51

Trung Quèc vµ vÊn ®Ò Trung ¸

§ç Minh Cao*

Tãm t¾t: “C¸ch m¹ng mµu” ë Trung ¸ ¶nh h−ëng tíi chiÕn l−îc miÒn T©y cña Trung Quèc. Quan hÖ hiÖn nay gi÷a Trung Quèc vµ Trung ¸. §èi s¸ch nh»m cñng vÞ trÝ cña Trung Quèc ë Trung ¸.

Grudia ®Õn “C¸ch m¹ng mµu cam” ë Ucraina vµ “C¸ch m¹ng hoa tuy lÝp” ë

T

I. “C¸ch m¹ng mµu” Trung ¸ -

bÊt lîi cho chiÕn l−îc miÒn T©y

cña Trung Quèc

C−r¬g−xtan.

rung ¸ - ®Þa bµn réng lín, trong ®ã gåm mét sè n−íc thuéc Liªn X« cò, cã biªn giíi víi Trung Quèc, tõng mét thêi ph¸t triÓn æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Hai n¨m gÇn ®©y, vïng ®Êt ®−îc coi lµ s©n sau cña CNXH, ®Æc biÖt lµ cña n−íc Nga, vµ lµ vïng ®Êt yªn b×nh ®èi víi c¸c n−íc l¸ng giÒng nh− Trung Quèc ®ét nhiªn trë nªn nãng báng vÒ chÝnh trÞ, cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hai c−êng quèc nµy.

Ba n−íc n−íc céng hoµ thuéc Liªn X«

cò lµ Grudia, Ucraina vµ C−r¬g−xtan, trong mét l¸t c¾t thêi gian cña lÞch sö ®· ®ét ngét thay ®æi ®−êng lèi chÝnh trÞ, h−íng tíi ch©u ¢u - T©y ¢u lµ mét sù kiÖn chÝnh trÞ mang nghÜa quèc tÕ. ë c¸c n−íc nµy diÔn ra mét kÞch b¶n t−¬ng ®èi

thay gièng nhau trªn s©n khÊu chÝnh trÞ: phe ®èi lËp sö dông thêi ®iÓm nh¹y c¶m lµ cuéc bÇu cö tæng thèng vµ quèc héi huy ®éng lùc l−îng quÇn chóng biÓu t×nh

“giµnh” l¹i chÝnh quyÒn tõ tay ®¶ng ®−¬ng quyÒn. DiÔn biÕn kiÓu nµy ®−îc

* TS. ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc

Më ®Çu “ mµn diÔn” “c¸ch m¹ng mµu” ë Trung ¸ lµ cuéc “c¸ch m¹ng hoa hång” ë Grudia diÔn ra vµo th¸ng cuèi n¨m 2004. TiÕp theo lµ cuéc “c¸ch m¹ng mµu cam” – vµo ®Çu n¨m 2005 vµ gÇn ®©y nhÊt lµ cuéc “c¸ch m¹ng mµu chanh” ë C−r¬g−xtan vµo th¸ng 3 n¨m 2005. C¸c cuéc c¸ch m¹ng ë Grudia, Ucraina vµ C−r¬g−xtan ®Òu diÔn ra trong thêi gian ng¾n ch−a ®Çy 2 tuÇn vµ ®Òu cã kÕt qu¶ gièng nhau lµ phe ®èi lËp giµnh ®−îc chÝnh quyÒn tõ tay chÝnh ®¶ng cÇm quyÒn b»ng c¸c cuéc biÓu t×nh ®−êng phè. T¹i Grudia, Tæng thèng M. Saakashvili thèng E. cùu Tæng lªn Shevardnadze, t¹i Ucraina, Victor Yushchenko n¾m quyÒn Tæng thèng míi cña n−íc céng hoµ thÕ ch©n cùu Tæng thèng Cuchma, v−ît mÆt øng cö viªn sè c¸c nhµ quan s¸t chÝnh trÞ gäi lµ “c¸ch m¹ng ®−êng phè” hay “c¸ch m¹ng mµu”:

tho¹t ®Çu lµ “C¸ch m¹ng hoa hång” t¹i

52

nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005.

lùc trµn lan t¹i BiskÕch. Bµ Roza Otunbayeva gi÷ chøc Ngo¹i tr−ëng l©m thêi. mét vµ lµ ng−êi ®· tróng cö Tæng thèng trong c¸c vßng 1 vµ 2 cuéc bÇu cö Tæng thèng tr−íc ®ã, ng−êi ®−îc Nga hËu thuÉn, «ng Victor Yanukovich.

