B NH D NG Ị Ứ Ệ

BS. Đ TH T NG OANH Ỗ Ị ƯỜ

TT Lao & B nh ph i Ph m Ng c Th ch ổ ệ ạ ạ ọ

D ng là b nh r t th ặ ệ ấ ườ ở ọ ứ ể ả ổ ặ ị ỏ ứ ộ ộ ậ ổ ệ ề ể ị ổ ề ề ườ ễ ắ ơ ị i c vào kho ng tháng 4, tháng 5 hàng năm b h t xì, s ị ắ ộ m i l a tu i. M t ng g p trong xã h i và có th x y ra ộ ị ứ ộ cô gái theo l ị ứ i b n bè mua m t h p kem thoa m t v dùng, da m t b đ và ng a: D ng. ặ ề ờ ạ ị M t ng i: D i sau bu i ti c nh u có nhi u tôm, cua, cá bi n b n i m đay kh p ng ườ ộ ng. M t cô bé sang nhà ông bà ch i, ôm và hôn hít con mèo, v nhà b lên c n suy n khò ứ ộ khè, khó th : D ng. M t ng ổ ả ở ị ứ mũi liên t c vào bu i sáng: D ng. ơ ườ ứ ị ứ ụ ổ

V y d ng là gì? ậ ị ứ

ị ứ ễ ị ả ứ ạ ố ớ ơ ể ng, h th ng mi n d ch có nhi m v giúp c ị ơ ể ố ớ ệ ụ ễ ố ể ệ ố ẩ ấ ạ ậ ạ ạ ả ứ ư ứ ồ ố ấ ạ i, h th ng mi n d ch ho t đ ng h u hi u và gi ữ ễ ố ị i, h t. Nó nh n bi i các tác nhân l ố ớ đ i đa s ng ố ườ ệ ơ ể ẫ ế ậ ọ ố ng c v i nh ng tác nhân lành tính mà nó t ứ ủ ệ ố mà nó xem là có h i đ i v i c th . Thông th ườ th ch ng l ư không ph n ng đ i v i các ch t l thu c men... ệ ố tr ng trong vi c b o v c th ch ng l ố ả th ng mi n d ch t ra "m n cán" quá m c c n thi ỏ ễ ả ớ ứ D ng chính là ph n ng quá m c c a h th ng mi n d ch c th đ i v i các tác nhân ơ xâm nh p nh vi khu n, virus và các ch t gây h i khác. Nó nh ng lành tính có trong không khí, đ ăn, th c u ng, vai trò quan ữ ệ m t s ng ở ộ ố ườ t sai các tín hi u và ph n ả ệ ng là có h i cho c th và th là d ng x y ra. ị ứ ạ ộ ệ i vi trùng gây b nh. Tuy nhiên, ệ ạ ứ ầ ưở Ở ạ ệ ị ữ ế ơ ể ế ả ạ

Ph n ng d ng x y ra nh th nào? ả ư ế ả ứ ị ứ

Nh ng tác nhân có th làm phát sinh m t ph n ng d ng c a c th đ ữ ị ứ ể ơ ể ủ ơ ể ượ ằ ể ạ ạ ầ ư ậ ứ

ể ưỡ ố ể ủ ơ ể ị ứ ượ ạ ở ế ề ớ ệ ủ ả ế ượ ướ ứ ả ắ ở ứ Ở ườ ợ nhi u n i v i s l ố ớ ệ ớ vong. ị c g i là d ả ứ ộ ọ ng nguyên. Khi d ng vào c th , nó s ph n ng v i các kháng th lo i lgE n m trên các ớ ứ ả ứ ẽ ị ứ ấ ng bào. Các t t bào này l p t c phóng thích ra ch t bào b ch c u a ki m và các d ề ế ế i v i các d ng nguyên và do đó gây ra các histamine và các hóa ch t đ c khác đ ch ng l ạ ớ ấ ộ ph i s làm bi u hi n c a tình tr ng d ng c a c th . N u histamine đ c phóng thích ra ổ ẽ ế ị ứ t ra nhi u đàm nh t gây ra ho, khò khè, khó th . N u các ph qu n s ng phù lên và ti ế ở ư mũi, nó gây ra ng a mũi, ch y n Ở da, c mũi và h t xì. c phóng thích histamine đ ng tiêu hóa, histamine gây ra đau b ng, tiêu đ histamine gây n i m đay và s n ng a. ẩ ề ổ ụ ng là d ng v i thu c, histamine cùng v i các hóa ng h p n ng, th ch y. Trong nh ng tr ườ ặ ữ ớ ị ứ ườ ng l n gây ra s c ph n v v i các c phóng thích ch t đ c khác đ ả ề ơ ớ ố ượ ở ượ tri u ch ng giãn m ch, tu t huy t áp, m ch ch m, khó th , m t ý th c và có th t ể ử ở ạ ế ộ ạ ứ ả ấ ộ ệ ố ớ ấ ứ ậ

