ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT

GIÁP MẠNH HUY

MéT Sè VÊN §Ò Lý LUËN Vµ THùC TIÔN VÒ B¶O VÖ

C¸C QUYÒN CON NG¦êI B»NG PH¸P LUËT H×NH Sù VIÖT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự Mã số: 60 38 40

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS. TSKH. LÊ VĂN CẢ M

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu khoa

học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm

bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Các kết quả nêu trong Luận

văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi đã

hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ

tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để

tôi có thể bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Người cam đoan

Giáp Mạnh Huy

MỤC LỤC

Trang

Trang phu ̣ bìa Lờ i cam đoan Mục lục

Danh mu ̣c từ viết tắt Danh mục các bảng

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 8

Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ CÁC QUYỀN

CON NGƯỜI BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ........ 15

1.1. Ý nghĩa và khái niệm bảo vệ các quyền con người bằng pháp

luật hình sự ........................................................................................ 16

1.1.1. Ý nghĩa của việc bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự ..... 16

1.1.2. Khái niệm bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự ....... 16

1.2. Đặc điểm của việc bảo vệ các quyền con người bằng pháp

luật hình sự ....................................... Error! Bookmark not defined.

1.3. Nội dung của việc bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật

hình sự Việt Nam .............................. Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Nội dung của việc bảo vệ các quyền con người bằng một số chế

định thuộc Phần chung PLHS ............ Error! Bookmark not defined.

1.3.2. Nội dung của việc bảo vệ các quyền con người bằng một số chế

định thuộc Phần các tội phạm PLHS.. Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 1 ......................................... Error! Bookmark not defined.

Chương 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THỰC TRẠNG NHỮNG QUY

PHẠM PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH CÓ

LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC BẢO VỆ CÁC QUYỀN CON NGƯỜIError! Bookmark not defined.

2.1. Một số vấn đề về thực trạng những quy phạm Phần chung

pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành có liên quan đến việc

bảo vệ các quyền con người ............. Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Những quy phạm thuộc chế định Đạo luật hình sự có liên quan

đến việc bảo vệ các quyền con người Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Những quy phạm thuộc chế định Tội phạm có liên quan đến việc

bảo vệ các quyền con người ............... Error! Bookmark not defined.

2.1.3. Những quy phạm thuộc chế định Các tình tiết loại trừ tính chất tội

phạm của hành vi có liên quan đến việc bảo vệ các quyền con ngườiError! Bookmark not defined.

2.1.4. Những quy phạm thuộc chế định Trách nhiệm hình sự có liên

quan đến việc bảo vệ các quyền con ngườiError! Bookmark not defined.

2.1.5. Những quy phạm thuộc chế định Hình phạt có liên quan đến việc

bảo vệ các quyền con người ............... Error! Bookmark not defined.

2.1.6. Những quy phạm thuộc chế định Các biện pháp tha miễn có liên

quan đến việc bảo vệ quyền con ngườiError! Bookmark not defined.

2.2. Một số vấn đề về thực trạng những quy phạm Phần các tội

phạm pháp luật hình sự Việt Nam có liên quan đến việc bảo

vệ các quyền con người .................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Những quy phạm thuộc chế định Các tội xâm phạm tính mạng,

sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người có liên quan đến

việc bảo vệ các quyền con người ....... Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Những quy phạm thuộc chế định Các tội xâm phạm các quyền tự

do, dân chủ của công dân có liên quan đến việc bảo vệ các quyền

con người ............................................ Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 2 ......................................... Error! Bookmark not defined.

Chương 3: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG NHỮNG

QUY PHẠM PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH

CÓ LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC BẢO VỆ CÁC QUYỀN CON

NGƯỜI VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆNError! Bookmark not defined.

3.1. Thực tiễn áp dụng pháp những quy phạm Phần chung pháp

luật hình sự Việt Nam có liên quan đến việc bảo vệ các quyền

con người và giải pháp hoàn thiện .. Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Thực tiễn áp dụng những quy phạm Phần chung pháp luật hình

sự Việt Nam có liên quan bảo vệ các quyền con người tại tỉnh

Bắc Giang giai đoạn 2009 - 2014 ..... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật:Error! Bookmark not defined.