Cuéc “c¸ch m¹ng mµu chanh” hay “c¸ch m¹ng hoa tuy lÝp” t¹i n−íc céng hoµ C−r¬g−xtan diÔn ra vµo nh÷ng ngµy

cuèi th¸ng 3 n¨m 2005.

CÇn nh¾c l¹i r»ng, C−r¬gxtan lµ n−íc céng hoµ thuéc Liªn X« cò, hiÖn còng lµ mét n−íc “s©n sau” cña n−íc Nga vµ lµ n−íc cã 1.600 km ®−êng biªn giíi víi Trung Quèc. HiÖn t¹i, C−r¬gxtan cïng 3 céng hoµ Trung ¸ kh¸c: n−íc Ud¬bªkixtan, tatgikixtan, Tuècmªnixtan, cïng víi Nga vµ Trung Quèc lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Hîp t¸c th−îng H¶i (SCO) Ngµy 24-3-2005 17.000 ng−êi biÓu t×nh rÇm ré lËt ®æ chÝnh phñ th©n Nga cña Tæng thèng Askar Akayev lËp chÝnh phñ l©m thêi th©n Mü do Kurmanbek Bakiyev ®øng ®Çu.

HËu qu¶ cña cuéc “c¸ch m¹ng chanh” ë C−r¬g−xtan g©y lo ng¹i cho Nga, c¶ céng ®ång Sng vµ Trung Quèc(2).

Ph©n tÝch nguyªn nh©n cña cuéc “c¸ch m¹ng” nµy, h·ng Reuter cho r»ng do chÝnh quyÒn Askar Akayev ®· “tÞch thu” quyÒn lùc vµ chñ yÕu dùa vµo ng−êi miÒn B¾c ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch cña m×nh, lµm ng−êi miÒn Nam c¨m phÉn. Hä phôc thï ®èi víi ng−êi miÒn B¾c, tiÕn hµnh c¸c cuéc biÓu t×nh b¾t ®Çu tõ miÒn Nam, ë Jalal Abad vµ ë Osh, n¬i cã ®«ng ng−êi thiÓu sè. Phãng viªn h·ng trªn, Gerard Chaliand nhËn ®Þnh, mÆc dï nh÷ng ng−êi ®èi lËp C−r¬g−xtan kh«ng cã ch−¬ng tr×nh chung nh−ng c¸c phÇn tö maphia, nhÊt lµ ng−êi Håi gi¸o ®−îc tæ chøc ®Æc biÖt tèt nªn cuéc “c¸ch m¹ng” ®· thµnh c«ng (1).

KÕt qu¶ lµ thñ lÜnh phe ®èi lËp, nguyªn Thñ t−íng d−íi thêi cùu Tæng Theo b¸o Th−¬ng nh©n (Nga) th× sù kiÖn ë C−r¬g−xtan lµm Trung Quèc c¶nh gi¸c vµ ®Ò phßng nhiÒu h¬n c¶. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ cã nhiÒu ®¹i diÖn chÝnh quyÒn míi hiÖn nay ë C−r¬g−xtan næi tiÕng nhê quan ®iÓm chèng Trung Quèc. N¨m 2002, BishkÕch ph¶i trao tr¶ cho Trung Quèc 900 ngh×n ha l·nh thæ thuéc vïng Uzengi-Kuush, chÝnh c¸c nhµ l·nh ®¹o míi hiÖn nay ®· tæ chøc biÓu t×nh ph¶n ®èi. ¤ng Azimbek Beknazarov- hiÖn lµ chiÕn h÷u cña K. Bakaiyev vµ ®ang n¾m c−¬ng vÞ Tr−ëng c«ng tè cã thÓ tuyªn bè huû bá hiÖp ®Þnh vÒ ®−êng biªn giíi quèc gia ®· kÝ víi Trung Quèc.

thèng Bakyev lµ Kurmanbek Bakiyev lªn n¾m quyÒn, gi÷ QuyÒn Tæng thèng

n−íc céng hoµ. Chøc Bé tr−ëng An ninh do Felix Kulov, nguyªn Bé tr−ëng An

Nh÷ng ng−êi ñng hé chÝnh quyÒn míi kªu gäi tr¶ tù do cho nh÷ng tï nh©n – tõng ®−îc coi lµ phÇn tö ho¹t ®éng ly khai cña khu tù trÞ Duy Ng« NhÜ, T©n C−¬ng, Trung Quèc (3).

