ễ t ng   Ph t   giáo   Vi

ớ T   t KHXH,   HN,   1998;  Nguy n   Duy   Hinh   v i   “ ệ ế ọ ộ Ủ ủ ệ ị ậ t Nam c a Vi n Tri

ệ ộ ọ ử Nam”,  L ch s  Ph t giáo Vi Khoa  h c  ọ Xã  h i Vi

t Nam xu t b n ệ ở t h c thu c  y ban ấ ả   (Nxb.  Khoa h c Xã h i, 1988), ộ ủ ễ ộ ố t Nam Vi

ử ệ ủ ề ề ậ ị “M t s  tôn giáo  ấ ấ t Nam 2009; “M y v n đ  v  ph t giáo trong l ch s  Vi

” c a   Nguy n Thanh Xuân; NXBTG, HN ễ   ” c a Nguy n ệ ử ị ự ứ ắ ậ L ch s  Ph t giáo Vi

ạ Đ c S , lê Tâm Đ c, NXBCTQG, HN 2010;  ậ ủ c a Lê M nh Thát (3 t p), Nxb TPHCM, 2005, 2006

ệ ậ ề ứ ấ ạ t Nam    v.v… Đây là nh ngữ   ớ   ừ  khi m i t Nam t

i Vi ậ ự ả

công trình nghiên c u r t công phu v  Ph t giáo t du nh p. ậ Trong các công trình trên, các tác gi ộ ủ ữ ể ậ ư ưở  t ng c

ữ ệ ậ ặ ậ ộ đã t p trung làm rõ s  hình   ơ  ặ   t là quá trình du nh p, dung h i và nh ng đ c

thành và phát tri n c a Ph t giáo, nh ng n i dung giáo lý, t ả ủ ạ b n c a đ o Ph t, đ c bi ổ ậ ủ ủ ể ệ ậ ậ ẳ ị đi m n i b t c a Ph t giáo Vi , kh ng đ nh vai trò c a Ph t giáo t Nam

ờ ố ộ trong đ i s ng xã h i.

8

ứ ề ả ể ậ ữ 1.2. Nh ng công trình nghiên c u v  b n th  lu n trong tri ế   t

ọ ậ ế ọ h c và tri

t h c Ph t giáo ể ấ ữ ứ ề ộ

ứ ượ ủ ế ứ ít, nó ch  y u đ c nghiên c u trong các nghiên c u chung v  tri

ậ ề ấ   Có th  th y, nh ng công trình nghiên c u riêng v  n i dung này r t ề ế ọ   t h c ầ ữ ọ

hay v  Ph t giáo và trong nh ng công trình khoa h c có liên quan g n. Có ể ộ ố ữ ủ ễ ể ể th  k  ra

ộ ữ ệ ệ ớ ị ị i thi u toàn b  nh ng quan ni m trong l ch s  tri

ề ậ ươ ế ệ ử ế ọ ” đã gi “L ch s  tri t h c ươ ọ h c ph ng đông và ph

m t s  công trình tiêu bi u sau: Nguy n H u Vui (Ch  biên):   ử ế   t ề ả   ng tây, trong đó đ  c p đ n quan ni m v  b n ạ ị ể ậ ủ ế ọ ườ ử ng phái tri

ể ậ ế ọ ế ậ ả th  lu n c a các tr ể ậ ả t h c qua giai đo n l ch s  khác nhau; Bài   ươ   ng t h c ph t “ế B n th  lu n và cách ti p c n b n th  lu n trong tri vi

ả ế ễ ế ọ ố ả Lý gi Nguy n Chí Hi u (Tri t h c s  6/2007): “

ườ ộ ớ M i tôn giáo l n trên th  gi i i tôn giáo"   ế ớ ”

ư ủ ề

ể ậ ủ ề ả ữ ệ ậ ả ủ tây” c a tác gi ủ c a Trác Tân bình, NXB Hà n i năm 2007, “ ủ   c a Hoàng Tâm Xuyên ch  biên, NXBCTQG, HN 2012, .v.v..đ u đ a ra ườ   ng i khác nhau trong quan ni m v  b n th  lu n c a các tr

phái tri

ể ậ ữ ủ ậ ả ộ nh ng lu n gi ế ọ   t h c. ề Bàn v  nh ng n i dung c a b n th  lu n Ph t giáo, có các công

ố ủ ế ọ ứ ề ậ t h c Ph t  giáo (nghiên c u v  Trung trình:  “Tính không,  c t t y  tri

ả ế ỳ ị Quán Tông)” tác gi

ấ ả ờ ạ ứ ấ ồ Th i đ i và nhà xu t b n H ng Đ c xu t b n năm 2013, “

ế ọ ể ậ ờ th  luân trong tri ọ  T.R.V. Murti (Hu nh Ng c Chi n d ch), công ty sách   ề ả   ấ ả V n đ  b n , T pạ

ầ ” c a ủ Đ  H ng Giang ỗ ươ ủ ế ọ ữ ề ậ ấ t h c Ph t giáo t h c Ph t giáo th i Tr n ế ọ   s  7ố /2010;  “Nh ng v n đ  tri t h c chí Tri

” c a O.O ặ ệ ị ậ ễ Rozenberg do Nguy n Hùng H u và Ngô Đăng Doanh d ch, đ c bi

ứ ủ ầ ả ể ậ ứ ậ ậ ph n th  8 c a công trình này “

ủ ữ ạ ươ ế ọ ậ Giáo ­ tính hai nghĩa c a nh ng thu t ng ” ng tri ữ ; “Đ i c

ệ ộ ừ ậ ủ ế ở giáo Vi t Nam ”, t p m t: t

ậ ủ ạ ạ Hùng H u, NXBKHXH, HN, 2002; “ t là ậ   B n th  lu n và nh n th c lu n Ph t ậ   t h c ph t ễ   ế ỷ  kh i nguyên đ n th  k  XIV c a Nguy n Tu tu ”ệ  c a Đ t Lai L t Ma, NXB

ồ ứ ộ ế

H ng Đ c, 2013.v.v...   ề ế ệ ậ ớ ạ Ngoài ra,  còn m t lo t các công trình, bài vi ư Ph t giáo v i văn hóa Vi t Nam ấ liên quan  đ n v n đ  này nh : t có     c aủ

9

ễ Ả ưở ủ ư ưở ế ọ ậ nh h ng c a t t ng tri t h c Ph t giáo trong

ầ ở ệ ậ ữ ế Nguy n Đăng Duy,   ờ ố đ i s ng văn hóa tinh th n Vi t Nam

ế ọ Ả ưở ủ ố ớ nh h ng c a các h  t ệ ư ưở  t ng và tôn giáo đ i v i con ng tri t h c,

ư ủ ệ ệ ễ ủ Vi t Nam hi n nay ấ ủ   c a Lê H u Tu n, Lu n án ti n sĩ ườ   i “Trung Quán lu nậ ”

ệ c a Nguy n Tài Th  (ch  biên),  ư ạ ị ệ ớ ứ ứ Th c th  tám (Thích Thi n Siêu d ch và gi i thi u), Lâm Nh  T ng: “ ”,

ễ ấ ậ ệ ậ ả ớ Ph t Giáo v i văn hóa Vi Nguy n Thanh Tu n: “

ế ộ ả m t cách tham chi u”.. ề . và nhi u bài vi t Nam và Nh t B n qua   ạ   i trên các báo, t p c đăng t

ư ạ ứ ạ ế ượ t đ ạ

ế ọ ề ề ạ ọ ộ chí nh : T p chí nghiên c u Tôn giáo, T p chí Công tác tôn giáo, T p chí ề t h c…. cũng ít nhi u đ u có đ

ề ả ế ệ ế ọ thông tin khoa h c xã h i, T p chí Tri ể ậ ủ ậ c p đ n quan ni m v  b n th  lu n c a tri ậ t h c Ph t giáo.

ứ ề ữ 1.3. Nh ng công trình nghiên c u v  Kinh Viên giác, Kinh Hoa

Nghiêm, Kinh Lăng Nghiêm

ủ ủ ể ậ ộ ồ ộ Kinh Th  Lăng Nghiêm, Các b  kinh đi n c a Ph t giáo g m: B

ấ ả ấ ườ ị nhà xu t b n tôn giáo  n hành 2009, ng

ộ ươ ả i biên d ch là Tâm minh Lê ậ ở ạ Đ i ph ng qu ng Ph t Hoa nghiêm kinh Đình Thám. B  Kinh Trung

ừ ế ộ ươ ả ố ả ị ạ Đ i ph ng qu ng viên giác ạ  ti ng Ph n. B  kinh

ố ừ ế ề ạ Qu c có ba b n d ch t ễ tu­đa­la­li u nghĩa ồ   có ngu n g c t

ố ượ ị ữ ti ng Ph n, khi truy n sang Trung ố ủ ậ ộ c d ch ra ch  Hán. ể  Ngoài các b  kinh đi n g c c a Ph t giáo thì

qu c đ ộ ượ ứ ề ị ị

ộ ố ể ể ộ các b  kinh trên cũng đ ả ở i c nhi u v  tu hành, các nhà nghiên c u biên d ch ư    các góc đ  khác nhau. Có th  k  ra m t s  công trình nh : và chú gi

ọ ậ ệ ệ t Nam” “Kinh Viên giác: Giáo án h c vi n Ph t giáo Vi

ấ ệ ườ ậ ọ ị t Nam Giác: Giáo án Tr ng cao c p Ph t h c Vi

ể ả Kinh   Viên   giác:   Gi ng   gi Thích   Thanh   Ki m),   “

ậ “Kinh Viên Giác: Lu n gi ng

i ả ” (Thích Thông Hu ); “ệ ẩ ươ ủ ả ị gi

ề ộ ư ự Nh  lai viên giác kinh ­ tr c ch  đ  c ng ừ Thích T  Thông: “

ị ậ ủ Lăng nghiêm có công trình “ Khai th  lu n Kinh Th  Lăng Nghiêm

ề ộ ệ và “Kinh Viên  ả   i:   (d ch và chú gi ả ”   (Thích  Thanh T ),ừ   Kinh Viên Giác lu nậ   iả ” c a Nghiêm Hoài C n (Mai Xuân H i, L ng Gia Tĩnh biên d ch); ỉ ề ươ ”; V  b  Kinh ” c a Saủ   tế Tri môn Thích Hu  Đăng, NXBTG, 2013; V  B  Kinh Hoa Nghiêm có “

10

ậ ọ h c Ph t giáo Hoa Nghiêm Tông” Siêu hình h cọ ủ c a Garma C.C.Chang, “

ế ậ ế ọ ti n trình và tri

ấ ả ạ t h c Ph t giáo Hoa nghiêm tông”   ộ Kinh Hoa nghiêm đ i ph ả ng qu ng ph t

ế ậ ủ ượ

ệ ữ ủ ộ ng Tuyên Hóa.  ả ả ệ xu t b n tôn giáo, 2010 ;B  “ ậ t p 1 đ n t p 7 c a Hòa th ớ ế ậ y u t p trung vào vi c gi ủ   c a Steve Odin, nhà ậ  “từ  ươ v..v...Các công trình trên chủ  ộ i nh ng n i dung c a các B

i thi u và gi ng gi ự ể ứ Kinh, ý nghĩa, cách th c hi u và th c hành theo nó.