3.2. Thực tiễn áp dụng những quy phạm Phần các tội phạm pháp

luật hình sự Việt Nam có liên quan đến việc bảo vệ các quyền

con người và giải pháp hoàn thiện .. Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Thực tiễn áp dụng những quy phạm pháp luật Phần các tội phạm

pháp luật hình sự Việt Nam có liên quan đến việc bảo vệ các

quyền con người tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2009 - 2014Error! Bookmark not defined.

3.2.2. Một số giải pháp hoàn thiện ............... Error! Bookmark not defined.

Kết luận chương 3 ......................................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 17

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS: Bộ luật hình sự năm 1999

(sửa đổi, bổ sung năm 2009)

BPCC: Biện pháp cưỡng chế

BPTM: Biện pháp tha miễn

CHXHCN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

CQĐT: Cơ quan điều tra

HPBS: Hình phạt bổ sung

HPC: Hình phạt chính

LHS: Luật hình sự

NNPQ: Nhà nước pháp quyền

PLHS: Pháp luật hình sự

QĐHP: Quyết định hình phạt

TCN: Trước công nguyên

TNHS: Trách nhiệm hình sự

TPHS: Tư pháp hình sự

TTHS: Tố tụng hình sự

VKS: Viện kiểm sát

VPPL: Vi phạm pháp luật

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

Tên bảng

Trang

bảng

Bảng 3.1: Số liệu xét xử các loại tội phạm tại tỉnh Bắc Giang từ

Error!

năm 2009 đến năm 2014

Bookmark

not

defined.

Bảng 3.2: Số liệu các loại hình phạt được áp dụng trong xét xử án

Error!

hình sự tại tỉnh Bắc Giang từ năm 2009 đến năm 2014

Bookmark

not

defined.

Bảng 3.3: Số liệu về các biện pháp tha miễn được áp dụng từ

Error!

2009 đến 2014 tại tỉnh Bắc Giang

Bookmark

not

defined.

Bảng 3.4: Số lượng các vụ án hình sự xét xử về Các tội xâm

phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của

Error!

con người và Các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ

Bookmark

của công dân tại tỉnh Bắc Giang từ năm 2009 đến năm

not

2014

defined.

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Quyền con người là những giá trị xã hội cao quý nhất được thừa nhận

chung của nền văn minh nhân loại [10, tr.15].

Trong lịch sử, bảo vệ quyền, lợi ích của con người là nguyên nhân và cũng

là mục đích ra đời của pháp luật nói chung và pháp luật hình sự nói riêng. Tuy

nhiên trong mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi chế độ chính trị, xã hội cũng như ở mỗi

quốc gia khác nhau thì pháp luật bảo vệ quyền con người thể hiện khác nhau và

quyền con người cũng được hiểu khác nhau.

Tuyên ngôn nhân quyền đưa ra một chuẩn mực chung về quyền con người

cho tất cả các quốc gia. Tại điều 1 nêu “Tất cả mọi người sinh ra tự do và bình

đẳng về phẩm giá và các quyền” [42, Điều 1]. Từ đó, chúng ta nhận thấy một

điều rằng “quyền con người” là dành cho tất cả mọi người trên cơ sở đảm bảo

lợi ích chung cho cả cộng đồng trong một xã hội dân chủ. Tại Điều 29 quy định:

Trong việc hưởng thụ các quyền và tự do, mỗi cá nhân chỉ có thể

bị pháp luật hạn chế các quyền và tự do đó vì mục đích đảm bảo sự thừa

nhận và tôn trọng các quyền và tự do của người khác cũng như nhằm

đảm bảo những yêu cầu về trật tự công cộng, đạo đức và phúc lợi chung

trong một xã hội dân chủ [42, Điều 29].

Với sự ra đời của Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

năm 2013, lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến các quyền con người đã được ghi

nhận một cách trân trọng và tập trung thành 01 chương riêng biệt, đó là Chương 2

với tên gọi "Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân" với tổng số

36 điều luật.

Với quy định tại khoản 1 Điều 14 "Ở nước Cộng hòa xã hôi chủ nghĩa Việt

Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã

hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật" [33,

Điều 14, khoản 1], Hiến pháp 2013 không chỉ thừa nhận về mặt pháp lý các quyền

con người trên 02 phương diện là quyền con người nói chung và quyền công dân nói

riêng mà còn khẳng định một cách rõ ràng cơ chế bảo vệ, bảo đảm thực hiện các

quyền này trong thực tiễn đó chính là Hiến pháp và pháp luật.