ninh, bÞ tï, lµ ng−êi cøng r¾n n¾m. ¤ng nµy tiÕp qu¶n lùc l−îng c¶nh s¸t vµ lËp

l¹i trËt tù sau khi n¹n c−íp bãc vµ b¹o §Æt trong bèi c¶nh quèc tÕ, sù kiÖn ë Trung ¸ nãi chung vµ ë C−r¬g−xtan nãi

53

Trung Quèc vµ vÊn ®Ò Trung ¸

Journal” ngµy 30-3

riªng, theo bµi ®¨ng trªn b¸o “The Wall Street vÒ C−r¬g−xtan cña Zbignyev Brzezinsky th× “C¸ch m¹ng nhung ë C−r¬g−xtan” lµ mét hÖ qu¶ ®a nguyªn ®Þa chÝnh trÞ (4).

Trung Quèc kh«ng hÒ coi nhÑ vïng Trung ¸ ë biªn giíi phÝa T©y. Nh− ph©n tÝch ë trªn, Trung ¸ cã vÞ trÝ rÊt quan träng vÒ ®Þa- chÝnh trÞ, lµ cöa ngâ th«ng sang phÝa T©y, ®Æc biÖt lµ nguån dÇu löa tiÒm n¨ng giµu cã ®èi víi chÝnh s¸ch n¨ng l−îng, cô thÓ lµ dÇu löa cña n−íc nµy.

Tõ chiÕn tranh ¸pganixtan 2002, Trung ¸ ®Æc biÖt ®−îc thÕ giíi quan t©m. Trong lÞch sö cËn ®¹i, Trung ¸ lµ ®Þa bµn c¹nh tranh gi÷a Anh vµ Nga. HiÖn nay, do tr÷ l−îng dÇu lín (chØ sau Trung §«ng) vµ vÞ trÝ ®Þa- chÝnh trÞ (5) kh«ng chØ cã Nga, Mü mµ Eu, NhËt B¶n(6), Thæ NhÜ Kú, Ên §é, Pakixtan vµ c¶ Trung Quèc ®Òu muèn nh¶y vµo (7).

Tõ x−a, Trung Quèc cã quan hÖ tèt víi c¸c n−íc Trung ¸ qua con ®−êng “T¬ lôa” vµ nÒn v¨n ho¸ §«n Hoµng. Trung ¸ lµ nguån cung cÊp n¨ng l−îng cho Trung Quèc, lµ thÞ tr−êng lín cho xuÊt khÈu Trung Quèc, tr¹m ®Çu cÇu më cöa vÒ phÝa T©y.

Sau khi Liªn X« sôp ®æ n¨m 1991, c¸c n−íc Trung ¸ ®−îc tù do quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña m×nh, mÆc dï, vÒ h×nh thøc,

mét sè n−íc vÉn n»m trong Céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp (SNG), mét h×nh

§Æc biÖt, Mü ®· lîi dông “sù kiÖn khñng bè ngµy 11-9-2001” ®Ó tÊn c«ng ¸pganixxtan vµ kiÓm so¸t ®−îc n−íc nµy. Còng nh©n sù kiÖn ¸pganixtan, Mü lÇn l−ît x©m nhËp c¸c n−íc Trung ¸ kh¸c nh− Grudia vµ C−r¬g−xtan, b»ng c¸ch triÓn khai c¨n cø qu©n sù cña m×nh t¹i

thøc lÆp l¹i cña Liªn X« cò. Trung Quèc ®· tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi ®©y víi c¸i cí “chèng khñng bè quèc tÕ’.

nµy ®Èy m¹nh “khai th¸c” ®Þa bµn Trung ¸, biÕn thµnh mét chÆng trªn con ®−êng “T¬ lôa” míi, tiÕn sang h−íng T©y.