ứ ủ ấ ữ ề ầ ậ

ặ ể ậ ộ ố ề ả ứ

ữ ư ề ộ

ế ụ 1.4. Nh ng v n đ  c n ti p t c nghiên c u c a lu n án ậ    M c dù đã có m t s  công trình nghiên c u v  b n th  lu n ph t ứ ả   giáo và các b  kinh, nh ng nhìn chung, đó đ u là nh ng nghiên c u t n ệ ệ ố ứ ư ề ặ ạ ộ m n, ch a có tính h  th ng. Đ c bi t, khi nghiên c u v  các b  kinh thì

ề ủ ế ậ ả ả

ủ ừ ữ ẩ các công trình trên đ u ch  y u t p trung vào phân tích và gi ng gi ộ n i dung c a t ng kinh mà ít l y ra nh ng t ế ọ ừ t h c t

ư ưở  t ề ề ặ ứ ệ ấ Th  nh t i các ộ  ề

ể ể

ườ ươ ụ ể ấ ớ ồ các b ng tri ấ , có nhi u quan ni m khác nhau v kinh này. V n đ  đ t ra là:   ư ư ậ ả b n th  trong kinh đi n Ph t giáo nh : Tâm, Chân Nh , Viên Giác, Chân   ố   ng đ ng và th ng ng tr , Nh t chân pháp gi ậ i.v.v..V y đi m t tâm th

ộ ấ ủ ơ ả ữ ộ

ậ ướ ữ ng t lu n án h i quy t.

ớ ể ả i đ  gi ậ ế ọ ữ ủ ấ ẫ nh t c a chúng là gì? Đây chính là m t trong nh ng n i dung c  b n mà ộ   ư ứ ế Th  hai , là tôn giáo, nh ng nh ng n i ể t h c th ư ưở  t

dung c a giáo lý Ph t giáo cũng th m đ m nh ng t ậ ng tri ậ ứ ể ậ ề ả ệ ệ

ộ ạ ư hi n trong các quan ni m v  b n th  lu n và nh n th c lu n. Nghiên ứ c u các b  đ i kinh nh  Kinh Viên giác, Kinh Hoa Nghiêm, Kinh Lăng

ể ẩ ữ ế ọ ặ ệ nghiêm đ  l y ra nh ng t ư ưở  t

ng tri ệ t h c trong đó, đ c bi ụ ọ ủ ệ ề ả ể ậ ậ t là quan Th  baứ ,

ể ơ ở ế ọ ủ ả ị ữ đ  có c  s  khái quát nh ng giá tr  căn b n c a tri

ế ọ ể ậ ề ả ủ ệ ệ ậ ả vi c lu n gi

ni m v  b n th  lu n cũng là nhi m v  tr ng tâm c a lu n án.  ậ t h c Ph t giáo thì ậ t h c ph t giáo qua ể i quan ni m v  b n th  lu n c a tri ữ ừ ộ ỉ

ơ ở ữ ẳ ị ị ủ    đó ch  ra ý nghĩa và giá tr  c a nh ng quan đi m này là ớ   ng to l n t, trên c  s  đó kh ng đ nh nh ng giá tr  t ị ư ưở  t

ba b  kinh, t ế ấ ầ r t c n thi ế ọ ủ c a tri ậ t h c Ph t giáo.

11

ƯƠ CH NG 2

Ề Ả Ậ Ể

Ậ Ả Ể KHÁI QUÁT CHUNG V  B N TH  LU N,  Ậ B N TH  LU N PH T GIÁO

ề ả ấ ị ể ậ 2.1. V n đ  b n th  lu n trong l ch s  tri

ệ ề ả ể ậ ị ử ế ọ t h c ử ế ọ ươ t h c ph ng Tây

2.1.1. Quan ni m v  B n th  lu n trong l ch s  tri ể ậ ệ ả Khái ni m “B n th  lu n”

ậ ữ ả ố ừ ế ồ

ữ ự ồ i l

ạ  ti ng Hy L p. Nó là s logos ((cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) ): l ả ế ọ ể ậ Thu t ng  b n th  lu n có ngu n g c t ừ on ((cid:0) (cid:0) ): cái th c t n, và  :  H c thuy t v  t n t i

ế ợ k t h p gi a hai t ạ thuy t.. t o thành “ ể ượ ề ự ồ ế ự  ờ ẽ ọ   , h c ế ề ồ ạ ”. Theo nghĩa này b n th  lu n ể ậ   ộ   ế ọ t h c v  th c t n nói chung, hoàn toàn đ c

ụ ể ủ ế ỷ ữ ế ậ ạ ọ c hi u là h c thuy t tri ớ đ ậ l p v i các d ng

ư ữ ứ ể ệ ề ặ ớ m i chính th c xu t hi n và đ a ra nh ng cách hi u đ c thù v  nó v i t tån t¹i c  th  c a nó, đ n th  k  XVII thu t ng  này ớ ư  ấ

ế ề ồ ạ ệ ậ cách là quan ni m, lu n thuy t v  t n t i.

ề ề ồ ạ ể

Có nhi u quan đi m khác nhau v  t n t ạ i. Pácmênít – nhà tri ệ ề ậ ườ ầ ổ ạ ượ ế ế ọ   t h c ồ   i đ u tiên đ  c p đ n khái ni m “t n c coi là ng

ấ ư ớ ồ ạ ố ạ Hy l p c  đ i, đ ạ t duy v i t n t ộ i là m t. Arixt

ồ i” khi đ ng nh t t ộ ủ ồ ạ ạ t thì coi các ph m trù ồ ạ ả chính là n i dung c a t n t i. Xôcrát l ằ i cho r ng t n t

i không ph i là ứ ư ể ủ ồ ạ ỉ gi i ch  có trong ý th c, t

ớ ự i t ồ ạ ự duy. Đó ệ ế ọ ứ ề i­ t là t n t

ấ  nhiên. Đi m xu t phát c a t n t ừ ọ ớ  ý th c. V i Platôn, t ữ ề ế ớ ồ ạ ể ệ ổ

i là t ng th  nh ng ý ni m v  th  gi ệ ỉ cũng quy t n t ự ậ ả i. S  t n t ỉ ủ ẳ ả h c thuy t tr ng tâm v  ý ni m, ông ự ồ ạ ủ   i c a ệ   các s  v t c m tính ch ng qua ch  là b n sao c a ý ni m. Ch  có ý ni m

ồ ạ ớ ự m i là cái t n t i đích th c...

ờ ờ ế ọ

ủ ự ể toan l ổ Th i trung c , các nhà tri ư ưở ợ ụ  t

i d ng t ế ề ồ ạ ng c a Arixt ứ ằ ề ặ ế ọ thuy t v  t n t

i nh m ch ng minh v  m t tri ể ườ ạ ể ậ ắ ầ ờ ậ ư   ể t h c theo quan đi m nhà th  đã m u ọ   ọ ố ề t v  siêu hình h c đ  xây d ng h c ủ   t h c cho các chân lý c a ộ ộ tôn giáo. Th i c n đ i ng

ả i ta b t đ u hi u b n th  lu n là m t b ế ề ơ ấ ọ ả ọ ặ ậ ệ ủ

ph n đ c bi ậ ồ ạ ữ ữ ậ ả ấ ủ ấ ả t c a siêu hình h c, là h c thuy t v  c  c u siêu c m giác,   ể ậ   i. Thu t ng  “B n th  lu n” t c  nh ng gì đang t n t phi v t ch t c a t

12

ế ọ ượ ư ứ ế ụ c ti p t c trong tri ế   t

t h c Đ c Hôclêniút (1613) đ a ra và đ ọ ể ậ ế ả ơ ượ do nhà tri ọ ủ h c c a Vônph . Lúc này h c thuy t b n th  lu n đ

ỏ ọ ụ ể ộ ờ c tách r i hoàn ằ ự ượ

ủ toàn kh i các n i dung c a khoa h c c  th  và đ ư ồ ạ ừ ượ ệ ệ ng các khái ni m nh : t n t

phân tích tr u t ượ ấ ộ ư ộ l ng và ch t, nguyên nhân và tác đ ng... coi nó nh  là b  môn tri c xây d ng b ng cách   ự   ả i, kh  năng và hi n th c, ế ọ   t h c

ậ ư ờ ỳ ơ ượ ạ c l ấ cao nh t. Ng

ự ố ơ ế ỷ ủ ữ ệ ọ

ớ ệ ự ủ ữ ể ộ

ề ặ ể ậ ể ằ ả ộ i, các nhà duy v t th i k  này nh : Hôb ; Xpinôda;   ự   L cc   (th   k   XVIII)   đã   d a   trên   các   d   ki n   c a   khoa   h c   th c ứ   nghi m, v i nh ng n i dung tích c c c a các quan đi m này đã ch ng ế   t

ế ọ ứ ậ ậ ấ ầ ờ ỏ t h c đ u tiên”, tách r i kh i nh n th c lu n và

minh v  m t khách quan r ng b n th  lu n không th  là b  môn tri ọ h c cao nh t, là “tri logic h c. ọ

ứ ế ọ ổ ể ể ậ ả ọ ế Đ n tri

ằ t h c c  đi n Đ c, h  cho r ng b n th  lu n là không có ỏ ạ ặ ạ ể ậ ờ ọ ộ ả ồ ộ n i dung và l p l

ế ọ ệ ế ằ ơ ọ ớ i; đ ng th i h c đòi h i t o ra m t b n th  lu n (siêu ệ   t h c tiên nghi m hình h c) m i, hoàn thi n h n, thay th  nó b ng tri

ệ ố ủ ệ ằ

(Căng) hay b ng h  th ng ch  nghĩa duy tâm tiên nghi m (Selinh) hay ọ ằ b ng logic h c (Hêghen).

ươ ả ứ ệ ạ ướ ế ọ ế ỷ ng Tây hi n đ i th  k  XX, ph n  ng tr

ủ ư ủ Tri ổ ế t h c ph ữ

ớ ề ả ứ ứ ự ể ộ ph  bi n nh ng trào l u duy tâm ch  quan (ch  nghĩa Căng m i; ch ự nghĩa th c ch ng) có ý th c xây d ng m t cách hi u m i v  B n th ệ   c vi c ủ  ớ ể

ậ ơ ở ể ậ ề ả ư ệ

ệ ả ơ ả ể ậ lu n trên c  s  duy tâm khách quan nh  quan ni m v  b n th  lu n tiên   ể ậ   ủ ; b n th  lu n phê phán c a Háctman; b n th  lu n

ể ậ ả ọ ủ ệ ượ

ế ả ườ ớ ể ậ ể ả ủ nghi m c a Huxécl ơ ả ủ c  b n c a Heidegger; b n th  lu n hi n t ể ậ ọ h c thuy t b n th  lu n m i, ng i ta hi u b n th  lu n là m t h

ề ồ ạ ổ ế ữ ố ể ể ượ ệ th ng nh ng khái ni m ph  bi n v  t n t ng h c c a Sartre.... Trong ộ ệ  ờ i mà có th  hi u đ c nh

ộ ố ự ả m t s  tr c giác siêu c m tính và siêu lý tính.

