Bệnh đường ruột do trùng roi thìa
Trùng roi thìa Giardia intestinalis ít gặp nhưng có khả năng gây
bệnh đường ruột, đặc biệt là đối với trẻ em. Biểu hiện lâm sàng
thường thấy như đau bụng, đi tiêu lỏng, đôi khi xen kẽ với táo bón.
Trong những trường hợp nặng, phân thải có thể có chất nhầy máu.
Cần quan tâm đến căn bệnh đường ruột này.
Bệnh lý do trùng roi thìa gây nên
Mọi lứa tuổi kể cả nam và nữ đều có thể bị nhiễm trùng roi thìa.
Chúng có khả năng lây lan mạnh qua đường tiêu hóa theo thức ăn,
nước uống, rau sống, bàn tay và đồ chơi trẻ em nhiễm bẩn... mang
mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể con người. Khi trùng roi thìa ký
sinh ở đường tiêu hóa sẽ gây bệnh cho người. Tuy nhiên, tùy theo
số lượng trùng roi thìa và đặc điểm của từng người bệnh mà có
biểu hiện và triệu chứng khác nhau. Ở người trưởng thành, có
khoảng 50% các trường hợp bị nhiễm trùng roi thìa thường ít hoặc
không có biểu hiện bệnh lý lâm sàng, vì vậy đây là nguồn bệnh
nguy hiểm. Trẻ em bị nhiễm trùng roi thìa đều có biểu hiện triệu
chứng ít hoặc nhiều.
Trùng roi thìa.
Trùng roi thìa thường bám chặt vào niêm mạc ruột và luôn luôn
hoạt động, thay đổi vị trí nên thường xuyên kích thích các đầu mút
thần kinh ở ruột. Hậu quả dẫn đến tình trạng rối loạn tiết dịch, rối
loạn nhu động ruột và dẫn đến viêm ruột. Triệu chứng lâm sàng
của bệnh thường thấy đau bụng, đi tiêu chảy, đôi khi xen kẽ bị táo
bón... Trường hợp nặng có thể thấy phân có chất nhầy lẫn máu.
Do bị viêm ruột và do số lượng trùng roi thìa rất lớn, có thể có
hàng triệu trùng roi thìa trên 1cm2 diện tích niêm mạc ruột nên
chúng phủ kín niêm mạc ruột, ngăn cản sự hấp thu các chất dinh
dưỡng ở ruột. Sự hấp thu chất mỡ, các loại vitamin A, D, E, K...
hòa tan trong mỡ cần thiết cho sự phát triển hệ cơ, xương ở cơ thể
trẻ em bị hạn chế. Hậu quả dẫn đến trẻ em bị suy dinh dưỡng, còi
cọc, gây sút cân, đau bụng, đi tiêu chảy có tính chất chu kỳ, phân
có mỡ... Ngoài ra, các sản phẩm chuyển hóa của trùng roi thìa có
tác dụng độc đối với hệ thần kinh, gây nên mất ngủ, biếng ăn ở trẻ
em. Đôi khi trùng roi thìa còn gây ra bệnh lý viêm đường dẫn mật
và túi mật.
Chẩn đoán và điều trị bệnh
Khi bị nhiễm trùng roi thìa, nếu chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng
khó phân biệt với các bệnh khác, nhất là đối với trẻ em bị suy dinh
dưỡng và còi xương. Vì vậy cần căn cứ vào việc chẩn đoán ký sinh
trùng học như: Xét nghiệm phân có thể dễ dàng phát hiện thể kén
của trùng roi thìa, đôi khi có thể thấy cả thể hoạt động. Thể kén và
thể hoạt động thường gặp trong phân lỏng, còn phân đóng cục chỉ
phát hiện được thể kén. Xét nghiệm dịch tá tràng có thể thấy thể
hoạt động của trùng roi thìa. Hiện nay, việc chẩn đoán huyết thanh
miễn dịch bằng phương pháp Elisa (Enzyme-linked
immunosorbent assay) đã được áp dụng để chẩn đoán phát hiện
kháng nguyên của trùng roi thìa. Ngoài ra, một số phòng xét
nghiệm sinh học phân tử cũng có thể thực hiện được chẩn đoán
bằng kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction) để phát hiện
trùng roi thìa.
Điều trị bệnh trùng roi thìa bằng các loại thuốc đặc hiệu như:
quinacrin, metronidazol. Kết hợp với thuốc đặc hiệu, cần điều trị
toàn diện bằng việc bổ sung thêm các loại viatamin A, D, E, K...
Trùng roi thìa gây bệnh đường ruột.
Phòng chống bệnh trùng roi thìa
Biện pháp phòng chống bệnh trùng roi thìa cũng tương tự như
các bệnh nhiễm trùng qua đường tiêu hóa, cụ thể là: Phát hiện
những người bị nhiễm trùng roi thìa, kể cả người bệnh và
người lành mang trùng để điều trị. Vệ sinh ăn uống như thức
ăn phải được bảo vệ không để ruồi, nhặng, gián và các loài côn
trùng truyền bệnh khác làm ô nhiễm thức ăn. Giữ gìn đồ chơi
và bàn tay của trẻ em sạch sẽ vì trẻ em thường hay mút tay và
ngậm đồ chơi. Cần rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Quản lý tốt nguồn phân thải của người đúng nguyên tắc vệ
sinh, phải tăng cường công tác truyền thông giáo dục sức khỏe
để nâng cao ý thức cho cộng đồng, không được phóng uế bừa
bãi ra môi trường sống.
Đặc điểm của loại trùng roi thìa
Trùng roi thìa có các tên khoa học khác nhau như Giardia intestinalis, Lamblia giardia, Lamblia intestinalis, Giardia duodenalis, được nhà khoa học Lambl, người Tiệp Khắc phát hiện lần đầu tiên vào năm 1859. Ðây là một loại trùng roi sống ký sinh ở ruột và gây bệnh cho con người. Mầm bệnh là thể kén của trùng roi thìa. Trùng roi thìa lây lan dễ dàng qua đường tiêu hóa. Kén trùng roi thìa theo thức ăn, nước uống, rau sống, bàn tay bẩn, đồ chơi trẻ em... xâm nhập vào cơ thể. Mọi lứa tuổi, kể cả nam lẫn nữ đều có thể bị nhiễm loại trùng roi thìa.
TTƯT. BS. Nguyễn Võ Hinh