§Ó cã c¬ së ph¸p lÝ hîp thøc, Trung Quèc chñ tr−¬ng cã mét tæ chøc khu vùc riªng cho vïng nµy. Vµo thËp kû 90, thÕ

HiÖn t¹i, Mü ®· chiÕm lÜnh Irak vµ ®ang cã m−u ®å ®¸nh chiÕm Iran. NÕu Iran thÊt thñ th× n−íc nµy ®−îc nèi víi ¸pganixtan vµ Trung ¸ thµnh mét khèi th«ng ®−êng cho Mü tõ Trung §«ng tíi Trung ¸, thùc hiÖn môc tiªu ph¸ tan Tæ chøc Hîp t¸c Th−îng H¶i, tõng b−íc lµm kû XX, Chñ tÞch Trung Quèc Giang Tr¹ch D©n cïng Tæng thèng Nga Eltsin

II. Trung Quèc vµ Trung ¸ - con

®−êng “t¬ lôa” míi

SNG tan r·, c¾t ®øt nguån dÇu löa tõ Trung §«ng vÒ Trung Quèc cã thÓ lµm ®¶o lén c¶ chiÕn l−îc Trung ¸ cña Trung Quèc.

khëi x−íng “Tæ chøc hîp t¸c Th−îng H¶i” (SCO), thµnh lËp ngµy 15-6-2001 gåm Trung Quèc, Nga, Ud¬bªkixtan, tatgikixtan, Tuècmªnixtan, C−r¬g−xtan. SCO cã néi dung vµ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn chñ yÕu lµ duy tr× an ninh khu vùc Trung ¸. Môc tiªu cña tæ chøc nµy lµ tÊn Trong chiÕn l−îc ®èi ngo¹i, quèc phßng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc,

54

nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005.

c«ng “ba thÕ lùc”: chñ nghÜa khñng bè, chñ nghÜa li khai vµ chñ nghÜa cùc ®oan. Trung t©m chèng khñng bè, c¬ quan quan träng nhÊt cña SCO ®ãng ë C−r¬g−xtan ®Êt n−íc nhá bÐ nh−ng cã vÞ trÝ ®Þa - chÝnh trÞ quan träng (8). Adecbaigian; cßn C−r¬g−xtan cung cÊp 24.000 tÊn. Dù kiÕn, ®Õn n¨m 2020 Trung Quèc sÏ nhËp 450 triÖu tÊn, chiÕm 60% nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, n−íc nµy hy väng Trung ¸ sÏ tiÕp tôc t¨ng c−êng tû phÇn nhËp khÈu cña m×nh (10)

Song, chÆng ®−êng “T¬ lôa” míi nµy kh«ng cßn thuËn lîi nh− x−a mµ ®Çy khóc khuûu, gËp ghÒng vµ l¾m ch«ng gai.

T¹i T©n C−¬ng, Trung Quèc mét nhãm li khai theo ®¹o Håi, sinh sèng t¹i

®©y, ®· tõ nhiÒu n¨m nay ®Êu tranh ®ßi ®éc lËp cho T©n C−¬ng. Ngoµi ra, mét sè

Nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc cña Trung Quèc ë Trung ¸, tr−íc m¾t lµ nh»m môc ®Ých th−¬ng m¹i vµ kinh tÕ. Doanh nh©n Trung Quèc ngµy cµng cã mÆt nhiÒu h¬n ë thñ ®« BishkÕch cña C−r¬g−xtan hay ë Cad¾cxtan. Mét hÖ thèng giao th«ng, trong ®ã cã dù ¸n x©y dùng ®−êng s¾t dµi 600 km, ®−îc thiÕt lËp nèi liÒn T¸tgikaxtan víi T©n C−¬ng cña Trung Quèc. B¾c Kinh tÝch cùc tham gia ®µm ph¸n mua dÇu löa cña Trung ¸: Cad¾cxtan, C−r¬g−xtan vµ Tuècmªnixtan (9).

nhãm li khai kh¸c ®Æt c¬ së t¹i C−r¬g−xtan, mét n−íc Trung ¸ l¸ng giÒng cña Trung Quèc, cã liªn hÖ víi nhãm nµy, th−êng lµm B¾c Kinh kh«ng yªn. Tr−íc ®©y, khi cßn Akayev, «ng nµy ®· cho phÐp lùc l−îng an ninh Trung

Quèc v−ît biªn giíi hai n−íc truy quÐt c¸c phÇn tö nµy.