ể ậ ươ

ệ ữ ể ộ

ế ọ ề ả t h c ph 2.1.2. Quan ni m v  b n th  lu n trong tri ườ M t trong nh ng quan đi m tiêu bi u c a ng ử ể ể ủ ủ ể ậ ng Đông ố ổ ạ   i Trung qu c c  đ i ạ   ử , “Đ o” ề ả v  b n th  lu n là quan đi m v ề Đ o ạ c a Lão T .  Theo Lão t

13

ạ c tr i đ t, tr ng không và l ng yên nh ng l

ồ ướ ố ư ấ ủ

ậ ừ ố ậ ệ ờ ấ ạ ủ ề

ố ộ ậ ự ặ ự ố ạ ấ ủ đó v n v t có danh tính, có hình th ỗ

ặ

ể ẳ ể ọ ắ ượ

Ở ắ ậ

ủ ứ ượ ử ượ ề ậ ở ấ ườ ậ i b t lu n con ng ạ i nh n th c đ  đ

ể ụ ữ ử ế

ạ ế ề ế ớ ậ

c hay không.  c đ  c p  ủ ng và d ng. Nh ng quan đi m này c a Lão t ườ i quan và l p tr ứ ữ ế ệ

ệ ể ể i ph

ầ ể ệ ư ừ ổ ạ ạ ố i trung qu c c  đ i nh ng l

ươ ơ ủ ị ắ ề ự ồ ạ ườ ả ậ

ủ ọ ệ ng đ t t

ệ ng đ n vi c lý gi

ỉ ươ ng ­ Ngũ hành ủ t

ế ố ự ệ ướ

ộ ế ế ự ậ ự ậ ặ ố ậ ấ ơ ả ệ ươ ữ

ươ ế ở ọ ơ    m i n i, i có  là cái có tr ả   ế ớ i, là b n là ngu n g c c a v n v t. Nó là s  th ng nh t c a th  gi ể  nguyên sâu kín, huy n di u mà t ờ   ượ ể ậ ạ đ c sinh ra. Đ o là th c th  v t ch t c a kh i “h n đ n”, “m p m ”, ấ   “th p thoáng”  không có đ c tính,  không có hình th ,  nhìn không nhìn ấ c, ch ng th  g i tên. Nó th y, nghe không nghe th y, b t không b t đ   ồ ạ ấ ả   ạ  khía c nh b n t n t ể   ạ ệ ể ậ  ba khía c nh là th , th  lu n, khái ni m “đ o” c a Lão t ữ   ướ ạ ỏ , n u g t b  nh ng t ể ầ ng duy tâm, đã ph n nào tiêu đi m h n ch  v  th  gi   ủ   ể ể  và bí hi m c a bi u cho cho nh ng quan ni m bi n ch ng đ y tinh t ự ườ   ng đông. Quan đi m này v a th  hi n quan đi m tr c quan ng ứ i hàm ch a trong đó nguyên s  c a ng   ế ữ ụ   i và bi n hoá c a vũ tr , nh ng đoán đ nh, c m nh n sâu s c v  s  t n t ư ừ ượ ế   ộ ạ ớ ấ ề i trình đ  cao. H c thuy t  duy tr u t đi u ch  xu t hi n khi t ế ớ   ả ự ồ ạ ủ ế ạ ướ Âm d i s  t n t i c a th  gi  l i i h ế ớ ự ươ   i mà thành. Các ng tác c a các y u t trong s  t  nhiên trong th  gi ế ố ơ  ủ ớ ể ự ng t quan đi m này h i vi c phân tích s  tác đ ng c a các y u t  c ự  ạ ự ả ọ b n có trong t  nhiên t o thành s  v t (h c thuy t ngũ hành) hay là s ể  ng tác gi a hai m t đ i l p, hai th  l c v t ch t c  b n đ liên h , t ụ ọ ạ t o nên vũ tr  (h c thuy t âm d

ấ ớ ộ ề ả i quy t các v n đ

ị ộ ế ệ ng).   ủ ế ư

ạ ữ ử ủ

ả ề ả ả ệ ỏ t

Nho giáo, v i n i dung ch  y u thiên v  gi ườ ủ ồ ạ i v  b n nguyên c a t n t ộ ấ ể ự ạ ờ ạ ườ ề ậ ộ

ạ ủ ọ i, là cái th n linh có đ  m i lý mà tr i phú cho con ng

ườ ế ứ ậ t,  ng đ i v i v n v t, v n s . ờ ạ ự Tâm  có quan h  v i ứ ấ ề    i nên đ a ra nh ng quan ni m khác khi lý chính tr ­ xã h i và con ng ộ   i. Theo M nh T  cái n i tâm ch  quan bên gi ượ   i, thu c v  tiên nghi m, v t ra kh i ph m trù trong là b n th  t ạ ế ậ không gian, th i gian, v t ch t, v n đ ng. Đ t đ n đó là con ng   i có ể ủ ể ậ Tâm là cái ch  th  trong ớ ờ ấ   th  thông quan v i tr i đ t, hoá sinh ra v n v t.  ườ   ầ ỗ m i con ng i ệ ớ Tính.  ố ớ ạ ể ể đ  hi u bi ử ớ ạ   ủ Tính là cái lý hoàn toàn c a tâm. Đem cái tâm tính  y mà  ng x  v i v n

14

ớ ế ượ t đ ủ c tính c a ta và

ậ ỉ ậ v t bên ngoài là tình. Ch  có cái tâm đó thì m i bi ủ ạ c a v n v t..v.v..

ả ầ ạ t h c ệ i quan ni m b n th

ọ ấ ự nhiên. H  tin t

ế ọ ở Ấ ộ ổ ạ   n đ  c  đ i ban đ u l Các nhà tri ị ầ ế ớ i chính là các v  th n có tính ch t t ự ồ

ầ ề ệ ủ ị ầ ộ ố ự ạ

ữ ồ

ụ ế ớ  nhiên c a mình vào th  gi ờ ượ ạ ố

ầ ấ ố ng duy nh t t ầ i. Đó là “th n sáng t o t ề ặ ướ ậ

ạ i  n đ  c  th  hi n b

th  gi ế ớ ả i thích tính muôn v , c  th  c a th  gi

ấ ự

ướ c chuy n t ẻ ụ ể ủ ế ớ i quan tri ư ấ ầ ể ượ i qua bi u t ằ ế ọ ố ệ ủ ệ ả ể  ử   ưở ng, g i ị ầ ấ   i các v  th n  y.  nhiên v  các v  th n d n d n m  nh t, thay vào đó   ố   ừ ượ c coi là ngu n g c i cao đ ườ   i cao” Brahman và ủ   ứ ể i cao Brahman”. B c chuy n v  m t nh n th c này c a ớ   ể ừ ế ớ i quan th n tho i (v i ị  ng các v ầ   t h c (b ng vi c d n ế i cao c a th

ủ c a th  gi ắ g m tâm h n, cu c s ng t ề V  sau, quan ni m t “là nh ng nguyên lý tr u t ờ ố vũ tr  và đ i s ng con ng ộ ầ ố m t tinh th n t ườ Ấ ộ ổ ể ệ ng ệ vi c gi ế ầ  nhiên) đ n th  gi th n có tính ch t t ả phát hi n ra cái chung, cái b n ch t nh  là b n nguyên t gi i).ớ

ơ ả ề ả ế ọ ể ậ ữ ạ ậ   2.2. Nh ng ph m trù c  b n v  b n th  lu n trong tri t h c Ph t

Giáo

ự ướ ư ệ ề 2.2.1. Quan ni m v  “Tâm”, “Chân nh  ­ Th c t ng”, “Pháp”,

ắ “nhân duyên”, “s c ­ không”

ả ự ể ủ ủ ệ ậ ể là căn b n t th  c a các

b n thả Theo quan ni m c a ph t giáo,  ả ừ ỉ ế ọ ự ậ ệ ượ pháp, mà pháp là t ng, dù là to

ch  chung h t th y m i s  v t, hi n t ư ọ ừ ả ự ể ỏ ữ

ộ ọ ấ

ậ ả ể ớ ả ạ ở ề ệ ố ả gi i thoát l i tr  v  hoà nh p v i b n th  tuy t đ i này. B n th   đ

ấ ồ ạ ủ ế ớ ả i. Cái Tâm. Đây chính là b n ch t t n t

ể hi u là  ố i c a th  gi ể ủ ả ư ầ ộ nh , h u hình, vô hình, chân th c, h  v ng. T  b n th  hay chân không, ệ do vô minh, v ng đ ng mà xu t hi n chúng sinh, các chúng sinh sau khi   ể ượ   c Tâm ban đ uầ   ư  ượ c ví nh

v n tròn đ y, yên tĩnh, ch a xao đ ng. B n th  c a Tâm đ ạ ổ ặ ướ ặ ọ ở m t n

ỏ ọ ế ọ ừ sóng nh , b t, bong bóng… Gió ng ng th i thì sóng h t, b t tan chúng l

ở ề ớ ặ ướ ể ủ ả ặ c yên l ng. Đó chính là b n th  c a nó. V y tr  v  v i m t n

c l ng trong, do gió th i (v ng tâm sinh kh i) mà t o ra sóng to, ạ   ổ i ậ Tâm là  ổ ủ ữ ế ể ệ ế ẵ ấ ổ cái b t bi n, có s n, không thay đ i. Nh ng bi u hi n bi n đ i c a tâm

15

ộ ừ ự ế ụ ơ ả   ủ  bên ngoài, có s  ti p xúc c a “l c căn” (c  quan c m

là do có tác đ ng t ớ ủ ầ ấ ệ ụ ế ớ

ộ ạ ủ ứ ả i khách quan) làm xu t hi n tâm ả

giác ch  quan) v i “l c tr n” (th  gi ớ v i tính cách là ý th c ch  quan làm tâm xao đ ng, ch y theo cái  o, gi ậ ư ệ

ư mà sinh ra “tham”, “sân”, “si”... Ph t giáo còn đ a ra quan ni m “ ệ ộ ế ố ấ duyên” nh  là m t y u t i.

ệ ượ ấ ả ậ ự ậ t c  các s  v t, hi n t ng t n t

ph t giáo, t ỏ ế i trong vũ tr ỏ ự ụ ừ  t ố ủ ề ớ

Nhân  ủ   ồ ạ   Theo quan ni m c a  c u thành nên t n t ồ ạ  cái vô   ậ   cùng nh  đ n cái vô cùng l n đ u không thoát kh i s  chi ph i c a lu t ề ệ ầ ế ể ữ ể t đ  phát tri n.