Tư tưởng bảo vệ các quyền con người được thể hiện rõ nét thông qua việc

Hiến pháp 2013 đã quy định rõ các trường hợp quyền con người, quyền công

dân bị hạn chế. Ngoài những trường hợp này, quyền con người, quyền công dân

đòi hỏi phải được tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm thực hiện bởi toàn Đảng, toàn

dân, toàn xã hội. Theo đó, quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn

chế trong bốn (04) trường hợp được quy định tại khoản 2 Điều 14 bao gồm:

- Vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia

- Vì lý do trật tự, an toàn xã hội

- Vì lý do đạo đức xã hội

- Vì lý do sức khỏe của cộng đồng [33, Điều 14, khoản 2].

Đồng thời thông qua quy định tại khoản 2 Điều 14, Hiến pháp 2013 cũng

quy định rõ cách thức duy nhất để có thể hạn chế quyền con người, quyền công

dân đó là theo quy định của pháp luật. Theo đó quyền con người, quyền công dân

chỉ có thể bị hạn chế theo các quy định của pháp luật chứ không thể bị hạn chế

bằng bất cứ hình thức nào khác.

Quyền con người, quyền công dân là quyền vốn có, quyền tự nhiên của mỗi

con người. Những quyền này được Hiến pháp và pháp luật thừa nhận, tôn trọng,

bảo vệ và bảo đảm nên đã được nâng lên thành quyền hiến định, quyền luật định.

Tuy nhiên việc thực hiện các quyền con người, quyền công dân của mỗi người,

mỗi cá nhân trong xã hội không thể tùy tiện, vô lối mà phải đặt trong những khuôn

khổ nhất định, có như vậy mới đảm bảo được tính ổn định và phát triển bền vững

của xã hội từ đó có tác động ngược trở lại trong việc bảo đảm thực hiện các quyền

con người, quyền công dân trong thực tiễn. Khuôn khổ mà tác giả luận văn muốn

đề cập đến ở đây chính là "việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không

được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người

khác" (quy định tại khoản 4 Điều 15 Hiến pháp 2013).

Điều 16 Hiến pháp 2013 thực sự là một minh chứng rõ nét cho tính nhân văn,

nhân đạo của bản Hiến pháp này. Điều 16 Hiến pháp 2013 khẳng định:

1. Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.

2. Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự,

kinh tế, văn hóa, xã hội [33, Điều 16].

Không chỉ dừng lại ở việc ghi nhận về mặt pháp lý một cách khái quát các

quyền cơ bản của con người, của công dân gồm các quyền về chính trị, dân sự,

kinh tế, văn hóa, xã hội mà Hiến pháp 2013 còn ghi nhận nội dung cụ thể của từng

loại quyền trong các nhóm quyền cơ bản nêu trên, trong số đó có một số quyền liên

quan đến lĩnh vực tư pháp hình sự từ Điều 19 đến Điều 43.

Trên tinh thần đó, pháp luật hình sự Việt Nam bảo vệ các quan hệ xã hội

trong đó con người là chủ thể được bảo vệ khỏi sự xâm phạm của những hành vi

nguy hiểm trái với chuẩn mực xử sự chung của toàn xã hội, mà kết quả của hành

vi đó trái với lợi ích của xã hội. Trong quá trình đó, pháp luật hình sự Việt Nam

buộc phải có những quy định về việc hạn chế quyền của người phạm tội nhằm

mục đích trừng trị, răn đe, và giáo dục vì lợi ích của cộng đồng.

Vấn đề đặt ra là quy định của pháp luật hình sự phải cân bằng giữa việc bảo

vệ quyền lợi ích đúng đắn (toàn xã hội ghi nhận) của mỗi cá nhân, tổ chức và xã hội

với việc hạn chế, tước bỏ một số quyền của người phạm tội nhằm mục đích bảo vệ

quyền con người. Pháp luật hình sự Việt Nam với những quy định của mình mục

đích cuối cùng là đảm bảo trật tự xã hội từ đó đảm bảo quyền con người chung cho

cả cộng đồng và đối với từng cá nhân cụ thể.