Các d ng b nh d ng ệ ị ứ ạ

ể ệ ủ ệ ị ứ ẹ ấ ư ẹ ổ ị ạ i ch b ngh t mũi, s mũi năm ba b a, n a tháng r i kh i nh ng cũng có ng ị ố ứ ộ ặ ề ồ ỏ ấ ứ ị ỉ ế ễ ạ ờ ơ Các bi u hi n c a b nh d ng r t đa d ng và có nhi u m c đ n ng nh khác nhau. i b Có ng ườ ị ữ ườ ử nguy hi m đ n tính m ng khi c n lên suy n n ng mà không c p c u k p th i hay b s c ph n ả ể ặ v do d ng v i penicilin hay do côn trùng đ t. Nhìn chung có các d ng b nh d ng nh sau: ị ứ ệ ị ứ ư ệ ạ ớ ố

- D ng da do ti p xúc: n i m đay, s n ng a, viêm da... ị ứ ứ ế ề ẩ ổ

1

- D ng đ ị ứ ườ ng hô h p: viêm mũi d ng, ho d ng, suy n. ị ứ ị ứ ễ ấ

- D ng th c ăn. ị ứ ứ

- D ng thu c. ị ứ ố

- D ng do côn trùng đ t. ị ứ ố

ặ ờ ị ứ ạ ắ ớ Ngoài ra còn có các d ng d ng v i áp l c, l nh, nóng hay v i ánh n ng m t tr i, tuy ự ạ ừ ộ ủ ể ả nhiên đây không ph i là ki u d ng th c s do tác đ ng c a histamine và do đó nên dùng t ị ứ "nh y c m" hính xác h n là dùng t ớ ự ự "d ng". ừ ị ứ ạ ả ơ

D ng có th x y ra ị ứ ở ấ ườ ế ả ệ kh p n i: trong nhà, ngoài đ ể ả ị ứ b t kỳ l a tu i nào. B nh th ổ ắ ườ ồ ể ồ ố ư ấ ị ứ ể ạ ố ồ ố ấ ấ ấ ộ ố ườ ớ ỉ ị ứ i khác. ng x y ra ngay sau khi ti p xúc ứ ng, không khí, đ ăn, v i d ng nguyên. D ng nguyên có ơ ớ ị ứ ở ố th c u ng, thu c men... Có vô vàn ch t có th tr thành d ng nguyên: có th có ngu n g c ể ở ấ ứ ố ư ỹ thiên nhiên nh n m m c, ph n hoa, lông súc v t; có th có ngu n g c nhân t o nh m ấ ậ ph m, ph n rôm, băng keo, v t li u cách đi n, hóa ch t dùng trong trang trí n i th t... Đi u ề ệ ộ ậ ệ ẩ c n l u ý các d ng nguyên này ch gây d ng v i m t s ng ạ ớ i và hoàn toàn vô h i v i ầ ư ị ứ nh ng ng ữ ườ

i ta nh n th y b nh d ng th gia đình, t c là nh ng ng ấ ệ ị ứ ữ ng th ậ ườ ứ ị ị ứ ọ ế ị ế ấ ớ i b d ườ ị ế ố i thân trong gia đình ho c trong dòng h cũng b d ng. Tuy nhiên, h ị ứ ố ng có y u t ườ ặ ạ ị ị ổ ư ể ị ọ t có ộ ị ng b n i m đay khi ăn tôm, cua nh ng con thì b ườ ng viêm mũi d ng khi hít ph n hoa còn em thì ho khi t b d ng v i cùng m t lo i b d ng nguyên và cũng không nh t thi ị ứ ề ị ứ ấ Ng ườ ng có ng ứ ườ không nh t thi ấ bi u hi n d ng gi ng nhau: cha th ị ứ ệ suy n khi hít ph i lông mèo; ch th ị ườ ả ng i ph i mùi m m c. ễ ử ả ẩ ố

Làm th nào đ nh n bi t mình b d ng v i d ng nguyên nào? ế ể ậ ế ớ ị ứ ị ứ ị

ậ ậ ễ ể ễ ị ứ ớ ị ứ ị ỏ ị ớ ợ ị ị ứ ườ ẽ ề ề ạ ị i b n i m đay s khó mà xác đ nh rõ đ ạ ụ c mình b d ng v i lo i nào. M t ng ớ ứ ị ứ ị ứ ớ ữ ườ ề ng ti n hi n đ i đ ch n đoán thì cũng ch có th xác đ nh đ c dùng nh ng ph ế ể ả ỉ ươ ượ ữ ị i th t là d mà cũng th t là khó. Ta có th d dàng xác đ nh mình b d ng v i kem Câu tr l ả ờ ị ổ thoa m t c a hãng X khi b đ và ng a m t sau khi dùng, hay b d ng v i băng keo khi b n i ặ ặ ủ ch dán băng keo. Th nh ng trong nhi u tr ng h p chúng ta khó lòng m n đ và ng a ế ỗ ư ẩ ứ ở ỏ ượ c t đ bi ộ ị ứ ườ ị ổ ị ế ượ anh ta b d ng v i lo i th c ăn nào trong b a ăn có nhi u món, hay là d ng v i lo i b i nào ề ạ ớ ị ng đi làm v . Ngay c khi đ n khám bác sĩ và trong không khí mà anh ta g p ph i trên đ ả ặ đ ị c d ệ ượ ệ ng nguyên gây b nh trong m t s tr ộ ố ườ ệ ứ ạ ể ẩ ng h p mà thôi. ợ