ư ưở ườ nhân duyên. Nhân duyên là nh ng đi u ki n c n thi ề ng” ng v  “Vô ngã”, “ Vô th

ề ả ể ậ ủ ế ọ ậ ượ 2.2.2. T  t ư ưở c th T  t

ệ ườ t h c Ph t giáo còn đ ậ ậ ạ ạ hi n qua các t

ế ng v  b n th  lu n c a tri ư ưở  t ừ ng: “vô ngã” , “ vô th ừ ừ ừ ậ ể  ể   ng”. Ph t d y v n v t chuy n ỉ

ắ ừ ườ ậ ề ụ ạ ế ậ i cho đ n vũ tr  v n v t đ u v n hành

ậ ụ ị ượ ụ ệ ặ t) đ

bi n không ng ng trong t ng satna (t ng giây, t ng phút. Th m chí ch ằ b ng cái nháy m t). T  con ng ạ theo quy lu t: thành, tr , ho i, không (ho c sinh, tr . d , di ế ư ố ệ ạ

ờ ỳ ụ ạ ờ ỳ ế ứ ỉ ằ ủ ắ ộ

c ví   ố   nh  b n mùa xuân, h , thu, đông hay sinh, già, b nh, ch t. Trong b n ứ   i là h t s c ng n ng i, ch  b ng m t satna. T c ắ ồ ạ th i k  đó, th i k  Tr  l ệ ượ ự ế ướ ố ị ả ọ c m t không ph i là c  đ nh tr

là m i hi n t ộ ở ng đang t n t ổ ế i th c t ườ ủ ễ mà ng xuyên, vĩnh vi n vô th y, vô chung.

trên m t dòng bi n đ i th ườ ế ự ự ọ ậ ề vô t tính Vì th  gian vô th ng nên m i v t đ u

ể ả không có b n th  riêng). Đó chính là s tính hay là ườ   i. con ng

(không có t ự vô ngã  (anatman)  ở ủ ử ồ ậ ế ủ ậ

ộ ằ Ph  nh n Atman và thuy t linh h n vĩnh c u c a Upanishad, Ph t giáo ườ ế ở ườ ấ ằ ng h ng, b t bi n

ậ con ng ỉ ườ ả ủ ờ ố ụ

ớ ạ ị ứ ẩ ậ cho r ng không có m t cái ngã th ạ v n v t trong vũ tr . Trong dòng ch y c a đ i s ng, con ng ậ ợ ủ h p c a ngũ u n th p nh  s , th p bát gi i t o thành cái ngã gi

ự ế ợ ủ ứ ạ ầ ị

hai ph n: thân và tâm. Thân là s  k t h p c a t ố ợ ủ ự ế ầ ớ i và ậ   i ch  là t p ớ   ả ạ  t m v i ả   ỷ  đ i (đ a, thu , ho , ứ   phong). Tâm là s  ph i h p c a sáu căn ti p xúc v i sáu tr n và sáu th c

ọ ưở ạ ế ố phân bi ệ ượ t đ ố c chia thành b n lo i: th , t ứ ng, hành, th c. Các y u t đó

16

ủ ể ầ

ế ạ ế ợ k t h p, luân chuy n cho nhau mà t o thành. Khi nhân duyên đ y đ  thì ợ h p thành, khi nhân duyên h t thì tan rã.  .

ƯƠ CH NG 3

KINH VIÊN GIÁC, KINH HOA NGHIÊM VÀ KINH LĂNG  Ề ƯỜ Ứ Ệ NG, CÁCH TH C

NGHIÊM VÀ QUAN NI M V  CON Đ Ả Ộ Ấ Ể Ể Đ  TH Y RA B N TH  TRONG CÁC B  KINH NÀY

ớ ề ệ 3.1.  Gi i  Thi u chung  v  kinh  Viên Giác,  Kinh Hoa  Nghiêm,

Kinh Lăng Nghiêm

ớ ệ ề 3.1.1. Gi i thi u v  Kinh Viên Giác

ộ ệ ư ưở ừ ễ ầ Kinh Viên Giác thu c h  t t ạ ng li u nghĩa Đ i th a. Tên đ y đ ủ

ạ ả ươ ễ ộ ủ c a kinh là: Đ i ph

ố ừ ế ồ ượ ố ị ngu n g c t c d ch ra ch

ề  ti ng Ph n, khi truy n sang Trung qu c đ ị ượ ệ ế Hán. Khi vào Vi ng qu ng viên giác tu­đa­la­li u nghĩa. B  kinh có ữ  ạ ệ   t. t Nam, kinh viên giác cũng đã đ

c d ch ra ti ng vi ầ ộ ứ

ứ ế ế ạ ả Viên giác có nghĩa là: “Viên”  t c là viên mãn tròn đ y, không m t chút ẻ khuy t thi u, không ph i là s t m , mà là viên dung vô ng i, không có

ượ ậ ọ ờ c (sâm l u). “ cái gì l

t ra ngoài đ ồ ạ ở ấ ứ ờ ặ ơ không t n t Viên” còn có nghĩa không th i nào  b t c  th i gian,

i, không có n i nào không có m t. Dù  ờ ả ể

ờ ả ứ ộ ẵ

ầ ủ ậ

ả ế ủ ứ ị ồ ế ố c b

ị ồ ứ ủ ế ấ

ủ ế ứ ề ậ ộ

ấ ự ườ ủ ọ ẵ  tính Viên giác s n có c a m i ng

ườ ộ ị ậ không gian nào cũng có th  thành Ph t. Tùy th i c nh mà luôn luôn tròn   ộ ạ   ầ đ y giác tính (t c tính giác ng  s n có) tùy th i, tùy c nh mà ng  đ o. ạ ờ   “Giác” là có đ y đ  giác tính cũng là Ph t tính. Kinh Viên giác ghi l i i l ượ ố  thuy t gi ng c a đ c th  tôn cho các v  B  Tát, nên cu n Kinh đ ế ụ ề  ự c c theo pháp danh c a 12 v  B  Tát đã tr c ti p v n đáp đ c th  tôn v ỉ  ứ  N i dung ch  y u trong kinh Viên giác là đ c Ph t ch ấ v n đ  tu ch ng. ằ   ạ i. R ng d y cho chúng sinh th y t ộ   i i ai cũng có cái tính giác ng  viên mãn, thanh t nh, không có t

ở ễ ở con ng ỗ l i, nhi m ô. Dù Thánh thì tính Viên giác đó không thêm,

ữ ề ệ ớ ờ

ở ừ ả ể ự ế ấ ố phàm nó   ệ   ỉ cũng không h  hao b t. Chúng sinh hi n h u trên cõi đ i này ch  là di u ụ d ng tùy duyên v n sinh kh i t tính Viên giác b t bi n. b n th  t

17

ớ ệ ề 3.1.2. Gi

i thi u v  Kinh Lăng Nghiêm ừ ộ ủ ố

ườ ườ ượ ấ ộ i, th y rõ chân tâm th ng tr . tâm ng

ỉ ẳ   ạ Kinh Th  Lăng Nghiêm thu c Đ i Th a Viên đ n giáo, ch  th ng ậ   ứ c đ c Ph t ị ụ Đây là b  Kinh đ ằ ụ ị khai th  cho ngài A Nan. Kinh Lăng nghiêm nh m m c đích khai th  cho

ườ ở ỗ ườ ố ụ ề ng tr  đ u có m i ng

ệ

ị ạ ạ i. Chân tâm v n bình ế   ậ ư t. Chân tâm chân th t x a nay không bi n ậ   ỉ ể ả i thoát, ch  khi nh n

chúng sinh chân tâm th ẳ đ ng, không sinh, không di ầ ổ đ i, do mê l m mà b  l c vào mê đ o không th  gi ượ ậ ạ ự c chân tâm chính mình thì thành t u ph t đ o. đ

ế ấ ủ ộ ồ K t c u c a B  Kinh g m 10 quy n

ỗ ự ế ẳ ộ ỏ ố ậ ư ỗ ạ ể , trong đó quy n 1 nêu ra b y ả   ể ậ    ng . Ph t

ố ch  g n h i, Ý Ph t là mu n đ a A Nan th ng đ n ch  t ả ả ể ỉ ệ ả ề ể ậ cho A Nan. Quy n 2 lu n gi i v  Thanh

đ  ch  b nh gi ề ế ể ả ấ ố

ư ư ệ ậ dùng thu c gi ị i thích t nh pháp thân và ki n tinh, v  ngũ  m v n vô sanh. Quy n 3 gi   ự   ể ạ ề ụ v  L c nh p nh  là Nh  Lai t ng hay là Di u Tính chân. Quy n 4 d a

ề ứ ạ ể ậ ả ề ự ồ ạ ủ ệ ườ i c a con ng i và

vào quan ni m v  T  đ i đ  lu n gi ế i v  s  t n t ườ ủ ể ề ữ Vô minh đ  nói đ n nh ng phi n não c a con ng i.v.v..

ớ ệ ề 3.1.3. Gi

i thi u v  Kinh Hoa Nghiêm ể ủ ậ Trong kho tàng kinh đi n c a Ph t giáo thi Kinh Hoa nghiêm đ ượ   c

ể ả ứ ủ ả ậ ộ ộ

ộ ụ Ở ể ả ị coi là Vua c a các B  kinh. Đ  gi ng b  kinh này, đ c Ph t ph i thay ầ ổ ả đ i b y đ a đi m và tr i qua chín l n h i t ố  Trung qu c, kinh Hoa

ừ ế ậ ạ ả ồ ị .  ụ

nghiêm có ba b n d ch t ậ ứ ậ ố ti ng Ph n g m L c Th p Hoa Nghiêm (60   ố   ố cu n) Bát th p Hoa nghiêm (80 cu n), T  th p Hoa nghiêm (40 cu n).

ơ ả ữ ủ ằ ộ ộ Nh ng n i dung c  b n c a kinh Hoa Nghiêm n m trong các n i dung

ế ề ả ư ấ ế ạ ấ ư

tri ớ ể t lý v  b n th  nh : Nh t thi ố ứ ậ ở ị ườ ả ọ gi i duyên kh i.  Đ c Ph t mu n khai th  cho m i ng i cái b n th

ậ ỗ ườ ượ ạ ủ ừ thành Ph t có trong m i ng i đ c t o ra t

ề ế ể ườ ườ ề ậ đi u đó đ  tinh ti n trên con đ t duy tâm t o, Nh t tâm chân nh  pháp   ể  ộ    Tâm c a chúng ta, ng  ra ậ   ỗ i đ u thành Ph t.

ng tu t p m i ng ậ ấ ủ ể ả ồ ộ

b n Bát th p (80 quy n) g m 9 h i và 39 C u trúc c a kinh Hoa nghiêm: ụ ộ ẩ ỗ ộ ồ ấ ồ ứ ề ẩ ph m. M i h i g m nhi u ph m khác nhau. Ví d , h i th  nh t g m 6

18

ế ủ ệ ệ ướ ư ẩ ổ ề ph m là: Th  ch  di u nghiêm, Nh  lai hi n t ộ   ng, Ph  hi n tam mu i,

ế ớ ế ớ ự ạ ỳ Th  gi i thành t u, Hoa t ng th  gi i, T  lô giá na.v.v..