Với sự ra đời của Hiến pháp 2013, nhu cầu hoàn thiện PLHS nói chung và

BLHS nói riêng với tư cách là một trong những công cụ hữu hiệu nhất của Nhà

nước trong việc bảo vệ các quyền con người cho phù hợp với tinh thần của bản

hiến pháp mới này là tất yếu và khách quan.

Xuất phát từ những lý do trên đây, tôi đã lựa chọn đề tài “Một số vấn đề lý

luận và thực tiễn về bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt

Nam” làm luận văn cao học luật của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Nghiên cứu khoa học về vấn đề bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật

hình sự là vấn đề quan trọng và cần thiết. Vấn đề này đòi hỏi những quan điểm,

những nghiên cứu của nhiều tác giả khác nhau với nhiều khía cạnh và góc nhìn

khác nhau. Thực tế vấn đề này cũng được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu với

nhiều công trình, bài viết có giá trị.

Trước hết phải kể đến một số công trình nghiên cứu chuyên sâu trong ngành

khoa học luật hình sự Việt Nam như:

- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Đại học quốc gia Hà Nội "Bảo vệ các

quyền con người bằng pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự trong giai

đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam" do GS.TSKH Lê Văn Cảm, TS.

Nguyễn Ngọc Chí và TS.Trịnh Quốc Toản đồng chủ trì đề tài, nghiệm thu năm

2006.

- Đề tài nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Đại học quốc gia Hà Nội "Bảo

vệ các quyền con người bằng pháp luật về tư pháp hình sự - lý luận, thực trạng và

hoàn thiện pháp luật" (Mã số QĐ.TĐ.10.16) triển khai từ năm 2010 đến năm 2013

do GS.TSKH Lê Văn Cảm làm chủ trì.

- Sách chuyên khảo "Bảo vệ an ninh quốc gia, an ninh quốc tế và các

quyền con người bằng pháp luật hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước

pháp quyền" do GS.TSKH Lê Văn Cảm làm chủ biên, Nxb. Tư pháp Hà Nội,

2007.

- Đề tài nghiên cứu khoa học cơ bản cấp Đại học Quốc gia Hà Nội “Một số

vấn đề lý luận và thực tiễn về các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân

theo luật hình sự Việt Nam” do TS. Trịnh Tiến Việt chủ trì, nghiệm thu năm 2008.

Kết quả: Tốt và đã được Nxb. Chính trị Quốc gia in thành sách chuyên khảo năm

2010.

- Sách tham khảo của TS.Trần Quang Tiệp "Bảo vệ quyền con người trong luật

hình sự, luật tố tụng hình sự", NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội, 2004.

- Sách chuyên khảo do TS.Võ Thị Kim Oanh chủ biên "Bảo đảm quyền con

người trong tư pháp hình sự Việt Nam", NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí

Minh, 2010.

Tiếp đó là loạt bài viết “Những vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con

người bằng pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự” của GS.TSKH Lê Văn Cảm

(đăng trên các số 11; 12, 13 và 14 năm 2006 của Tạp chí Toà án nhân dân); các bài

viết “ Những vấn đề pháp lý cơ bản về luật hình sự quốc tế và việc bảo vệ quyền

con người” của TS. Trịnh Tiến Việt, Khoa luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (đăng

trên các số 8, 9 và 10 năm 2009 Tạp chí Toà án nhân dân); "Bảo vệ quyền con

người trong các quy định của Phần chung của Bộ luật hình sự năm 1999" của

NCS.Phan Anh Tuấn; "Bảo vệ quyền trẻ em bằng pháp luật hình sự trong Phần

các tội phạm Bộ luật hình sự năm 1999" của TS.Trần Quang Vinh; "Bảo vệ quyền

con người thông qua các quy định củ Phần chung Bộ luật hình sự về hình phạt tử

hình" của Ths.Vũ Thị Thúy.

Các nghiên cứu nói trên đã đề cập đến các khía cạnh khác nhau với phạm

vi khác nhau về việc bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự nói

chung và pháp luật hình sự Việt Nam nói riêng có ý nghĩa quan trong trong lý

luận và thực tiễn bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự ở Việt

Nam.

Với tình hình trên, đề tài "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về bảo vệ các

quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt Nam" sẽ được nghiên cứu ở cấp độ

luận văn thạc sỹ một cách tương đối toàn diện, đầy đủ và đảm bảo được tính logic,

không có sự trùng lặp với các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố.