Trong chiÕn l−îc dÇu löa, Trung Quèc thùc hiÖn ph−¬ng ch©m 8 ch÷ “B¾c liªn, Nam th«ng, §«ng më, T©y tiÕn”, nghÜa lµ nèi liÒn èng dÉn dÇu ë phÝa B¾c, th«ng ®−êng èng dÉn dÇu ë phÝa Nam,

phong

më réng ra phÝa §«ng vµ tiÕn vÒ phÝa T©y. Trong môc tiªu cña chiÕn l−îc T©y tiÕn ®¸ng chó 2 ®iÓm quan träng: mét lµ khai th¸c dÇu t¹i ®©y vµ hai lµ x©y dùng

C¸c phÇn tö li khai “§«ng Thæ” T©n C−¬ng ®· lÊy Trung ¸ lµm ®Þa bµn x©m nhËp Trung Quèc. “Phong trµo §«ng trµo Håi gi¸o Thæ” vµ Ud¬bªkixtan, tõng ®−îc Bin La®en ñng hé vµ hç trî, t¹m l¾ng sau “sù kiÖn 11- 9”, nhÊt lµ sau khi ¸pganixtan sôp ®æ. Tuy nhiªn, phong trµo nµy nay l¹i bïng lªn, ®Æc biÖt, sau khi “C¸ch m¹ng mµu ®−êng èng dÉn dÇu tõ Trung §«ng qua Trung ¸ vÒ Trung Quèc. §iÓn h×nh trong thùc hiÖn chiÕn l−îc dÇu löa Trung ¸ cña Trung Quèc lµ Hîp ®ång “C«ng tr×nh

chanh” th¾ng lîi ë C−r¬g−xtan. “Phong trµo gi¶i phãng §«ng Thæ” ®ßi T©n

C−¬ng ®éc lËp ë phÝa T©y céng víi lµn sãng “§µi Loan ®éc lËp” ë phÝa §«ng, t¹o

®−êng èng dÉn dÇu” tõ Cad¾cxtan vÒ Trung Quèc dµi 3.000km trÞ gi¸ 3 t û USD. N¨m 2004, Trung Quèc nhËp trªn 100 triÖu tÊn dÇu, th× Trung ¸ cung cÊp gÇn mét phÇn ba, trong ®ã: 250.000 tÊn tõ thµnh chiÕn l−îc gäng k×m ®ßi li khai sÏ ®e do¹ nghiªm träng Trung Quèc tõ hai

Cad¨cxtan; 30.000 tÊn nhËp tõ ®Çu T©y vµ §«ng.

55

Trung Quèc vµ vÊn ®Ò Trung ¸

III. Trung Quèc ®èi mÆt víi

thay ®æi t×nh h×nh chÝnh trÞ ë

Trung ¸

T©y, Mü hÇu nh− khèng chÕ Trung ¸. Nh− vËy, x−¬ng sèng “ChiÕn l−îc Trung ¸ cña Trung Quèc lµ chiÕn l−îc dÇu löa bÞ ph¸ vì, lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng quan hÖ chÝnh trÞ Trung Quèc -Trung ¸.

Còng nh− Nga, Mü, Trung Quèc rÊt thËn träng ch¬i v¸n cê Trung ¸, kh«ng muèn t×nh h×nh ë ®©y bÊt æn, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh.

t×nh h×nh Tr−íc diÔn biÕn

Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, Trung ¸ ®· kh«ng cßn lµ “s©n sau” cña Nga hay “®o¹n ®−êng t¬ lôa’ cña Trung Quèc. Sau “sù kiÖn 11-9”, Mü viÖn cí chèng khñng bè quèc tÕ, ®Ó cã ®−îc sù hiÖn diÖn qu©n sù t¹i Grudia, Tatgikixtan, C−r¬g−xtan,… Sau “cuéc c¸ch m¹ng mµu chanh” th¸ng 3-2005 ë C−r¬g−xtan, Mü cã lÝ do can thiÖp vµo Trung ¸ víi chiªu bµi ñng hé, chi viÖn cho nÒn “d©n chñ” ë C−r¬g−xtan vµ c¸c n−íc Trung ¸ kh¸c. Mü sÏ viÖn trî 31 triÖu ®« la cho n¨m 2005, ñng hé nhµ l·nh ®¹o míi ®Ó kh«i phôc trËt tù ë ®©y. Trung Quèc cho r»ng sau “c¸ch m¹ng mµu chanh” ë C−r¬g−xtan cã bµn tay cña Mü vµ Mü lu«n d· t©m kiÒm chÕ Trung Quèc. B¸o chÝ B¾c Kinh tõng tuyªn bè sù kiÖn ë C−r¬g−xtan lµ “cuéc ®¶o chÝnh” coi chÝnh quyÒn míi lµ “tËp ®oµn th©n Mü” (11) .