ề ả ệ ượ ủ ể ệ ậ 3.2. Quan ni m c a Ph t giáo v  b n th  và hi n t ng trong

Kinh Viên giác, Kinh Hoa nghiêm và Kinh Lăng nghiêm

ể ấ ể ấ ả ể 3.2.1. Đi m xu t phát đ  th y ra b n th .

ư ủ ệ ậ ố ị

ờ ố ế ễ ầ Theo quan ni m c a Ph t giáo, chúng sinh x a nay v n thanh t nh   ứ   không nhi m ô. Khi vào đ i s ng, do sáu căn ti p xúc sáu tr n và sáu th c

ệ ưở ả ấ ố ọ ị phân bi

t nên v ng t ấ ố ạ ậ ớ ng, điên đ o đã che l p chân tính v n thanh t nh. ể ở ề ớ tâm thanh t nhị ả Nay mu n th y đ o ph i tu t p đ  tr  v  v i v i chân

ố ế ủ ả ố ữ ề tính v n có c a mình. Đi u c t y u là ph i luôn gi

ạ ị cho thân và tâm lúc ườ ị ở trong tr ng thái thanh t nh. Khi tâm con ng i đã thanh t nh thì

ấ ấ ả ế ớ ộ ừ ộ ả ề ớ t c  th  gi i này đ u là m t, t ể  m t b n th  chân tâm nào cũng  ậ m i nh n th y t

ọ ậ ở ạ ố ế là g c, là cái làm nên (sinh ra) m i v t. Tr  l i tìm ki m ngay cái giác tâm

ộ ạ ủ (tâm viên giác) c a chính mình, và chính lúc đó là ng  đ o.

ề ể ữ ư ế

ậ ủ ố ủ ồ ạ Quan đi m v  cái g c c a t n t ệ ể ữ ề i c a Ph t giáo v  nh ng bi u hi n vô cùng phong phú c a th  gi

ọ ẳ

ả i

ỉ ằ ứ i, còn quá kh  là thu c v  th c t

ự ạ i là th c t ớ ữ i không t n t

ủ (h t giong) mà thôi. Kinh

ụ ế ắ ậ ỉ

ủ ả ư ậ ắ ế ằ t lý Ph t giáo, cho r ng đ  th y đ

ậ   i nh  th  đã làm cho nh ng lu n ế ớ   ả ủ i gi ề   ộ ự ả ệ ượ i thích ít nhi u ng ch ng qua là do v ng tâm mà ra là m t s  gi hi n t ỉ ồ ạ ở ệ ạ   ụ Kinh Hoa Nghiêm cho r ng, b n thê ch  t n t ế  hi n t i, thuy t ph c.  ị ộ ề ự ạ ệ ạ i đã qua, v  lai   ch  có hi n t ỉ ồ ạ ứ ệ ạ ự ạ   i, ch  là là th c t i sau này m i có, phàm nh ng th  hi n t ử ạ ộ ạ ự ồ ạ ớ ư này   cách là m t d ng ch ng t i v i t s  t n t ả ứ   ằ còn cho r ng, tác d ng c a tri giác là kho nh kh c, ch  có th  nh n th c ệ ạ . ượ ự ồ ạ ủ i c a kho nh kh c hi n t i c s  t n t đ ớ ậ ệ ướ ế ả ạ ượ ự ị V i quan ni m nh  v y, tri c h t ph i đ t đ

ế i, thân, ý có cái bi

ưỡ ấ ắ ụ ắ ể ấ ượ ả   c b n ị   c s  t nh tâm, hay chính là cái tâm thanh t nh. ị   t thanh t nh (cái   t c a trí) ta  ng d ng tu tính th y, tính nghe… không dính m c vào

Ả ể th  thì tr ớ V i sáu giác quan m t, tai, mũi, l ứ ế ủ bi ầ ầ ắ s c tr n, thanh tr n… thì sáu căn này là n i GI I THOÁT.

ấ ượ ả ứ ơ ể 3.2.2. Cách th c th y đ c b n th

19

ỉ ệ ườ i ch  có th  tr  l

ậ ả ở ề ả ủ Theo quan ni m c a Ph t giáo, con ng ỏ ượ

ả ỷ ế ườ ừ i t

ồ ờ ẵ ể ị ừ

ầ ậ

ề ủ ự

ọ ự

ờ ữ ế ằ ố ạ ứ ạ t r ng đ i ng

ộ ậ ế ề

ế c nó thì chúng sinh ch ng bao gi

ế ậ

ườ ượ ớ c t ậ

ứ   Ch  cóỉ c gi

ư ớ

ế ẫ

i đ ộ ứ ệ ệ ầ

ữ ầ ự ộ ng giác ng  đã khai m  đ

c Ni ủ ườ ố ở ề ạ ư

ứ  Khi ch a t ọ ữ ằ ự ầ ướ ọ ể ở ạ   i chính mình ậ ể   c vô minh. V y “vô minh” là gì? hay là tr  v  b n th  khi ph i phá b  đ ị    vô thu  đ n nay b  điên đ o, b  sinh Đó chính là cái làm cho con ng ử    luân h i; nó làm m  tính viên giác s n có. Trong tông Ti u th a, vô t ị ấ ả ư ưở   ng, tình  t mình là duyên đ u tiên trong Th p nh  nhân duyên. T t c  t ậ   ả ẫ ầ  là s  nh m l n, nh n c m c a chúng ta đ u do vô minh mà sinh ra. Đó ố   ậ ứ ạ ạ ả  làm chân, là s  mê lo n, v ng nh n t  đ i làm thân. Vô minh là g c gi ậ ồ Vì chúng ta th y thân này th t nên chúng ta s ng trong vô minh ấ ủ   c a luân h i.  ườ ậ ữ ạ i c  ch y theo nh ng khát mà không bi   i th t h u h n mà l ồ ủ ỗ   ạ khao vô h n thì th t hão huy n, phù du. Vì th , vô minh là c i ngu n c a n i ờ  ẳ ệ ừ ượ ổ t tr  đ kh  con ng i mà n u không di ể ậ ứ   ế ế ạ t vô minh. Đ c t bàn. V y, làm th  nào đ  nh n bi ch m đ i cõi ni ả Dùng trí tu  đ  nh n ệ ể ể ằ ậ ậ   ề Ph t đã lu n ch ng đi u này b ng quan đi m ph i  ả   ể ượ ả ượ ệ ớ ế t vô minh. bi i đ i c vô minh đ  đ   trí tu  m i hóa gi ộ tu vô tu tu, hành vô hành hành,   ả ệ thoát. Nh ng v i trí tu  đó ph i giác ng   ứ ư ớ ượ ch ng vô ch ng ch ng. t bàn thì vô minh v n còn   ị ậ ắ   ờ t, hi n h u, nh  trí tu , nh ng v ng đ ng c a thân tâm d n b  d p t ở ể  chìm d n vào s  yên tĩnh vĩnh h ng. Con đ ồ ạ tr  v  tr ng thái t n t ệ i trí tu  là b Tóm l

i chân th c nh  nó v n có. ườ c đ u tiên trên con đ ậ ạ ủ ọ ệ ố

ậ ả ứ ệ ấ ấ

ưở ể ầ ọ ọ cái làm nên v ng t

ng c n hi u là ệ

ưở ị ấ ượ ế ị c s  thanh t nh, th y đ c tính không là tr  v

ạ ượ ự ạ ế

ậ   ng h c Ph t và khâu ự ủ   cu i cùng c a h c Ph t cũng chính là trí tu . Ph t pháp là thành t u c a ề ứ ừ ề   trí tu  ch  không ph i là v n đ  mê tín mù quáng. V n đ  d t tr  vô ề ố ng phi n não v n là minh v ng t   ả   ầ ậ ư yên tĩnh là viên giác Di u Tâm, là h  không Thanh t nh. V y c n gì ph i ở ề  ừ ệ t nó. N u đã đ t đ tr  di ứ ể ả b n th , là đã ch ng đ o, là h t vô minh. ể ệ ượ ả 3.2.3. B n th  và hi n t ng

ể ấ ư ữ ề ể ậ ọ ệ   Có th  th y m i kinh đi n ph t giáo đ u đ a ra nh ng quan ni m

ề ả ề ả ể ủ ể ệ ể ậ

ủ c a mình v  b n th . Không hi u quan ni m v  b n th  c a ph t giáo ưở ệ ủ ể ắ ượ ng thâm di u c a giáo lý này trong ữ c nh ng ý t

thì khó có th  n m đ 20

ự ồ ạ ủ ể ọ ư ưở  t ả ng c a nó. Cái g i là b n th  chính là s  t n t ự   i cùng c c

ệ ượ ữ nh ng t ằ đ ng sau hi n t ụ ng vũ tr .

ể ả Viên giác nh  laiư

ổ Trong Kinh Viên giác, b n th  chính là  ế ớ ở ấ ộ ủ ể

i luôn b t đ ng, không thay đ i nh  n ướ ệ ượ ế ớ i hi n t

ng. Còn th  gi ế ể ư ướ ả th  kh i nguyên c a th  gi ặ l ng, trong không hình không t ể ủ ả ướ ỉ ng c a b n th  mà thôi. N u ví b n th  nh  n

.  Cái b nả   ư ướ   c ẳ   ng ch ng qua ả   c, thì b n ọ ch  là hình, t ấ ủ ặ ướ ị ấ ạ c b  khu y t o thành sóng hay b t: đó là

ướ ế ớ ệ ượ ng). Cái hình,

ch t c a nó là tĩnh l ng. Khi n ụ d ng. Đó là cái đã có hình, t ướ ế ng (là th  gi ư i hi n t ả ậ ả ể ấ ể t

ng vì th  là gi ướ ấ , có th  m t đi, nh ng cái th t (b n th ) thì không ả ư ể ể m t. Cái hình t

ư ng có th  khác nhau, nh ng b n th  là nh  nhau.  ể ả Trong  Kinh  Lăng  Nghiêm,  b n th  chính  là

ế ế ớ ệ ượ ứ i hi n t

ứ ề ể

ứ ự ị chân  tâm, là  cái  b tấ   ữ   ệ ng là do tâm th c tái hi n. Xoay quanh tâm h u bi n. Th  gi ớ   ậ v t không, kinh Lăng nghiêm tri n khai trình bày v  duy th c quan v i ố c t lõi là tâm “ngũ pháp”, “Tam t

tính”, “bát th c”, Nh  vô ngã”. ể ủ ụ ả là Kinh Hoa nghiêm coi b n th  c a vũ tr

ấ ệ i ề ừ Chân không di n h u đ u t

ướ ữ  hay Nh t chân pháp gi ự ề ừ ề ấ

hình t ả ệ ng phong phú trong hi n th c đ u xu t phát t ể ọ ự ậ ề ệ ố ế

ế ồ ị

ế ủ ậ ở ớ t c a lý: Pháp gi ng quan m t thi t

ấ Nh t chân pháp gi i chân nh .ư  M i s  v t ọ ự ậ   ớ  mà phát sinh. Các  ừ  ấ  đ u xu t phát t ự   ả ươ ng t a cái b n th  tuy t đ i vô biên này. Vì th , m i s  v t đ u ph i n ố   ẫ l n nhau, làm nhân, làm duyên cho nhau mà bi n d ch sinh t n trong m i ế ớ   ươ i ư  ữ ủ c a Hoa nghiêm là