3. Mục tiêu, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu đề tài

* Mục tiêu nghiên cứu

Bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt Nam là một vấn đề

rộng, đa dạng và phức tạp. Do trình độ nghiên cứu khoa học còn hạn chế và trong

phạm vi của một luận văn thạc sỹ, tác giả chỉ có thể đưa ra những vấn đề nào mà

theo quan điểm của tác giả là cơ bản và quan trọng hơn cả liên quan đến bảo vệ các

quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt Nam. Trên cơ sở làm rõ được một số

vấn đề lý luận cơ bản và nội dung của một số quy phạm pháp luật hình sự Việt

Nam hiện hành về bảo vệ các quyền con người, tác giả mạnh dạn chỉ ra một vài

điểm mà theo quan điểm cá nhân của tác giả là còn thiếu sót hoặc chưa hợp lý

trong những quy phạm mà tác giả có điều kiện nghiên cứu. Đồng thời nêu lên một

số vấn đề cơ bản liên quan đến thực trạng áp dụng một số quy phạm pháp luật hình

sự về bảo vệ các quyền con người ở nước ta. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu tương

đối tổng hợp, luận văn sẽ đề xuất một vài giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện và

nâng cao hiệu quả thực thi trên thực tế của một số quy phạm pháp luật hình sự Việt

Nam trong việc bảo vệ các quyền con người.

* Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện được mục tiêu này, luận văn phải hoàn thành một số nhiệm vụ

nghiên cứu cụ thể sau:

- Nghiên cứu một số vấn đề lý luận cơ bản về bảo vệ các quyền con người

bằng pháp luật hình sự.

- Nghiên cứu một số quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam cơ bản trong

việc bảo vệ các quyền con người. Từ đó chỉ ra một vài điểm thiếu sót trong những

quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về bảo vệ các quyền con người

- Đưa ra một số đề xuất nhằm góp phần hoàn thiện pháp luật hình sự Việt

Nam trong việc bảo vệ các quyền con người.

* Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Với nhiệm vụ nghiên cứu trên, luận văn tập trung nghiên cứu việc bảo vệ

các quyền con người dưới góc độ luật hình sự thông qua một số quy phạm PLHS

Việt Nam cơ bản của 06 chế định thuộc Phần chung bao gồm: Đạo luật hình sự;

Tội phạm; Các tình tiết loại trừ tính chất tội phạm của hành vi; Trách nhiệm hình

sự; Hình phạt và Các biện pháp tha miễn; 02 chế định thuộc Phần các tội phạm bao

gồm: Chương các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con

người và Chương các tội xâm phạm quyền tự do, dân chủ của công dân. Nội dung

cốt lõi của luận văn là xoay quanh vấn đề bảo vệ các quyền con người bằng một số

quy phạm pháp luật hình sự cơ bản dưới góc nhìn lý luận, luật thực định và thực

tiễn áp dụng. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài sẽ được giới hạn trong phạm vi ba nội

dung chính sau đây:

- Một số vấn đề lý luận cơ bản về bảo vệ các quyền con người bằng pháp

luật hình sự Việt Nam;

- Một số vấn đề về thực trạng các quy phạm pháp luật hình sự Việt Nam

hiện hành bảo vệ các quyền con người;

- Tìm hiểu một số vấn đề về thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự Việt Nam

trong việc bảo vệ các quyền con người và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện được mục tiêu nghiên cứu nói trên, việc nghiên cứu được tiến

hành dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh

về Nhà nước và pháp luật, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về quản lý Nhà

nước, quản lý xã hội cũng như chủ trương, quan điểm về việc xây dựng Bộ luật

hình sự.

Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật

biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, sử dụng tổng hợp các phương pháp

nghiên cứu như: Phân tích, tổng hợp, logic, lịch sử, qui nạp, đối chiếu, so sánh,

khảo sát thăm dò lấy ý kiến trong phạm vi những người làm công tác thực tiễn, sử

dụng kết quả thống kê... nhằm làm sáng tỏ các vấn đề trong nội dung luận văn.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn

Những đóng góp của luận văn thể hiện trên một số phương diện sau đây:

Thứ nhất: Vấn đề bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt Nam

được nghiên cứu một cách tương đối có hệ thống và tương đối toàn diện.