HiÖn Mü cã ë C−r¬g−xtan 30 m¸y bay

chiÕn ®Êu vµ 2.000 qu©n, dù ¸n x©y

®−êng s¾t dµi 600 km cña Trung Quèc

nèi víi C−r¬g−xtan vµ Ud¬bªkixtan buéc

ph¶i dõng l¹i. ë C−r¬g−xtan, Th− kÝ Tæ chøc hîp t¸c Th−îng H¶i Tr−¬ng §øc Qu¶ng tuyªn bè: ”Chóng t«i lo ng¹i vÒ t×nh h×nh ë C−r¬g−xtan”. Tuy nhiªn, Trung Quèc kh«ng ph¶n ®èi chÝnh quyÒn míi ë n−íc nµy. Bé Ngo¹i giao Trung Quèc thÓ hiÖn th¸i ®é Trung Quèc mong muèn t×nh h×nh ë C−r¬g−xtan nhanh chãng æn ®Þnh vµ quan hÖ hai n−íc tiÕp tôc ph¸t triÓn. Thùc tÕ, Trung Quèc chØ quan t©m tíi sù æn ®Þnh ë ®©y cßn ng−êi cÇm quyÒn lµ ai ®Òu kh«ng quan träng(12). “C¸ch m¹ng mµu chanh” ë

C−r¬g−xtan cã nguy c¬ lµm ph¸ s¶n “Tæ

chøc hîp t¸c Th−îng H¶i” do Nga vµ

Trung Quèc x©y dùng, lµm ®æ vì “chiÕn l−îc dÇu löa Trung ¸” cña Trung Quèc.

Sau “c¸ch m¹ng mµu chanh” ë

C−r¬g−xtan, Trung Quèc d−êng nh− bÞ

Theo «ng Tr−¬ng §øc Qu¶ng, Trung Quèc cÇn mÒm dÎo vµ nªn cã nh÷ng cuéc th−¬ng l−îng trong SCO, n¬i Trung Quèc vµ mét sè n−íc Trung ¸ lµ thµnh viªn ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. Mét sè ng−êi kh¸c trong l·nh ®¹o Trung Quèc l¹i cho r»ng n−íc nµy cÇn “lÊy tÜnh chÕ ®éng”, b×nh tÜnh quan s¸t sau ®ã sÏ ¸p dông hµnh ®éng thÝch hîp.

l©m vµo thÕ bÞ bao v©y cña mét ma trËn. ë phÝa B¾c, NhËt x©y dùng ®−êng èng dÉn dÇu Xibiri- Nakhodka, t¹i phÝa

§«ng, Mü vµ NhËt ng¨n c¶n, ë phÝa Nam, Trªn thùc tÕ, Trung Quèc ®· tÝch cùc thùc thi nhiÒu ®èi s¸ch tr−íc thay ®æi t×nh h×nh chÝnh trÞ t¹i Trung ¸. Mü kiÒm chÕ eo biÓn Mal¾cca, ë phÝa

56

nghiªn cøu trung quèc sè 3(61) - 2005.

VÒ mÆt kinh tÕ, Trung Quèc ®· thùc VÒ qu©n sù, tr−íc ho¹t ®éng cña tæ

hiÖn chÝnh s¸ch “gi÷ m×nh”, cho ngõng chøc ly khai T©n C−¬ng “§«ng Thæ” t¨ng

c¸c dù ¸n ®−êng s¾t, èng dÉn dÇu, ngõng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt sau nh÷ng diÔn

bu«n b¸n vµ ®ãng cöa biªn giíi. Tuy biÕn chÝnh trÞ diÔn ra t¹i C−r¬g−xtan

cuèi th¸ng 3 n¨m 2005, Trung Quèc

®· thùc thi chiÕn l−îc qu©n sù ng¨n

nhiªn, “Trung Quèc cÇn ph¶i gi÷ ch¾c Trung ¸” nh− tê “B¸o Kinh tÕ Hång C«ng” ngµy 11-4 nªu lªn chñ tr−¬ng cña chÆn. Môc ®Ých tr−íc hÕt lµ tá râ th¸i ®é

cña m×nh cho Mü thÊy r»ng Trung Quèc

s½n sµng vµ ®ang tÝch cùc chèng khñng

bè ®Ó ng¨n chÆn kh«ng cho Mü xói bÈy

thÕ lùc T©n C−¬ng ®éc lËp. Trung Quèc

n−íc nµy. BiÖn ph¸p nh»m gi÷ v÷ng Trung ¸ cña Trung Quèc sÏ bao gåm: gi÷ ch¾c quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n−íc Trung ¸. MÆc dï, hiÖn t¹i c¸c n−íc nµy ®−îc Mü viÖn trî vÒ kinh tÕ, nh−ng vÒ l©u vÒ t¨ng c−êng quan hÖ víi l·nh ®¹o míi ë