ấ ế ớ ở

ế ớ ượ ọ ự ố ả pháp. Đây là th  gi ư i mà  ậ i v chúng sinh hay ch  ph t, là th  gi

t qua m i s  đ i đãi, b n th ự ệ ố ệ ượ i trùng trùng duyên kh i. Th  gi ừ Tâm c a v n h u ch ớ  hi n ra t ủ ạ ệ ế ề ọ    đó chân v ng đ u bi n m t không phân chia ể  ể ẳ i. Đó là s  bình đ ng tuy t đ i có th chính là hi n t

ượ ạ c l ấ ộ ượ ự ứ ệ ủ ế ệ ộ ch ng ng  đ t c a sinh m nh. Vì th , m t không

ng và ng ằ c s  vĩnh h ng b t di ề ạ ứ ạ ụ ỏ ỏ

ế ắ ớ tính là ít, v n  c không tính là nhi u. H t b i nh  không tính là nh , coi ư h  không không tính là l n, Sát na không tính là ng n, ki p ba không tính

21

ư ẳ ư ẳ ự ự ị là dài. Có ch a h n th c là có, không ch a h n th c là không, thanh t nh

ươ ố ấ ả ấ ả ế ỉ t c  và t ng đ i...tóm l ộ   t c  là m t. i,

ộ ạ m t là t ệ ắ ủ ể ệ ứ ầ hay ô u  cũng ch  là t ệ Đây là quan ni m th  hi n tính th n bi n ch ng sâu s c c a tri

ự ệ ả ệ ượ Ở đó, s  phân bi ể ớ t b n th  v i hi n t ự ng là s  phân bi

ồ ạ ể ự ứ ớ ư ế   t ệ   t ồ ạ   i

ậ ọ h c Ph t giáo.  ữ ấ ả b n ch t gi a cái t n t ớ i khó có th  th c ch ng v i t ữ ư ể ệ cách là cái t n t ệ ượ ự ệ ồ ng, sai khác

đích th c v i cái hi n t n nh  là nh ng bi u hi n hi n t ể   ả ủ c a cái b n th .   ớ ế ọ ư ậ ệ ậ ạ

V i cách quan ni m nh  v y, tri ế ệ ậ ả ự ồ ạ ủ t h c ph t giáo đã đem l ệ ế ớ i s  t n t

ớ cách ti p c n m i trong vi c lý gi ộ ộ ầ ậ ấ ớ i c a th  gi ự i hi n h u  ể ả m t t ng b c sâu xa nh t, v i m t linh c m tr c giác không th  lý gi

ư ế ự ồ ạ ủ ể ỏ ộ   i m t ữ ở  ả   i ặ ố ậ   i c a các m t đ i l p, mà cũng khó có th  bác b . Và nh  th , s  t n t

ế ớ ủ ạ ệ ự ặ ướ các tr ng thái khác nhau c a th  gi

ư ạ ộ ả ụ ể i hi n th c m c dù có t ế nhau nh ng l ấ ng r t khác   ử t bàn (yên vui) ­ Sinh t

i chung m t b n th . Ví d : Ni ự ướ ư ố

ổ (đau kh ) – đó là t ể ộ ả cùng m t b n th  và t ng khác nhau, nh ng th c ra chúng là gi ng nhau vì ư ế ấ ả ế ớ t c  th  gi i này là nh  th .

ƯƠ

ƯỜ Ế CH Ở Ề Ả NG 4 Ể CON Đ

Ự Ả Ế   NG TR  V  B N TH  VÀ TI N TRÌNH ĐI Đ N S  GI I THOÁT TRONG KINH VIÊN GIÁC, KINH HOA NGHIÊM

ườ VÀ KINH LĂNG NGHIÊM ể 4.1. Con đ ở ề ả ng tr  v  b n th

ế ệ ằ ế ằ ệ 4.1.1 Cái “bi t” b ng tu  giác và cái “bi

ậ ườ t” b ng khái ni m ế ướ ể Theo Ph t giáo, trên con  đ ề ả ng tìm v  b n th , tr

ệ ệ ệ ể ừ ọ ự ả   c h t ph i ả   t so sánh. Tu  giác lúc này ph i

dùng trí tu  đ  phá tr ượ ỏ m i s  phân bi ể ệ ườ v

t thoát kh i cách hi u các khái ni m thông th ớ ả ẫ ệ ượ ể ầ ị ệ ầ ng.  ấ

Đ  không b  nh m l n hi n t ế ữ ị ầ ả ả ư ưở  t

H u h t chúng ta b  nh ng t ư ừ ố ng v i b n ch t, c n có tu  giác. ộ ố   ng, tình c m, c m giác trong cu c s ng ễ ự ộ ỉ hàng ngày l a d i, nó là h  huy n không có th c. Duy ch  có m t cái

ướ ế ả ị ồ tr c sau không bi n d ch, không suy gi m, đó ạ  là chính b n ng i đây,

22

ỉ ộ ỗ ể ả ề ự

ứ ượ ư ậ ề ạ ả ố ng phi n não, b n không ph i c  tâm tr ậ    tính). Nh n ừ

trong lòng ch  còn m t cái mà “không có ch  đ  tr  v ” (t ư ưở  t ả c nh  v y, khi t ở th c đ ử ự ễ ẽ ế ư ạ ị ẽ  nó s  h t, b n s  thanh t nh nh  cũ.

ế ệ ặ kh  nó, b i nó là huy n c nh, t ạ ế ự ư ọ ưở ế i ti p t c đ n ta không quan h , m c nó trong

ế ng l ế N u nh  v ng t ớ ả c nh gi i đi đ n, đ n đi.

ữ ộ ệ ư ủ ế ằ ặ M t trong nh ng đ c tr ng c a cái bi t b ng tu  giác là ch

ồ ư ợ Qua Kinh Viên giác, Ph t d n

ệ ế ư ế ể bi ữ tri, nghĩa là bi

t đ n ch   ư ậ ấ ự ẽ ể ữ tri.  ắ   ậ ặ  B  Tát Văn Thù S  L i hãy quan tâm đ c ố   ự t vô minh không có th c th , nó nh  hoa đ m ử  ả ề trong h  không đ  không chi u theo nó, s  không ph i nh n l y s  sinh t

ự ư ễ ồ ồ luân h i, dù s  luân h i nh  huy n.

ậ ề ủ ầ

ấ ả ữ ấ ậ ậ ở

ứ c  ch p th t. B i ch p tâm là th t nên t ượ ớ ự ề ấ V  tâm cũng v y, tâm là cái duyên theo bóng dáng c a sáu tr n mà ậ   ấ t c  nh ng cái tôi huân t p ậ   c thì đ u cho là đúng, còn th y ai nói khác, làm khác v i s  huân t p đ

ậ ạ ứ ủ ỏ đó thì cho là sai. Trong Kinh Th  Lăng Nghiêm Đ c Ph t g n h i Ngài

ỗ ấ ằ ằ ở ớ ả ầ

ắ ề i b y l n v  tâm nó n m  ở ở ấ ở trong thân, ngoài thân và ch

ậ ANan t ề v  tâm  ấ ị sau con m t v.v.. Vì ch p tâm  ấ ư ế ệ ế

ố ỗ ữ ỗ ộ

ể ố ị ả ự ả ấ ố ỗ

chi là b y ch . Vì t ở ở ỗ ẳ ẳ ờ ở ngoài là nh . Khi có trong, ch ng i nói ch ng theo l

ch  này thì ch ậ ấ ả ờ ả ch  nào, nh m phá ch p cho ANan   ỗ  ể  nh t đ nh nên Ph t nói không đúng. N u b nh ch p ch a h t thì có th ố   ấ nêu ra vô s  ch . Khi không còn ch p n a thì m t ch  cũng không hu ng ấ    tính v n b t nh  (b n th ) v n không hai nên ch p ỗ  ị có trí tuệ i nói không ph i là nghĩa chân th t. Khi

ừ ứ ế ấ ố ượ ồ ề kia không có. T t c  l ấ sáng su t phá tr  ngã ch p, pháp ch p thì ch ng đ

ườ ậ c B  Đ , Ni t Bàn. ể ề ả ứ ệ ế 4.1.2. T  di u đ  ­ con đ ng nh n chân v  b n th  và đi t ớ ự ả   i s  gi i

thoát

ả ằ ố Trong Kinh viên giác gi

ậ ư ậ ượ ự ở Ph t, nh ng chúng ta không là Ph t đ

c b i ánh sáng trong t ượ ả ắ ướ ế ậ ố ị c h t ph i n m đ

ứ ụ ặ ừ ữ ủ ự ẩ ấ ả   i thích rõ r ng: T t c  chúng sinh v n là ủ    tính c a ế   ờ ấ chúng ta b  che m  m t. Mu n v y, tr c lý thuy t v  ề Tứ di u đệ ế. T  tính c a chúng ta lau chùi, t y tr  nh ng th  b i b m ô

23

ẽ ễ ấ ố ụ ạ ượ ự i đ c t

ứ ậ ị

ề ầ ể ấ ả ố ị

ể ừ ỏ ữ ở ề ạ ế ạ ớ ầ   nhi m  y đi thì s  khôi ph c l  tính trong sáng v n có ban đ u ủ ư  c a nó. Đó chính là cái tâm viên mãn thanh t nh, t c là đã thành Ph t. Nh ậ   ậ v y, v n đ  đ u tiên là ph i hi u và xác đ nh rõ ràng chúng ta v n là Ph t, ồ r i sau đó m i công phu tu hành đ  tr  b  nh ng u  t p, tr  v  tr ng thái

ị thanh t nh.

ứ ệ ượ t đ ng t c là con đ

ườ ệ ượ ể ớ c gi a b n th  v i hi n t ầ ế ng tr  v ữ ả ượ ạ c l

ậ ể ủ

ụ ườ i, n u còn mê l m thì con đ ệ ị ị ụ ụ ị

ầ ấ ị i v t ch t bên ngoài cũng thanh t nh. Đ u tiên là dùng trí tu

ể

ể ế ớ ậ ế ưở ủ ế ả ộ

ứ

ng t c là vô t ể ướ ệ ị

ế ả ng đ n toàn c nh c a th  gi ự ướ ế Th c t ả ả ề ị ị ườ   Khi phân bi ng ạ ầ ở ề  ở ề tr  v  đã g n đ t đích. Ng ờ ị ả   b n th  còn m  m t. Theo quan ni m c a Ph t giáo vì tâm thanh t nh cho ầ   ủ i thanh t nh, do l c căn thanh t nh nên l c tr n nên l c căn c a con ng ệ  ế ớ ậ ủ c a th  gi ệ ế ộ ạ ể ể   đ  ng  đ o, đ n chuy n bi n tâm ni m, ti p theo là tu trì đ  chuy n hoá ấ ớ ồ i v t ch t xung r i m i có tác đ ng  nh h   ấ ả  ể quang làm cho nó chuy n bi n theo.  t c ng, t ố ề   đ u tr  v  b n tính thanh t nh v n có là b n th  Viên Giác di u tâm. Do ế ế ậ v y, m t cá nhân thanh t nh cho đ n h t th y chúng sinnh đ u thanh t nh.