Thứ hai: Trên cơ sở tổng hợp kết quả nghiên cứu, luận văn đề xuất một số

giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện một vài quy phạm pháp luật hình sự cơ bản về

bảo vệ các quyền con người, nâng cao hiệu quả của việc bảo vệ các quyền con

người bằng pháp luật hình sự trên thực tế.

6. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần Lời mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

được kết cấu bởi 3 chương:

Chương 1: Một số vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con người bằng pháp

luật hình sự Việt Nam.

Chương 2: Một số vấn đề về thực trạng những quy phạm pháp luật hình sự

Việt Nam hiện hành có liên quan đến việc bảo vệ các quyền

con người.

Chương 3: Một số vấn đề về thực tiễn áp dụng những quy phạm pháp luật

hình sự Việt Nam hiện hành có liên quan đến việc bảo vệ các

quyền con người và giải pháp hoàn thiện

Chương 1

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO VỆ CÁC QUYỀN CON NGƯỜI

BẰNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Lý luận bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự Việt Nam là một

vấn đề rộng lớn và phức tạp. Trong phạm vi luận văn của mình, tác giả luận văn

chỉ đề cập những vấn đề lý luận mà theo quan điểm của tác giả là cơ bản và quan

trọng nhất.

1.1. Ý nghĩa và khái niệm bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật

hình sự

1.1.1. Ý nghĩa của việc bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình

sự

Trong bất kỳ một nhà nước pháp quyền đích thực nào, các quy định

của pháp luật hình sự đều có ý nghĩa thực tiễn rất quan trọng là nhằm bảo

vệ các quyền và tự do của con người và của công dân với tư cách là những

giá trị xã hội cao quý nhất được thừa nhận chung của nền văn minh nhân

loại tránh khỏi không chỉ sự xâm hại có tính chất tội phạm của công dân

khác, mà còn tránh khỏi sự tùy tiện của một số quan chức trong bộ máy

công quyền đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn vi phạm thô bạo pháp chế và

dân chủ, áp dụng sai các quy định của pháp luật hình sự vì các động cơ vụ

lợi, cá nhân ... [11, tr.7].

1.1.2. Khái niệm bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự

Hiện nay trong khoa học luật hình sự, có không ít công trình nghiên cứu về

vấn đề bảo vệ các quyền con người trong lĩnh vực tư pháp hình sự nói chung và

pháp luật hình sự nói riêng. Tuy nhiên việc định nghĩa và đưa ra khái niệm thế nào

là bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự mới chỉ được TSKH.GS Lê

Văn Cảm đề cập trong Đề tài trọng điểm cấp ĐHQGHN về "Bảo vệ các quyền con

người bằng pháp luật về tư pháp hình sự - Lý luận, thực trạng và hoàn thiện pháp

luật" theo đó:

Bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự trong giai

đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền là sự ghi nhận (điều chỉnh) đầy đủ

về mặt lập pháp, sự thực thi chính xác về mặt hành pháp và sự đảm bảo

tối đa về mặt tư pháp các quy định của PLHS để làm cho các quy định đó

phù hợp với các nguyên tắc và các quy phạm tương ứng của pháp luật

quốc tế trong lĩnh vực tư pháp hình sự, được tuân thủ, chấp hành và áp

dụng một cách nghiêm chỉnh, thống nhất và triệt để bởi các cơ quan bảo

vệ pháp luật và Tòa án, cũng như những người có chức vụ của các cơ

quan này trong thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử, đồng thời góp phần

tạo nên lòng tin của công dân vào sự nghiêm minh của pháp chế, tính

minh bạch và sự bình đẳng của pháp luật, sức mạnh và uy tín của bộ máy

công quyền, tính nhân đạo và dân chủ của xã hội dân sự và nhà nước

pháp quyền nói chung [18, tr.92].

Theo tôi, bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự là việc Nhà

nước thông qua BLHS và các văn bản hướng dẫn ghi nhận về mặt pháp lý một

cách rõ ràng và đầy đủ các quyền, tự do của con người đồng thời đưa ra một cơ

chế nhằm đảm bảo việc thực thi các quy định này trong thực tiễn cũng như

những chế tài để xử lý kịp thời và nghiêm minh các hành vi xâm phạm các

quyền, tự do này.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng (2002), Nghị quyết số 08 -

NQ/TW ngày 02/01/2002 “Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp

thời gian tới”, Hà Nội.

2. Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng (2005), Nghị quyết số 49 -

NQ/TW ngày 02/6/2005 “Về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”, Hà

Nô ̣i.

3. Lê Văn Cảm (1990), “Hoàn thiện các quy định về trách nhiệm hình sự - Một

yếu tố cơ bản và quan trọng nhất trong việc bảo vệ con người bằng pháp luật

hình sự”, Tạp chí Tòa án nhân dân, (2).

4. Lê Văn Cảm (1999), Hoàn thiện pháp luật hình sự Việt Nam trong giai đoạn

xây dựng Nhà nước pháp quyền (Một số vấn đề cơ bản của Phần chung),

NXB Công an nhân dân, Hà Nội.

5. Lê Văn Cảm (2000), Các nghiên cứu chuyên khảo về Phần chung luật hình

sự, tập 3, NXB Công an nhân dân, Hà Nội.

6. Lê Văn Cảm (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm),

NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

7. Lê Văn Cảm (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), NXB

Đại học Quốc gia Hà Nội.

8. Lê Văn Cảm và Nguyễn Ngọc Chí (đồng chủ biên) (2004), Cải cách tư pháp

ở Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, NXB Đại học

Quốc gia Hà Nội.

9. Lê Văn Cảm (2005), Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự

(Phần chung), Sách chuyên khảo Sau đại học, NXB Đại học Quốc gia Hà

Nội.

10. Lê Văn Cảm (2006), “Những vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con người

bằng pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự” (Đặt vấn đề nghiên cứu và

Phần I: Nhập môn, Tạp chí Tòa án nhân dân, (11).

11. Lê Văn Cảm (2006), “Những vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con người bằng

pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự” (Phần II: Bảo vệ các quyền con người

bằng pháp luật hình sự), Tạp chí Tòa án nhân dân, (12).

12. Lê Văn Cảm (2006), “Những vấn đề lý luận về bảo vệ các quyền con người bằng

pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự” (Phần II: Bảo vệ các quyền con người

bằng pháp luật hình sự), Tạp chí Tòa án nhân dân, (13).

13. Lê Văn Cảm, Nguyễn Ngọc Chí, Trịnh Quốc Toản (đồng chủ trì) (2006),

“Bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng

hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam”, Đề tài

nghiên cứu khoa học cấp Đại học Quốc gia Hà Nội.

14. Lê Văn Cảm (2007), “Hình phạt và hệ thống hình phạt, Tạp chí Tòa án nhân

dân, (14).

15. Lê Văn Cảm (2008), “Học thuyết về tội phạm – Những vấn đề nhập môn cơ

bản”, Tạp chí khoa học, (11, 13.)

16. Lê Văn Cảm và Trịnh Tiến Việt (2008) “Thực trạng các quy định của pháp

luật hình sự Việt Nam về hệ thống hình phạt và phương hướng hoàn thiện”,

Tạp chí khoa học - Đại học Quốc gia Hà Nội.

17. Lê Văn Cảm (2011), Ý nghĩa của cải cách hệ thống tư pháp hình sự nhằm bảo

vệ các quyền con người: Một số vấn đề chung, Báo cáo đề dẫn tại Hội thảo

của Đề tài nghiên cứu khoa học "Cải cách hệ thống tư pháp hình sự nhằm bảo

vệ các quyền con người " do Bộ môn tư pháp hình sự của Khoa Luật trực

thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, Hà Nội.

18. Lê Văn Cảm (chủ trì) (2013), "Bảo vệ các quyền con người bằng pháp luật về

tư pháp hình sự - lý luận, thực trạng và hoàn thiện pháp luật" , Đề tài nghiên

cứu khoa học trọng điểm cấp Đại học quốc gia Hà Nội.

19. Đảng cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002

của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời

gian tới, Hà Nội.

20. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 48/NQ-TW ngày 24/5/2005

của Bộ Chính trị Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt

Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2015.

21. Đảng cộng sản Việt Nam (2005), Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005

của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

22. Đảng cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ

XI, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội.