K−r¬g−xtan víi hy väng, gièng nh− ®èi

víi l·nh ®¹o tr−íc ®©y cña n−íc nµy,

dµi, do vÞ trÝ ®Þa lÝ, ë qu¸ xa Mü, ngay c¹nh Trung Quèc, nªn c¸c n−íc Trung ¸ sÏ rÊt cÇn ®Õn Trung Quèc, mét quèc gia ®· t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó Trung Quèc

®ang cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh. chèng l¹i c¸c phÇn tö li khai.

Tr−íc ®©y, C−r¬g−xtan cã quan hÖ tèt Trung Quèc ®· t¨ng c−êng ®iÒu

víi Trung Quèc, nay gÆp khã kh¨n chØnh, bè trÝ lùc l−îng lôc qu©n, theo

Trung Quèc kh«ng nªn xa l¸nh, ng−îc ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia qu©n sù

l¹i, cÇn quan hÖ tèt víi ban l·nh ®¹o míi vÉn cã kh¶ n¨ng r¨n ®e. T¹i phÝa §«ng,

t¹o c¬ héi cho thêi gian tíi. H¬n n÷a, Trung Quèc cho x©y dùng §¹i qu©n khu

Trung Quèc cÇn t¨ng c−êng ph¸t triÓn TÕ Nam ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh xÊu t¹i

§µi Loan, ë phÝa T©y, cñng cè §¹i qu©n

kinh tÕ vïng biªn giíi ®Ó t¹o lßng tin cËy víi c¸c n−íc nµy (13)

khu Lan Ch©u nh»m ®èi phã víi t×nh h×nh Trung ¸. §¹i qu©n khu Lan Ch©u cã trang thiÕt bÞ hµng ®Çu thÕ giíi, cã −u Trung ¸ cã nguy c¬ bÊt æn cao do cßn l¹c hËu vÒ kinh tÕ. Th«ng qua ph¸t triÓn

thÕ h¬n so víi qu©n Mü, hiÖn cã mÆt t¹i c¸c n−íc Trung ¸, vÒ thiÕt gi¸p hay t¸c chiÕn biÖt ®éng. kinh tÕ, Trung Quèc cã thÓ lµm cho 4 n−íc Trung ¸ nµy tho¸t khái khã kh¨n kinh tÕ. B»ng c¸ch nµy, víi t− c¸ch lµ

NhiÖm vô cña c¸c c¸nh qu©n Trung mét trong hai n−íc khëi x−íng SCO, vµ

lµ n−íc g¸nh v¸c vai trß to lín trong tæ

chøc, Trung Quèc cã thÓ ®−a ra sù ®¶m

Quèc ®iÒu ®éng t¹i vïng tiÕp gi¸p c¸c n−íc Trung ¸ rÊt cô thÓ: 1. ë phÝa B¾c, qu©n ®−îc ®iÒu ®éng ®Õn tíi ®Ìo Ura cña b¶o ®¸ng tin cËy vÒ hîp t¸c chÝnh trÞ

T©n C−¬ng cã nhiÖm vô b¶o vÖ ®−êng gi÷a c¸c thµnh viªn. §©y lµ hµnh ®éng

èng dÉn Cad¾cxtan- T©n C−¬ng; 2. T¹i

miÒn Trung, nh÷ng c¸nh qu©n ®−îc h÷u hiÖu chèng l¹i sù ph¸ ho¹i cña c¸c thÕ lùc bªn ngoµi (14).

57

Trung Quèc vµ vÊn ®Ò Trung ¸

kinh tÕ lµ −u tiªn sè mét. Trung Quèc kh«ng muèn vµ kh«ng ®Ó Trung ¸ lµ nh©n tè g©y bÊt æn . triÓn khai tíi biªn giíi Ud¬bªkixtan, ¸pganixtan, Pakixtan cã nhiÖm vô ng¨n ngõa nh÷ng biÕn cè cã thÓ x¶y ra do t×nh

h×nh bÊt tr¾c t¹i c¸c n−íc nµy vµ c¸c

Chó thÝch:

phÇn tö cùc ®oan cã thÓ v−ît qua biªn

1. Reuter (BishkÕch 31-3-05). TTXVN, Tµi liÖu Tham kh¶o ®Æc biÖt, ngµy 1-4-2005.

giíi; 3. Víi phÇn phÝa Nam, qu©n vÉn

2. TTXVN, TLTK§B, ngµy 7-4-2000,

3. C−r¬g−xtan g©y lo ng¹i cho Trung Quèc. B¸o Th−¬ng nh©n (Nga) ngµy 4-4. TTXVN, TLTK§B, ngµy 7-4-05

4. Newsru.com. TTXVN, TLTK§B, ngµy

4-4-2005.