ở ề ả ộ ả ỏ B n ch t c a s  gi

ấ ủ ự ả ủ

ỉ ồ ả i luân h i, vô th y, vô chung. Khi các nhân gi ộ ấ ồ   ư i thoát chính là Chân nh  thoát kh i vòng t n ề ự   ả i thoát mình, v  th c ậ   ể i thoát toàn b  Chân nh  mà các cá th  ch  là m t b  ph n

ị ế ộ ộ ằ ư ủ ự ồ ạ i là s  yên t nh vĩnh h ng.

ả ủ ự ự ự ả ạ t ch t là gi trong đó. Xét đ n cùng, đích c a s  t n t ườ gi

ứ i là s  t ả ư ậ Nh  v y, gi ả ậ i thoát mình. Chúng sinh gi ủ i thoát c a con ng i thoát chúng sinh cũng là gi

ậ ằ

ộ ư ế ự ả ộ ộ

ủ ư ả i thoát t ng ph n c a Chân nh . Các cá th  h

ả ả

ự ồ ạ ủ ồ ạ i, ví nh , khi đèn t

ư ư ướ

ườ ườ ng tr  v  t n t

ở ề ồ ạ ạ ớ ng nh ượ ả ớ ư   i thoát c a Chân nh . ả   i ỗ   ả i thoát Ph t. Trong cái Chân nh  vĩnh h ng đó, m i ủ ừ   ầ ủ i thoát c a t ng ớ ự  ể ướ ừ i s ng t ư i thoát không ph i cho riêng mình mà là cho toàn b  cái Chân nh  đó.   ử ắ   ỉ t thì ch  có l a t t,   c v n còn. Đó chính là ư    t qua ộ ắ ẫ ự i đích th c này, d ắ ơ i cái m i sâu s c h n, v

ọ ầ ậ

Đ c Ph t gi thoát mình cũng là gi ể m t cá th  là m t ph n c a cái toàn b  đó, vì th , s  gi ầ ể cá th  là gi gi Nó là s  t n t i c a cái siêu t n t ẫ đèn v n còn, khi bão yên thì song tan, nh ng n ự ạ ư th c t i Chân nh . Con đ ở ề không ph i là tr  v  cái đã có mà là đ t t ữ ứ m i t m nh n th c và ngôn ng . 24

ộ ố ề ả ệ ế ạ ị

ế ọ ậ ể ủ   4.2. M t s  giá tr  và h n ch  trong quan ni m v  b n th  c a   tri t h c Ph t giáo trong kinh Viên Giác, kinh Hoa Nghiêm, Kinh Lăng

Nghiêm

ậ ọ ượ ạ ộ

4.2.1. Giá trị Ph t giáo đ ừ ư ộ c g i là Đ o giác ng . Là m t tôn giáo ­ tri ậ ổ ủ ứ ứ ế ả ớ nh ng v i tâm t bi, c u kh  c a Đ c ph t mong gi

ằ ườ ả ấ i thoát vô ch p, vô tr , không phân bi

ấ ớ ng gi ớ ượ ọ ố ị i tính, v

chúng sinh b ng con đ ầ ẳ đ ng c p, t ng l p hay gi ề ả ể ậ ệ ướ ớ ậ ế ọ quan ni m v  b n th  lu n trong tri ế ọ   t h c, ọ   ả i thoát h t th y m i ệ   ụ t ữ   t lên m i đ i ngh ch nên nh ng ệ   i vi c

t h c ph t giáo cũng h ự ế ệ ữ ể ng t ị ả ề ự ồ ạ ủ ế ớ i c a th  gi i, nh ng bi u hi n và s  bi n d ch không

ạ ớ ụ ằ ố lý gi ừ i v  s  t n t ậ ủ ạ

i m c đích cu i cùng đó. ế ọ ể ậ ữ ệ ậ ng ng c a v n v t nh m đ t t ề ả Nh ng quan ni m v  b n th  lu n trong tri t h c Ph t giáo đã có

ủ ư ưở ữ ự ể ạ ị nh ng đóng góp có giá tr  vào s  phát tri n c a t t ng nhân lo i nói

ươ ư ưở  t

chung và t ứ ng ph ớ ệ ả ể ủ ế ớ ự ố Th  nh t ng đông nói riêng. ấ , v i quan ni m b n th  c a th  gi

ộ ả ấ ư Nh  Lai Viên Giác trong m t b n nguyên duy nh t là

ế ớ ượ ấ   i là s  th ng nh t , nh  là ư ộ ự ố ắ ậ th  gi ả ướ i d

i đã đ ậ c lý gi ấ ể ủ ệ trong t n cùng xu t phát đi m c a nó. Nó th  hi n t t

ươ ườ ữ ắ ủ chân tâm,  ấ   i con m t Ph t giáo là m t s  th ng nh t ứ   ể ệ ư ưở ng bi n ch ng ả   i i ph

ng Đông trong nh ng lý gi ườ ườ ư ệ ấ ả ả i mà càng tr i nghi m ng

và khái quát vô cùng sâu s c c a ng ề ế ớ v  th  gi ấ i ta d ằ ụ ể ỏ ề ứ ữ ữ ấ ng nh  càng c m th y nó   ệ   đúng, b t ch p nh ng đòi h i v  nh ng b ng ch ng c  th  trong hi n

ỉ ộ ự ể ả ự

ậ th c ch  có th  c m nh n m t cách tr c quan.  ệ ậ ệ ậ ạ ộ ứ Th  hai ề ả   i

ướ ủ ệ ề ả ng nhi u vào vi c gi

, đ o Ph t là m t tôn giáo trí tu , vì v y quan ni m v  gi ậ thoát c a Ph t giáo cũng h ườ ệ ự ả ằ ắ ầ i thoát đó b t đ u b ng vi c ng i qua trí tu .

linh con ng ệ ệ Và s  gi ề ự ồ ạ ủ ế ớ ữ

ườ ờ ố i thoát đ i s ng tâm   ườ   i ệ   i. Chính nh ng quan ni m ườ ượ   c i đ

ế ta quan ni m th  nào v  s  t n t về “vô ngã” , “vô th ữ i c a th  gi ờ ố ng” đã giúp cho đ i s ng tâm linh con ng ở ườ ạ ớ ạ ả ỏ i thoát kh i nh ng “vô minh” ngáng tr  con ng i đ t t gi i h nh phúc

25

ạ ế ế ủ ướ ngay trong “cõi t m” c a hành trình h

ố ậ ư ượ ng nh  đ

ộ ư ỏ ự ườ ườ i d ượ c thoát ra vòng quay kh c li ữ ớ   ự ạ ng đ n cõi c c l c. Đ n v i ệ ủ   t c a ữ   c thoát kh i s  xung đ t gi a cái tôi cá nhân h u

ạ ị

ố ấ ạ ể ữ ằ ộ ộ

ườ ự ể ệ Ph t giáo, con ng ờ ố đ i s ng m u sinh, đ ố ự ạ h n và s  mong mu n vô h n trong vòng xoáy tham, sân, si, làm d u đi   ộ   nh ng ham mu n đ  tìm th y tr ng thái cân b ng n i tâm cho m t cu c ố s ng thanh bình. Nó giúp cho con ng

ủ ờ ố ế ụ ườ ữ ộ

ữ ng c a đ i s ng, xua tan nh ng mu n phi n th  t c, thi ệ ườ ớ ườ ữ i v i con ng

nh ng vô th ố ậ l p m i qua h  hài hoà gi a con ng ỗ ự ể ả i và con ng ồ ế ớ i. Khi chúng ta n  l c đ  gi

i thoát tâm linh thì tâm h n con ng ế ượ ầ ầ ạ t, cao th

th  gi ờ ố ẽ ở s  tr  nên thanh s ch, đ i s ng tinh th n thu n khi ữ ủ ự ươ ị ạ ệ ố

ồ Đó chính là ngu n g c  c a s  l ướ ữ ơ ớ ề i tha nhân nhi u h n. Nh ng t ng này giúp cho hành gi ư ưở  t h

ể ấ ấ ố ờ ộ ị i có th  an nhiên tr c di n cùng   ế   ề t ườ ớ   i v i ườ   i ơ   ng h n. ứ   ng thi n và nh ng giá tr  đ o đ c ả  ố    ngã ch p và pháp ch p, s ng cu c đ i vô ngã, v  tha đ : “S ng ng t ệ ừ t tr di

ọ ườ ự ệ ằ ạ ộ

mình vì m i ng ừ ỗ ế ớ ự ế ả ộ i”, xây d ng xã h i an l c b ng cách hoàn thi n nhân   ạ   ạ i C c L c m i cá nhân cho đ n c  xã h i mà t o thành th  gi cách t

ạ ngay t

ỏ ệ ệ ể ạ ậ ế i th  gian. ớ ứ Th  ba,

ị ủ v i quan ni m dùng trí tu  đ  phá b  vô minh, đ o Ph t là ế ề ườ ứ

tôn giáo đã bi ặ t đ  cao giá tr  c a tri th c trên con đ ệ ủ ể ậ ỉ

ế ộ ườ ể ề ọ theo nghĩa thông th ng (h c nhi u, bi

ự ự ự ệ ế t r ng, hi u sâu) mà là cái bi ế ủ trí tu  Bát nhã ế ng tìm ki m chân   ệ ể   lý. M c dù Tu  trong cách hi u c a Ph t giáo không ch  là trí tu  hi u ế   t . Nhờ

t qua tr c giác, cái bi ớ t c a  ượ ườ ứ ậ ậ trên s  th c hành, cái bi Tuệ đó mà con ng ể i m i có th  nh n th c đ c quy lu t và sông hài

ớ ậ ề ậ ườ

ư ng, lý nhân duyên...). Đó là ượ hoà v i quy lu t (quy lu t v  vô ngã, vô th ể quá trình l y ấ minh đ  hoá gi i

ả vô minh, nó đ ể ở ố ế ử ế ế bóng t t bàn gi

ư ế ả ự ự ậ i vô minh, là chi c chìa khoá đ  m  cánh c a đ n Ni ự thoát. S  lý gi ư ưở  t

ặ ấ ề ế i nh  th  này trong t ậ c ví nh  ánh đèn xua tan   ả   i ộ   ng Ph t giáo th c s  là m t ọ cách đ t v n đ  có tính nh p th  và khoa h c.