Đ truy tìm lo i d ng nguyên nhân gây b nh, b n nên l u ý và ghi nh nh ng s ệ ư ữ ạ ạ ị ứ t x y ra trong môi tr ế ả ạ ị ệ ề ạ ấ ề ạ ụ ư ườ ờ ặ ề ề ầ ộ ợ ỏ ệ ậ ẫ ng h p sau đây: M t ông n đ n khám bác sĩ vì n i m đay nhi u l n và đ ạ ừ ữ ượ ữ ự ể ớ ki n và nh ng chi ti ng xung quanh b n vào th i đi m b n b d ng. ữ ườ ể ị ứ ạ Đi u này s giúp ích cho b n r t nhi u, nh t là khi tình tr ng d ng l p đi l p l ề ầ i nhi u l n. ẽ ấ ị ứ ặ ạ Ví d nh tr ượ c ọ ế ổ bác sĩ khám và h i b nh r t c n th n nh ng v n không tìm đ c nguyên nhân ngo i tr ghi ư ấ ẩ ượ nh n đ c r ng tình tr ng d ng này di n ra khá đ u đ n m i tháng m t l n vào nh ng ngày ỗ ạ ậ ượ ằ ặ ễ ị ứ ề ộ ầ c yêu c u l u ý nh ng chi ti đ u tháng. B nh nhân đ t x y ra trong nh ng ngày này. Sau ầ ữ ế ả ệ ng hay đi nhu m tóc vào nh ng ngày m t th i gian, ng ườ ườ ệ ộ ầ ư i b nh nh n th y bà v c a ông th ấ ợ ủ ữ ậ ờ ộ

2

i b nh không còn ợ ượ c yêu c u đ i lo i thu c nhu m tóc khác, ng ố ầ ạ ổ ộ ườ ệ đ u tháng. Sau khi bà v đ ầ n i m đay n a. ữ ổ ề

ỹ ẩ ậ ả ứ ệ ử ử ả ứ ng kháng th lgE chuyên bi ể i da c tiêm d m t tr ố ồ ệ c c ng tay m t lo t các lo i d ng nguyên nghi ng (đã đ ạ ị ứ ố ộ ớ ề ượ ng r t nh . N t tiêm t ỏ ạ ấ ươ ứ ớ ứ ứ ẩ ờ ng có d ướ ở ặ ướ ẳ i d ng thu c tiêm) v i li u l ế ướ ạ ị ứ ị ổ ậ ỹ ế ượ ố ng kháng th lgE chuyên bi ể ề ượ ệ Các k thu t dùng ch n đoán lo i d ng nguyên gây b nh g m có th ph n ng da và đo ạ ị ứ t trong máu. Trong th nghi m ph n ng da, ng ườ ệ i b nh l ệ ượ ượ đ c ượ ờ ạ ị ứ ng ng v i lo i d ng đi u ch d ề nguyên nào b n i m n và ng a t c là d ng nguyên đó nghi ng là d ng nguyên gây b nh. ệ ị ứ ả ơ ữ , h n n a Tuy nhiên k thu t này cũng không hoàn toàn chính xác và th ng tính gi ườ ươ ng t c các lo i d ng có m t trên c thành thu c tiêm t ặ ạ ị ứ ấ ả ườ đ i này. Còn k thu t đo l t trong máu thì giá thành khá cao và ờ cũng ch a đ ỹ c ph bi n l m ể t Nam. Vi i ta cũng không th đi u ch đ ậ ổ ế ắ ở ư ượ ệ

Dù sao đi n a thì vi c xác đ nh d ng nguyên gây b nh trông c y ch y u ệ ữ ị ế ả ườ ế ệ n i làm vi c, n i ở ơ ế ườ ồ ị ứ t x y ra trong môi tr ứ ố ủ ế ậ ệ ớ ị ứ ị ứ ừ ệ ề ắ ộ c trình bày chi ti i. chính ủ ế ở ị , nh ng đ a ng b n. Hãy chú ý đ n nh ng chi ti ữ ơ ở ữ ạ đi m th i, đ ăn, th c u ng, thói quen... Tránh ti p xúc v i d ng nguyên gây ng hay lui t ớ ể b nh là nguyên t c phòng ng a ch y u. Các bi n pháp đi u tr b nh d ng tùy thu c vào ệ t ng d ng b nh và s đ ệ ừ t trong nh ng bài vi ữ ị ệ t s p t ế ắ ớ ẽ ượ ế ạ

3