®−îc ®iÒu ®éng tíi Cas¬mia ®èi diÖn víi Ên §é, thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô khi cÇn thiÕt(15).

5. HiÖn nay, Mü, ch©u ¢u ®· æn ®Þnh vÒ

nhiÒu mÆt, trong chiÕn l−îc l©u dµi lu«n muèn

Nh÷ng thay ®æi chÝnh trÞ míi ®©y ë Trung ¸, mét sè n−íc céng hoµ thuéc Liªn X« cò tr−íc ®©y nh− Grudia, C−r¬g−xtan ®· thay ®æi ®éi ngò l·nh ®¹o, ®ång thêi thay ®æi ®Þnh h−íng chiÕn l−îc, h−íng tíi ch©u ¢u, nhÊt lµ Mü lµ

§«ng tiÕn mµ c¸c n−íc céng hoµ thuéc Liªn X« cò, trong ®ã cã Trung ¸ lµ ®Þa bµn lÝ t−ëng.

6. Tõ n¨m 1997 NhËt B¶n ®· thiÕt lËp

mét sù kiÖn chÝnh trÞ mang ý nghÜa quèc tÕ. Sù kiÖn gäi lµ “c¸ch m¹ng ®−êng phè”

hay “c¸ch m¹ng mµu”, nhÊt lµ cuéc thay ®æi th¸ng 3 n¨m 2005 t¹i C−r¬g−xtan,

ngo¹i giao con ®−êng t¬ lôa víi c¸c n−íc Trung ¸. NhËt B¶n cho c¸c n−íc nµy vay −u ®·i ®Ó më ®−êng xuyªn U¬bªkixtan, ¸pganixtan, Pakixtan, xuyªn Trung ¸ ra Ên ®é d−¬ng.

7. TTXVN. TLTK§B, ngµy 2-4-05.

8. “§¹i C«ng b¸o” Hång C«ng 16-4-05 Tin

Tham kh¶o thÕ giíi, ngµy 18-4-05.

9. §µi RFI ngµy 29-3-2005. TTXVN,

n−íc l¸ng giÒng víi Trung Quèc, trùc tiÕp ¶nh h−ëng tíi chiÕn l−îc miÒn T©y cña Trung Quèc.

TLTK§B, ngµy 1-4-2005

10. Xem chó thÝch (3).

11. Xem chó thÝch (3).

12. §µi RFI ngµy 29-3-2005. TTXVN, Tµi

liÖu TLTK§B, ngµy 1-4-2005.

13. TTXVN, Tin Tham kh¶o thÕ giíi,

ngµy 12-4-2005

Trong bèi c¶nh quèc tÕ hiÖn nay, Trung Quèc còng nh− Nga, Mü lµ nh÷ng n−íc cã quyÒn lîi trùc tiÕp ë vïng nµy kh«ng muèn t×nh h×nh ë ®©y bÊt æn. Nh÷ng ®èi s¸ch cña Trung Quèc thùc hiÖn kh«ng v−ît qu¸ khu«n khæ nµy.

14. “§¹i C«ng b¸o” Hång C«ng 16-4-05, TTXVN, Tin Tham kh¶o thÕ giíi, ngµy 18-4-05. 15. B¸o Kinh tÕ Hång C«ng 11-4. TTXVN.

Tr−íc diÔn biÕn t×nh h×nh chÝnh trÞ t¹i Trung ¸, Trung Quèc buéc ph¶i cã nh÷ng thay ®æi chiÕn l−îc, thÓ hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc, nh−ng quan träng nhÊt lµ ngo¹i giao, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Phèi hîp víi Nga, lµ n−íc ®ång s¸ng lËp SCO, Trung Quèc ®ang t×m c¸ch gi¶i quyÕt æn tho¶ vÊn ®Ò Trung ¸, tr−íc hÕt −u tiªn trong néi khèi, trong ®ã c¸c biÖn ph¸p