ế ạ 4.2.2. H n ch

26

ừ ị ồ ậ ử ệ ộ T  trong l ch s , Ph t giáo luôn đ ng hành cùng dân t c Vi

ủ ự ữ ự ề ể ớ ấ v i r t nhi u nh ng đóng góp tích c c cho s  phát tri n c a xã h i c

ệ ạ ự ặ ạ ứ

ộ ố ạ ữ ế ạ ế ọ t Nam   ộ ả  ữ   ữ i. Tuy nhiên, bên c nh nh ng m t tích c c, nh ng ế  ậ t h c ph t giáo cũng còn m t s  h n ch . Nh ng h n ch

trong quá kh  và hi n t ủ ư ưở ng c a tri  t t ệ ể ệ ể ậ ề ả ậ ủ trong quan ni m v  b n th  lu n c a Ph t giáo th  hi n qua kinh Viên

giác là:

ậ ườ ả ả Th  nh t ư ưở  t

ộ ờ ổ ng Ph t giáo, con ng ơ ề i ph i tìm gi ọ ằ ứ ấ , trong t ổ ỗ ể cu c đ i là b  kh , n i kh  nhi u h n cát sông H ng. Khát v ng đ t t i thoát vì   ạ ớ   i

ả ả ệ ế ự ừ ự ự ừ ni

ộ ế ưở ự ấ ạ ự ng ni

ự ả ề ả ệ i s  nghèp nàn hi n th c  y. Lý t ể

ố ề ế ớ ấ ủ

t ư ộ ế ố tr c giác tâm linh v  tính th ng nh t c a th  gi ắ ứ ễ ự ắ ấ i nh  m t y u t t bàn v a “ ph n ánh s  nghèo nàn hi n th c” v a là s  ph n kháng   ưở   ố ch ng l ng ẽ ẹ đ p đ . Tuy nhiên, s  lý gi ế ừ ự ị đ nh tinh t ạ l

không d  th c ch ng nên r t khó n m b t. S  gi ề ặ ự ự ư ẽ ầ ổ ỉ

ườ ơ ườ ầ ế ấ ầ ạ

ể i n i tr n th . Đ  an l c, con ng ỉ ộ ố ự ạ ứ ầ phúc c  trong cu c s ng th c t

t bàn là m t lý t ự ấ   i v  b n th  duy nh t này, tuy là s  đoán ư   i, nh ng ự ả   i ộ   thoát ch  thu n tuý v  m t tâm linh s  ch a làm thay đ i th c s  cu c ạ   ố i c n tìm th y h nh s ng con ng ơ   ả i ch  không ch  là “v ng hào quang n i ả ườ ầ ậ i thoát tâm linh, con ng

ạ ằ ạ ậ ạ

ể ạ ớ ấ ự ự ệ ế ả ố ả i ph i hành th n thánh”. Mu n v y, ngoài gi   ệ ắ   ộ đ ng và t o l p ra h nh phúc cho chính mình và nhân lo i b ng vi c b t ả ạ i  m no h nh phúc c

ườ ấ ầ ả ậ ấ ằ ượ c sinh

tay vào xây d ng và c i bi n hi n th c đ  đ t t ề ặ ậ v  m t v t ch t và tinh th n. Con ng ượ ố ườ ờ i ph i nh n th y r ng đ ộ ạ ớ ứ c s ng làm ng

ườ ố ờ ơ ra trên đ i và đ ả ạ ả ph i là “gi

ể  t m”, đ  con ng ố ỏ ộ ờ i là m t h nh phúc l n lao ch  không   ớ ờ ơ   ắ i s ng yêu đ i h n, g n bó v i đ i h n ữ ấ ạ ổ ứ

ch  không ch i b  cu c đ i vì nh ng kh  đau, b t h nh.  ằ ệ ượ ế ớ ệ ứ Th  hai i hi n t

, quan ni m r ng th  gi ả ấ ể ừ ả ự ể ệ ng là s  th  hi n muôn ư ự

b n th  duy nh t không ph i không chính xác. Nh ng s  đoán ề ệ ượ ấ ằ ả màu t ị đ nh v  cái b n ch t n m sâu trong vô vàn các hi n t

ứ ạ ạ ữ ậ ả ữ ỉ ng phong phú, ườ ph c t p l i là nh ng lu n gi i có trí

ể ấ ệ ế ớ i quá cao siêu nên ch  nh ng ng ượ ộ ể tu  bát nhã m i có th  th u hi u. Vì th , các b  Kinh trên đ c đánh giá

27

ừ ượ ả ớ ề ể ườ ộ ộ ng, khó hi u ngay c  v i nhi u ng i trong quá

ề ệ ườ ể ở ề ả ể là m t b  kinh tr u t trình tu t p. ậ Th  ba,ứ quan ni m v  con đ ệ   ng đ  tr  v  b n th  thông qua vi c

ạ ừ ậ ề tu t p thân tâm, lo i tr

ườ ư ỉ ườ ệ ầ con đ ệ  phi n não, thông qua tu  giác không nên coi là   ự   ng nh  ch  là phép tu luy n tinh th n, th c

ấ ng duy nh t. Đây d ườ ộ ẳ ề i trong l

ạ ứ ủ hành đ o đ c c a con ng ẩ ả ư ư ề ế ầ trình sâu th m tìm v  cõi tâm linh bí   ủ ể t nh ng ch a đ  đ

n trong chính b n thân mình. Nó là đi u c n thi ổ ủ ườ ả ộ ờ ệ ể ữ ỗ ỏ gi i thoát tri

t đ  con ng ậ ư ậ ế ọ

i kh i nh ng n i kh  c a cu c đ i.  ộ ể ự ự Nh  v y, Ph t giáo, đ  th c s  là m t tôn giáo ­ tri ế ờ ố ườ ủ ể ộ ấ ầ th  thi u cho đ i s ng tâm linh c a con ng t h c không   ự

ể ả ỉ ự ề ả ỉ ng và giáo lý đ  có

i và xã h i r t c n có s ư ưở  t ả ủ ph n t nh chính mình, t ậ ự ể ẹ ọ ọ i thoát c a mình trong đi u ch nh c  trong t ệ th  hoà nh p và th c hi n tr n v n khát v ng gi

ế ớ th  gi i.

Ậ Ế

ộ ọ ậ ờ ộ K T LU N ế   ồ ớ Ph t giáo là m t tôn giáo l n, đ ng th i cũng là m t h c thuy t

ớ ả ắ ữ ữ ế ọ ề ấ ậ mang đ m tính tri t h c v i nh ng lý gi

ữ ế ậ ả ể ậ ề ả ậ ứ quan đ n b n th  lu n và nh n th c lu n. Nh ng quan ni m v  b n th

ế ọ ặ ắ ể ệ ượ ữ ậ

t h c Ph t giáo th  hi n đ ệ ươ ữ ả ng ph ậ ủ lu n c a tri ủ ư ưở c a t  t

ề ự ồ ạ ủ ậ i sâu s c nh ng v n đ  liên   ể  ệ ể   c nh ng nét đ c s c tiêu bi u ự   ứ ng đông: đó là tính bi n ch ng và nh ng linh c m tr c ế ớ   ắ i i c a th  gi giác tâm linh sâu s c và thâm thuý khi lu n bàn v  s  t n t

ư ữ ế ổ cũng nh  nh ng bi n đ i khôn cùng trong nó.

ữ Kinh Viên giác, Kinh Hoa nghiêm và kinh Lăng nghiêm là nh ng b

ể ủ ừ ạ ậ ọ ộ  ữ   kinh quan tr ng trong kho tàng kinh đi n c a Ph t giáo đ i th a. Nh ng

ủ ệ ả ậ ượ ể ệ ộ ể ậ quan ni m b n th  lu n c a Ph t giáo đ

ư ộ ự ả ừ ả ầ ụ ề ế này v a nh  m t s  gi ng gi

ậ ượ c th  hi n trong các b  kinh ầ   ả i đ y thuy t ph c v  cái b n nguyên đ u ứ ứ ậ ị

ủ ạ tiên c a v n v t đ ể ể ở ề ả ườ ừ ư ộ th  tr  v  b n th . Đó d c nh n th c ra khi có tâm thanh t nh và cách th c có   ể ng nh  là cu c hành trình đi t chính mình đ

28

ở ề ớ ữ ặ

ế ư ấ ị ể ậ ủ ề ả ữ ậ

ể ủ ư ưở ự ữ ạ   tìm ra chính mình và tr  v  v i chính mình. M c dù còn có nh ng h n ệ   ch  nh t đ nh, nh ng nh ng quan ni m v  b n th  lu n c a ph t giáo đã ạ   ng nhân lo i t

ọ có nh ng đóng góp quan tr ng trong s  phát tri n c a t ắ ữ ể ụ ụ ườ ứ ế

trên con đ ộ ố ườ ả ố ẹ ươ ng ki m tìm nh ng tri th c chân lý đúng đ n đ  ph c v  cho   ậ   ệ ng di n v t ơ ủ t đ p h n c a con ng i c  trên ph

cu c s ng ngày càng t ờ ố ấ ch t và đ i s ng tâm linh.

ộ ố ả ữ ầ ớ

ộ ứ ạ ự ư ị

ộ ố ữ ứ ề ậ ầ

ế ủ ữ ề ạ ắ ơ ơ ị

sâu s c h n, khách quan h n v  nh ng giá tr  và h n ch  c a các t ưở ự ể ế ể ạ ạ ấ   ậ Ngày nay, trong b i c nh h i nh p và toàn c u hoá, v i nh ng v n ủ   ề đ  xã h i và tâm linh đang ngày càng ph c t p trong s  h ng th nh c a ơ   Ph t giáo và m t s  tôn giáo khác càng c n nh ng nghiên c u nhi u h n, ư  ữ   ng tôn giáo đ  có th  khai thác khía c nh tích c c và h n ch  nh ng

ưở ự ủ ậ t ả ng tiêu c c c a tôn giáo nói chung và ph t giáo nói riêng, góp

ể ủ ờ ố ự ổ ộ ị nh h ầ ph n cho s   n đ nh và phát tri n c a đ i s ng xã h i.

ườ ể ạ Đó cũng chính là con đ ự

ệ ữ ấ ộ ng đ  nhân lo i tìm ra chính mình trong s ự ồ ạ t n t i hi n h u m t cách tích c c nh t.

Ụ

Ố

DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ĐàCÔNG B

Ậ

Ề

Ế

LIÊN QUAN Đ N Đ  TÀI LU N ÁN

ề ả ể ủ ậ ổ

1. Đinh Quang H  (2016), Quan ni m v  b n th  c a Ph t giáo qua  ệ

ứ ạ Kinh Viên Giác, T p chí Nghiên c u tôn giáo

ể ậ ề ả ổ ị

2. Đinh Quang H  (2016), Quan ni m v  B n th  lu n trong l ch s   ử ệ

ế ọ ụ ạ tri t h c (241), tr. 20­ 25, ậ   T p chí Giáo d c lý lu n

29

30