23. Trần Văn Độ (1994), “Quan niệm mới về hình phạt” trong chuyên đề của

Viện nghiên cứu khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp “Bộ luật hình sự: thực trạng

và phương hướng đổi mới”, Hà Nội.

24. Nguyễn Văn Động (2005), Quyền con người, quyền công dân trong Hiến

pháp Việt Nam, Sách chuyên khảo, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội

25. Trần Ngọc Đường (2004), Bàn về quyền con người, quyền công dân, Sách

tham khảo, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội.

26. Hoàng Văn Hảo và Chu Hồng Thanh (Chủ biên) (1998), Các văn bản quốc tế

về quyền con người, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội.

27. Nguyễn Ngọc Hòa (2001), “Trách nhiệm hình sự và hình phạt”, NXB Công

an nhân dân, Hà Nội.

28. Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao (2007), “Nghị quyết số

01/2007/NQ-HĐTP ngày 02/10/2007 về hướng dẫn áp dụng một số quy định

của Bộ luật hình sự về thời hiệu thi hành án, miễn chấp hành hình phạt, giảm

thời hạn chấp hành hình phạt”, Hà Nội.

29. Võ Thị Kim Oanh (chủ biên) (2010), Bảo đảm quyền con người trong tư pháp

hình sự Việt Nam, Sách chuyên khảo, NXB Đại học Quốc gia thành phố Hồ

Chí Minh.

30. Quốc hô ̣i (1985), Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Hà

Nô ̣i.

31. Quốc hô ̣i (1999), Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Hà

Nô ̣i.

32. Quốc hô ̣i (2009), Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Hà

Nô ̣i.

33. Quốc hô ̣i (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Hà Nội.

34. Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự 1999 (Phần

chung), NXB thành phố Hồ Chí Minh.

35. Viện nghiên cứu Nhà nước và pháp luật (1995), “Tội phạm học, Luật hình sự

và Luật tố tụng hình sự Việt Nam”, NXB Chính trị quốc gia.

36. Trịnh Tiến Việt, Trần Thị Quỳnh (2010), “Về các tội xâm phạm quyền tự do, dân

chủ của công dân trong Bộ luật hình sự Liên bang Nga, Trung Quốc và Thụy

Điển”, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, (26), tr.63-tr.72.

37. Trịnh Tiến Việt (2013), “Chế định loại trừ trách nhiệm hình sự và những yêu cầu

đặt ra khi sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí Khoa học

ĐHQGHN, Luật học 29, (4), tr.15 - tr.29.

38. Trương Quang Vinh (2009), “Hình phạt tiền trong Bộ luật hình sự năm 1999”,

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học, (1).

39. Đoàn Ngọc Xuân (2012), “Tiếp tục hoàn thiện một số quy định của Bộ luật hình

sự liên quan đến nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa”, Tạp chí Khoa học

ĐHQGHN, Luật học, (28), tr.240 - 248.

II. Tài liệu bằng tiếng Anh:

40. Barry M Hager. The Rule of Law. A Lexicon for Policy Makers. The

Mansfield Center for Pacific Affairs, 1999.

41. United Nations (2006), Human Rights: Questions and Answers, New York

and Geneva

III. Tài liệu tham khảo trên Website:

42. http://www.nhanquyen.vn/images/File/45tuy%C3%8An%20ng%C3%94n%20nh%C3%82

n%20quy%E1%BB%80n%20qu%E1%BB%90c%20t%E1%BA%BE.doc

43. http://www.hids.hochiminhcity.gov.vn/c/document_library/get_file?uuid=468

d7ba4-020d-45b4-b696-265eba595e57&groupld=13025

44. http://www.moj.gov.vn/tcdcpl/tintuc/Lists/NghienCuuTraDoi/View_Detail.as

px?ItemID=399

45. http://www.noichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/201312/mot-so-de-xuat-sua-doi-

quy-dinh-ve-hinh-phat-cai-tao-khong-giam-giu-trong-bo-luat-hinh-su-nam-

1999-293355/

46. http://www.moj.gov.vn/tcdcpl/tintuc/Lists/NghienCuuTraDoi/View_Detail.as

px?ItemID=379

47. http://www.tracuuphapluat.info/2010/05/hoan-thien-quy-inh-cua-bo-luat-

hinh-su_9103.html